Chicken pox
Chicken pox
Qx Rx; Acyclovir
Adult: 800 mg qid pc * 5 วัน
Ped 10 kg: 200mg qid pc * 5 วัน
วัคซีน : Valirix 0.5 ml sc
--เริ่มฉีดที่อายุ 1 ปี (dose2เป็นทางเลือก ที่ 4-6 ปี)
-อายุมากกว่า 13 ปี 2 เข็มห่างกัน 1 เดือน
เกิดจาก Varicella zoster virus (VZV)
การติดต่อ
สัมผัสตุ่มน้ำ หรือสูดหายใจละอองฝอยสารคัดหลั่ง
หายได้เองและมีภูมิคุ้มกันตลอดชีวิต
ปัญหาสำคัญ
1.หญิงตั้งครรภ์ 1-2 trimester อาจทำให้เกิด congenital vericella syndrome เกิดงูสวัดในเด็กเล็ก
2.HIV, วัยรุ่นหรือผู้ใหญ่ อาการรุนแรงกว่าเด็ก และเ กิดภาวะแทรกซ้อนได้ เช่น pneumonia, meningitis เป็นต้น
3.หลังเป็นอีสุกใสเชื้อจะอยู่ใน dorsal root ganglion เกิดเป็นงูสวัดได้
ระบาดวิทยา
พบมากสุด 5-9 ปี รองลงมา ต่ำกว่า 5 ปี
อัตราตาย 0.004%
พยาธิกำเนิด
ระยะฟักตัว 10-21 วัน เฉลี่ย 14 วัน
การแพร่เชื้อ ก่อนผื่นขึ้น 24 ชั่วโมง จนผื่นแห้งตกสะเก็ด
อาการทางคลินิก
ไข้ ปวดเมื่อย เจ็บคอ เบื่ออาหาร ตามด้วยตุ่มน้ำใสเล็กๆ ทั่วตัวใน 24 ชั่วโมง
ผื่น เริ่ม ผื่นแดงแบบmaculesàตุ่มนูนpapulesàvesicles àpustules àตกสะเก็ด
ผื่นจะพบในระยะที่แตกต่างกัน ทั้งหน้า ลำตัว แขนและขา การเกิดตุ่มใหม่มักจะหยุดใน 4 วัน ตกสะเก็ดหมดวันที่ 6 สะเก็ดหลุดหมด 7-14 วัน
การรักษา
รักษาตามอาการ
ยาต้านเชื้อ
Acyclovir ในเด็กอายุน้อยกว่า 12 ปี ไม่จำเป็น
ข้อแนะนำการให้ยา
1.อายุมากกว่า 12 ปี, ผู้ที่เป็นโรคผิวหนังเรื้อรัง โรคปอดเรื้อรัง ใช้ยาsteroid ใช้ยา ASA เป็นประจำ
Ped: Dose 80 mg/kg/day max 3200mg/day แบ่ง qid pc * 5 วัน
Adult: 800 mg qid pc * 5 วัน
Ped 10 kg: 200mg qid pc * 5 วัน
2.ภูมิคุ้มกันบ่กพร่อง หรือได้ยากดภูมิ ควรให้
Ped: Dose 1500mg/m2/day แบ่ง q 8 hr 7-10 วัน
Adult: 30mg/kg/day แบ่ง q 8 hr 7-10 วัน
ควรให้ iv 10mg/kg/dose q 8 hr ร่วมกับให้นอนโรงพยาบาล
จนไม่มีตุ่มใหม่ 24 ชั่วโมงแล้วกินต่อ
หากเป็น VZ pneumonia, encephalitis ควรให้เป็น 15 mg/kg/dose
การฉีดต้องตรวจ Cr วันละครั้งมีผลต่อไต
3.เด็กต่ำกว่า 1 ปี
รักษาทุกราย acyclovir 20 mg/kg/dose วันละ 4 ครั้ง * 5-7 วัน
4.ในคนท้อง หากเป็นช่วง 5 วันก่อนคลอดและ 2 วันหลังคลอดรักษาเด็ก
IVIG 500 mg/kg หลังคลอดทันที หรือ
Acyclovir suspension: 40mg/kg/day แบ่งทุก 6 hr 10 วัน
การให้ยาในคนท้อง acyclovir เป็น Cath: C แต่ยังไม่มี teratogenic ในสัตว์ทดลอง
ยาอื่นๆสำหรับผู้ใหญ่
second generation antivirus
-Famciclovir 500 mg tid pc * 5 วัน
-Valacyclovir 1 gm tid pc * 5 วัน
ผลการรักษาดีกว่า acyclovir
Passive immunization
Indication การให้ Varizella immunoglobulin
1.newborn มารดาเป็นอีสุกใส 5 วันก่อน หรือ 2 วันหลังคลอด
2.Preterm>28wk ที่มารดาไม่มีภูมิคุ้มกันและมีความจำเป็นตัองรักษาตัวในโรงพยาบาล
3. Preterm<28wk หรือ wt<1000gm ไม่ว่ามารดาจะมีภูมิหรือไม่ก็ตาม
ควรให้ VZIG ใน 96 ชั่วโมงหลังคลอด 125u/10kg im หรือ ให้ IVIG
Varicella vaccine
เป็นวัคซีนทางเลือก ไม่แนะนำฉีดทุกคน
เป็น live attenuated vaccine ไม่ให้ในคนที่เป็นภูมิคุ้มกันบกพร่อง
สำหรับกลุ่มเสี่ยง
1.ผู้ที่อยู่บ้านเดียวกับคนภูมิคุ้มกันบ่กพร่อง ซึ่งจะติดและไปแพร่เชื้อให้
2.บุคลากรทางการแพทย์ ครู พี่เลี้ยงเด็ก ซึ่งมีโอกาสทำให้เชื้อแพร่กระจายสู่บุคคลอื่นได้มาก
3.หญิงวัยเจริญพันธ์ก่อนตั้งครรภ์
และ
4.ผู้ที่ต้องการฉีดเพื่อป้องกันโรคอีสุกอีใส
ในไทยมี
1. Varilrix ใน 1 โด๊สมีเชื้อไม่ต่ำกว่า 2,000 pfu
2. OKAVAX ใน 1 โด๊สมีเชื้อไม่ต่ำกว่า 1,000 pfu
3. Varicella Vaccine-GCC ใน 1 โด๊สมีเชื้อไม่ต่ำกว่า 1,400 PFU
วิธีการฉีด
ทาง subcutaneous 0.5 ml
อายุที่ควรฉีด
ฉีดได้ตั้งแต่ 1 ปีขึ้นไป
เด็กอายุ 1-12 ปี
Dose แรก 12-18 เดือน ให้ dose 2 ที่อายุ 4-6 ปี(doseที่สอง ในไทยยังเป็นทางเลือกอยู่)
หากระบาดฉีด dose 2 ก่อนอายุ 4 ปีได้โดยให้ห่าง dose แรกอย่างน้อย 3 เดือน
ฉีด 1 dose มีภูมิ 97%
อายุ > 13 ปี และผู้ใหญ่
2 dose ห่างกันอย่างน้อย 4 สัปดาห์
ฉีด 1 dose มีภูมิ 72-94% 2 dose มีภูมิ 94-99%
ระยะที่ภูมิคุ้มกันอยู่ได้ 10-20 ปี ขึ้นกับการกระตุ้นต่อเนื่องจากอีสุกอีใสในธรรมชาติ มา booster ด้วย
ประสิทธิภาพ ป้องกันได้ 70-90% และป้องกันการเกิดโรครุนแรงได้ 95%
Breakthrough disease คืออีสุกอีใสที่เกิดขึ้น หลังฉีดแล้ว 42 วัน มีอาการแต่ไม่มาก
วินิจฉัยยากแต่ที่สำคัญ คือ ทำให้เกิดระบาดได้
ภาวะแทรกซ้อน
1.ปวดบวมแดงร้อนเฉพาะที่ฉีด 5-35%
2.ผื๋นเฉพาะที่ 3-5%
3.ผื่นอีสุกใสทั่วตัว 3-5% แต่มักเป็น 2-5 ตำแหน่งแบบ maculopapular มากกว่าตุ่มน้ำใส
มักเกิดในเวลา 5-26 วันหลังฉีด
4.เป็นไข้มักพบในวัยรุ่น 10%
ข้อบ่งชี้
1.Pre-exposure prophylaxis
-เด็กที่ไม่เคยเป็น ฉีดได้ตั้งแต่ 1 ขวบขึ้นไป
-เด็กโต ผู้ใหญที่ไม่เคยมีประวัติเป็นมาก่อน
2.Post-exposure prophylaxis
-ไม่เคยเป็นและไม่มีภูมิ ใฟ้วัคซีนสามารถป้องกันได้ ถ้าให้ภายใน 3 วันหลังสัมผัสโรค และอาจได้ผลถ้าให้ใน 5 วัน
-ผู้ป่วยภูมิคุ้มกันบ่กพร่อง ให้ VZIG ใน 96 ชั่วโมง ถ้าไม่มีให้ IVIG แทน และอาจให้ acyclovir ในวันที่ 7-10 หลังสัมผัสโรคเป็นเวลา 7 วัน
บางท่านให้กินก็ใช้ได้เหมือนกัน dose acyclovir 40mg/kg/day 10 วัน หากมีผื่นก็ฉีดแทน
-เคยได้วัคซีน 1 dose ก็ควรให้ dose ที่ภายใน 3 วันหลังสัมผัสเชิ้อต้องห่างจาก dose แรก 4 สัปดาห์ขึ้น
-ไม่แน่ใจ ควรตรวจดู titer ภูมิคุ้มกันก่อน แต่หากเคยฉีดแล้วไม่ต้องตรวจเนื่องจากภูมิจะขึ้นแน่อยู่แล้ว 99%
สังเกตอาการต่อทุกกลุ่มควรให้ acyclovir โดยเร็วเมื่อพบว่าเป็นผื่นขึ้น อาจจะเกิดได้ถึง 28 วันไปแล้วในกรณีที่ได้ VZIG
ข้อห้ามในการให้วัคซีน
1.ผู้ป่วยภูมิคุ้มกันผิดปกติ
2.ผู้ที่กินยาสเตียรอยด์
3.ผู้ที่ได้ plasma IG หรือผลิตภัณฑ์จากเลือด
4.หญิงขณะตั้งครรภ์ ควรเลี่ยงการตั้งครรภ์หลังฉ๊ดวัตซีน 1 เดือน
หากฉีดขณะตั้งครรภ์โดยไม่ทราบ ไม่ถือเป็นข้อบ่งชี้ในการทำแท้ง
5.แพ้ gelatin และ neomycin แบบ anaphylaxis
Ref.
1.30_ วัคซีนป้องกันโรคอีสุกอีใส สมาคมโรคติดเชื้อเด็ก
2.