Libro 12

PICCOLOMINI: ABBREVIATIO SUPRA DECADES BIONDI

LIBER XII

[58v]1

EX LIBRO DUODECIMO2

1. Invasión de Cerdeña y Córcega (810). Pipino invade Venecia (810)

1. Cum3 Carolus4 danos per Carolum filium romano imperio subiicit, et saracenos, Hispaniam5 prementes, per alium filium Ludouicum agitat, et saraceni Thraciam6 uastant.

2. Nicephorus, missa classe Papuloniam, Etruriae7 urbem, uiribus ac fraude captam, diripit.

3. Et Niceta patricius8 Comaclum inuadit, uenetis ac dalmatis9 adiutus10 militibus, sed a Pipini praesidio reiectus, Uenetias se recepit.

4. Quae urbs annis trecentis quinquaginta steterat, populo et opibus aucta, cuius duces pacem inter graecum et francum frustra temptauere.11

5. Interim saraceni, Sardiniam et Corsicam insulas populati, mortales omnes abegerunt, paucis admodum relictis senibus.

6. Interea Pipinus, cum se a uenetis deceptum intelligeret, bellum in eos mouit, eosque, terra marique inuasos, sibi subiecit, ut scribit diaconus12 aquileiensis13 Paulus.

7. Quidam hanc subiectionem factam dicunt priori bello, cum Pipinus Heracliam14 et Equilium15 cepit.16

2. Muerte de Gotfridus (810). Muerte de Pipino (810) y Carlos (811)

8.1. Hoc tempore Carolus17 imperator, intelligens Gotfridum,18 regem danorum, frisones inuasisse, eisque proelio superatis centum argenti libras tributum imparasse; aduersus eum mouens, dum apud Alaram19 fluuium quo Uisaram20 ingreditur, die dicta expectat, duos nuntios accepit: alter Gotfridum a suo satellite interfectum, alter Pipinum filium Mediolani defunctum refert.

9.2. Redeunti Aquisgranum,21 tres legationes adiere: Nicephori imperatoris, Abulas22 saraceni, Hispaniae23 regis, et Heumigi,24 qui patruo Gotfrido successerat danorum regi, [59r]25 quibus pacem petentibus celeriter annuit, et pro pace Nicephori legatos Constantinopolim misit.

10.3. Interim Carolus filius, qui Germaniae limites obseruabat, morte subtractus est.

3. Muerte del emperador Nicéforo (811) y de su hijo Estauracio (812)

11.1. Et Nicephorus imperator, implicitus bello bulgarorum,26 multis uictoriis usus, pacem Caroli27 accipere differebat; sed proelio cum eisdem bulgaris28 in superiori Moesia29 commisso superatus, occubuit.

12.2. Et Stauracius30 filius, secundum aurem in eodem proelio uulneratus, Constantinopolim reuersus, imperium assumpsit.

13.3. Quem, tertio imperii mense, Michael, sororius eius, deposuit atque illi successit.

14.4. Et cum oratoribus Caroli pacem percussit ea condicione: ut Michael orientem cum Constantinopoli et Carolus occidentem cum Roma haberet.

15.5. Paulus etiam Hispanias31 graeco cessisse dicit. Et Gotfridus32 uiterbiensis33 Uenetiam urbem ea condicione in graeci partibus mansisse, ait, ut immunitatibus pridem a Carolo habitis per Italiam uteretur.

4. Bernardo es hecho rey de Italia y Ludovico coemperador (813)

16.1. Misit autem Carolus34 Bernardum, ex Pipino nepotem, ad regendam Italiam, Uualio35 sibi adiuncto alterius Bernardi patruelis sui filio.

17.2. Qui, cognoscentes saracenos36 ex Hispania37 bipartito exercitu Corsicam atque Sardiniam inuasisse, opem ferentes insulanis, classem hostilem in Sardinia deleuerunt, alteram fugauerunt.

18.3. Et Abulas,38 saracenus Hispaniae rex, pacem cum Carolo renouauit.

19.4. Ipse uero Carolus Grimoaldo, beneuentano duci, qui unicus ex longobardorum reliquiis supererat, imperato tributo uigintiquinque milium39 aureorum, pacem dedit.

20.5. Et deinde, post legationes Constantinopolim frequenter missas et deinde receptas, in conuentu apud Aquisgranum40 habito, Ludouicum filium Aquitaniae regem et imperii romani consortem assumpsit.

21.6. Bernardum uero nepotem Italiae regem appellauit.

5. Expediciones musulmanas en Córcega, Mallorca, Narbona y Cerdeña (813)

22.1. Inter haec saraceni,41 Karthaginem42 incolentes, Corsicam inuadentes,43 dum44 praeda onusti uersus Hispanias45 nauigant, ab Ermengario46 comite, qui Maioricam pro rege italico gubernabat, inuasi, praedam et octo naues cum quingentis captiuis [59v]47 amiserunt.

23.2. Et cum reliqua classe, Italiam circumacti, Centumcellas impetu captas uastauerunt. Et deinde narbonensis prouinciae littora populati sunt.

24.3. Mox Sardiniam ingressi eamque uastantes, ubi ab Ermengario rursus inuasi, multis amissis nauibus, moesti abierunt.

6. Abdicación del emperador Miguel. Muerte de Carlomagno (814)

25.1. Michael uero graecus48 imperator, cum aliquandiu aduersus bulgaros proelians superior fuisset, postremo apud Adrianopolim49 uictus fugatusque, copias atque animum amisit, Constantinopolimque reuersus, mox imperio se abdicauit.

26.2. Leoque illi suffectus est, Pardi50 patricii51 filius; qui Chrunnum,52 bulgarorum regem, Adrianopoli potitum et in Constantinopoli arma uertentem, eruptione facta circa urbis moenia, interfecit; quae res orientale imperium pacauit.

27.3. Sed apud occidentales Carolus53 Magnus septuagesimo primo aetatis suae anno uita excessit.

28.4. Inter haec Mahabad,54 admiratus55 saracenorum, Haldelae56 fratri congressus, cum se proelio inferiorem et prope uictum cerneret, in foedus consensit ut ambo essent admirati.57

29.5. Quod primores gentis aegreferentes, in admiratus locum quattuor58 tyrannos creauere; quorum unus Aegyptum59 et Africam60 occupauit; duo Hispanias61 inter se partiti sunt; quartus Palestinam ac Syriae loca cepit.62

7. Lotario I es hecho rey de Baviera y Pipino I rey de Aquitania (817)

30.1. Ludouicus autem imperator, cognomento Pius, cognita patris morte, Aquisgranum63 uenit, Leonisque graeci imperatoris legatos audiuit, pacemque cum eo pepigit. Ad quam confirmandam et ipse oratores ad Leonem misit.

31.2. Bernardumque, regem Italiae, ad se uocauit.

32.3. Et Lotharium filium natu maiorem bauaris, Pipinum uero alterum filium aquitanis gubernatorem dedit.

33.4. Ipse uero, comitante Bernardo rege, in danos ducere statuit, eo quod Heroldum64 et Ranfredum65 reges imperio parentes, a filiis Gotfridi66 regno pulsos, reducere intenderet. Sed horrida hiems67 impedimento fuit, pelago glacie concreto. Hiemauit68 igitur Padburnii,69 quae est Saxoniae ciuitas.

34.5. Interim Leo primores romanorum, qui suam in mortem conspirauerant, supplicio affici curauit.

35.6. Ideo [60r]70 Bernardus rex, in Italiam missus, motum, qui de ea re timebatur, sedauit.

36.7. Suadentibusque sardis, pacem cum Abulas71 saraceno, Hispaniae72 rege, iam uita functo, constitutam rumpere statuit.

8. Muerte del papa León III (816) y de Esteban IV (817)

37.1. Quo tempore Leo pontifex apud Bleram aegrotare coepit; et romani omnia aedificia73 quae ille pontifex uel construxerat uel instaurauerat, inaudita rabie, demoliti sunt.

38.2. Pontifex paulo post obiit, et Stephanus Quartus illi suffectus est.

39.3. Tertio mense in Franciam pergens, Ludouicum apud aurelianos inunxit et coronauit.

9. Ludovico reprime a vascos, sajones y bretones (817-818)

40.1. Eoque tempore, cum Signiuius74 Uasconiam gubernans magistratu fuisset amotus, uascones ab imperio defecerunt. Et pariter Salanius,75 abderitorum76 regulus, germanici occeani insulas colens, Gotfridi77 filiis, aduersus Heroldum78 regem danorum imperio fidelem adhaerens,79 uascones80 facile domiti sunt.

41.2. Maius negotium cum danis fuit, saxonibus aegre cum illis pugnantibus. Qui tamen postea, occasione capta, cum Salanio et Gotfridi filiis conflixerunt. Illisque proelio fusis, Heroldum in paternum Daniae regnum reduxerunt.

42.3. Ipse uero Ludouicus britones rebellantes proelio superauit; et Murmanium81 ducem, qui regium sibi nomen usurpauerat, in uinculis ad se perductum, capitali supplicio affecit.

43.4. Habitoque conuentu apud Aquisgranum,82 legatis saracenorum, Caesaraugustam83 incolentium, pacem dedit.

44.5. Oratoribus uero graecis, qui de rebus dalmatarum romanorumque egerant, curaturum se dixit, ut magistratus urbis satisfacerent.84

10. Muerte de Esteban IV (817). Papado de Pascual I

45.1. Interea Stephanus Quartus, Romam reuersus, obiit.

46.2. Et Pascalis Primus ei successit, ciuis romanus, qui quod a clero populoque romano, absque imperatoris autoritate,85 praeter obseruatam diu consuetudinem86 electus esset.

47.3. Ad illum scribens suam innocentiam, a cleri populique uiolentia purgauit.87

48.4. Ludouicus cuncta bene accepit, et pacta praedecessorum seruari iussit.

11. Ludovico divide su imperio (817). Muerte de Bernardo (818)

49.1. Atque in conuentu apud Aquisgranum88 Lotharium primogenitum imperii consortem declarauit; Pipinumque secundum filium [60v]89 Aquitaniae, et Ludouicum90 tertium Bauariae reges appellauit.

50.2. Bernardus interea, rex Italiae, a nonnullis episcopis et magnatibus91 deceptus, imperatori rebellans, claustra Italiae muniuit et ciuitatum populos in suum nomen iurare compulit.

51.3. Sed nihil ualuere fatui conatus, Ludouicus enim, magnis exercitibus Italiam petens, mox admissus est.

52.4. Nobiles itali proditionis rei iugulati sunt. Bernardus uero, quamuis ad misericordiam confugisset, in Franciam cum episcopis ductus est. Ibique, iudicio in Aquisgrani habito, gladio percussus;92 et episcopi, synodali decreto depositi, per monasteria relegati sunt.

12. Muerte del emperador León V (820).

53.1. Moxque ad britones rebellantes Ludouicus duxit, Viomarchumque93 tyrannum ad regnum aspirantem, congredi ausum, in proelio interfecit.

54.2. Quo tempore Hermengarda mortua est imperatrix, quae tres filios reges superstites reliquit.

55.3. Tunc quoque Lyndenutus,94 inferioris Pannoniae tyrannus, qui superiorem uexabat, bello uictus, facta deditione, ueniam impetrauit.

56.4. Et apud Constantinopolim Leo a Michaele, domesticorum comite, interfectus est, imperiumque Michaeli per arma commissum, anno inclinationis imperii quadringentesimo95 decimo.

57.5. Quo tempore imperator romanus Lotharium filium Italiae regem constituit; quem Pascalis in basilica Beati Petri perunxit, et augustum appellauit.

58.6. Non tamen satis aliqui oboediebant imperio; unde Lotharius Papiam ad genitorem se contulit, a quo maiores copias obtinuit.

13. Papa Pascual jura su inocencia ante un sínodo (823)

59.1. Interim Theodorus primicerius et Leo nomenculator in patriarchio Lateranensi excaecati96 et obtruncati sunt.

60.2. Quod facinus in pontificem relatum est, et imperatores per uindicta aditi sunt.

61.3. Illi legatos misere, qui triginta episcoporum coacta synodo per Pascalem, in qua ille iureiurando purgauit et interfectores97 absoluit.

62.4. Rem ut gesta erat ad imperatores detulerunt, qui omnia in bonam partem accepere.

63.5. Bibliothecarius, de pietate Ludouici multa dicens, renunciasse illum asserit priuilegio de eligendis episcopis, quod Adrianum Carolo98 concessisse scripsit.

14. Ciudades de Italia pertenecientes al imperio y al estado pontificio

64.1. Idem imperator [61r]99 in litteris100 suis, enumerans imperii terras, in Tuscia, Aretium, Volaterras,101 Clusium, Florentiam, Pistoriam, Lucam, Pisas et Lunam ad imperium pertinere dicit.

65.2. Caetera102 iuri Ecclesiae uidetur relinquere: Perusiam et Urbemueterem in Etruria,103 Tudertum in Umbria, et ultra Apenninum, Romandiolam et rauennatem Exarchatum romanae Ecclesiae iuribus ascribit.

15. Muerte de Pascual I (824). Papado de Eugenio II

66.1. Pascali octauo anno sui pontificatus defuncto, Eugenius Secundus substitutus est.

67.2. Et Lotharius in Italiam uenit posuitque Romae magistratum qui ius populo dicerent. Sub Carolo104 enim et filiis ac nepotibus romani uera libertate usi sunt, quam prius petulantissime usurpauerant; et deinde ad genitorem rediit.

68.3. Qui per quadraginta dies ferro atque igni Britanniam105 deuastauerat. Et acceptis obsidibus Rothomagum petierat.

69.4. Ubi Michaelis graeci imperatoris oratores audiuit de cultura imaginum106 consulentes; quos ad romanum pontificem remisit.

16. Guerra contra los búlgaros. Rebelión de Aizon (826-827)

70.1. Bulgaros Pannoniam inuadentes repulit et petentibus pacem dedit.

71.2. Sed uiolantes eam, ac per Danubium et Tranum107 sclauos subigentes, non facile potuit auertere, cum Aido,108 Aquitaniae praefectus, rebellasset, Abderamannique109 saracenorum regis auxilia recepisset. Nec missi duces aduersus eum multum profecerant, Hispaniae110 citerioris urbibus ad saracenos111 deficientibus, et magna classis a Caesaraugusta112 Aidoni113 missa esset auxilio, duce Aburmauene,114 consanguineo Abderamanni115 regis.

72.3. Bernardus tamen, Barchinonis116 comes, genere gothus, in fide imperatoris mansit. Aduersus quem Aburmauenes117 et Aido profecti, barchinonensem118 gerundensemque agrum crudeliter uastauerunt.

17. Incursión musulmana en Sicilia (827). Expedición de Bonifacio (828)

73.1. Interim Romae, Eugenio papa defuncto, Ualentinus Primus suffectus est; illique rursus *119 trigesimo120 seu quadragesimo121 diem122 decedente, Gregorius Quartus, ciuis romanus, successit.

74.2. Et saraceni123 per Asiam manentes, sacrosancta Palestinae loca foedantes,124 aditum ad ea christianis praecluserunt.

75.3. Et mauri, in Siciliam delati, magna [61v]125 incendia commiserunt.

76.4. Michael imperator uenetis inhibuit ne mercimonia126 Occidentis in Asiam perferrent, mandauitque ut classem in auxilium siculorum mitterent.

77.5. Iustinianus patriciatus ducatum uenetum regebat. Quo regente, corpus beati Marci ex Alexandria Uenetias translatum est per mercatores qui contra edictum illuc nauigauerant.

78.6. Sed saracenis127 in Sicilia praeualentibus, ueneta classis, non congredi ausa, re infecta rediit. Abierunt tamen illi praeda onusti.

79.7. Quae intelligens, Gregorius ad Ludouicum et Lotharium legatos misit, christianis aduersus barbaros suppetias petituros.

80.8. Illi aliam legationem ad Michaelem graecum128 misere ne communibus iuribus bellum gereretur.

81.9. Interea Bonifacius, Corsicae comes, cum fratre Bertario129 et aliquibus, ex Tuscia classe parata, inter Uticam et Karthaginem130 excensione131 facta, quater congressus cum hostibus, maximam commisit mortalium caedem, et praedam ingentem abduxit.132

82.10. Atque haec res fuit quae saracenos ex Sicilia, propemodum subacta, in patriam reduxit.

18. Rebelión contra Ludovico (833). Los musulmanes saquean San Pedro (846)

83.1. Sunt qui dicunt,133 dum haec aguntur, Lotharium, aegre ferentem quod pater Carolum134 natu minimum, cui postea Caluo fuit cognomentum, in gratia sibi praeferret, ipsi patri uincula indidisse.

84.2. Interimque mauros classe ingenti in Italiam traiecisse, atque in centumcellensi portu, qui nunc Ciuitas Uetus appellatur, excensione135 facta, proximum ipsum centumcellense oppidum ui captum demolitos, Romam duxisse eaque potitos esse. Sed minime uerum est.

85.3. Uaticanum suburbium ferro et igne uastauerunt, basilicam Sancti Petri foedauerunt,136 iniecto igni tecta et materiam omnem absumpsere, conatique sunt Urbem expugnare obsessam.

86.4. Sed Guidone, Lombardiae marchione, opem ferente, obsidione soluta, inter Appiam,137 Latinam atque Ostiensem uiam frequentia aedificia et Beati Pauli basilicam igne cremarunt. Et ad saltum cassinensem delati, Sancti Germani oppidum ac celebre monasterium exciderunt.

87.5. Et ad Lirim138 fluuium descendentes in mare Tarentum [62r]139 et Siciliam inuaserunt.

19. Muere Ludovico Pío (840). Tratado de Verdún (843)

88.1. Quo tempore Michael imperator graecus et Ludouicus latinus et Gregorius pontifex intra eundem ferme mensem obierunt.140

89.2. Osporci141 beati Petri sedem accepit, qui ob deformitatem nominis mutare uocabulum coactus est, Sergius appellatus. Hinc mutandorum nominum consuetudo sumpta.

90.3. Inter francos uero propter regni successionem ingens odium exarsit; et in antissiodorensi142 agro apud Fontanicum143 fraternae acies conflixere, Ludouico et Carolo144 fratribus aduersus Lotharium fratrem contendentibus, in quo proelio tanta caedes facta est quanta unquam antea inter francos.

91.4. Uictus Lotharius Aquisgranum fugit; atque inde disturbatus per Lugdunum cum coniuge et filiis Uiennam se contulit; quem etiam illuc145 fratres insecuti sunt.

92.5. Ad quos pacandos, multi proceres profecti, inter quos Gregorius146 rauennas archiepiscopus cum trecentis equitibus perrexit, qui priusquam pax concluderetur, in secundo proelio apud Lotharium repertus, cuncta perdidit, et solus ex fuga prolapsus est.

93.6. Pax postea constituta est in hunc modum: Carolo occidentalis pars regni a britannico occeano usque ad Mosam fluuium obuenit, in qua maneret francorum nomen.

94.7. Ludouico Germaniae terra cederet usque ad Rheni fluenta et trans Rhenum quicquid genitor possedisset.

95.8. Lotharius cum imperii titulo Romam haberet et Italiam ac Prouinciam romanam, Gallia et Galliarum ea particula, quae inter Scaldum147 et Rhenum fluuios, Lothoringiae148 nomen accepit.

20. Los musulmanes derrotan una flota bizantina

96.1. Interea Theodosius, quem Michael cum classe aduersus saracenos miserat, non ausus illis congredi, a uenetis sexaginta triremium classem obtinuit. Cui coniunctus in saracenos duxit. Illi uela uentis dedere, tarentina obsidione soluta.

97.2. Sed apud Crotonium, casu magis quam consilio, Sabas,149 saracenorum dux, cum christianis conflixit; uictorque omnes uenetorum naues cum militibus aut cepit150 aut mersit. Theodosius cum paucis Constantinopolim fugit.

98.3. Elatus uictoria Sabas, in Dalmatiam [62v]151 ducens, auserense152 oppidum ui captum expoliauit. Et octo uenetorum naues mercimoniis onustas a Syria redeuntes in sinu tergestino cepit,153 mortalesque omnes trucidauit. Anconam, ui captam spoliatamque, incendit.

21. Carlos el Calvo derrota a los bretones (849)

99.1. Interea normanni, quibus “emergis” appellatio fuit, duce Romano,154 eorum rege, classe per Ligerim ingressi, Aquitaniam omnem deuastarunt. Heriam155 insulam et monasteria cremauerunt.

100.2. Burdegalam, Sanctonam, Engolismam,156 Lemouicas,157 Parisios, Turonium, Beluacum,158 Nouiomagum,159 aurelianos pictauosque160 populati sunt.

101.3. Carolo161 Caluo, britonico bello implicito, quod quinque annis gessit, non audente illis occurrere.

102.4. Uicit tamen Carolus britones et Homeuoio162 primo ac Crispoio163 deinde eius filio ducibus proelio superatis atque occisis.

103.5. Lemouicae164 urbis se165 regem ungi curauit, et in Franciam rediit.

22. Lotario se hace monje (855). Carlos, el Calvo, coronado emperador (875)

104.1. Eoque anno qui fuit a bello fontanetico166 quintusdecimus, Lotharius imperator imperio se abdicauit et monasticum induit habitum.

105.2. Ludouicus uero in suo germanico regno diem obiit.

106.3. Carolus167 igitur, imperatoris assumpto nomine, Romam se contulit, et a Ioanne168 Octauo pontifice coronatus, illico in Franciam rediit.

107.4. Ubi compositis rebus, rursus in Italiam rediit.

23. Muerte de Carlos el Calvo (877). Lucha por la sucesión

108.1. Interea Carlomannus169 et Carolus,170 Ludouici filii, Calui nepotes, contractis exercitibus, in Italiam properant.

109.2. Caluus Ueronam petere statuit, tridentinos saltus nepotibus clausurus; sed apud Mantuam languore detentus, uenenata potione quam Sedechias171 hebraeus,172 quo medico utebatur, dedit, mortuus est.

110.3. Ea re cognita, Ioannes173 pontifex annixus est ut Ludouicus, Calui filius, cui Balbo174 cognomen fuit, rex Franciae, imperator declararetur.

111.4. Quidam uero ex nobilitate romana Carolum Tertium, Germaniae regem, qui cum fratre Carlomanno exercitum in Italiam ducebat, imperatorem fieri studuerunt; captumque pontificem in custodia habuerunt.

112.5. Ille uero, fuga prolapsus, ad Ludouicum Balbum regem in Franciam se contulit.

113.6. Ubi per [63r]175 annum moratus et inuncto rege Ludouico, a Carolo Tertio Romam uocatus rediit. Eumque etiam inunctum imperii diademate176 ornauit.

114.7. Carolus uero paulo177 post *178 in normannos179 duxit, Franciam et Lothoringiam uastantes.

115.8. Quos adeo pressit ut Gotifredus,180 eorum rex, pace petita, christianum se fieri permiserit; quem imperator de baptismatis fonte leuauit.181

24. Esteban V (885-891). Deposición de Carlos el Gordo y Carlos el Simple

116.1. Interim Romae Ioanne182 Octauo, et paulo post Martino Secundo183 et Adriano Tertio184 uita functis, Stephanus Quintus pontificium accepit, anno salutis octingentesimo nonagesimo quinto.

117.2. Huis pontificatus tempore Carolus185 a regni Franciae primoribus tanquam inutilis deiectus est.

118.3. Suffectusque est illi a francis in romanorum imperatorem Arnulphus quidam, obscurissimo natus loco.

119.4. Franciae autem regno primum Carolus puer, cognomine Simplex, praefectus.

120.5. Deinde, eo deiecto, Roberti186 quondam Saxoniae ducis filius, Oddo187 surrogatus188 est.

121.6. Desiit autem in Arnulpho gens francorum romanum imperium possidere, quod annis circiter centum189 tenuerant.

25. Diversas invasiones. VIII concilio ecuménico de Constantinopla (869-870)

122.1. Inter haec, normanni,190 quos diximus in Aquitania praedatos, trecentarum et sexaginta nauium parata classe Constantinopolim duxere; suburbanisque illius spoliatis atque incensis, in mare Britannicum191 rediere.

123.2. Paulo ante haec tempora, saraceni, Cretam insulam ingressi, ea potiti sunt. Et ab192 Ancona193 usque Ydruntum194 loca in Adriaticum uergentia incenderunt.

124.3. Et bulgari, cum prius scismatici fuissent, catholicam fidem acceperunt.

125.4. Quorum rex, relicto filiis regno, monachus est effectus.

126.5. Et Sueropilus,195 Dalmatiae rex, christianam fidem accepit, Adriano Secundo sedente, qui apud Constantinopolim synodum haberi curauit.

127.6. In qua, cum depositus esset Focas,196 constantinopolitanus patriarcha, nihil factum quod pro salute christianorum papa quaerebat, sed inueteratum197 iam graecis cum catholicis discidium recruduit.

26. Papado de Juan VIII (872-882) y Adriano III (884-885)

128.1. Et198 eodem tempore classis ueneta e tarentino sinu saracenos fudit.

129.2. Et paulo post Ioannes199 Nonus,200 qui Adriano successerat, [63v]201 quintam synodum apud Constantinopolim fieri curauit,202 in qua trecenti et octuaginta tres episcopi fuerunt.

130.3. Sed nihil ibi aduersus saracenos decretum est. Ob quam rem saraceni ex Creta digressi, Dalmatiae ora uastata, ad Gradum urbem usque populati sunt; cepissentque203 urbem, nisi ueneti obsessis opem tulissent.

131.4. Post haec Adrianus Tertius sacrata lege sanxiuit204 ne imperatoribus ultra liceret pontificum romanorum electioni aliqualiter se ingerere.

27. Los húngaros invaden Europa. Coronación (896) y muerte de Arnulfo (899)

132.1. Et205 interim hunni,206 scythica gens, magno numero finibus egressa, ad consanguineos ungaros,207 Pannonias incolentes, peruenit.

133.2. Quos cum mitiores factos reperisset, et primo bauaros,208 deinde ungaros appellatos, propriis expulit sedibus, atque crudeliter ibi dominata est, crudis et aliquando humanis carnibus uesci solita.

134.3. Post quorum aduentum paucis annis, Arnulpho imperante, longobardi, ea loca incolentes quae209 nunc Lombardia dicitur, romanis aduersari coeperunt.

135.4. Qui romani, nullum ab Arnulpho auxilium habentes, Berengarium, foroiuliensem ducem, Roma oriundum, sibi imperatorem crearunt.

136.5. Non tamen concordes fuere, aliis Guidonem, spoletanum210 ducem, regem Italiae declarantibus.

137. Hunni interim, siue ungari, Germaniam Galliamque populati sunt.

138.6. Et Guido, cum Berengario in Italia confligens, apud etruscos211 superatus, in212 Umbriam se recepit. Berengarius Arnulpho foederatus est, qui sibi auxilia non parua transmisit.

139.7. Sed paruo usui fuerunt, cum ambas partes diuturnitate belli eneruari quaererent.

140.8. Arnulphus in Italiam uenit et, capta Bergamo ciuitate eiusque comite Ambrosio suspendio necato, Romam petiit.

141.9. Et a Formoso papa coronatus, rediit in Franciam.

142.10. Ubi scatente per omne corpus pediculorum multitudine mortuus est.

28. Muerte de Guido II (894), Lamberto II (898) y Bonifacio VI (896)

143.1. Et213 Guidone defuncto, Lambertus filius regnum accepit Italiae.

144.2. Bonifacius Quintus214 Formoso successit, qui diebus tantum quindecim uixit.

145.3. Eique Stephanus Sextus surrogatus215 est.

146.4. Et216 Ludouicus, Arnulphi [64r]217 filius, eius nominis Tertius, a francis ac germanis patri surrogatus.

147.5. Et218 Lamberto pariter defuncto, spoletani atque etrusci219 Lotharium220 sibi filium221 in regno Italiae substituerunt.

29. Victorias de los húngaros

148.1. Ludouicus, dum ungaros222 domum redeuntes in Germania conatur opprimere, magnam ab eis cladem accepit; et pacem auro ab eis redemit.

149.2. Illi in graecos ducentes, multas ciuitates occupauere.

150.3. Et bulgaris proelio superatis, eos sibi tributarios fecere.

151.4. Transeuntesque in Italiam Berengarium cum quindecim milibus armatorum in Foroiulio occurrentem bello uictum fugauerunt. Taruisum expugnatum diripuere.

152.5. Et in uenetos ducentes, Ciuitatem Nouam incenderunt. Equilium, Caput Aggeris Clugiamque223 populati sunt.

153.6. Et in Riuum Altum irrumpere conati plures dies assumpsere. Postremo, uictoriam non sperantes, in agrum paduanum duxere.

154.7. Quo ex loco, accepta pecunia et obsidibus a Berengario, Italia excesserunt.

30. Romano I Lecapeno se proclama coemperador (919)

155.1. Apud graecos autem Constantino puero, qui fuit Leonis filius, orientale imperium tenente, quidam nomine et origine Romanus, quem Leo classis praefectum instituerat, pueri tutelam primo, deinde imperium per arma dolumque occupauit.

156.2. Cui, cum calabri et apuli parere recusarent, saracenos224 ex Africa in eos uocauit.

157.3. Qui non solum calabros et apulos, sed lucanos, salentinos campanosque uastauere, et usque ad uicina urbis Romae loca populati sunt.

31. Los musulmanes son derrotados en Garigliano (915)

158.1. Ioannes225 uero Decimus pontifex romanus, Tauxignano226 Romandiolae oppido natus, Romae timens, Albericum,227 Etruriae228 marchionem, quem aliqui fratrem suum fuisse affirmant, in auxilium accersiuit.

159.2. Qui, habito Romae delectu, cum saracenis conflixit eosque urbis finibus pepulit, usque ad Lirim229 fluuium persecutus.

160.3. Qui magna clade accepta, montis Gargani arcem munierunt, ibique se receperunt, Italiam uexantes.

32. Los húngaros devastan Italia

161.1. Sed Albericus230 per ingratitudinem Romae pellitur, et apud Ortam, Etruriae231 oppidum, se recipiens, in ultionem romanorum, ungaros232 inuitauit in Italiam. [64v]233

162.2. Qui, ruptis cum Berengario foederibus habitis, non in romanos quos offendere Albericus cupiebat, sed in tuscos quos saluos esse uolebat, copias duxerunt, maribus ac foeminis asportatis.

163.3. Et aliquandiu per singulos postea annos reuersi, siquid reliquum erat,234 abraserunt.

164.4. Itaque infelix235 Italia a Tyberi usque236 in calabros et ab Aterno fluuio, qui nunc Piscaria dicitur, in salentinos et tarentinum sinum a saracenis uastabatur.237 Et ab eisdem fluminibus ad Alpes ungari diripiebant.

165.5. Nam Berengarius eam solum partem Italiae tuebatur quae nunc Lombardia uocatur.

33. Derrota de Luis III (902). Sobre Berengario I y Berengario II

166.1. Inter haec Ludouicus, Bosonis Prouinciae romanae et Burgundiae regis filius, per taurinos saltus Italiam est ingressus.

167.2. Quem Berengarius Secundus,238 proelio superatum captumque, ea conditione dimisit: ut nunquam ultra Italiam cum exercitu ingrederetur.

168.3. Nominauimus Secundum Berengarium, non tradita morte Primi, quia nihil de ea apud scriptores inuenimus.

169.4. Id autem compertum est: a Berengarii Primi initio ad Othonis239 Primi ex germanis legitimi imperatoris coronationem, a Ioanne240 Duodecimo pontifice factam, annos quinquaginta quinque intercessisse.

170.5. Qui Otho241 Berengarium Tertium242 in Lombardia regnare permissum, postea in exilium egit.

171.6. Et sex siue imperatores siue reges, Italia oriundos, italici habuerunt: tres Berengarios, Guidonem, Lotharium et Albertum.243 Inter quos Rodulphus burgundus et Ugo arelatensis regnauerunt.

34. Berengario I captura y ciega al emperador Luis (905)

172.1. Interea, Ludouico apud germanos francosque imperatori defuncto, successor Conradus,244 Austriae dux, fuerat declaratus.

173.2. Et Ludouicus Bosonis burgundio, contra iusiurandum Berengario Secundo245 praestitum, per tridentinos Italiam ingressus, Ueronam cepit;246 ubi, a Berengario captus excaecatusque,247 abire permissus est.

174.3. Berengarius cum ungaris248 pacem firmauit, qui Alemanniam249 denuo populati sunt.

175.4. Et romani, Alberti spoletani regis auxilio freti, ortanum250 obsidentes oppidum, Albericum251 illic marchionem cepere252 [65r]253 suppliciumque de eo sumpsere.

35. Guido de Toscana apresa y asesina al papa Juan X (928)

176.1. Sarraceni uero Garganum tenentes, Beneuentum obsidione captum incenderunt, romanorumque fines inuaserunt.

177.2. Qui, Guidone quodam duce, eos represserunt. Adeoque italis animi defecere ut in pluribus oppidis saraceni simul et itali habitarent.

178.3. Sed Guido, pulsis saracenis, in Urbem regressus, Ioannem254 pontificem Decimum de se ac romanis optime meritum interfecit.

179.4. Cui Leo Sextus surrogatus255 est. Et illi ad sex menses defuncto, Stephanus Sextus siue (ut alii uolunt) Septimus, successit.

36. Enrique I derrota a los húngaros (933). Rodolfo derrota a Berengario I (923)

180.1. Interea ungari,256 Alemanniam,257 Alsatiam Saxoniamque populantes, ab Henrico, Germaniae rege, apud Morespurgam258 magna clade afflicti sunt.

181.2. Et Rodulphus,259 burgundionum rex, aduersus Berengarium Secundum260 in Italiam uenit, eumque fauore261 proditorum regno pepulit; in cuius locum tribus annis regnauit.

182.3. Deinde ungari, ad quos Berengarius confugerat, Salardo262 duce in Italiam uenientes, Papiam ui captam, ferro et igne magna ex parte uastarunt.

37. Luchas por el reino de Italia

183.1. Itali autem, quos Rodulphus non satis tueretur Ugonem, arelatensem comitem, in Italiam uocauerunt.

184.2. Cui, cedens absque contentione, Rodulphus in Burgundiam se recepit.

185.3. Ugo uero, suspectos habens qui se uocauerant, multos in exilium misit.

186.4. Qui ad Arnoldum, bauarorum ducem, confugientes, illum in Italiam duxerunt. Et ueronenses, eum intra moenia receptum, regem Italiae uocauerunt.

187.5. Ugo copias aduersus eum duxit, et proelio commisso uictor euasit, Ueronamque recepit, Berengario Secundo apud ungaros,263 siue (ut alii uolunt) sueuos264 defuncto.

188.6. Berengarius Tertius,265 Primi Berengarii ex filia nepos, in Italiam uenit, anno Christi noningentesimo trigesimo quinto, temporibus Stephani, siue (ut alii uolunt) Ioannis266 Undecimi papae.

38. Muerte de Enrique I, el Pajarero, rey de Germania (936)

189.1. Quo tempore saraceni Africam incolentes omnem Etruriae267 oram maritimam populati sunt.

190.2. Et Genuam circumacti urbem graui268 obsidione pressam269 ceperunt,270 omnibus qui arma induerant trucidatis, impuberibus [65v]271 ac mulieribus classe abductis, qui breui postea reducti sunt.

191.3. Hoc tempore Stephano mortuo et paulo post Ioanne272 Undecimo, Leo Septimus surrogatus273 est. Et tertio274 eius pontificatus anno Henricus Germaniae rex obiit.

39. Otón I rey de Germania (936). Muerte de Hugo de Arles (947)

192.1. Cui successit in regno atque imperio Otho,275 filius Matilde276 susceptus, Theodorici277 Saxoniae regis filiae.278

193.2. Quo regnante, ungaros279 saxones inuadentes, saxones ipsi uictos pepulere.

194.3. Et Berengarius Italiam ingressus, ut primum Ugonem aduersus se uenientem intellexit, retrocedens abiit in Sueuiam.

195.4. Interim magna fames uexauit Italiam.

196.5. Et Agapito Secundo post Martinum Tertium280 in papam assumpto, Berengarius cum maioribus copiis rediit in Italiam.

197.6. Ad quem mittens Ugo pacem cum eo pepigit, ea lege: ut se Italia excedente Lotharius filius et Berengarius Italiae reges appellati, aequo iure omnia administrarent.

198.7. Uiguitque aliquot annis solo nomine consortium, quod Berengarius acri uir ingenio, Lotharium spreuit, apud Papiam cum uxore Alunda, nobili ac famosissima muliere se continentem.

199.8. Ugo apud Arelatum paulo post obiit.

40. Expedición de Enrique de Baviera. Berengario II rey de Italia (950)

200.1. Et Henricus, Bauariae dux, Aquileia capta, in alias urbes ducebat. Cum ungari281 Italiam inuasuri Iustinopolim petiere, quos Henricus, progredi molientes, duobus proeliis superatos, in Ungariam282 repulit.

201.2. Ipse uero omne agrum ab Aquileia usque Papiam populatus est. Ibique nauibus conscensis in agrum paduanum rediit.

202.3. Berengarium contra se uenientem timens, et deinde in Austriam se recepit.

203.4. Taxis uero, rex Ungariae, in Italiam cum exercitu irrupit; quem Berengarius pecunia placatum remisit.

204.5. Et283 Lotharius, solo nomine rex, defunctus est.

205.6. Cuius uxorem Alundam, ne cui nuberet Papiamque dotalem traderet, in carcerem trudit, et se imperatorem appellans,284 Albertum285 filium regem Italiae nuncupauit.

41. Primera expedición de Otón en Italia. Boda con Alunda (951)

206.1. Interim Agapitus pontifex et multi Italiae proceres Othonem286 in Italiam uocauerunt.

207.2. Qui per Forum Iulii cum quinquaginta armatorum [66r]287 milibus ingressus, Berengarium et Albertum regno Italiae deturbauit. Alundam, Lotharii relictam, ex carcere eductam, uxorem duxit.

208.3. Berengario et Alberto superatis ueniam dedit; Lombardiamque omnem, Aquileia et Verona excepta, gubernandam permisit.

209.4. Et in Germaniam reuersus ex Alunda uxore filium suscepit, cui Othoni288 postea Secundo fuit appellatio.

42. Otón I restablece a Luis IV en el trono de Francia (939)

210.1. Rebellauerant interim Ludouico, regi Franciae, multi proceres, inter quos Vgo Magnus, parisiensis comes, Othonis289 sororius.

211.2. Aduersus quos Otho290 uiginti legiones duxit, Ludouicoque regnum restituit.

212.3. Albertus, Berengarii filius, apud Rauennam constitutus, comaclensium291 nauigio mercatores uenetos infestauit. Veneti, classe parata, Comaclum captum incenderunt.

43. Papado disoluto de Juan XII (955-964)

213.1. Interim, Agapito defuncto romano pontifice, Albericus,292 quidam ciuis romanus potentissimus per uim et factionem, Octauianum filium suum pontificem creari obtinuit; qui Ioannes293 Duodecimus est appellatus, uitae parum laudabilis, uenationi enim et libidinibus294 erat deditus.

214.2. Romae tunc duo consules erant ex nobilitate animi, et praefectus unus pariter nobilis, qui populo295 ius dicebat.

215.3. Ex plebe autem duodecim decuriones eligebantur, qui uicem senatus tenebant.

216.4. Romanis autem obediebant uicinae Etruriae296 oppida, intra urbeuetanum tudertinumque agrum, et quicquid a Neapoli Beneuentoque, et a marsis reatinisque297 ad Vrbem spectant.

217.5. Vlteriora partim graeci, partim saraceni298 tenebant. Picenum et spoletanum agrum incertum est quis tunc regeret.299 Berengarius cum filio Lombardiam et Romandiolam tenebat.

44. Victoria de Otón I sobre los húngaros en Lechfeld (955)

218.1. Otho,300 rebus Franciae ordinatis, Boleslaum301 bohemorum regem domuit; et Vgonem comitem parisiensem compescuit.

219.2. Aduersus ungaros302 Germaniam uastantes pluribus diebus decertauit, solis noctibus praelio intermisso, eosque tandem ad internecionem303 deleuit.

220.3. Tres in eo praelio capti reguli in potestatem [66v]304 Othonis305 uiui sunt perducti, quos germani laqueo suspensos, prohibente imperatore, necauerunt.

45. Segunda expedición de Otón I en Italia (962)

221.1. Ad306 quem tot uictoriis gloriosum duo cardinales litteras307 miserunt, orantes ut romanam Ecclesiam aduersus Ioannem308 et Italiam aduersus Berengarium liberaret.

222.2. Moturus Germania imperator filium ex Alunda Othonem309 apud Aquisgranum310 Germaniae regem coronauit.

223.3. Ioannes Duodecimus cardinales qui Othonem uocauerunt comprehendit, et alteri nasum, alteri manum amputauit.

224.4. Otho,311 Italiam ingressus, Berengarium et Albertum filium in potestatem accepit, et alterum Constantinopolim,312 alterum in Austriam relegauit. Ambo uitam in squalore finierunt.

Pedro E. León Mescua

mayo 2015 L'Eliana, Valencia

© Todos los derechos reservados

1 1484: [vdIb 536]. 1533: f. 28r [Basel 79].

2 1484: “Ex libro XII”. 1533: “Ex libro secundo secundae Decadis”.

3 1481: “Dum”. Sigo 1484, 1533.

4 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533. También más abajo: “Karolum”.

5 1481, 1484: “Hyspaniam”. Sigo 1533.

6 1481, 1484: “Tratiam”. Sigo 1533.

7 1533: “Hetruriae”.

8 1533: “patritius”.

9 1533: “dalmatus”.

10 1481, 1484: “adiutis”. Sigo 1533.

11 1533: “tentauere”.

12 1481, 1484: “dyaconus”. Sigo 1533.

13 1481, 1484: “aquilegiensis”. Sigo 1533. Es una confusión muy extendida, pero Pablo ni nació ni fue diácono en Aquilea.

14 1481, 1484: “Herocliam”. Sigo 1533.

15 1481, 1484: “Equilinium”. 1533: “Equileium”. Sigo escritura de 29: 5.

16 1484: “coepit”.

17 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533. También en n. 3.

18 1533: “Gothfredum”. También más abajo: “Gothfredum”; y en n. 2: “Gothfredo”. Léase: “Godofridus” († 810).

19 1481, 1484: “Halarim”. Sigo 1533. Cf. Annales regni francorum, a. 810, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 131.

20 1481, 1484: “Vigaram”. Sigo 1533.

21 1481, 1533: “Aquisgranium”. 1484: “Aquisgrauium”. Sigo escritura de 19: 4.

22 1481, 1484: “Ambulathi”. 1533: “Ambulachi”. Sigo escritura de 7: 7. Léase: “Abulaz”. Se trata del emir de Córdoba Abu al-As Al Hakam († 822).

23 1481, 1484: “Hyspaniae”. Sigo 1533.

24 1533: “Eumingi”. Léase: “Hemmingus” († 812).

25 1484: 536. 1533: 28v/80.

26 1484: “burgarorum”.

27 1481: “Karoli”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4: “Karoli”, “Karolus”; y en n. 5: “Karolo”.

28 1484: “burgaris”.

29 Léase: “Moesia”.

30 1484, 1533: “Stauratius”.

31 1481, 1484: “Hyspanias”. Sigo 1533.

32 1533: “Gothfredus”. Léase “Gotifredus” († 1202). En el respectivo pasaje de Biondo no se cita a este autor. Cf. BIONDO, Decades, II – 2, Venecia 1483 [Gallica p. 221]. Ese autor es citado por Biondo en el folio anterior en otro contexto.

33 1481: “uiteruiensis”. Sigo 1484, 1533.

34 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533. También en n. 3: “Karolo”; y en n. 4: “Karolus”.

35 Léase: “Walach” o “Wala” († 826). Cf. Annales regni francorum, a. 812, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 137.

36 1481: “sarracenos”. Sigo 1484, 1533. También en n. 3: “sarracenus”.

37 1481, 1484: “Hyspania”. Sigo 1533. También en n. 3: “Hyspaniae”.

38 1481, 1484: “Ambulaz”. 1533: “Ambulach”. Sigo escritura de 7: 7.

39 1533: “millium”.

40 1481, 1484, 1533: “Aquisgranium”. Sigo escritura de 19: 4.

41 1481: “sarraceni”. Sigo 1484, 1533.

42 1484, 1533: “Carthaginem”.

43 1533: “inuadunt”.

44 1533: “dumque”.

45 1481, 1484: “Hyspanias”. Sigo 1533.

46 1481, 1484: “Hermengario”. Sigo 1533. También en n. 3.

47 1484: 536. 1533: 28v/80.

48 1484: “grecus”.

49 1481, 1484: “Andrianopolim”. Sigo 1533.

50 Léase: “Bardae”.

51 1533: “patritii”.

52 1481, 1484: “Cruminus”. Sigo 1533. Léase: “Crumas” († 814).

53 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533.

54 1533: “Mabarmad”. Es decir Muhammad ibn Harun al-Amin († 813).

55 1533: “ammirhatus”. También en n. 5.

56 1481, 1484: “Haldele”. Sigo 1533. Se trata de Abu l-Abbas Abdallah al Mamun († 833).

57 Al-Amin ocupó el califato en 809 y fue depuesto y asesinado en 813 por su hermano Al-Mamun.

58 1481, 1533: “quatuor”. Sigo 1484.

59 1481, 1484: “Egyptum”. Sigo 1533.

60 1481, 1484, 1533: “Aphricam”. Sigo escritura de 30: 2.

61 1481, 1484: “Hyspanias”. Sigo 1533.

62 1484: “caepit”.

63 1481, 1484, 1533: “Aquisgranium”. Sigo escritura de 19: 4.

64 1533: “Eroldum”. Léase: “Harioldus” († 844). Cf. Annales regni francorum, a. 814, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 141.

65 1481, 1484: “Tamfredum”. Sigo 1533. Léase: “Reginfridus” († 814).

66 1481, 1484, 1533: “Gothfredi”. Sigo escritura de 2: 1.

67 1484: “hyiems”. 1533: “hyems”.

68 1533: “hyemauit”.

69 1533: “Parbrunium”. Léase: “Paderborna/Paderburnum”.

70 1484: 537. 1533: 29r/81.

71 1533: “Ambulach”. Léase: “Abulaz”.

72 1481, 1484: “Hyspaniae”. Sigo 1533.

73 1484: “aedifitia”.

74 1481, 1484: “Siguinius”. Sigo 1533. Léase: “Sigiwinum”. Cf. Annales regni francorum, a. 816, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 144.

75 1481, 1484: “Solanius”. Sigo 1533. También en n. 2. Léase: “Sclaomir”. Cf. Annales regni francorum, a. 817, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 147.

76 1481, 1484: “abioditorum”. Sigo 1533. Léase: “abodritorum”.

77 1481, 1484, 1533: “Gothfredi”. También en n. 2. Sigo escritura de n. 2: 1.

78 1533: “Eroldum”. También en n. 2.

79 1481, 1484: “adherens”. Sigo 1533.

80 1481, 1484: “guascones”. Sigo 1533.

81 1481, 1484: “Miormanium”. Sigo 1533. Léase: “Mormanum”.

82 1481, 1484, 1533: “Aquisgranium”. Sigo escritura de 19: 4.

83 1481: “Cesaraugustam”. Sigo 1484, 1533.

84 1533: “satisfaceret”.

85 1481, 1484: “auctoritatem”. Sigo 1533. Léase: “auctoritate”.

86 1481: “consuerudinem”. Sigo 1484, 1533.

87 1484: “purganit”.

88 1481, 1484, 1533: “Aquisgranium”. Sigo escritura de 19: 4.

89 1484: 537. 1533: 29r/81.

90 1481: “Ludonicum”. Sigo 1484, 1533.

91 1484: “magnantibus”.

92 Bernardo no fue condenado a muerte, sino a ser cegado, pero murió a causa de las heridas.

93 Léase: “Uiromarchum”.

94 1533: “Lindeutus”. Léase: “Liudewitus”.

95 1484: “quadrigentesimo”.

96 1481: “excoecati”. 1484: “excecati”. Sigo 1533.

97 1481, 1484: “interfectos”. Sigo 1533. Cf. BIONDO, Decades, II – 2, Venecia 1483 [Gallica p. 228].

98 1481: “Karolo”. Sigo 1484, 1533.

99 1484: 537. 1533: 29r/81.

100 1533: “literis”.

101 1481, 1484: “Uoliterras”. Sigo 1533.

102 1481: “coetera”. Sigo 1484, 1533.

103 1533: “Hetruria”.

104 1481: “Karolo”. Sigo 1484, 1533.

105 1481, 1484: “Britaniam”. Sigo 1533.

106 1481: “ymaginum”. Sigo 1484, 1533.

107 1533: “trans”. Léase: “Drauus/Trabus” = Drau, un afluente del Danubio.

108 1481, 1484: “Haido”. Sigo 1533. Léase: “Aizo”. Cf. Annales regni francorum, a. 826, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 170.

109 1533: “Abdecamannique”. Se trata de Abderramán II († 852), emir de Córdoba.

110 1481: “Hyspaniae”. Sigo 1484, 1533.

111 1481: “sarracenos”. Sigo 1484, 1533.

112 1481: “Cesaraugusta”. Sigo 1484, 1533.

113 1481: “Haidoni”. 1484: “h idoni”. Sigo 1533. También en n. 3: “Haido”. Léase: “Aizoni”.

114 1533: “Aburmane”. Léase: “Abumaruane”. Cf. Annales regni francorum, a. 827, en MGH, SS rer. Germ., t. 6, p. 172.

115 1533: “Abderanani”.

116 1481, 1484: “Barchilonis”. Sigo 1533. Léase también: “Barcinonis”.

117 1533: Aburmames”.

118 1481, 1484: “barchimonensem”. Sigo 1533.

119 1481, 1484 añade “ad”.

120 1481, 1484: “trigesimam”. Sigo 1533.

121 1481: “quadragesimam”. 1484: “quadrigesimam”. Sigo 1533.

122 Léase: “die”.

123 1481: “sarraceni”. Sigo 1484, 1533.

124 1481, 1484: “sedantes”. Sigo 1533.

125 1484: 537. 1533: 29v/82.

126 1484: “mertimonia”.

127 1481: “sarracenis”. Sigo 1484, 1533.

128 1484: “grecum”.

129 1533: “Bectario”. Léase: “Berhardo”. Cf. ASTRONOMUS, Vita Hludowici, en MGH, SS rer. Germ., t. 64, p. 448.

130 1484: “Cartaginem”. 1533: “Carthaginem”.

131 1481, 1484: “extensione”. Sigo 1533. Léase también: “escensione”.

132 1481, 1484: “adduxit”. Sigo 1533.

133 1533: “dicant”.

134 1481: “Karolum”. Sigo 1484, 1533.

135 1481, 1484: “extensione”. Sigo 1533.

136 1481, 1484: “fedauerunt”. Sigo 1533.

137 1481, 1484: “Apiam”. Sigo 1533.

138 1481, 1484: “Lyrim”. Sigo 1533.

139 1484: 538. 1533: 29v/82.

140 El emperador bizantino Miguel II murió el a. 829, Ludovico Pío el a. 840 y el papa Gregorio IV en 844.

141 Este era el apellido de Sergio IV († 1012), por error atribuido a Sergio II († 847).

142 1481, 1484: “antisiadorensi”. Sigo 1533. Léase: “antisiodorensi”.

143 Léase: “Fontanetum”.

144 1481: “Karolo”. Sigo 1484, 1533. También en n. 6.

145 1484, 1533: “illic”.

146 Léase: “Georgius”, obispo de Rávena († c. 846).

147 1481: “Schaldam”. Sigo 1484, 1533. Léase: “Scaldem”.

148 1484: “Lothoringie”.

149 1533: “Sabbas”. También en n. 3.

150 1484: “coepit”.

151 1484: 538. 1533: 30r/83.

152 1481, 1484: “anserense”. Sigo 1533. Léase: “ausoriense/ Ausara/Absorus”.

153 1484: “coepit”.

154 1481, 1484: “Mauro”. Sigo 1533. Cf. BIONDO, Decades, II – 2, Venecia 1483 [Gallica p. 234]. Quizás se refiere a Rorik († 854).

155 Léase: “Herium”. La “insula Herius” es la actual isla de Noirmoutier. Ahí había un monasterio benedictino que fue abandonado (a. 836) por los constantes ataques de los vikingos. Cf. ERMENTARIUS, Miracula Filiberti, lib. 1, 1, en MGH, SS, t. 15/1, p. 299.

156 1533: “Engolisinam”.

157 1481, 1484: “Lemonicos”. Sigo 1533. Léase: “Lemouicum”.

158 1481, 1484: “Belnacum”. Sigo 1533. Léase: “Bellouacum”.

159 1481, 1484: “Noutomagum”. Sigo 1533.

160 1481, 1484: “pictagosque”. Sigo 1533.

161 1481: “Karolo”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4: “Karolus”.

162 Léase: “Nomenoius” († 851). Cf. Annales bertiniani, a. 849, en MGH, SS rer. Germ., t. 5, p. 37.

163 Léase: “Respogius” († 857). Cf. Annales bertiniani, a. 851, en MGH, SS rer. Germ., t. 5, p. 41.

164 1481, 1484: “Lemonico”. Sigo 1533.

165 Carlos el Calvo corona en Limoges rey de Aquitania (855) a su joven hijo Carlos († 866). Cf. Annales bertiniani, a. 855, en MGH, SS rer. Germ., t. 5, p. 46-47.

166 1533: “Fonteuentino”.

167 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533.

168 1481: “Iohanne”. Sigo 1484, 1533.

169 1481: “Karolomannus”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4: “Karolomanno”.

170 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4: “Karolum”; n. 6: “Karolo”; n. 7: “Karolus”.

171 1481, 1484: “Zedechias”. Sigo 1533.

172 1481, 1484: “hebreus”. Sigo 1533.

173 1481: “Iohannes”. Sigo 1484, 1533.

174 1481, 1484: “Babbo”. Sigo 1533. También en n. 5: “Babbum”.

175 1484: 538. 1533: 30r/83.

176 1481, 1484: “dyademate”. Sigo 1533.

177 1484 omite.

178 1484 añade: “paucos”.

179 1481: “nortmannos”. 1484: “northmannos”. Sigo 1533.

180 1481: “Rotifredus”. 1533: “Rothifredus”. Sigo 1484. Léase: “Godefridus” († 885).

181 Godefridus se había bautizado en tiempos de Ludovico Pío. Cf. Annales bertiniani, a. 852, en MGH, SS rer. Germ., t. 5, p. 42. Iniciadas las hostilidades (852) solo se hizo la paz con Godefridus (853). Los otros vikingos devastaron durante los siguientes años muchas ciudades.

182 1481: “Iohanne”. Sigo 1484, 1533.

183 Es decir papa Marino I (882-884).

184 1484: “Tercio”.

185 1481: “Karolus”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4.

186 Roberto I, rey de Francia († 923), hermano menor de Eudes. Se rebeló contra Carlos el Simple, al que derrotó en la batalla de Soissons, pero ahí perdió la vida. Este fue abuelo de Hugo el Grande.

187 1533: “Otho”. Léase: “Odo” = Eudes († 898), rey de Francia tras la abdicación de Carlos el Gordo. Su sucesor fue Carlos III el Simple.

188 1533: “subrogatus”.

189 1533 omite.

190 1481: “nortmanni”. 1484: “northmanni”. Sigo 1533.

191 1481, 1484: “Britanicum”. Sigo 1533.

192 1481, 1484 omiten.

193 1481, 1484: “Anconi”. Sigo 1533.

194 1484: “Idruntum”. 1533: “Hydruntum”. Es la ciudad de Otranto.

195 Léase: “Zuentibaldus” = Svatopluk († 894). Cf. REGINO DE PRÜM, Chronicon, a. 890, en MGH, SS rer. Germ., t.50, p. 134.

196 Léase: “Photius” († c. 887).

197 1484: “inuereratum”.

198 1533 omite.

199 1481: “Iohannes”. 1484: “Ioannrs”. Sigo 1533.

200 Fue Juan VIII (872-882) quien sucedió a Adriano II (867-872).

201 1484: 539. 1533: 30v/84.

202 Este concilio (879-880) fue organizado por Focio, patriarca de Constantinopla, pero asistieron los legados papales y sus decisiones fueron aceptadas por Juan VIII.

203 1481: “coepissentque”.

204 1533: “sanciuit”. Léase: “sanxit”.

205 1533 omite.

206 1481, 1484: “huni”. Sigo 1533. También en n. 5.

207 1481: “hungaros”. También en n. 2; y en n. 5: “hungari”. Sigo 1484, 1533.

208 1481, 1484: “bauoros”. Sigo 1533.

209 1481, 1484: “in quibus”. Sigo 1533.

210 1533: “spoletinum”.

211 1533: “hetruscos”.

212 1481: “iu”. Sigo 1484, 1533.

213 1533 omite.

214 Fue Bonifacio VI (a. 896) quien sucedió a Formoso.

215 1533: “subrogatus”. También en n. 4.

216 1533 omite.

217 1484: 539. 1533: 30v/84.

218 1533 omite.

219 1533: “hetrusci”.

220 Es probable que aquí debe leerse: “Ludouicum”, es decir Luis el Ciego († c. 928).

221 Tras la muerte de Lamberto II (sin hijos) y Arnulfo de Carintia, los nobles llamaron para ocupar el trono de Italia a Luis el Ciego, que entonces era solo rey de Provenza y Borgoña. Este Luis era hijo natural de Bosón, rey de Provenza, y más tarde fue adoptado por Carlos el Gordo.

222 1481: “hungaros”. 1484: “ungaro”. Sigo 1533.

223 1481, 1484: “Cluciamque”. Sigo 1533. Se trata de Chioggia.

224 1481: “sarracenos”. Sigo 1484, 1533.

225 1481: “Iohannes”. Sigo 1484, 1533.

226 1481, 1484: “Toxiguiano”. Sigo 1533. Léase: “Thausignanum” = Tossignano.

227 1481, 1484: “Alberigum”. Sigo 1533.

228 1533: “Hetruriae”.

229 1481, 1484: “Lyrim”. Sigo 1533.

230 Estos hechos no corresponden a Alberico I de Spoleto, sino al marqués Petrus, hermano del papa Juan X. Cf. BENEDICTUS SANCTI ANDREAE, Chronicon, en F. S. I., t. 55, p. 159-160.

231 1533: “Hetruriae”.

232 1481: “hungaros”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4: “hungari”.

233 1484: 540. 1533: 31r/85.

234 1484, 1533 omite.

235 1481, 1484: “infoelix”. Sigo 1533.

236 1481, 1484: “Tyberiisque”. Sigo 1533.

237 1484: “nastabatur”.

238 Fue Berengario I († 924) quien derrotó a Luis III, el Ciego.

239 1481: “Ottonis”. 1484: “Otonis”. Sigo 1533.

240 1481: “Iohanne”. Sigo 1484, 1533.

241 1481: “Otto”. 1484: “Oto”. Sigo 1533.

242 No existió un Berengario III. Berengario II († 966) fue nieto de Berengario I, llegó a coronarse como rey de Italia, pero fue depuesto y exiliado por Otón I.

243 Se debe referir a Alberico I de Spoleto (c. 920), que fue cónsul de Roma, pero no rey de Italia.

244 1481: “Corradus”. 1484: “Coradus”. Sigo 1533.

245 Se refiere a Berengario I.

246 1484: “coepit”.

247 1481: “excoecatusque”. 1484: “excecatusque”. Sigo 1533.

248 1481: “hungaris”. Sigo 1484, 1533.

249 1481: “Alamaniam”. Sigo 1484, 1533.

250 1533: “hortanum”. Relativo a la ciudad de Orte (Horta/Orta).

251 Véase 32: 1.

252 1484: “coepere”.

253 1484: 540. 1533: 31r/85.

254 1481: “Iohannem”. Sigo 1484, 1533.

255 1533: “subrogatus”.

256 1481: “hungari”. Sigo 1484, 1533. También en n. 3.

257 1481: “Alamaniam”. Sigo 1484, 1533.

258 Léase: “Merseburgum”.

259 1481: “Rudulphus”. Sigo 1484, 1533.

260 Se refiere a Barengario I, derrotado por Rodolfo. Cf. FLODOARDO, Annales, a. 923 [Lauer, p. 18-19].

261 1481, 1484: “fanore”. Sigo 1533.

262 Léase: “Zulta” († c. 948), rey húngaro.

263 1481: “hungaros”. Sigo 1484, 1533.

264 1481, 1484: “bauaros”. Sigo 1533. Cf. BIONDO, Decades, II-2, Venecia 1483 [Gallica p. 241].

265 1484: “Tercius”. Se trata de Berengario II, que fue hecho marqués de Ivrea el a. 928 y rey de Italia el 950.

266 1481: “Iohannis”. Sigo 1484, 1533.

267 1533: “Hetruriae”.

268 1481, 1484: “grauique”. Sigo 1533.

269 1484: “praesam”.

270 1484: “coeperunt”.

271 1484: 540. 1533: 31v/86.

272 1481: “Iohanne”. Sigo 1484, 1533.

273 1533: “subrogatus”.

274 1484: “tercio”. Enrique murió el 836, el año que fue elegido León VII.

275 1481: “Otto”. 1484: “Oto”. Sigo 1533.

276 1481, 1484: “Mathildae”. Sigo 1533. Léase: “Mathilde”.

277 1481, 1484: “Theoderici”. Sigo 1533. Cf. Vita Mahthildis, n. 2, en MGH, SS, t. 10, p. 576.

278 1533: “filia”.

279 1481: “hungaros”. Sigo 1484, 1533.

280 Léase: “Marinum II”.

281 1481: “hungari”. Sigo 1484, 1533.

282 1481: “Hungaria”. Sigo 1484, 1533. También en n. 4: “Hungariae”.

283 1533 omite.

284 Berengario II y su hijo Adalberto asumieron el título de rey de Italia, no de emperador.

285 Léase: “Adalbertum”.

286 1481: “Otonem”. 1484: “Ottonem”. Sigo 1533.

287 1484: 541. 1533: 31v/86.

288 1481: “Otoni”. 1484: “Ottoni”. Sigo 1533.

289 1481: “Ottonis”. 1484: “Otonis”. Sigo 1533.

290 1481: “Otto”. 1484: “Oto”. Sigo 1533.

291 1481, 1484: “comaclesium”. Sigo 1533.

292 1481, 1484: “Albricus”. Sigo 1533.

293 1481: “Iohannes”. Sigo 1484, 1533.

294 1484: “libidininibus”.

295 1481, 1484: “populi”. Sigo 1533.

296 1533: “Hetruriae”.

297 1481, 1484: “rheatinisque”. Sigo 1533.

298 1481, 1484: “sarraceni”. Sigo 1533.

299 1533: “rexerit”.

300 1481: “Otto”. 1484: “Oto”. Sigo 1533.

301 1533: “Boizlaum”.

302 1481: “hungaros”. Sigo 1484, 1533.

303 1481, 1484: “internitionem”. Sigo 1533.

304 1484: 541. 1533: 31v/86.

305 1481: “Ottonis”. 1484: “Otonis”. Sigo 1533.

306 1484: “at”.

307 1533: “literas”.

308 1481: “Iohannem”. Sigo 1484, 1533. También en n. 3: “Iohannes”.

309 1481: “Ottone”. 1484: “Otone”. Sigo 1533. También en n. 3.

310 1481, 1484: “Aquisgranium”. Sigo 1533.

311 1481: “Otto”. 1484: “Oto”. Sigo 1533.

312 Adalberto logró huir al sur de Francia, luego a Córcega. Luchó junto a los bizantinos (a. 968) contra Otón I en la Puglia. Finalmente se refugió en Borgoña, donde murió (a. 975).