Herpangina

โรคเฮอร์แปงไจนา เป็นโรคติดเชื้อไวรัส มีไข้เฉียบพลัน มีแผลเป็นหรือตุ่มน้ำใสขนาดเล็กในช่องคอหอยส่วนหลัง
คือ โรคคออักเสบ จากเชื้อ มือ เท้า ปาก

Herpangina vs Hand foot mouth
เกิดจากเชื้อไวรัสกลุ่มเดียวกัน
แต่เรียกชื่อโรคต่างกัน
Herpangina มีตุ่มเฉพาะที่ในปาก 

อุบัติการณ์
พบได้บ่อยในเด็ก โดยเฉพาะอายุ ต่ำกว่า 10 ปี
แต่ก็มีรายงานผู้ป่วยหลายรายในทารกแรกเกิด วัยรุ่น และผู้ใหญ่ตอนต้น อาการรุนแรงในผู้ป่วยภูมิคุ้มกันบกพร่อง ตั้งครรภ์ และ ทารก
ในไทยเกิดได้ทั้งปี
ช่วงพบบ่อย
มักพบในช่วงฤดูฝน  พค.-กย.
อายุที่พบบ่อย
น้อยกว่า 5 ปี

สาเหตุ
เกิดจากเชื้อ  Entero virus  หลายตัว
Most common :  coxsackie B virus, coxsackie A16 virus, enterovirus 71 virus serotypes
เชื้ออื่นๆ echovirus, adenovirus, parechovirus, and herpes simplex virus

Enterovirus
เป็น single strand RNA viruses
ทน pH ใยช่วงที่กว้าง
ทนอุณหภูมิ ถึง 50 C
อยู่บนพื้นผิวสิ่งแวดล้อมได้ดี
คนเท่านั้นที่เป็น natural host เพียงชนิดเดียว
Enterovirus
อยู่ในวงศ์ Picornaviridae
โดยทั่วไปจะแพร่กระจายผ่าน fecal-oral route
การติดต่อ
เกิดจากการกลืนน้ำลายที่ติดเชื้อ ละอองฝอยจากระบบทางเดินหายใจ หรือการสัมผัสโดยตรงกับของเหลวจากถุงน้ำดี
คือ สัมผัส น้ำมูก น้ำลาย อุจจาระผู้ป่วย
เข้า ทางตา จมูก ปาก อมของเล่น มือเข้าปาก ได้หมด
ระยะฟักตัว
อยู่ระหว่าง 3-5(14) วัน
การแพร่กระจาย
ไวรัสสามารถเกิดขึ้นได้แม้ในผู้ป่วยที่ไม่มีอาการ
ระยะแพร่กระจายของไวรัส
ประมาณ 1-2 สัปดาห์ หลังติดเชื้อ
คือ ระหว่างที่มีอาการติดต่อได้ตลอด
ระบบทางเดินหายใจอาจคงอยู่ได้นานถึง 3 สัปดาห์ 
อยู่ในอุจจาระได้นานถึง 8 สัปดาห์
ผู้ป่วยจะแพร่เชื้อได้มากที่สุด
ในช่วง 1 ถึง 2 สัปดาห์แรกของการติดเชื้อ

ประวัติ
เด็กเล็ก มักมาด้วยไข้ ไข้สูง ชักได้  เด็ก อาจกินได้น้อย เบื่ออาหาร
เด็กโต ปวดศีรษะ ปวดหลัง
ผู้ใหญ่ มักมีประวัติเจ็บคอ 1 วันก่อนมีไข้
อาการแตกต่างไปขึ้นกับชนิดของ enterovirus
อาการ
ไข้สูง 39-40
เจ็บคอ กินได้น้อย น้ำลายไหล ท้องเสีย
เบื่ออาหารไม่ยอมกิน ซึม งอแง
แผล ตุ่มในปาก เพดาน ลิ้นไก่ หลังคอหอย
อาจมีอาการขาดน้ำ กลืนลำบาก
การตรวจร่างกาย
มักพบ painful enanthem ที่  soft palate, tonsils, และ posterior pharynx อาจเหมือนแผลร้อนใน เป็นตุ่มเล็กๆ หรือ ตุ่มแดงๆ หรือ จุดเลือดออกได้หมด
[characterized by hyperemia of the pharynx with discrete erythematous macules that evolve into vesicles and eventually ulcerate centrally ]
ขนาดจุดเล็กกว่า 5 mm อาจพบที่กระพุ้งแก้มได้
จุดแดงอาจเห็นเกินกว่า 1 สัปดาห์
อาจพบคอแดง หรือ ต่อมน้ำเหลืองโตร่วมด้วยได้
Variant of Herpangina
เกิดจาก  Coxsackie A10 virus serotype
มีลักษณะเป็น acute lymphonodular pharyngitis
อาจพบตุ่มนูนแดงที่บริเวณเดียวกับ herpangina แต่ไม่มีตุ่มน้ำหรือเป็นแผล ผู้ป่วยอาจมีผื่นแดงได้หลายแบบตามร่างกาย
[macular, maculopapular, vesicular, papulovesicular, papulopustular, morbilliform, or petechial ] ขึ้นกับชนิดไวรัสที่เป็น

ภาวะแทรกซ้อน
ถ่ายเหลวรุนแรง ขาดน้ำ
ปอดอักเสบ เหนื่อย ซึม ช๊อก ชัก เกร็ง เสียชีวิตได้
เยื่อหุ้มสมองอักเสบ คอแข็ง ชัก ได้

การรักษา
รักษาตามอาการ
ไม่มียาต้าน ไม่มีวัคซีน
เฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน

ความแตกต่าง  Herpangina และ Hand Foot Mouth  

เชื้อสาเหตุหลัก
Herpangina
Coxsackievirus group A (A1-A10, A16, A22) เป็นหลัก
Hand Foot Mouth  
Coxsackievirus A16, Enterovirus 71 (EV71)
อาการ
Herpangina
- มีไข้สูงเฉียบพลัน- เจ็บคอมาก - มีตุ่มน้ำใสขนาดเล็ก 1-2 มม. ที่เพดานอ่อน ลิ้นไก่ ผนังคอหอยด้านหลัง และทอนซิล
- ตุ่มน้ำจะแตกออกเป็นแผลตื้นๆ สีเทา ขอบแดง<br>- มักจะไม่มีผื่นที่มือและเท้า
Hand Foot Mouth  
- มีไข้ไม่สูงมาก- เจ็บคอเล็กน้อย
- มีแผลในปาก โดยเฉพาะบริเวณกระพุ้งแก้ม เหงือก และลิ้น
- มีผื่นและตุ่มน้ำใสที่ฝ่ามือและฝ่าเท้า อาจพบบริเวณก้นและข้อศอกได้
ภาวะแทรกซ้อน
Herpangina
มักจะหายได้เองภายใน 1 สัปดาห์ และไม่ค่อยมีภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง
Hand Foot Mouth  
โดยทั่วไปมักไม่รุนแรง  แต่หากเกิดจากเชื้อ EV71 อาจมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้
เช่น
- เยื่อหุ้มสมองอักเสบ (aseptic meningitis)
- สมองอักเสบ (encephalitis)
- กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ (myocarditis)
- ปอดบวมน้ำ (pulmonary edema)
ความรุนแรง
Herpangina
โดยทั่วไปถือว่าไม่รุนแรงและมักหายได้เอง
Hand Foot Mouth  
ส่วนใหญ่มักไม่รุนแรง แต่ต้องเฝ้าระวังเป็นพิเศษในกรณีที่สงสัยว่าติดเชื้อ EV71 เนื่องจากอาจมีอาการรุนแรงและเป็นอันตรายถึงชีวิตได้