Proemio

PREFACIOS EDITORIALES Y PROEMIO DE PLÁTINA

Presentamos aquí los prefacios editoriales de aquellas ediciones del s. XV y XVI que lo poseen. En el caso de la edición de 1479 también he incluido el Registrum Chartarum. De 1504 no incluimos nada porque ningún contenido editorial (aparte de la carátula) precede a la obra. He creído oportuno incluirlas para recoger cualquier astilla de luz que puedan arrojar sobre el autor o la edición de sus obras. Al final va el proemio del mismo Plátina a su obra.

CARTA DE SQUARZAFICO A PLÁTINA (Venecia 1479)

REGISTRUM CHARTARUM [Venecia 1479]

A. primum uacat.3 Prohemium. Platinae. Purpura. Christi : [IIr; 1r; 2r; 3r; 4r]

B. Indiae. Apostolorum. Et Alexandriam. Valentinianam : [10r; 11r; 12r; 13r]

C. Est cum. Romanae. Decem dies. Quam obsidebat : [18r; 19r; 20r; 21r]

D. Neue. Gentium. Statim. Suppuratisque : [26r; 27r; 28r; 29r]

E. Commentarios. A Magnetio. Euertit. Vnum et : [34r; 35r; 36r; 37r]

F. Vnde. Libyae. Episcopo. Quorum : [42r; 43r; 44r; 45r]

G. Iohannes. Episcopos ix. Sanctissimum. Idem quoque : [50r; 51r; 52r; 53r]

H. Quarto. Non alium. Vt uulgo. Isidoro : [58r; 59r; 60r; 61r]

I. Duxerat. Veras. Sepeliturque. Longobardorum : [66r; 67r; 68r; 69r]

K. Partem. In pontificem. Romani. Zacharias : [74r; 75r; 76r; 77r]

L. Quem. Quidem. Est conquisitis. Et eruditus : [82r; 83r; 84r; 85r]

M. Et calceis. Et4 Episcopum. Extabat. Criminibus : [90r; 91r, 92r; 93r]

N. Cuius. In Italia. Munus. Etiam sublato : [98r; 99r; 100r; 101r]

O. Fortuna. Vrbana. Tyrannorum. Sergius : [106r; 107r; 108r; 109r]

P. Roberto.5 Ita annotata. Et tutela : [114r; 115r; 116r]

Q. Vrbanus Secundus. Preberet.6 Ius fasque. Trigesimo : [120r; 121r; 122r; 123r]

R. Accitus. Hostibus. Animo. Postea : [128r; 129r; 130r; 131r]

S. Possent. Diuisis. Quem. Thessalonicam : [136r; 137r; 138r; 139r]

T. Septuaginta. Vexabat. Vt quem. Transpadanam : [144r; 145r; 146r; 147r]

V. Liberalis. Et omnia. Guelphae. Vitandae : [152r; 153r; 154r; 155r]

X. Vt diximus. Vexabatur. Petri ipsius. Minor : [160r; 161r; 162r; 163r]

Y. Pro seruisque. Gibellinos. Eorumque. Acquirendi : [168r; 169r; 170r; 171r]

Z. Innocentius. Nobilitate. Cum summa. Aedes. Vllo: [176r; 177r; 178r; 179r; 180r]

&. Reuocare.7 -tebant. Caertatum.8 Cisalpinis : [186r; 187r; 188r; 189r]

AA. Iturus. -mitissino.9 Celebritate. Respublica : [194r; 195r; 196r; 197r]

BB. Incohauit.10 Melliam.11 Arnum. Pulsis. *12 : [202r; 203r; 204r; 205r]

CC. Haberetur. Vrbis. Sanctorum. Beneficentia : [211r; 212r; 213r; 214r]

DD. Tum maxime. Appicium. Inualescente. Ad uiginti : [219r; 220r; 221r; 222r]

EE. Surgunt. Peccatis. Ea peterent. A uiciis : [227r; 228r; 229r; 230r]

FF. Accepisset.13 Respiranti. Affuturum : [235r; 236r; 237r]

PREFACIO DE ARNOLDUS VESALIENSIS (Colonia 1529)

PREFACIO DE JEAN THIERRY (París 1530)

PREFACIO DE ONOFRIO PANVINIO (Venecia 1562)

PROEMIO DE PLÁTINA

1 Girolammo Squarciafico era nativo de Alessandria (Pieamonte, Italia) y ahí y en Venecia fue profesor de literatura griega y latina. Escribió comentarios sobre Petrarca y fue editor de autores clásicos y renacentistas.

2 Léase: “chorographiae”.

3 “primum uacat” es decir el anverso del primer folio está en blanco. La edición digital de BC tiene aquí una numeración confusa, pues los primeros folios en blanco están numerados 1r hasta 2v, y luego a partir del proemio vuelve a numerar empezando en 1r. Con lo cual se da la paradoja que esta página está numerada en BC como 2v y la siguiente como 1r. Para evitar confusiones identifico esos dos primeros folios con números romanos. Entonces el f. i está en blanco an ambas caras, el f. ii r está en blanco, y el f. ii v contiene la carta de Squarzafico y el Registrum chartarum.

4 Errata. Léase solo “episcopum”.

5 En el f. 114r dice: “Rhoberto”.

6 En el f. 121r dice: “praeberet”.

7 En el f. 186r dice: “reuocare”.

8 En el f. 188r dice: “certatum”.

9 En el f. 195r dice: “-nitissimo”.

10 En el f. 202r dice: “inchoauit”.

11 En el f. 203r dice: “Mellina”.

12 Si este cuadernillo abarca de 202r -209v, entonces el siguiente debería haber empezado en 210r, y sin embargo empieza en 211r.

13 En el f. 235r dice: “accaepisset”.

14 Léase: “faenus”.

15 Ammiano Marcelino († c. 391), historiador romano, autor de “Rerum gestarum libri XXXI”.

16 La “Historia Augusta” era atribuida a seis historiadores ficticios: Aelius Spartanus, Iulius Capitolinus, Vulcacius Gallicanus, Aelius Lampridius, Trebellius Pollio, Flauius Vopiscus.

17 1529: “libore”. Sigo edición de 1540.

18 Al poeta Lucio Accio († c. 86 a. C.) se le atribuye esta frase: “nil credo auguribus, qui aures verbis divitant alienas, suas ut auro locupletent domus”. Cf. AULO GELIO, Noctes atticae, lib. 14, n. 1.

19 Léase: “auctorum”.

20 Cf. Frase del cómico griego Eupolis (s. V a. C.) en su obra Demoi, fr. 102. Cf. PLINIO EL JOVEN, Epistulae, lib. 1, 20: 17. DIODORO DE SICILIA, Biblioteca histórica, lib. 12, 40: 6. AELIUS ARISTIDES, 3, 51: “tò κέντρον έγκατέλειπε”.

21 Cf. CICERÓN, De oratore, lib. 2, 53.

22 Cf. CICERÓN, De oratore, lib. 2, 62.

23 Léase: “Pherecydes”.

24 Léase: “auctorem”.

25 La Orden de los Mínimos fue fundada en el s. XV por san Francisco de Paula.

26 Solo sabemos de Jean Thierry que vivió en la primera mitad del s. XVI, que era nativo de Langres (Francia), pertenecía a la Orden de los Mínimos y era profesor de derecho civil y canónico en Nygeon. Además de esta obra de Plátina, editó el De honesta voluptate (París 1530), una selección de homilías de autores célebres (Lyon 1516), y escribió algunos comentarios jurídicos. Casi todo este prefacio es un plagio del que el humanista Guido Morillonus (Guy Morillon † 1548) compuso para su edición de Heroidum epistolae Ovidii, París 1507.

27 Variante poco frecuente de “tres”.

28 Corrijo errata: “repeadere”.

29 Léase: “aemulabundus”.

30 Corrijo errata: “alcam”.

31 Una palabra compuesta similar en el título de la sátira “Auctio lutheromastigum” (Strasburg 1521).

32 Léase: “maeandris”.

33 Léase: “daefecatum”.

34 Corrijo errata: “astericis”.

35 Léase: “paedore”.

36 Las biografías papales de Sixto IV hasta Clemente VII son las mismas ya publicadas en Colonia 1529.

37 PLINIO EL VIEJO, Naturalis historia, prefacio, n. 11.

38 La “salsa mola” era una hogaza de harina de trigo que se mezclaba con una especie de salmuera y acompañaba el sacrificio de animales.

39 1568: “Pio V”.

40 1568 agrega “V”.

41 1568: “solertia”.

42 Panvinio empezó ocupándose principalmente de historia clásica y tablas cronológicas de historia secular. Su primer trabajo importante sobre historia eclesiástica fue un elenco de todos los papas, con una breve nota biográfica y las listas de cardenales que cada uno había creado (publicado en 1557). Fue sobre todo a partir de su vuelta a Roma a finales de 1559 que se dedicó a la historia eclesiástica.

43 Panvinio estuvo reelaborando su primer escrito sobre los papas y cardenales (cf. Venecia 1562 BSB 535-536) a la vez que producía nuevos materiales, como las biografías de Sixto IV hasta Pío IV, publicada en 1562, o su Chronicon ecclesiasticum, una cronología de emperadores y papas desde Julio César hasta 1565 en tiempos del emperador Maximiliano II, publicado en 1568. También en 1568 publicó sus XXVII pontificum maximorum elogia et imagines con la vida de los papas desde Urbano VI hasta Pío V. Esta última obra fue ampliada por Panvinio hasta abarcar todos los pontífices, pero no llegó a imprenta (BSB Clm 155-160). Su repentina muerte el 20 de abril de 1568 interrumpió también su monumental Historia ecclesiastica, cuyos manuscritos se conservan en la Biblioteca Vaticana y en El Escorial, Ms f. I. 16.

44 Se refiere a la reanudación del concilio de Trento. La primera sesión de este concilio fue en diciembre de 1545, en tiempos de Pablo III. Tras muchas interrupciones y diferentes papas, fue Pío IV quien reanudó las sesiones en enero de 1562 y lo condujo hasta su conclusión en diciembre de 1563. Panvinio escribe este prefacio en octubre de 1561.

45 Toda la referencia al concilio de Trento (appropinquante … indicti) es sustituida en 1568 por: “dum ea immensi prope laboris commentaria unus ipse confecissem”.

46 La referencia al concilio (patres, qui ….. sunt) es sustituida en 1568 por: “christianae historiae studiosi”.

47 1562 omite. Sigo 1568.

48 1568: “porrigit” y suprime “et”.

49 1568: “attollit”.

50 1568 suprime.

51 1568 reemplaza “et potest et uult” por “quantum in se est, restituit”.

52 Léase: “apposita”.

53 1568: “Romae kal. nouemb. anno salutis MDXVII”.

54 1479: 1r. 1504: 2r. 1913: p. 3.

55 1479: “Proemium”. Léase “prooemium”.

56 Ang agrega: “clarissimi oratoris Bartholomei”.

57 Ang: “Platyne”.

58 1504: “secreta naturae rimari”.

59 Ang: “nature”.

60 1479, 1504: “coelos”.

61 1504: “quum”.

62 1504 omite.

63 Gaida: “collauderemus”.

64 Gaida: “philosphandi”.

65 1504: “coelestem”.

66 VIRGILIO, Bucólicas, VIII, 63.

67 1479, 1504: “foelicitatem”.

68 1479, 1504 agregan: "antea".

69 1504: “hystoria”. También en n. 7. Y en n. 8: “hystoriae”.

70 1504: “quod”.

71 1504: “aegregie”.

72 1479 omite.

73 1479: “quid”.

74 1479: “caelebrari”.

75 1475, 1504 omiten “ac aliis”. Sigo 1479, 1913.

76 1504: “humanitatem”. Gaida: "hurbanitatem".

77 1504: “arbitrantur”. 1913: "arbitremur".

78 1479 omite: “maxime pontifex”.

79 1479: “scribentem”.

80 1479: “amplius”.

81 1479, Gaida: “preclaram”.

82 1479: “relinquere”.

83 1479: “haberentur”.

84 1479, 1504: “quoad”.

85 El papa san Dámaso I († 384) escribió varias obras poéticas, de las que solo han sobrevivido una colección de versos y algunas cartas. Cf. MIGNE, PL 13, col. 346 ss. Se le atribuyó falsamente muchos otros escritos, entre ellos el inicio del “Liber pontificalis”. Cf. DUCHESNE, Liber pontificalis, t. 1, p. xxxiii-xxxiv, p. 117.

86 1479: “eleganciam”.

87 Gaida: “stylo”.

88 Gaida: “literarum”.

89 CICERÓN, Paradoxa stoicorum, n. 3: “Sed nihil est tam incredibile quod non dicendo fiat probabile, nihil tam horridum, tam incultum quod non splendescat oratione et tamquam excolatur”.

90 Ang: “Hiis”. 1479, 1504: "Is".

91 1479: “Lactancii”.

92 Ang: “dottrinam”.

93 1475: "qua/dam". 1913: “quamdam”.

94 1479: “referant”.

95 Gaida: “rationandi”.

96 1479: “proemio”.

97 1479: “optemperaui”.