Aia Bong Beekan Ke Ana Bong te Atua

 

Mwakoro Teuana

 

BOONG RAA AIKA TINA KAWAKIN?

 

N ana boki Taniera n te mwakoro itiua (chapter 7) ao iai taeka ni buraabeti ae nangi kamiimii bwa e kaota kanoan uoua te ngaa nimabubua (2,500) te ririki ae e na roko, man te tai are e koreaki iai, tein aia tautaeka Tiantaire aika a kakaokoro.

 

E moan teirakeaki man te embwaea ngkoa ae te Chaldean Empire are e uea iai Nebukaneta, ao e a kaman taekinna te taeka n buraabeti aio naake ana tautaekanna te aonaaba imwiin Nebukaneta: te Persian Empire, ana embwaea Alexandra ae te Greco-Macedonian ma mwakorona ake aua, ao te kabane, te embwaea ae korakora ae te embwaea n Room (Roman Empire). Te embwaea n Room aio, e a tia ni kabotauaki ma tengaun te “koro” (horns) aika a bwebwerake man atuun te “kameaanti” (beast), bwa e taekinaki n te buraabeti bwa tebwiina (10) te tai are e na manga kataaki ni kamaiuaki kaua te embwaea n Room are ngkoa, man te tai are e a tia ni mauna ngkoa iai ao nakon taai aikai, ao are e na bon teimatoa kakatean te embwea aio (e na koro tebwiina te tai mwaitina) nikarokoa manga okin Kristo.

 

Mai buakon tebwiina te abanuea aika a tia n tautaekana te ‘aonaaba’ imwiin bakan Room nikarokoa taai aikai, ao e na manga kaoti te “koro ae uarereke” (little horn), ae “taraakina e bon ‘beniben’ riki nakoiia raona.” Ke kabwaraana teuana: te tautaeka teuana ae e uarereke, ma e nangi korakora ana kairiiri i aoiia tautaeka nako. Taan kamatebwaia taeka ni buraabeti a kinaa te “koro ae uarereke” aio bwa te tautaeka ae e kairaki n te botaki n aro teuana (religious hierarchy). E koreaki bwa te aro aio e na “iangoia bwa e na ibitii taai ma tuua” (“think to change times and laws”).

 

E Kangaraa N Ibiitaki Tain Bwaai

Te tautaeka aio e bon taekinaki naba n ana ka-17 n mwakoro te boki ae Te Kaotioti, ae e kaotaki ikai bwa e tautaeka te ‘koro ae uarereke’ aio i aoiia uea ma abanuea i aon te aonaaba, ao e babainikiriniia kaain te aro ni koaua (true saints).

 

N angana nako aika mwaiti, ao te tautaeka aio e a tia n ibitii TAAI (TIME)!

 

E teirakea ana bong te Atua n te bungintaai (sunset) bwa e na taratara (awake) te aomata ao e na butimaea te bong ae boou, ma te “koro are e uarereke” e a tia n ibitia are te aonaaba ngkai e a teirakea ana bong (begin its day) man te nuukanibong (midnight) nakon are e nooraki n aia tai-ni-bai (watch) – n te tai are a matuu nako iai aomata.

 

E teirakea ana wiiki te Atua man banen te Tabati ni koaua (Sabbath), ana kaitibong te wiiki (Saturday), ma te aonaaba e teirakea ana wiiki ni mwakuri n te nuukanibong, n ana kauabong te wiiki (Monday).

 

E teirakea ana namakaina te Atua man tain te ooti (new moons), ma te “koro ae e uarereke” e mamana te aonaaba bwa e na ira aia karenta Tiantaere are a bon kateia ao are e rekereke ma kateiia ni beekan.

 

E teirakea te ririki teuana ma teuana te Atua n moan teiraken te ‘spring’ are e a manga moanna n karekea maiuna te aonaaba, ma te tautaeka n Room ae beekan e karikia bwa te aonaaba e na teirakea ana ririki teuana ma teuana man nuukan tain te kamwaitoro, ke te ‘winter’, are a mate iai bwaai.

 

Te Atua E anganiia natina te bong teuana ae bon te bong n motirawa ni koaua, bwa e karikaki te bong aio bwa e na kateimatoa i nanoiia aomata ataakin ao neneboan te Atua ae koaua – KAURINGAAN ANA KARIKIBAI TE ATUA – te kaitiua ni bong are e motirawa iai. Ma te “koro ae e uarereke” e a tia ni kamatoaa ao n mamanaiia botanaomata bwa ana kawakina te bong ae Sunday – moan bongin te wiiki - are aia bong n neboa Taai (Sun) beekan, bwa onean miin ana bong te Atua ae te Tabati. Tabeua te tienture imuin waereken Kristo nako Karawa ao e a manga kamatoaaki nanon aia bong ae Sunday aio bwa aongkoa kauringaan utin Iesu man te mate.

 

Mwakuri Ni Beekan.

Aia bong ni motirawa (holidays) kaain Room ni kawai (ancient Rome) ae e rekereke ma kateiia ni beekan e a tia ni kamatoaaki i roun te aonaaba ae e a tia ni mamanaaki. Boong n aron te Kiritimati (Christmas), te Kaririiki (New Year’s), te Itita (Easter) ao a mwaiti riki, boong aika aia bong beekan – bon boong aika a kabonganaaki i bukin te anainano nakon bakaniboon (sales) bwaai irouiia kambana ke taan bitiniti. Ngkana e bon kakaeaki ma te nano ae koaua ao te tia kakae, ae e koaua nanona, e na nooria bwa boong aikai bon aia bong beekan ao are bon iai nanoiia i rouiia ae tao e kakaawaki nakoiia. Ao e na ataia bwa e na aki karekerekea ma boong akanne.

 

Ma tao te Kiritian n taai aikai e a bon tiku n akea ana boong aika tabu (holy days)? Tao te Atua e bon aki anganiia ana botanaomata ana boong aika tabu irarikin ana Tabati (Sabbath) are ni katoa wiiki? Ao bon tiaki boong aikai are aia boong beekan aika a kan katotoonga ana boong nako te Atua, n ai aron ara Tabati (Kiribati Sunday) ae kan katotoonga te Tabati ni koaua (true Sabbath)?

 

Kaitiakin Te Nano N Inanonano

Ti na kauka ara B’aibara ma nanora ae itiaki (honestly) ao ti na ukouke n te aro n tataro (prayerfully investigate). Ti tuangaki bwa ti na kamatebai (study) – tiaki te kakauntaeka (argue), tiaki te kakewekewe (to refute), ma ti na kaotia bwa ti butimaeaki iroun te Atua – bwa ti kan ataa nanon (will) te Atua. Ti tuangaki (commanded), ngkai Kiritian ngaira, bwa ti na rikirake (grow) n ataibai ao te aakoi (2 Betero 3:18, Kiribati Catholic Bible, KCB). Taekan te B’aibara nikabane (all scriptres) a bon reke mai i roun (inspired) te Atua ao a nangi manena i bukin kaetara (correct us) ao kaotan ara kaairua (refute us), n itera nako are ti bon ira nanora iai (assumption), n kakoauai kabwarabwara ni kewe (false teachings), n butimaei rongorongo n akea kakaean koauaiia (prejudice), bwa e na kaota kaairuara. 

 

Angiia aomata a taku bwa ana Boong te Atua ae e kakaraoaki ni katoa ririki (annual) ao ana Boong n Botaki (Feast Days) Iteraera a tia ni kamaunaaki. E ngae n anne ao n rongorongon te ekaretia ngkoa (church history) ao e taekinaki bwa te ekaretia ni kawai e kawakin boong aikai 400 te ririki i muin utin Iesu man te mate, ao a bon teimatoa ni kawakini boong aika ae e anganiira te Atua ni karokoa taai aikai!

 

Ao n aron temanna te tia kawakina moani bongin te wiiki (Sunday) ao e na taraia, n te moan tai, taian  kauntaeka i bukin te Tabati (Sabbath) ma te nano ae e inanonano (prejudice) – bukina bwa bon te bai ae biri itinanikun ana koaua – ao e na tarai kauntaeka ni kabane ma nanona are e a kaman tauraoi n aki kan butimae, ngaia are bon arona n aomata (human nature) are e na karikia bwa e na tarai ana Tabati ni katoa ririki (annual Sabbaths) te Atua ma te nano naba n inanonano.

 

Ma uringnga bwa “ane e kaeka te aba ngke e tuai n iango raoi, ao bon te aro n nanobaba te aro anne ao kamamaeana” (Taeka n Rabakau 18:13, Kiribati Protestant Bible, KPB).

 

Ngaia ti na anga nanora nakon nanon te Atua (God’s will), ma nanonara ae e itiaki, ae akea te inanonano iai bwa ti tangira te koaua, ao ti na maaku-n-rang i matan ana Taeka te Atua ae Tabu, ma te nanorinano n butiia ana kairiiri te Tamnei ae Tabu (Holy Spirit). Ao ti na tataro ma te nano ae e itiaki bwa ti na karaua n taraa raoi te koaua aio ao ti na ukoukora koauan bwaai ni kabane.

 

Ana Ekaretia te O-Tetemanti

E teirakeaki ningai te moan ekaretia? N te boki ae Makuri 7:38, n te Kiribati Protestant Bible, ao ti nooria bwa ana botaki (congregation) Iteraera n ana tai Mote e bon aranaki bwa te ekaretia n te rereua. Te taeka n I-Matang ae ‘congregation’ ae kabonganaaki n bokin nako te O-Tetemanti, bon te taeka ae e tiitabo nanona ma te taeka ae ‘church’ n te Nu-Tetemanti. Te taeka ae e rairaki mai iai congregation man te

O-Tetemanti bon “ekklesia” man te Septuagint – te taeka n Kuriiki (Greek) ae rairaki nakon te taeka ae church n te Nu-Tetemanti.

 

Iteraera bon te aba (state) ao te ekaretia (church). N arona n abanuea (kingdom) ao Iteraera, inanon te tai ae maan, e bon tautaekanaki irouiia taan motikitaeka (judges) aika a tei i aoiia kaka-50, kaka-tebubua, kaka-tengaa te aomata, ao imuina a tiba karekea aia uea (king). Ma n aroiia n ekaretia, ao Iteraera e bon barongaaki (organized) raoi ma temanna aia tia kairiiri (leader) – Mote, Iotua, ao ake imwiia – ao ibonga (priests) man te baronga ae Rewi (Levi). Ana tua Mote e bon rekereke ma taian katei ke aroaro, kanga aron taian tiakaramento aika a kabonganaaki n taai aikai n tabeua ekaretia. Ma, katei aikai a bon KARINAKI (ADDED) bukina bwa e nangi korakora riaon tuan te moan Berita (Old Covenant) – a karinaki nikarokoa Kristo – bwa e na reireiniia (teach) ao e na katuruaki i nanoiia (instilled) te aro (habit) n ongotaeka (obedience). Katei aikai a rekereke ma aron karaoan te amwarake ao te mooi bwa karea (offerings), aron kakaitiaki nako (washings), ao aron tararuaan te rabata (physical ordinances). Ao i rarikin aikai ao iai naba aron aia karea (sacrifices) are onean muin ana karea Kristo (sacrifice of Christ).

 

I mwaain Ana Tua Mote

N ana ka-12 n mwakoro te boki ae te Otinako, ngke a bon mena i aon Aikubita Natin Iteraera – te tai ae maan i mwaain te tai ae e anganaki taian Tua Mote – i mwaain te tai are e kaotia te Atua nakon Mote ao kaain Iteraera bwa e na katea aia moan booraraoi (Old Covenant) – ao ti nooria bwa e bon kaawakinaki ana Boong ni Botaki (Feasts Days) te Atua i mwaain taai akanne.

 

Ao n te boki Nakoia Tibun Rewi n te mwakoro 23 ao ti noori boong aika tabu ke boong ni botaki aikai.

 

Ngke e karika te Tabati te Atua ibukiia aomata, ao E angan te aomata ana bong ni motirawa teuana ae iai nanona ae nangi kakawaki ao iai naba bukina ae kakawaki. Nakon Ana ekaretia n te rereua, e taku te Atua bwa te Tabati bon kanikinaean (sign) te booraraoi (covenant) i marenan te Atua ma Ana botanaomata. Te kanikina (sign) aei e kaotia nakoira bwa bon Ngaia te Atua. E kangaara n kaotia nakoira aei? “N onoua (6) te bong ao te Atua e karika karawa ma aonaaba, ao n te kaitibong e motirawa.” Te kanikina aio bon kauringaan (memorial) te karikibai (creation).

 

Te karikibai bon kakoauaan bwa iai te Atua. Te karikibai e kaotia (identifies) bwa iai te Atua. Te Tabati ni katoa wiiki (weekly Sabbath) bon kauringaan (memorial) te karikibai (creation). Kauringaara ni katoa wiiki korakoran (power) te Atua n karikibai. Ngaia are te Tabati e kaota te Atua nakoira – e kawakiniira n ara kakauring ae koaua (true memory) ao ara nebo ae koaua nakon te Atua ae koaua. Akea riki te bong (day) ma tii te kaitibong ae iai nanona ma kakawakinana n aron aei. E bon karikaki bwa e na kawakiniira n ara nebo ae koaua nakon te Atua.

 

Manenan Boong Aika Tabu

N ai aron naba aei, ngke E angan Ana Ekaretia te Atua itiua (7) Tabatin te ririki (annual Sabbaths), ao te Atua, n wanawanana (wisdom), e karika manenaiia. Boong aikai a bon anganaki naba natin te Atua bwa ana kawakin naba n arora n ara kakauring ao ara nebo ae koaua nakon te Atua bwa ana riki boong aikai bwa ana teimatoa n anganiira ataakin (understanding) ana mwakuri te Atua (God’s plan) i bukin kamaiuakiira (redemption). Bwa boong ni motirawa aikai, ake ituua, ake a kakaraoaki ni katoa ririki, a kaota kawain karekean te maiu n tamnei (spiritual creation) – a kaota te tai ae e na nako moa teuana ao are imuina, ao e kaota naba nanon te bong teuana ma teuana.

 

Kanoan rongorongon aron karekean ao karikirakean te maiu n tamnei (spiritual regeneration), aika a kanikinaeaki n boong n motirawa aikai, ana karaoaki bukina ke ni kawakinaki ni katoa ririki. A bon nangi kakawaki bukina ao nanoiia.

 

Bon te rongorongo ae koaua (fact) bwa botanaomata (nation) aika a kabonganaa buaka (profane) ana Tabati te Atua ae Tabu ni katoa wiiki, e a bua mai i rouiia te reireitaki ao ataaki te Atua ae koaua, ao a marannako nakon te waaki n tangira riki bwaain te aonaaba (idolatry) – te mane (money), te kaubwai (wealth), ao a mwaiti riki. Tii te botanaomata ae e kawakinna ana Tabati te Atua bon ngaia ae e mena i rouna ataakin ao neneboan te Atua ae koaua – tii ngkana a bon kakawakinna te Tabati. Ngke e a moanna n kabonganaa buaka ana Tabati te Atua ao Iteraera e a riki n onimakiniia antin [bwain] te aonaaba (idols).

 

Ao ai arona naba ma ngaira n taai aikai ngkai ti a kakeaa kawakinan ana Boong te Atua aika tabu ni katoa ririki, ao ngaira, n arora n botanaomata, e a anaaki mai i roura ataakin te koaua (true knowledge) i bukin ana kainibaere te Atua are e na kamwaita aekana (reproducing Himself).

 

Taian aro (churches) aika a araniia bwa Kiritian n taai aikai a bon aki ataa te bwai ae te bure (sin) ao are a bon aki anga taeka n reirei (teach) i aona – a aki tataekinna bwa e bon riai ni kakiraroaaki (put away) te bure – a aki ataia bwa teraa te aomata (what is man), manenan te maiu aei (purpose of life), nanon te manga bungiaki kaua (born again), ao aron maekan te Tamnei ae Tabu i nanom (indwelling presence of the Holy Spirit) – a aki ataia bwa ana ekaretia te Atua, n taai aikai, bon tiaki tabena bwa e na raina (convert) nanoiia kaain te aonaaba, ma ana tataekinna te Euangkerio (Gospel) ibukin te Abanuea (Kingdom), ana maiuakinna te maiu ae ana totokanikai i aon te bure (overcome sin), ni kekeaki (endure) nikarokoa tokina, ao are ana tautaeka ma Kristo, bwa ana riki bwa ueea ao ibonga, n Abanueana.

 

A aki kakoauaa bwa e na bon oki Kristo (is coming again), ao naake a tataekinna te Kauaoki (Second Coming) a aki ataa nanona ao bukina. Akea i rouiia ataakin ke nanon raoi te rongorongo ae raoiroi are e na roko Abanuean te Atua – “E na roko Ueam”, ara tataro n taai nako – te euangkerio ae e tataekinaki i nanon te Nu-Tetemanti.

 

Bukina ngkai akea ataakin bwa bukin teraa ti karikaki ao aaro ni Kristian a tataekinna bwa e a tia n kamaunaaki te Tua. A tataekinna aia koaua beekan are e aki konaa ni mate te rabata - te nako karawa ke moone n te tai are ko mate iai – ao a taekinna bwa te mate bon te maiu.

 

Ana botaki (feasts), ke ana bong aika tabu (holy days), ke ana Tabati ni katoa ririki te Atua aikai (annual Sabbaths), a bon katuruturuaki nakoira bwa ti na kawakinii n te ririki teuana ma teuana, ao akea tokina (forever)! Ti a butia te tia wareware bwa e na tiku n kauka ana iango, bwa ti na kaotia bwa ‘akea tokina’, ikai, e nanonaki bwa bon akea tokin tokina (forever and ever).

 

Ngaia are ana kaataninga te Atua bwa e na katurua i nanoiia Natina nanon ana Tabati aika a kakawaki aikai n taai nako, bwa e na kawakiniia ana Ekaretia i nanon ataakin koauan Ana iango i bukira.

 

Te Riao Ao Bongin Berena Aika A Aki Karikaki

Angiia aaro (churches) a taku bwa e a toki ana Tamnei Kristo ibukin kamaiuara (Plan of Redemption) ngke E tauraki n te kaibangaki. Ma te moan bwai n Ana tamnei te Atua i bukin kamaiuan te aomata e bon teirakeaki man maten Kristo. Ti noora moan waakinan te anga karea (sacrifice) aio i Eten, ngke E tiringa te man te tiibu ke te man te kooti, bwa e na karabaa aroiia ni bebekan (nakedness) – te aekan bure teuana – Atam ma Nei Ewa n kunin te man (animal skin). Ti noora naba karaoana i roun Abera ngke e anga te tiibu te teei bwa te karea. Ngaia are te Riao bon te moan motirawa are e kaota ana tamnei te Atua n te ririki teuana ma teuana.

 

Ti na kaotaira raoi.

 

Ti na taraa Aikubita bwa kanga te bure (sin) teuana. Ngkai a maeka ana aomata te Atua n boong aikai i “Babiron”, ao ai aon kawaina bwa ana kainaomataaki (delivered) i muin rekenikai (plagues) ake e na karokoa te Atua i aon Babiron, n ai arona naba ngke a moan tautoronaki i Aikubita, ao a kainaomataaki i muin bakan taian rekenikai n te aba anne.

 

Ao aron naba Kristian aika a kekeiaki aika a tia ni mamanaaki, ao akea ataakin te tai (time) ni koaua, ao ana boong te Atua, ao aron neboan te Atua ni koaua, ao ai bon aroiia naba natin Iteraera i aon Aikubita.  

 

E raka i aon 200 te ririki aron tautoranakiia n te aro ae nangi matoatoa i aon Aikubita – a kamwakuriaki ao iai taan katareiia n te aro n aki Akaka ngkana tao a tei n motirawa teutana. Bon akea te B’aibara n te tai anne – akea ana Taeka te Atua ae e a tia ni koreaki. A aki kariaiakaki bwa ana neboa te Atua n aron are E a tia n tuangiia. A taumatoaaki bwa ana mwakuri inanon ituua te bong n katoa wiiki. E a bua tauan te bong irouiia are e a bua naba ataakin te bong raa are bon Ana Tabati te Atua – ngaia are te Atua E a manga kaotia riki nakoiia Ana Tabati ngke a mena n te rereua are Tin (Te Otinako 16, KCB).

 

Te Riao Bon Te Moan

 N te tai anne ao Aikubita bon iai ana karenta ao bon iai aia bong ae kaota teiraken aia Ririki ae boou (commencing the new year). Ngaia are, ngke e a tia ni kainaomataia Ana botanaomata mai Aikubita (te bure), ao te Atua e a manga kaetiia i aon aron Ana tau bong. Ao, ngkai te moan maneka nakon te kamaiuaki e bon reke man maten Kristo i aon te kaibangaki, ao e taku te Atua, “Te namakaina aei [n tain te ‘spring’] ami moa n namakaina” (Te Otinako 12:2, KPB).

 

Tabemwaangina a kawakinna ana moan bong n motirawa te Atua aio, ae te Riao, ibukin kamaiuara, ma a aki ataa riki te kabwabwaia are a kaotaki ao ana reke man nikiran ana bong ni motirawa te Atua ake onoua riki imuin te Riao. Kristo bon tiaki tii te tia korea rongorongon boong aikai, ma bon Ngaia naba ae e moan waakina ao bon Ngaia naba are e na karokoa n tokina.

 

N te ka-10 n bongin te moan namakaina aio ao a tuangaki kaain Iteraera bwa ana anaa temanna te tiibu te teei ae akea buakakana (without blemish). A kawakinna nikarokoa – tiaki imuina – te ka-14 n bong n te namakaina naba anne. N bakantaain (even) te ka-14 n bong ao e a tiringaki te karea ibukin te Riao. Uringnga bwa ana bong te Atua e teirake man te bakantaai teuana nakon te bakantaai are imuina. E rimoa te bong (night) n rimuiaki n te ngaina (day). Ae nanona bwa te karea e tiringaki inanon bakantaai te ka-14 ao tiaki te ka-15 n bong. Ao a kanna irikon te tiibu te teei inanon naba te tairiki anne. N nuukanibongin te ka-14 n bong anne ao e roko te anera ma uotana te mate bwa e na tiringiia ni kabane karimoa n te auti teuana ma teuana (Te Otinako 12:6, 8, 12), ma e RIAON auti aika a kabiraki mataroaiia n raraan te karea (tiibu te teei). A tuangaki bwa akea ae e na kiitanna mwengaia nikarokoa e ngaina (until morning) – ae ngainan (daylight) te ka-14 n bong (kibu 22). A tuku inanon aia auti n te tairiki anne nikarokoa te ngaina. N te nuukanibong (ka-14) ao te Atua e tiringiia ana karimoa nako kaain Aikubita (kibu 29).

 

N ngainan te ka-14 n bong (imuin te Riao) ao kaain Iteraera a tangoa (borrowed) ao a anaa (spoiled) aia koora, tirewa, aia kunikai, aia man kaain Aikubita (kibu 33). Te tangobai ao anaakin bwaai e karaoaki n ngainan te ka-14 n bong are e a tia n nako tairikina.

 

Te Otinako 24 Te Aoa Imuin Te Riao

Kam na ataa te bwai ae kakawaki aei – kaain iteraera a aki otinako man aban Aikubita nikarokoa tairikin te ka-15 ni bong n te namakaina ae Abibi! Taraa kiibu 40-42, KPB: “ . . . n te bong naba arei, ao a bane n nako ana tānga Iehova man te aba are Aikubita. Bon aei te bongin tantani i matan Iehova.” Te bong raa ae e na kawakinaki? Te tairiki are a otinako iai mai Aikubita! A otinako mai Aikubita, tiaki n ngainan te ka-14 n bong, ma imuin banen te bong anne are n te bakantaai – n tairikina are tairikin te ka-15 n bong. Te tairiki anne are e riai ni kawakinaki. Noora te Tua Kaua 16:1, KCB; “Ko na karinea Iawe ae Atuam ni karaoan te toa ae te Riao n te namakaina ae Abibi, ba e kaotinakoko mai Aikubita n te namakaina anne e bong.” Nooria bwa a aki otinako mai Aikubita nikarokoa e bong – n te tairiki – n tairikin te ka-15 n bongin Abibi.

 

Noora ngkanne Warekaia Iteraera 33:3, KCB: “A managa Iteraera mai Rameteti n te bong are te katebui ma nimaua n te moa n namakaina. Bon te bong are i muin te Riao. A nako ma te inaomata i mataia I-Aikubita ni kabaneia.”

 

E nangi mataata n te kibu aei bwa te bong raa!

 

A aki kariaiakaki kaain Iteraera bwa ana kiitana aia auti n te tairiki anne imuin kanakin irikon aia karea te tiibu te teei. A tiku iai nikarokoa te ngaina. N te ngaina aio are a kawarii kaain rarikiia (neighbors) n tangobwai mai irouiia. E raka i aon te mirion mwaitia are e bon anaa te tai ae maan ibukin aia tangobwai. A bon mena inanon aia auti n te tairiki anne nikarokoa te ngaina are a kabueka (burn) nikiran te karea are a kanna. (Te Otinako 12:10), ao a nako n tangobwai mai irouiia kaain Aikubita. Ngke e a baka taai (even) ao e a bane te bong ae te ka-14 n bongin Abibi. N te bakan taai naba anne ao e a roko te bong ae boou ae te ka-15 n bongin Abibi. N te bakantaai ane tii teuana anne ao e toki te ka-14 ni bong ao e roko te ka-15 ni bong.

 

Ti nangi roko ngkanne te bwai ae kakawaki. Noora te boki ae Warekaia Iteraera 28:16-17, “N te bong ae te katebuima aua n te moan n namakaina bon bongin ana Riao Iawe” (kibu 16, KCB), “Ao  ni katengauni ma nima bongin te namakaina aei ao e na kakawakinaki te toa (feast): itibong bongin te berena ae e aki karikaki ni kanaki” (kibu 17, KPB). E taekinaki naba aei n booki aika Nakoia Ibonga ao Nakoia Tibun Rewi mwakoro 23:5-6.

 

Te ka-14 n bong bon te Riao (Passover). Bon te moan botaki (festival) man ana botaki nikabane te Atua. Bon tiaki te botaki, ke te toa, are e taekinaki ikai. Te ka-15 n bong bon bongin te botaki (feast) ke te toa. E teirakeaki bongin te botaki (feast) aio n banen te Riao.

 

Ma ataakin boong aikai ao ti na taraa moa Te Otinako 12:14, “Bon te kanuringa i bukimi te bong anne. Kam na kawakinna ba te toa i bukini Iawe. Bon te toa n aki toki: kam na karaoia i nanon rooro nako”

 

Te bong raa ae e na kawakinaki bwa te bong ni kauring? Bon bongin te botaki/toa – “Kam na kawakinna ba te toa i bukin Iawe“ bon bongin te botaki – te ka-15 n bongin Abibi, tiaki te ka-14 n bong are te Riao.

Noora ngkanne kibuna ae 16: “Kam na botaki n taromauri n te moa ni bong, ao manga n te kaitiua. Akea te makuri ae kam na karaoia ni bong akanne, ba ti katauraoan te amarake. Kam na kakaraoa toan te burawa ae e aki karikaki, ba bon anne te bong are I kaotinakoiia iai ami tanga ni buaka man te aba ae Aikubita. Kawakinna te bong anne i nanon rooro nako. Bon te tua n aki toki.”

 

Ao anne! Imwaain ana Tuan n aroaro Mote! Te bong are e katabuakaki bwa te Tabati teuana, ke te botaki ae tabu (holy convocation) ae e na akea tokina, bon te bong ni botaki (feast), te bong are a otinako iai mai Aikubita, te bong are te ka-15 ni bong.

 

Te bong aei bon te bong ni kauring (memorial). Kauringaan kainaomatakiia mai Aikubita, ae kaotan te banna nakoira ibukin kainaomatakiira (deliverence) man te bure (sin)!

 

Bukin kateimatoaara n uringnga bwa e a tia ni kabaraaki ara n raraan Kristo (are e kaotaki n te Riao) ao ti na aki toki ikai, ao n tiku bwa taan kakaraoa te bure (remain in sin), ma ti na “otinako’ man te bure. Ituua (7) te bong ibukin te botaki ae te Berena ae e aki Karikaki ae e na aki kanaki bwa e na kaotia bwa ti kan otinako man te bure, ke n nanona teuana, ti na kateimatoaa kawakinan te Tua (Commandments).

 

E Aki Kamaunaaki Ma Te Berita Ni Kawai

Kawakinan bongin te berena ae e aki karikaki bon ituua (7) bongina, are moan bongina ao kabanean bongina bon Tabati aika a rietaata (high-day Sabbaths). Ao e kateaki bwa e na kakaraoaki n aki toki – ngke a bon mena Iteraera i Aikubita – imwaain korean ana tua n aroaro (ceremonial Law) Mote – imwaain katean ana Berita ni Kawai (Old Covenant) te Atua!

 

Teraa, ana Tua Mote, ke te Berita ni Kawai ae a aki koreia ke ni kamatoaa, a bon aki konaa n kanakoa (take away)! Ao ti nooria n ana rairaiiri Fento bwa te kibu 17 e taekinaki n aron aei: “E riai ni kawakinaki te botaki aio bwa e kateaki bwa e na akea tokina.”

 

Aei e kaotia bwa ana boong te Atua aika tabu ao Ana botaki nako a bon kamatoaaki bwa ana kakaraoaki n aki toki!

Te kibu 17 e kamatoaa kakaraoan te Toa are Te Berena ae e aki Karikaki n aki toki, ao te kibu 24 e kamatoaa te Riao.

 

Manenan Bootaki

E aera ngkai e anganiira Ana Boong aikai te Atua? Teraa bukina? Raibaea am B’aibara nakon Te Otinako 13, kibu 3: “E taku Mote nakoia ana aomata, Kam na ururinga te bong aei, ba te bong ae kam otinako iai mai Aikubita . . . itibong ami bong n aki kana te burawa ae e karikaki. Ao n te kaitiua bi bong ao e na karaoaki te toa i bukini Iawe . . . boni kauringan ana makuri Iawe . . . E na riki te makuri anne ba kanga te kanikina ae ko na kabea i aoni baim (hand) ma ram’am (forehead), ba ko aongan aki toki n mamanewea ana tua Iawe . . . Ko na katoa ririki ni kawakina te tua aei . . .” (Kiibu3-10, KCB).

 

Ko noora nanon bootaki aika aika nangi tamraoa? Ko noora bukina iroun te Atua? Te Riao e tii kaota maten Kristo ibukin kamaunaan ara bure (remission of sins) aika a tia n nako (Roma 3:25). Butimaean raraana e aki kabara ara bure aika ti manga kakaraoi imuina, e aki anganiira te raitienti (license), ke te inaomata bwa ti na konaa n kakaraoa te bure. Ngaia ngkana ti butimaea, ao e na kabaraaki ara bure tii nakon te tai anne – buure aika tia ni karaoaki.

 

Tao ti riai n toki ikanne ma tii ara bure n rimoa aika a kabaraaki? Bon aomata ngaira. Ti bon rereeke naba n te kariiriiaki. Ti taumatoaki ma te matoa iroun te bure – bon taan toro iroun te bure ngaira. Ti bon mena i aan maakan te bure. Ao bon akea korakorara n karaureira man te bure. Ti bon tautoronaki n te bure!

 

Kaakan te Bure

Tao ti na kangaara n kaaki te bure? Tiaki tii teutana ma nikabanea! Ao, aiaron te iiti (yeast) ae te aekan bure teuana (I Korinto 5:8, KCB) – e riki te iiti, ao ai aron naba te bure (sin) – ao, ngkai te ware ae ituua (7) bon ana ware te Atua ibukin kaotan tian bwaai (completeness), ao ti na rimuin te Riao ma ituua bongin te berena ae e aki karikaki.

 

E aki banin te tamnei – nanona – ma tii te Riao n tii ngaia. Te Riao e kaota butimaean raraan Kristo bwa kabaraan ara bure aika a tia ni karaoaki. E kaota tamnein Kristo ngke e tauraki n te kaibangaki – ngke e a mate.

 

Tao tii na katukua Kristo n tinetine n te kaibangaki? Bongin te berena ae e aki karikaki ake ituua ake imuin te Riao a kaotia nakoira kaakan te bure ni kabane, kawakinan te Tua – imuin kabaraan ara bure ni kawai.

 

E kaota maiun ao ana mwakuri Kristo ngkai e a tia n waerake nakon ana Kaintokanuea te Atua ao n tei ibukira bwa ara ibonga ae rietaata (high priest), n kakaitiakiira man ara bure – bwa ti na inaomata man ana tatauo!

 

Ngkana ko tii kawakina te Riao n tii ngaia, ao ko aki kawakina ituua Bongin te Berena ae aki Karikaki, ao e kaotia bwa ko tii butimaea raraan Kristo, ma ko bon reitinako n kakaraoa te bure (continue to sin) – bwa aongkoa e a tia ni kamaunaaki te Tua (Law is done away), ao ti a mena i aan te akoi (grace), ae ti karikia bwa ara raitienti (license) n kakarao (to) te bure (sin)! Bongin te Berena ae aki Karikaki e kaota kawakina te Tua, ae nanona teuana – kaakan te bure!

 

Te Ekaretia ae koaua ae Ana Ekaretia te Atua (True Church of God) e na bainii boong ni botaki aikai, te moan ae kauringaan aron kainaomatara man te bure, n angataira (right hand) ao n toan ramwara (forehead), bwa ana kanikina (sign) te Atua, bwa ti aongan kawakinii Ana Tua. Ao ngkai te ramwa bon kaintekatekan te wanawana, ao kanikinaean butimaean (acceptance) te raraa, ao baira te angaatai e kanikinaea te mwakuri (work), ao e na iai ana kanikina te Atua iroura ngkana ti butimaea koauan taian boong aika tabu ao Bongin te Berena ae aki Karikaki, ao ngkana ti AKI MWAKURI n boong aika tabu aikai! Tiaki tii te Tabati n katoa wiiki (weekly Sabbaths) ana kanikina te Atua (God’s sign) (Te Otinako 31:12-17) ma Ana Tabati aika a kakaraoaki ni katoa ririki (annual Sabbaths) bon ana kanikina naba.

 

Tao mwaitira te tai ae ti taku bwa ti a tia n kaaka kakaraoan te aekan bure teuana, ao ti manga kubanako n nooria bwa ngaia iai naba aekan bure tabeua aika ti bon kakaraoia ma ti aki ataia – ke ti taku bwa ti a tia n toki n kakaraoia? A riai ni kaakaki ao n tokanikai i aoiia n te tai naba are a kuneaki iai.

 

Tamneina ae Tamaroa

Ti na noora riki tamneina. Natin Iteraera a otinako mai Aikubita, n tairikin te ka-15 bongin Abibi, ao ngaira naba ti riai n otinako man te bure n te tai naba are ti butimaea raraan Kristo. A bon otinako i bon irouiia, ao ngaira ti na otinako naba n oin korakorara.

 

Ma a bon aki raroanako ngke a manga rimwiiaki iroun Barao (Te Otinako 14:6-7). Ngkana Aikubita kanga katotoan te bure, ao nanona bwa Barao bon Tatan, ao ana taanga ni buaka bon ana taimonio.

 

Ngke e mena i Aikubita Iteraera ao bon ana toro Barao, a kainano ao akea korakoraia i aan ana tia kairiiri Barao – n arora ngaira taan bure ae akea korakorara i aan ana taumatoa Tatan. Ma ngke e anaa raraan te tiibu te teei Iteraera ao e a tibwa kamwakuri (acted) te Atua, ao e karika Barao bwa e na kainaomataiia kaain Iteraera. Ngkana ti butimaea raraan Kristo, ao e na kakamwakuri te Atua, ao Tatan e na kainaomataira.

 

Ao, n aiaron Iteraera ngke e otinako mai Aikubita i mataia kaain te aba anne, ma te kukurei ao te kimareirei bwa a kainaomataaki, ao te Kristian ae boou e na teirakea maiuna n Kristian – i aon nang – ma te kukurei ao te kimareirei. Ma teraa ae e riki?

 

A manga rimiiaki kaain Iteraera iroun Barao ma ana tautia, n aiaron te Kristian ae boou ae e rimwiiaki iroun Tatan ma ana taimonio. Ma imwiina ao te Kristian ae boou ae e tuai n reke rabakauna (experience) e na baka n te kimono n barannano, ao e na kaririiaki bwa e na kaaka maiuna anne boou anne.

 

Noora te bwai ae e riki nakoiia kaain Iteraera n kibuna 10 – ngke a nooria kaain Aikubita bwa a roko ni kaeia ao e rotiia te maaku ae e korakora. A ngurengure ao a tangtang. A nooria bwa e kangaanga te birinako mai iroun Barao ma ana taanga ni buaka bwa e nangi korakora riki nakoiia. Ao a kainano n akea buokaiia. Ao ai arora naba!

 

E Aki Tau Korakorara

Noora ana rongoeongo te Atua ae e taekinna Mote nakoiia: “Kaki te maku, kaoki nanomi, ao kam na noora ae e nangi karaoia Iawe . . . I-Aikubita . . .kam na bon aki manga noriia riki. E na buaka Iawe ibukim.” Ai kakakukureira!

 

N kainanora (helplessness), ao ti tuangaki bwa ti na tei, ao ti na noora ana kakamaiu te Atua. E na buaka ibukira. Ti aki konaa n eekanako Tatan ma te bure, ma ngaia E konaa. Bon Kristo are e a tia n uti man te mate – ara Ibonga ae Rietaata – are e na kaitiakiira – e na kabirira – are E taku bwa e na aki kitaniira ke ni kaakeaira.

 

Tiaki konaa n kawakinii taian Tua n oin korakorara. Ma Kristo inanora e konaa. Ti riai n onimakinna ao ni kakoaua.

 

Noora te kibu 19. Te anera are e rimoiia, are e kaota te kawai nakoiia kaain Iteraera, e a keerikaaki nako bukiia, n mena imarenaia ma aiaiia, n kamanoiia. Ao imuina ao e bonouaa marawan te Red Sea. “Ao a toua aon te ora Iteraera i nukani marawa, ao e tei tari n ai aron te o i angataia ao i angamaingia” (kibu22). N Itaia 55:1 ao Ioane 7:37-39, ao e kaboutauaki te ran ma te Tamnei ae Tabu.

 

Ana ran ni kamaiu te Atua bon te o ibukira, i angataira ao angamaingira, ae e kairiira n te kawai ae eti, ao e kamanoira. Ma ngke e kataia Barao ao ana taanga ni buaka n rimiia n kawaiia ae e karaoiia te Atua, ao te ran naba aei e a rabuniia nako n kabuua rabatia, n aron te Tamnei ae Tabu ae e rabunanako ara bure, ao aki manga nooraki irouiia kaain Iteraera!  

 

Bon Akea Te Karea Rimoa

Ngaia ae ti nooria, bwa botakin te Berena ae e aki Karikaki ao te Riao, a bon kateaki ao ni katabuakaki n aki toki, imwaain te Berita ni Kawai (Old Covenant). Ti na katereterea raoi aei. Taan kaaitaraa te koaua aio a taku bwa boong aikai bon kanoan ana Tua Mote. Ma ti na kaeka ni kangai, a kaman iai imwaain ana Tua Mote, ao a uotaki nakon tain te Nu-Tetemanti, are ngaia are a bon teimatoa nakon taai aikai.

 

Uringnga bwa rimoa ao bon akea te karea – akea te karea te amarake ke te mooi – ae kakaraoaki n boong aikai. Noora Ieremia 7:22-3. Boong aikai a aki karikaki ibukin te anga karea n aron aia koaua temwaangina. Boong aika bon boong ni kauring (memorials), ao a bon kateretereaki raoi uoua te tai. E na reke iaa taekan te Tabati bwa te bong ni kauring? (Noora naba Nakoia Tibun Rewi 23:24.)

 

Te Tabati, naba, e a kaman iai imwaain ana tua Mote. E katabuakaki (made Holy) iroun te Atua imwaain are e anga nako ana tua Mote.

 

Ngke e kaoti ana Tua Mote, ma ana waaki n anga karea, ao a karikaki karea n amarake ao ni mooi aikai bwa ana aki tei maan (temporary) – nikarokoa e kaoti Kristo – bwa ana kakaraoaki, tabeua ni katoa bong, tabeua ni katoa wiiki, tabeua ni katoa moan te namakaina, ao tabeua ni katoa boong ni kauring aika tabu (annual holy days).

 

 Ma, traa raoi te koaua aei! N taabo nako are ti kunea iai te karea n amarake ao te mooi aika a kateaki ibukin boong aika tabu ao ti bon noori naba n kateaki ibukin te bong ae te Tabati. Te mwakoro are a koreaki iai n ana Tua Mote are a karinaki iai karea aikai ibukin boong aika tabu n katoa ririki ao a bon karinaki naba nakon te Tabati are n katoa wiiki.

 

Te kauntaeka are a taekinna bwa karea aikai a kamaunaaki ma boong aika tabu aikai e bon karaoaki naba nakon te Tabati! Ngkana te kauntaeka aei e kamaunaa teuana, ao e na kamaunaa naba are teuana. Taan kabarabara (preachers) n moan bongin te wiiki, ke, te Sunday, a taku bwa te waaki n anga karea aikai e kamaunaaki n raonaki ma te Tabati (Sabbath). Ti kakewea – bao? E a kaman iai te Tababti imwaain karinan te waaki n anga karea aikai. E koaua naba aei ibukin boong aika tabu! E a kaman kakawakinaki boong aika tabu aikai imwaain tein ana Tua Mote are te angaanga karea!(ritualistic Law of Moses).

 

Te Angaanga Karea Ni Katoa Tabati

Ti na taraa te boki ae Warekaia Tibun Iteraera mwakorona 28 ao 29: Te moan, te karea n te ai (fire) ni katoa bong (daily), te anga karea ae kakaraoaki n te moaningabong ao n te tairiki. Te kauoua, kiibu 9-10, te karea are te kabuekan te iriko maiu (meat), ao te karea n mooi (drink offerings) ni katoa Tabati. Katenua, kiibu 11-15, tain te ooti (new moons) ni katoa namakaina. Ao, te kibu 16 nakon banen te mwakoro 29, ni katoa ririki.

 

Ti ataia bwa karea n amarake ao n mooi aikai bon karea aika a karioaki (typical), ao a bon kakeaaki. Ma e kakeaaki te wiiki ma ana bong ake ituua (7)? E kakeaaki moan bongin te namakain teuana ma teuana? A aki n ana taratara te Atua. Ao aiarona naba n ana boong te Atua a aki kakeaaki!

 

Te waaki n angaanga karea e bon karioaki (typical), ao a roko ma ana Tua Mote, ao a kakeaaki naba ma ngaia. Ma taian bong aika aika a kakaraoaki iai waaki ni anga karea aikai a bon aki karioaki, a aki roko ma ana Tua Mote, ao a aki kakaeaaki n aron ana Tua Mote. Ko na ataia bwa Tuua ake Tebwiina bon tiaki ana kario Mote ma e anganaki iroun te Atua – a aki kakeaaki n aron tuua ake e karioai Mote.

 

A bon teimatoa n aki toki ana boong te Atua! N aron te Tabati ae te bong ni kauring (memorial), ao ai aron naba ana boong aika a tabu!

 

Ti Tuangaki Bwa Ti Na Iria N Te Nu-Tetemanti

 Ti na kaota te tua teuana are ti na riai n iria (commanded) are e taekinaki n te Nu-Tetemanti – e nangi mataata, e nangi teretere, nakon tuan kawakinan te Tabati – bwa ti na kawakinii boong aika tabu aikai ni katoa ririki!

 

Ti na taraa moa Warekaia Tibun Iteraera 28:16-17:

 

Te botaki ae taekinaki ikai e bon aki karaoaki n te ka-14 n bongin Abibi, ma te ka-15 n bong. Bon te Riao, ngke e tiringaki te tiibu te teei: n te ka-14 n bong. N ngainan (daylight part) te ka-14 n bong bon te katauraoi nakon te botaki (feast) (Mataio 27:62; Mareko 15:42; Ruka 23:54; Ioane 19:14). Ataia bwa n ana tai Iesu ao kaain Iutaia (Jews) a kawakina aia Riao teuana te bong imuina n aron aia katei aia ikawai (Ioane 18:28).

 

Ti na karinna te koaua aio inanora, bwa ngkana e koaua, n aron taekinana, ao ti bon kabaeaki bwa ti na kawakinii nikabane boong aikai, man maakan ana taeka te Nu-Tetemant ao te O-Tetemanti.

 

Ti na taraa Mataio 26: 5. A bowii mataniwiia berebitero ao unimane bwa ana iangoa tiringan Iesu, ao a taku, “Ti na aki taua n tain te toa, ba a kawa n kirewe te koraki.” A kawaekoaia bwa ana taua ao n kamatea n te bong imwaain te toa, ke n te ka-14 n bongin Abibi.

 

E taekinna naba aio Mareko 14: 2. Ti na katerea bwa te botaki aio (feast day) e booaki imuin te Riao, ao bon te Tabati ae rietaata (high day Sabbath) – te bong imuin taurakin Iesu i aon te kaibangaki, noora Ioane 13:29: “Kioina ngke boni Iuta are e kawakina te buua ni mane, ao a taku reirei tabeman ba e tuangaki irouni Iesu ba e na kaboi baika a riai i bukin te toa.” E bon kaotaki ikai bwa te botaki [toa] e na karaoaki n te bong are imwiina (following day) – te ka-15 n bongin Abibi (Nisan), n aron are e katereaki n kiibu nako n te B’aibara.

 

Ti na karaua n noora 1 Korinto 5:7-8. Aro tabeua a karekerekea te kibu aio ma kawakinan te Riao (Passover). Ko na noria bwa bon akea rekereken te kibu aei ma te Riao. Ti na tataro ao n kauka ara iango nakon te koaua ae e taekinaki n te B’aibara.

 

“Ba e a tia n tiringaki te Tibutetei ae Kristo ae ara Riao. Ma ngaia ae TI NA KAWAKINA TE BOTAKI.“ E rairaki aei man te NIV Bible ae kangai taekana: “For Christ our Passover lamp has been sacrificed. Therefore let us keep the Festival.” N te B’aibara n I-Kiribati ibukiia Katorika ao e kangai taekana: “Ba e a tia n tiringaki te Tibutetei ae Kristo ae ara Riao. Ma ngaia ti na karaoa ara toa ae te Riao (Passover) . . . ma te burawa ae e aki karikaki” (unleavened bread). Ao n aia B’aibara Boretetanti, “Ba e a tia ni kamateaki naba ara karea te tibutetei, are Kristo: ma ngaia ae ti na . . . kawakina [te toa] n te berena ae aki karikaki. E nooraki ikai uoua taekan te kibu teuana aika a kakaokoro. N taekana n te B’aibara n I-Matang ao e teretere bwa uoua te botaki (feasts) ae e taekinaki. Ma n ara B’aibara n I-Kiribati ao a karikaki botaki aika uoua aikai bwa kanoan tii teuana te [toa].

 

N te rongorongo teuana ao e taekinaki bwa Iesu ma ana Reirei a tekateka n amarake n te ruu teuana bwa a karaoa amaraken te toa ae te Riao. Inanon amarakeia ao e tuangaki Iuta i roun Iesu bwa e na manga kabooi bwaai aika a riai ibukin te toa. Te toa ra ae e manga taekinaki ikai? Te toa are te Berena ae aki Karikaki are e karaoaki imuin te Riao. Moan bongin te toa ae te Berena ae aki Karikaki bon te Tabati teuana ae Kakanato (High Sabbath) are e taekinaki n Ioane 19:31.

 

Bon te bong ae tabu are e na kawakinaki ni katoa ririki. Bukina ngkai e tiringaki Kristo, ngaia are ti na kawakina te Botaki. Te ka-14 n bong bon te Riao (tiringaki Kristo n te bong aei), ma te ka-15 n bong bon bongin te botaki. Ti na aki kabongana te taeka ae te ‘toa’ bwa e bon taekinaki bwa te botaki (feast).

 

 

 Bongin te Berena ae aki Karikaki e kawakinaki iroun Bauro ao te Ekaretia n te Nu-Tetemanti

E bon teimatoa n koreaki n te Nu-Tetemanti rongorongon te Ekaretia ngke e kakawakini boong aikai.

 

N te boki ae Makuri 20:6, KCB: “Ti borau ngaira mai Biribi i muin te toa are Toan te Burawa[Berena] ae e aki karikaki.” Bauro ma raona ni mananga a bon kawakina te bong aei ao tao kaain te kawa ae Biribi ni kabaneiia.

 

Noora naba Makuri 12:3-4, KPB: “Ao ngkekei naba bongin te berena are aki karikaki.” E aera ngkai e a kamaunaaki bongin te berena are aki karikaki aio n taai aikai? Nooria bwa e katereaki bongin te berena are aki karikaki, n kiibu aikai, ao tiaki bongin te Riao.

 

Te bong aei (moan bongin, ae te Tabati ae Rietata, te botaki ae te Berena ae e aki karikaki) e kawakinaki imuin taurakin Iesu n te kaibangaki. E bon teimatoa kawakinan te bong aei, bwa ngke e aki, ao te Tamnei ae Tabu e na bon aki karikia bwa e na koreaki “Ao ngkekei naba bongin te berena are aki karikaki.”

 

 

 

3.  PENTECOST

Mwakoro Uoua

 

TERAA AE KO RIAI N ATAIA IBUKIN TE BENTEKOTA

 

Bon tii te bong aio (Bentekota) te “bong ni kamaiuaki” (“day of salvation”)? Angiia aaro (churches) a tataekinna bwa naake a mate ma a tuai n butimaea Kristo imwaain kauaokina, e na aki reke irouiia te kamaiuaki (can never receive salvation).

 

A taku aaro (churches) aikai bwa iai te kaboo (contest) ae e waakinaki ngkai imarenan Kristo ao Tatan. A taku bwa Kristo e roko bwa e na kamaiua te aonaaba, ao rinanon taian ekaretia nako, E na kataia ni kamaiua kaain te aonaaba nikabaneiia.

 

Ao aiana are Tatan, ae e nangi m’aatai n mamanaiia aomata, e korakora naba ana waaki ni kataia naba n anaanaa nanoiiaa kaain te aonaaba bwa ana aki kamaiuaki. Ao a taku aaro aikai bwa iai te tai are e na toki iai te kaboo aio.

 

A taekinna naba bwa ngkai ti a kaan ma te tai are e na manga oki iai Kristo, ma ngkana e oki Kristo nako aon te aonaaba n rabatana ao e na kunea bwa bon akea korakorana – e a aki konaa ni kamaiua te aonaaba man ana 'tatauo' Tatan – bwa ngkanne e a waereme. E a kainaki te kainaomata (Probation is closed) n aron taekana iroun te aro teuana.

 

Koaua aikai aika aia koaua beekan (pagan) a kataia ni kaotia bwa Tatan e korakora riki nakon te Atua.

 

 

E A Kaotaki Te Reke

Ana Ekaretia te Atua n te Nu-Tetemanti e bon kateaki (founded) n moan bongin te wiiki (Sunday). E moan waakinaki man Tabatin te ririki (annual Sabbath) teuana ae te “Bentekota” ke te “Botaki ibukin te Moan Ua” (“Feast fo Firstfruits”). E aranaki naba bwa “Botakin taian Wiiki” (“Feast of Weeks”).

 

Te Ekaretia n te Nu-Tetemanti e bon teimatoa ni kawakina, ni katoa ririki, Tabatin te ririki aio, n aron are ti na kaotia.

 

Ao te Atua e anga te botaki (festival) aio nakon Ana botanaomata bwa e na kaotia, ao e na kateimatoaaki kabarabaraan te botaki, bwa te botaki aio bon te moan, te moan “kiniuaan aomata” (“harvest of souls”).

 

N aron are tia tia n taekinna, ana kantaninga te Atua ngke e angan ana Ekaretia bongin te ririki aika tabu (annual holy days) bwa e na kateimatoaa irouiia n taainako ataakin ana iango te Atua ae nangi kakawaki (God’s great plan).

 

Ibukin kakoroan bukin aei ao te Atua e kabonganaa aia tai Iteraera ni kiniuaan arokaia (harvest seasons) bwa katotongan kiniuaan tamneia aomata (spiritual harvest of souls).

 

N te Aba ae Tabu (Holy Land) ao uoua (2) tain kiniuaan aroka ni katoa ririki (2 annual harvests). Te moan, te spring grain harvest. Te kauoua, te fall harvest. E kantaningaia te Atua bwa ana Boong aika Tabu (Holy Days) ana kaotia nakon Ana Ekaretia ni katoa ririki te koaua are naake ake a weteaki Irouna n taai aikai ana konaa n riki bwa natina aika natinaki (begotten) ngkai! Kaain Ana Ekaretia bon taian moan ua aika a kinikaki (firstfruits) man te kiniuaa ibukin tamneia aomata (spiritual harvest)!

 

Katioan Taberan Baan Te Moan Ua

 Ti na reitia nako man nuukan te mwakoro are e kabarabaraa taian boong aika tabu – Nakoia Tibun Rewi 23.

 

Ikai ao ti noora ana bong ni botaki (festivals) te Atua ni kabane, aika taekinaki (proclaimed) bwa bootaki aika tabu (holy convocations), n tii teuana te mwakoro 23 aio. E kaotaki moa bongin te wiiki ae tabu, te Tabati (Sabbath – tiaki Sunday), te ka-7 n bongin te wiiki. Ao man te kibu 4, ao e a taekinaki taian bong ni botaki ni katoa ririki, bwa botaki aika ti riai ni kaei (commanded assemblies), “n taai aika a motikaki”.

 

Te moan botaki bon te Riao, n rimuiaki ma itiua (7) bongin te Berena are e aki karikaki ma uoua Tabatin te ririki i nanona. Ao n te kibu 9, ao ti noora karaoan te karea are katioan taberan baan te moan ua (wave-sheaf offering).

 

A tabuaki Iteraera bwa ana kiniuaan arokaia nikarokoa te tai aio (kibu 14). Ao, n te bong are imuin Tabatin te wiiki, n aia nebonebo ae mangori (solemn ceremony) ibonga man te utu ae Rewi (aekan aia nebonebo bon bonotanmiin (substitutes) nanon te waaki are e karaoaki ma a aki kamanenaaki n boong aikai) ao e a koreaki taberan kain te moan uaa ao e uotaki nakon te ibonga.  E a katioa (wave) taberan te moan uaa aio te ibonga imatan Iawe bwa e na butimaeaki ibukiia.

 

Te banna aio e kaota Kristo are e a tia n mangauti ao n waerake nako karawa bwa e na butimaeaki iroun Tamana bwa te moan aomata are e bon ‘bungiaki’ iroun te Atua – te moan uaa man te moan kiniuaan tamneiia aomata (the firstfruit of the first harvest of souls)! Ngkana ko kabotaua Ioane 20:17 ma Mataio 28:9, ao ko na nooria bwa Kristo e karokoa i matan te Tama n te ingabong imuin mangautina n te tairiki are mai i mwaaina (I Korinto 15:20, 23; Roma 8:29; Korone 1:15, 18). Katioan taberan te moan uaa aio e bon karaoaki n te bong ae Sunday, ke moan bongin te wiiki, te ngaina are imuin te Tabati (Sabbath) are n bongin te Berena ae e aki karikaki (days of unleavened bread).

 

Kona Kangaara N Ata Bongin Te Bentekota

Imuina ao ai bongin te Bentekota, ke te Pentecost. Te taeka ae “Pentecost” bon te taetae n Kuriiki (Greek), ae e kabonganaaki n te Nu-Tetemanti, ma tiaki n te O-Tetemanti. E kanikinaea “te ka-50 ni bong.” N te O-Tetemanti ao te botaki aio e aranaki bwa “Botakin te Moan Uaa,” ao “Botakin Wiiki” (“Feast of Firsfruits” and “Feast of Weeks”).

 

Noora kabarabaraana are e bon mataata n te boki Nakoia Tibun Rewi 23:15, “Man te bong are i muin te tabati, . . . , ao kam na wareki itiua raoi te wiki [itiua te tabati]. N te bong are i muin te kaitiua n tabati (Sabbath), ae te kanimabui ni bong”. Ao te ka-50 ni bong – moan bongin te wiiki (Sunday) - bon te Bentekota!

 

“N te bong naba anne (te ka-50 ni bong) ao kam na tewea te botaki ae e tabu ao kam na aki karaoa te makuri teuana ae rawawata. Bon te tua n aki toki i bukia ami kariki n tabo ike a mena iai” (kibu 21).

 

Nikiran bongin ana botaki te Atua a bon bakara bongin te namakaina are e a tia ni koteaki. Ma tii Tabatin te ririki ae teuana aio e bon baireaki man mwaitin te bong ae warekaki (counting). Bon akea te kaairua ae e na reke ikai.

 

E nangi kakawaki bwa e na bon teke raoi bongina. Te bong aio, ao bon tii te bong aio, e bon katabuakaki (made holy) iroun Iehova te Tia Karikibai. Tao n arona, bwa n te bong are e kateaki (founded) iai ana Ekaretia te Atua ao ngaia e bon bure aia bong are a koteia. Ao, “ngke e roko te bong ae te Bentekota” (Makuri 2:1), ao a aki booraoi i aona bwa tabeman a kawakinna te bong are e a tia n nako ao tabeman a taningaa te bong are e na manga roko.

 

I-Baretaia (Pharisees), aika a taua babairean bongin aia bobotaki Iutaia man te moan tienture A.D., a (ae e kaairua) moan teirakea aia wareware man te bong are imuin te moan tabati ae Tabatin te ririki (annual Sabbath).

 

Ma imwaain te tai aio, ao te utu n ibonga are Boeteti (Boethus), aika Tiatutiti (Sadducees), bon taan mwiokaki ibukin aia bong ni bobotaki i aon Ierutarem. Te utu aio a bon teirakea aia wareware (counting) man te bong are imuin Tabatin te wiiki - te bong are ti arana bwa te Kaonobong - are e bakara nanon Bongin te Berena are e aki karikaki ke n te ngaina imwaain moan bongin te Berena are e aki karikaki. Te rongorongo aio e bon kawakinaki ibukira n te boki ae te Mishna, ae e koreaki n A.D. 200:

 

“A taku Boetetiti: ‘Korean taberan te moan uaa e aki karaoaki n tokin bongin te botaki [moan bongin te itiua ni bong], ma n tokin Tabatin te wiiki” (Menahoth, 10, 3).

 

Tain te botaki aio e bon tauaki irouiia ibonga man te rorona nakon te rorona. Ao aia tau bong aio e bon bainaki n te tai are a mwiokoaki bwa ana tararuaa te Temboro ma aron taian nebonebo. I-Tamaria ao Karaiteti (baronga n Iutaia man te ka-8 n tienture) a bon kateimatoaa aia wareware man Tabatin te wiiki, te ka-7 ni bong man bongin te wiiki.

 

I Aon te Sunday

Ngkana ti teirakea ara wareware man te tai are e katioaki taberan te moan uaa, ao n wareka moani bongin te wiiki, ke Sunday anne bwa te moan bong (day one) ao e na toki ara wareware i aon moani bongin te wiiki, ke te Sunday naba teuana – ma TIAKI n bongin te namakaina teuana n taai nako. Bon te bwai are e bon riai ni warekaki n te ririki teuana ma teuana. N aia karenta (calendar) Ebera (ao te B’aibara) ke n aia karenta I-Rom (Roman calendar) are e kabonganaaki n boong aikai, ao e bon nangi kangaanga bwa te bong ae te Bentekota e na tii bakara te bong teuana man bongin nako te namakaina teuana n taai nako.

 

Ti na noora riki taekan te Mishna, ae taekinna etin te waaki are e bon iriraki irouiia kaain Ierutarem imwaaiia I-Baretaio ngke a taua te mwioko, “[A taku Boetetiti:] Te Bentekota e bon babaka i aon te bong are imuin te Tabati ” (Chagigah 2, 4). Te bong imuin te Tabati, ke te Sabbath, bon moan bongin te wiiki ae Sunday.

 

Taeka aikai a bon kamatoaa nanon te kibu are e taekinaki Nakoia Tibun Rewi 23:15, ao n tairakeaki man te kibu 16 “N te bong are i muin te kaitiua n tabati, ae te kanimabui ni bong.”

 

 

Tua Kaua 16:9

Te ka-2 ao ae e nangi mataata kabarabaraana ibukin te wareware ibukin kakaean te Bentekota e bon kuneaki n te Tua Kaua 16:9-10. “Kam na wareki itiua te Wiki man te bong ae kam moana iai taian te uita. Kam na karaoa toani taiani Wiki (feast of Weeks - Pentecost). . .”

 

Aron te wareware aei e bon kuneaki naba n Warekaia Iteraea 28:26: “N te bong are kam moana iai taiakin moani uana, n toani taiani Wiki, ao kam na tewea te botaki ae e tabu, ao kam na aki karaoa iai te makuri ae e rawawata [no servile work]”.

 

Ibukina bwa itiua te wiiki ae e warekaki, bongin te Bentekota e bon ataaki naba n arana ae “Botakin Wiiki” (Tua Kaua 16:9)

 

Nanon te Bentekota

Te Riao e kaota bannan ana karea Kristo ibukin kabaraan ara bure (remission of sin), ao bongin te berena ae e aki karikaki e kaota bannan kaakan te bure (putting away of sin). Te Bentekota e kaota ana moan itera kiniuaan tamnein aomata (spiritual harvest) – weteakin te Ekaretia – naake a weteaki – are e kaotaki n te Nu-Tetemanti bwa e kateaki n moani bongin te wiiki, ke Sunday – Bentekota, Tuun 17, 31 A.D. N te bong anne ao e ruo te Tamnei ae Tabu ao e mena inanoiia, n aron are e a tia ni buraabetinna Ioera (Joel).

 

N te ka-50 n bong (Bentekota) n ana tai te O-Tetemanti, ao a katioaki “uoua burawa” (“two loaves’ n taekana n aia B’aibara I-Matang. Ma taekana n ara B’aibara n I-Kiribati ake uoua ao a bon mangaongao taekaia – noora Nakoia Ibonga 23:17 ao Nakoia Tibun Rewi 23:17, ao kaboutauiia ma taekan te kibu aei n aia B’aibara I-Matang) aika anaaki man kaokoroaki mai buakoiia ana baronga Iteraera bwa ana riki bwa ana moan uaa te Uea. Ao ai aron naba te Ekaretia n tain te Nu-Tetemanti aika a bootiia bwa te moan uaa man Ana kakamaiu, n kakoroan nanon katioan “uoua te burawa.”

 

Tia riki, ngaira ni kabane aika tia tia n raira nanora, bwa kaain ana Ekaretia te Nu-Tetemanti anne. Tia riki bwa kanoan te bwai are e kateaki bannana man katioan burawa ake uoua.

 

An ai aron taberan te moan uaa are e kateaki nako karawa (sky) ao e katioaki (waved), ae kaota waerekan Kristo nako karawa ao manga okina, ngaia are e kateaki naba burawa ake uoua nako karawa ao a katioaki naba, bwa kaotan tamneira are ti na waerake naba  bwa ti na kaitiboo ma Ngai n te eea (air) (I Tetaronike 4:16-17) imwaain ae ti na manga ruo ma Ngaia ao n tei i aon te Maunga Orive bwa E nangi waakinna ana tautaeka n te Mireniam (Makuri1:11; Tekaria 14:3-4).

 

Angina A Aki Weteaki Ngkai

E aki kaakeaia ana botanaomata te Atua ae Iteraera. Ma e kamatakiia inanon te tai ae e aki maan bwa man bakan (fall) Iteraera, ao ana kamaiuakiia Tiantaire, ake, rinanon Kristo, ao ana weteaki ao ana natinaki n ana utu Iteraera (Roma 11).

 

Aio aron ana wewete te Atua ngkai e wetea te botanaomata teuana bwa ana riki bwa ibonga ao uea, ao n tautaeka ma Kristo n te Abanuea inanon 1,000 te ririki (Kaotioti 5:10).

 

“Imuin anne,” – imuin weteaia tientaire bwa ana riki bwa ana botanaomata – “ao N na manga oki,” e taku Iehova. Ibukin teraa? “N na manga katea uman (Tabernacle) Tawita are e baka. N na karaoi uruakina, ao N na kaokia nakon arona”.

 

Ibukin teraa? Bwa “a aonga n ukera te Uea nikiraia aomata.”  (Makuri 15:14-17 – wareka riki te kibu aei).

 

Inanon ana tai te Ekaretia n bong aikai, ao kanoan Iuta ao Iteraera a bon kamatakiiaki. Imuin aei ao e na oki Kristo, ao nikraiia aomata – Iteraera ake a mataki ao Tiantaire naba, ana ukoukora (seek after) te Atua n te tai are e a kabaeaki (chained) Tatan, ao e tautaeka Kristo bwa aia Uea uea ao aia Kiing kiing!

 

Naake ana moan uaa (firstfruits) man Ana kakamaiu, aika ana karikaki bwa ana aki mamate (immortal), ana tautaeka (reign) ma Ngaia, bwa ibonga ao uea n te makuri ae nangi kakawaki are katean te botanaomata ae boou.

 

Inanon te tai aio ao Iteraera (kanoan Manate ao Eberaim) e bon matakii nikarokoa a bon babane (fullness) Tiantaire n rin; are, ngkanne (Roma 11:26) Iteraera nikabaneia ana kamaiuaki man te bure: bwa te tia Kakamaiu, Kristo, e na otinako ma Zion! Ana bane n raira nanoiia (repent) kaain Iteraera ao ana kamaiuaki (saved) man te bure – nikangaara? Bwa Kristo e raira (turns) te nano ni beekan (ungodliness) are inanoiia Iteraera aika a konaa ni mate (mortal) man kabaraakin (forgiving) aia bure. E na raira nanona te aomata temanna ngkana e a kanamakinna bwa e a kabaraaki ana bure.

 

Eng, n te tai aio ao Iteraera bon akea ana koaua, ao uman (Tabernacle) Tawita e a baka i nano (Roma 11:31-32), are, rinanon aia nanoanga Tiantaire ao naake a Rineaki (Elect) i Iteraera, ake a rineaki n boong aikai, aika ana riki bwa uea ma ibonga ma Kristo, ao Iteraera ngkanne e a konaa n reke irouna te nanoangaaki (obtain mercy).

 

Ai tamaroara ana iango te Atua ibukin kamaiuara, ngkana ti oota iai, ngkai ti noora nanon Bongin te ririki aika tabu aika e katauraoi ibukira!

 

Ti Te Moan Kiniuaa Ngkai

N ana boki Iakobo 1:18 ao Roma 8:23, ao iai te katotoo ibukiia ana aomata te Atua (saints) aika reke n te dispensation bwa a aranaki bwa te moan uaa n ana kakamaiu te Atua. Te dispensation aio, ao rineakiia aomata aikai bwa ana kateimatoaa arana, e teirakeaki man bongin te Bentekota. Te bong ni motirawa aio n katoa ririki e bon kaota te makuri – the great “mystery” dispensation – n ana tamnei (Plan) te Atua!

 

Kona ataia bwa boong ni motirawa aikai, te Berena ae e aki karikaki ao te Betekota, a kauringaaki man moan teiraken te ririki ae boou, ao kanoana aika a kaotaki ikai bon moan waakin te tamnei ibukin te kakamiu!

 

Taian motirawa aika tabu aika a bakara banen te ririki a bon bane n kaota naba bwaai aika kakawaki n ana tamnei te Atua ibukin te Kakamaiu ae e na roko, ae imwaaira, are n tokin te dispensation. A bane n karaoaki n te ka-7 n namakaina – ao koron bukina e na kakoroa 7,000 te ririki man imuin te kariki b’ai.

 

Ana ekaretia te aonaaba n boong aikai a tataekinna bwa taben (mission) te Ekaretia bon kamaiuakin te aonaaba (save te world). Ao a tataekinna naba bwa naake ana kamaiuaki a bon kamaiuaki, ngkai, n te dispensation aei. A tataekinna bwa e na toki te ‘probation’ ngkai imwaain okin Kristo.

 

Ngkana e koaua aei ao ai kaawara ana iango te Atua! Bon tii tabeman aika a bon kamaiuaki n te tai aei. Ao teuana te katenimwakoro (one third) botaia botanaomata n te aonaaba aika bon tuai man ongo aran teuare ti na kamaiuaki mai rouna!

 

Tao a nangi maraia – angiia botanaomata – te mwaiti n aomata ae nangi korakora bwa a tuai man ongo arana – ana maraia ao n aki anganaki aia tai bwa tao ana kamaiuaki? Te ‘koaua’ ae nangi tataekinaki ngkai bwa te Atua e a tia ni kakiraroaa Iteraera mai rarikina, ao ngkai a bon ‘bua’ inanon te kamaraiaaki. Tao ngke a bon kakawakin bongin te ririki aika tabu aikai, are ana kawakinakinaki n aki toki, ao tao ana ataa ana iango (plan) te Atua ae nangi tamaroa.   

 

Tiaki tabera bwa ti na rairananon (convert) te aonaaba n taai aikai, ma ti na tataekinna ana Euangkerio. Teraana te Euangkerio aei? Te rongorongo ae roiroi ibukin te Abanuea – te rongorongo ae raoiroi ibukin te 1,000 te ririki are ana kaokaki bwaai ni kabane (restitution of all things) n te tai are e oki iai Kristo bwa e na tautaeka n krakorana ao mimitongina!

 

Ti na kaotaira riki. N te tai aio ao Iteraera e bon mataki, ma tii nikarokoa te tai are e bane iai Tiantaire ni kamaiuaki. Inanon te tai aio, tii tabeman mai buakoia (minority) Tiantaire – I-Tiaina, kaain Inria ao Rutia – aika a tia n ongo aran Kristo!

 

Te rongorongo ae raoiroi ibukin te Abanuea (Kingdom) ae e na roko e na tataekinaki (preached) bwa te bwai ni kakoaua (witness). E mwaiti aika a tia ni weteaki (called) n te tai aio, ma tii tabeman (only a few) aika ana bon rineaki (chosen), ao e ngae n anne ao bon tii tabeman naba aika a bon kekeiaki (faithful) nikarokoa te toki!

 

Naake a rineaki ibukin Arana ana oneakki nakon te aki mamate (immortal) ao ana tautaeka (reign) inanon  teuana te nga te ririki (1,000 years – te mireniam) n ana tautaeka te Abanuea (Kingdom) i aon te aonaaba. ao e na kaureaki matan Iteraera man te mataki. A bon mataki nikarokoa e toki aia tai Tiantaire. E bon mena i karawa Kristo nikarokoa a bane ni kaokaki aron bwaai (restitution of all things).

 

Naakai aika a tia ni weteaki man bongin te Bentekota are n Tuun 17, n te ririki 31, ke 31 A.D., bon taian moan ua, man ana iango (Plan) te Atua ibukin kamaiuakiia botanaomata (salvation). Te tai aio moa bon tain kinikan te ‘moan ua’ mai buakoiia naake ana kamaiuaki. Ao ngkai a bon kakataiaki (tried) ao ni tuuoaki (tested) bwa ana konaa (qualify) n riki bwa uea ao ibonga n te Abanuea, bwa, ngkanne, a nangi karokoa are bon kamaiuakin te aonaaba.

 

N Te Tai Ae E Oki Iai Kristo

E taku te kibu teuana n te taetae n I-Matang: “In that day the Lord shall reach out his hand a second time to recover the remnant that is left of his people . . .”. Rairan aei tao e na kaangai: “ N te bong arei ao te Uea e na kanakoa baina te kauoua n tai bwa e na kaokiia nikiran ana botanaomata . . “ (Itaia 11:11). N taekana n ara B’aibara ake uoua ao a bon aki kabonganaa raoi taeka aika ”te kauoua n tai”, ke rairan “a second time”. Ara B’aibara teuana e bon aki karinna te mwakoro n taeka aei. Ngaia are a bon aki bootau nanon kiibu aikai man ara B’aibara n I-Kiribati ma are e taekinaki n B’aibara n I-Matang.

 

Ti na uringnga bwa te moan tai ae e kaokiia ana botanaomata nakoina te Atua bon te tai are e kaotinakoiia mai Aikubita rinanon ana toro Mote. Te banna aei ae e na manga karaoaki naba n te tai ae e oki iai Kristo. Ngaia are e bua teutana nanon te kibu aei man B’aibara n I-Kiribati.

 

“N te bong arei ao te Uea e na kanakoa baina te kauoua n tai bwa e na kaokiia nikiran ana botanaomata” (Itaia 11:12)

 

Ao n te tai anne ao “e na nakomai Iawe inanon te ai, . . . E na motiki taekaia aomata n te ai ma te kabang . . . N na angania te kanikina, ao N na kanakoia nikiraia nakoia botanaomata aika [Tiantaire] . . . aika a tuai n ongo taekau ma kakanatou. A na taekina kakanatou nakoia botanaomata akanne” (Itaia 66:15, 16, 19, KCB).

 

Ao n te tai anne ao “e na ranga nako te ran ae e maiu mai Ierutarem,” ao Tiantaire ake a tuai n ongo ana “waerake nako [Ierutarem] ni katoa ririki ba a na taromauria te Uea ae Iawe ae Moan te Maka, i bukin te toa ae Toan Uamanrianna (Feast of Tabernacles)” (Tekaria 14: 16, KCB).

 

Ao n te tai anne ao a mwaiti botanaomata aika “a na kangai: “Ti na waerake nakon ana maunga (nation) Iawe . . . ba e na reireinira arora aika riai, ao ti na toua te kawai are e tuangira. Ba e anganga ana reirei Iawe mai Ierutarem, e taetae nakoia ana aomata mai Tion. E na katoka te bobuaka i marenaia botanaomata ao i marenaia tautaeka aika a korakora, aika a kaan ma aika raroa. A na kariki aia kabang ba aia bai n ribana ao aia kainewa ba aia taaba n ereere. . . . e na akea riki te kataneiai nakon te buaka . . . E taku te Iawe: “N te tai arei . . . ao N na uea i aoia, ngai ae Iawe, i aon te maunga ae Tion n aki toki” (Mika 4:2-7, KCB). Taeka aikai a aki kaineti nakon ana Ekaretia te Atua n boong aikai – ma nakon te tai are e nang tei te Abanuea, imuin okin Kristo.

 

E bure Atam. Ti bane ni bure. Mai i roun Atam nikarokoa ngkai ao e tei taekaia aomata n akea te Atua – te kainnano ao te bukitaua n bwaai ni kabane.

 

Ae ngaia are te Atua, n Wanawanana ae korakora, e a tia n anganiia aomata te inaomata bwa a na bon nooria i bon irouiia bwa aekan taan karao bure ra ngaiia – ai kananoangara ngaiia i bon irouiia!

 

Ao n tokin te tai ao e na rin te reirei iroura bwa tii ngkana e taku te Atua bwa e nang kamauiia aomata – e na karokoa Iesu bwa e na tautaeka ma te rod of iron – ao ngkanne e na bon kamaiuaki te aonaaba! ngaia are naake a kamaiuaki (saved) ngkai bon taian moan uaan te kakamaiu (salvation), ao e na reke irouiia te nakoa ae kakawaki bwa  taan buoka (assist) Kristo i Abanueana n te mwakuri n raira nanoiia (redemption) aomata.

 

Ao anne bon ana iango ni koaua te Atua i bukin te rairannano, n aron are e taekinaki man Karikani B’aai nakon Te Kaotioti. Ao ai okorora ma are a aki toki n tataekinaki! Ma, e ngae n anne, ao aio bon ana tamnei (plan) te Atua are a kaotaki nanoiia n ana Boong aika Tabu te Atua aika a kakaraoaki ni katoa ririki. Tao ngke a kawakini boong aikai ekaretia nako ao e na bon aki bua te tamnei aei mai irouia, ao n reke n mamanaaki irouiia ekaretia ni kewe!

 

E Kawakinaki Te Bentekota Iroun Ana Ekaretia Te Atua Are N Te Nu-Tetemanti

 N aron are ti a tia n nooria bwa ana Ekaretia ni koaua te Atua a bon teimatoa ni kawakina Bongin te Berena are e aki karikaki ao te Riao, ao a bon teimatoa naba n kawakina te bong ae te Bentekota. Warekia: 1 Korinto 16: 8; Makuri 20:16.

 

Tao ngke a aki karao aia botaki ae tabu (holy convocation) n te moan Bentekota, imuin kamaunakin (abolished) bwaai ake a tia ni kaakeaki (done away), ao tao ti na aki warekia n te B’aibara te rongorongo ae tamaroa are e koreaki n Makuri n te kauoua n mwakoro (2nd Chapter)!

 

Te ‘holy convocation’ bon ana botaki (assembly) ae tabu te Ekaretia, ae e teweaki man te babaire ae m’aaka (absolute authority). Bon noora kabarabaraan te taeka aei n te Tekitinare (Dictionary). Bon te botaki (assembly) are a tangiraki (commanded) ni kabane aomata (everyone) i aan te banaa ae m’aaka (authority) ba ana mena inanona (be present). Te Tabati (Sabbath) bon te botaki ae tabu. Ngaia, ti tangiraki (commanded) bwa ti na bootiira nako iai. Ni katoa ririki ao Tabatin te Ririki bon boong n botaki aika tabu. Te Ekaretia ni kawai e kawakin. Ao ngaira?

 

 

4.  TRUMPETS

Mwakoro Teniua

 

BOTAKIN TE BU

 

“AO E taetae Iehova . . . , A na iai te motirawa n tabati i roumi n te namakaina are te kaitiua, ni moani bongin te namakaina, ae te kanuringa ae katangitangani bῡ, ae te BOTAKI AE TABU. Kam na tai makuria te makuri ae rawawata [no servile work]” (Nakoia Ibonga 23:23-25, Kiribati Protestant Bible, KPB).

 

Ikai ao e a manga kaotaki nakoira kanoan teuana riki ana tamnei te Atua ibukin te kakamaiu (redemption), n te tai are e a MANGA OKI iai kristo, n te nang (clouds), ma te takarua, ma banaan te akeanera, ao e na tang ana bu te Atua (1 Tetaronike 4:14-17). E na riki aei “ngkana e tang te bu ae te kaitira. Ba e na tang te bu, ao a na uti mate n aki manga mate, ao ngaira [ni kabane] ti na onikaki” (1 Korinto 15:18, KCB).

 

Ngkana e aki oki Kristo bwa e na kautiia maate, ao e na aki reke iroura te maiu ae akea tokina (eternal life) – ngkana akea te mangauti (no resurrection) “ao ngkanne a boni bua ana aomata Kristo aika a tia ni mate” (1 Korinto 15:18).

 

E na roko Kristo n karaoiroa aron te aonaaba n te kaitiua ke te kaitira ni buu (Kaotioti 11:15-19). Te bu (trumpet) bon teuana kanikinaean te buaka (symbol of war). E na roko n te tai are e a mangaongao te aonaaba n te bubuaka – n te tai are a nangi uun iai botanaomata (nations are angry)! N te tai are e toki iai te mwakuri ibukin bootan taian moani uaa (are e kaotaki n te Bentekota) ae n tokin (end) te roro aei (present age), ao e nangi tauraoi ni manga katea kaua uman (Tabernacle) Tawita (Makuri 15:16) -  e na kanakoa baina te kauatai bwa e na kaokiia nikiran ana botanaomata (Itaia 11:11) – bwa e na kakaea ana tiibu aika bua ake a aki kuneaki mani kamaiuaki iroun ana mitinare n taai aikai (Etekiera 34:1-14).

 

Nooria raoi bwa e na riki aei ningai! “Ao n te bong arei e na katangaki te bu ae korakora; ao ane a na nako mai [Iteraera] ake a nangi mate (perish) . . . ao a na taromauria Iehova n te maunga are e tabu i Ierutarem” (Itaia 27:13, KPB).

 

Ningai are a na manga ikotaki iai Iteraera? N tangin te bu – n kauaokin Kristo. Bukin ngkai a maninga ni kakawakina Botakin te Bu are tabeua ekaretia a taku bwa okiia kaain Iteraera nakon ao katean abaia (nation) ae Iteraera ngkai bon kakoroan taeka n buraabeti aika a taekinaki n te kibu aio!

 

Rokon Kristo bwa e na karaoiroa aon te aonaaba bon kanoan naba ana tamnei te Atua i bukin te kakamaiu (redemption).   

 

Ao tao te kauaoki e na riki, tao n te ririki teuana, ma n te bong naba aei ae te Botakin te Bu – antai ae e na ataia? Tao ti aki konaa ni ataia raoi ma tao ti konaa n nooria bwa tao e na konaa (possibility)? Te bong are e tauraki Iesu n te kaibangaki (crucifixion) e bon riki n bongin te Riao – bon te bong anne! Ao e ruo te Tamnei ae Tabu nako aoiia abotoro ma reirei tabeman, are e kateirake weteaiia taian moan uaa, n bongin raoi te Bentekota. Ngke a aki botaki n kawakina Tabatin te ririki aio – ngke a aki ikotaki bwa ana kawakina te botaki ae tabu aio – tao e na reke irouiia te kakab’aia are e na maeka inanoiia te Tamnei ae Tabu? E a okioki ana kauring Kristo nakoira bwa ti na taratara (watch), n tarataraa kauaokina! Tao e na konaa, ngkana ti kawakina Botakin te Bu, n aroia kaain te Ekaretia n te moan tienture ngke a kawakina te Bentekota, bwa tao ti na aki tauraoi imwaaina, ke ni waerake ni butimaea? Ti aki konaa – ti bon aki konaa n taku, ma ti bon titiraki. E na konaa? Ti na kamangorira n nakonako n te ongotaeka n ootana ni kabane.

 

Botakin te Buu bon te bong ni kakaukurei – ao, n ai aron Tabatin te wiiki, e tabu nakon te Atua (Nemia 8:3, 9-12)

 

5.  DAY OF ATONEMENT

Te Bong Ni Kabarabure, Ke Te Bong N Aki Mamatam

Ti na wareka Nakoia Tibun Rewi 23:26, 27, 31, 32, - “E taetae Iawe . . ni kangai: I rarikin anne, ao iai te bong ni kabarabure (day of atonement), ba te bong ae te katebuina (10th day) n te kaitiua naba n namakaina (7th month). Kam na tewea te botaki ae tabu (holy convocation), kam na aki mamatam (fast), . . . Kam na aki karaoa te makuri teuana iai ba bon te bong ae karaoaki iai kabaran ami bure i matani Iawe are Atuami. . . Bon te tua n aki toki i bukia ami kariki n tabo nako ike a mena iai. Bon te bong ni motirawa ae banin . . . ao kam na aki mamatam. Kam na aki makuri man tairikin te bong ae te karuaiua (eve of 9th day) ni karokoa tairikin (eve) te bong are i muina.” Ai kimareireira taeka aikai! – At-one-ment with God! E nangi katiteuanaaki te aomata ma te Atua.

 

Ngkana ti okirikaaki nako te mwakoro 16, kiibu 29 ao 31 ao ti na nooria bwa e karaoaki bwa te Tabati teuana ae e na kawakinaki n aki toki: “Aei te tua ibukimi n aki toki. N te bong ae te katebuina n te kaitiua n namakaina, ao kam na aki mamatam ao kam na aki karaoa te makuri teuana . . . Bon te bong [tabati] ni motirawa ao n aki mamatam ibukimi. E na kawakinaki te tua anne n aki toki.”

 

Nanon Te Bong ni Kabarabure Ae Kaotaki

Bongin te Kabarabure e bon kaota te tai teuana ae nangi kakukurei are e na karaoaki imuin kauokan Kristo, ae e aki nooria te aonaaba bwa akea ataakin boong ni motirawa aikai ke ana boong ni botaki te Atua aika taian Tabati aika a kakaraoaki ni katoa ririki. Ibukin aki kawakinan boong aikai ao a aki kakauringaaki, ni katoa ririki, n ana iango te Atua ibukin kamaiuakiia aomata!

 

Nanon te bong aio e kataneaki n aron kabarabaraakin makuri aika a karaoaki n te Bong ni Kabarabure, n aron karaoana imwaain te kaibangaki. Ti na kauka te Kiribati Catholic Bible nakon te boki ae Nakoia Tibun Rewi n te mwakoro 16:

 

Kibu 5 – “E na anaia uoman kotimane mairouia te koraki ni Iteraera, temanna ibukin te karea ni kabarabure, ao temanna ibukin te karea ni kabuokaki.” Ma ngkana ti wareka te Kiribati Protestant Bible ao e kaangai taekana n te boki Nakoia Ibonga 16:5: “Ao e na anai’a uoman te koti-m’ane ba te karea ni kabarabῡre, ao temanna te tību-m’ane ba te karea ni kabuokaki.” Ikai ao e eti riki taekan te KPB nakon te KCB – uoman kooti-m’ane ao temanna te tību-m’ane.

 

Kibu 6 – “E na anga moa te kao mane Aaron, ba te karea ibukin oin ana bure, ngaia ma ana utu.”

 

Kiibu 7 ao 8 – “ngkanne e na uoti koti mane aika uoman nako [mataroan] te Uma ni Botaki (door of the tabernacle) i matani Iawe. E na kaiwa (cast lots) ba te koti ra ae ana bai Iawe ao te koti ra ae ana bai Atatera (Azazel).”

 

Kingiin ataakin raoi nanon te rongorongo aio bon te taeka ae Azazel (Atatera). Te taeka aei e bon aki oti riki n kibun nako te O-Tetemanti. Kabarabaraan Azazel n te Comprehensive Commentary e kaotia bwa n aia iango kaain Ebera ao Kiritian rimoa ao Azazel e tei ibukin Tatan. Ma tabeua B’aibara a kabonganaa te taeka ae ‘scapegoat’ bwa onean muin Azazel. Nanon te taeka ae scapegoat bon ‘temanna ae e bukinaki n ana bure temanna, ke bukinaia tabemwaang ’ ao e tei ibukin te koti are e kanakoaki. E taku te One Volume Commentary: “Te taeka ae te ‘scapegoat’ n te A.V. bon tiaki te rairairi (not a translation).” Bon kabaraan nanon (interpretation) te taeka irouiia taan raitaeka. E reitia One Volume Commentary n taku bwa “Azazel e bon kinaaki bwa aran temanna te taimonio” – tiaki te tia bukinaki.

 

Katotoongan Kristo ao Tatan

Kooti (goats) ake uoman aikai bon katotoo. Nooria bwa e riai ni kaiwanaki bwa te kooti ra ae e na tei ibukin Kristo ao te kooti ra ibukin Atatera. E na ataaki bwa te mwakuri ae te ‘kaiwa’ (‘casting lots’) bon te mwakuri ni bubuti ae mangori (a solemn appeal) nakon te Atua (to God) bwa e na rinea etin te bwai teuana (decide a doubtful matter). Bon te mwakuri ae tabu (sacred religious ceremony). E tangiraki mwaakan te Atua bwa e na kakamwakuri ikai (supernatural act of God). Ngaia are te takakaro n te mane (lotteries and gambling) bon ana bwai te anti – kabuakakan te mwakuri ae tabu nakon te Atua.

 

E bon kangaanga nakoiia aomata bwa ana rinea te kooti ae tau n tei ibukin Kristo. Ikai ao e a tangiraki te bubuti (appeal) nakon te Atua bwa e na baireia! “Te koti ra ae ana bai Iawe ao te koti ra ae ana bai Atatera.” Te kooti temanna e na tei ibukin Kristo ao are temanna e na tei ibukin Tatan.

 

Te kooti are e a tia n rineia te Atua (rinanon te kaiwa) bwa e na tei ibukin Kristo, e a tiringaki – n aron Kristo are e tirinaki. Ma te kooti are e rineaki iroun te Atua bwa e na tei ibukin Atatera e aki tiringaki, ma e kanakoaki, nakon te rereua. Bon tiaki te kooti ae tei ibukin Kristo are e a tia n mangauti (resurrected Christ) bwa e bon aki tiringaki n te moan. Te rereua are e kanakoaki nako iai bon tiaki Karawa (heaven) bwa karawa e bon aki rereua.

 

Imuina ngke e a tia te Atua n rinea te kooti ra bwa e na tei ibukin Kristo ao te kooti ra e na tei ibukin Atatera ao te berebitero ae rietata (high priest) e a tiringnga te kao (bullock) temanna bwa ana karea ibukin kabaraan ana bure. E rinnako nako nanon te tabo ae nangi Tabu riaon te Tabu (Holy of Holies), ao e tatauria raraan te kao nako aon te bonotanimata (mercy seat) are e tei ibukin ana kaintokanuea te Atua.  E karaoa aio te berebitero ae rietaata aio bwa e na kaitiakia, ibukin tabena, bwa e na tei ibukin Kristo ae te Berebitero ae Rietaata. E aki kainanoa n karaoa te mwakuri aei Kristo bwa ngke e waerake nako karawa ao e a riki bwa ara Berebitero ae Rietaata ae akea baerekana.

 

Ngkai ao e a tauraoi te berebitero ae rietaata bwa e nangi karaoa tabena.

 

E tiringaki te kooti are e tei ibukin Kristo bwa te karea ibukin aia bure botanaoamata. Ngaia are te bure nikabane a bane ni kauataoaki i aon te kooti aei, n aron Kristo ngke e uotii buure nikabane nako aon te kaibangaki. Ma e manga teirake man te mate Kristo, ao e waerake nako Karawa n tei n angaatain ana Kaintokanuea te Atua ao e riki bwa ara Ibonga ke ara Berebitero ae Rietaata (I Betero 3:22). Teraa katotongan te Kaintokanauea are i Karawa i aon te aba? Bon te bonotanimata (mercy seat) ke, n arana ae e nangi ataaki iai, te Ati ni Berita (Ark of the Covenant). Imuina ngke e a tia ni mate Kristo, ao e waerake nakon te bonotanimata ma ara bubuti (interceding for us), bwa ngaia ara Berebitero ae Rietaata. “Ao e rin n te ru are i akun te roki (veil), ba te ru ae tabu ae karawa. E a tia n rin iai Iesu n rimoarimoa ao i bukira, ao e riki ba te Berebitero ae e Rietata (High Priest) n aki toki (for ever) n ai aron nakoani [order] Merekitereka” (Ebera 6:19-20, KCB).

 

Ti na kaokia riki, teraa ke antai, n aia botaki ae tabu ae te bong ni Kabarabure (Atonement) tibun Rewi (Levites), ae e kabotauaki ma Kristo ae e a tia n manguti, ara Berebitero ae Rietata, are e nako nakon ana kaintokanuea te Atua i karawa? Te kooti temanna e a tia ni tiringaki. E tei ibukin Kristo ngke e tiringaki (slain Christ). E aki konaa ni tei ibukin Kristo are e a tia n mangauti (risen Christ). Kristo are e tiringaki e aki konaa n riki bwa ara Berebitero ae Rietaata (High Priest) bwa nakoaiia n berebitero (priesthood) tibun Rewi e aki toki nikarokoa e a mangauti Kristo, ao e werake nako karawa bwa e na riki bwa te Berebitero ae Rietaata n ana karinan (order of) Merikateta (Melchisedec). Bwa Kristo are e a tia n uti bon te Berebitero ae Rietata. Antai ngkanne, n te tiakaramento ae e kakaraoaki aio ni katoa ririki ae e onea muin Kristo? Bon te berebitero man te baronga ae Rewi – tiaki te koti are e tei i bukin Azazel!

 

Te Ibonga ae Rietata – Katotongan Kristo

N te tai are e mate te kooti (goat) are e tiringaki, antai ae e rin n te ru are i akuun te roki, ao e anga raraan te koti anne bwa te karea i matan ana kaintokanuea te Atua?

 

“E (te ibonga ae rietata) na kamatea te koti mane ae te karea i bukini kabaraan ana bure te botanaomata, ao e na uota rarana nako akun te roki. E na tatauri n te rara anne i aon te bonotanimata (mercy seat) . . . Bon anne arona ni kaitiaka (atonement) te Uma ae Tabu” (Nakoia Tibun Rewi 16:15).

 

Te koti are e tiringaki e tei i bukin Kristo are e tauraki. Ngaia are bon te ibonga ae rietata are e uota te raraa nakon te ru are i akuun te roki, nakon te bonotanimata, are e katea tamnein Kristo ae mangauti (risen Christ) ngke e uota raraana, n tii te taina i bukira ni kabane, nakon ana kaintokanuea te Atua i Karawa bwa e na taetae i bukira (intercede) i bukira n nakoana ae te Ibonga ae Rietata. Tao ti na konaa n tataekina bwa te kooti are e tei i bukin Atatera e tei naba n kaota ana mwakuri Kristo ae mangauti? Bon te kooti ae maiu (alive) aio ae uota raraan Kristo nakon te ru are i akuun te roki, nakon te bonotanimata?

 

Te ibonga ae rietata ngke e rin nako nanon te ru are i akun te roki, n te tabo ae nangi Tabu riaon te Tabu, ae e kaota okin Kristo nako Karawa. Te mwakuri are e karaoia te ibonga ae rietata i nanon te tabo ae nangi Tabu riaon te Tabu e bon kaota ana mwakuri Kristo i nanon 2,000 te ririki aei ae te tia taetae i bukira, ao ni karokoa raraana ae e a tia ni bwaro i matan te bonotanimata. Ao n okina, ae kaota okin Kristo nako aon te aonaaba, teraa ae e karaoia te ibonga ae rietata?

 

“Ngkana e a tia ana makuri ni kaitiaka te Ru ae tabu ma te Uma ni Botaki ao te baonikarea, ao e na karokoa te koti mane are e maiu. E na kataokai baina aika uaai Aron i aon atun te koti, ao e na kaoti aia bure Iteraera n aekaia nako, ao e na kabanei ni katokai i aon atun te koti mane, ao e na kanakoa naon te rereua ike e na kairaki nako iai iroun temanna te aomata ae e a kaman tauraoi. E na uoti nako aia bure ni kabane te koti nakon te tabo ae akea kaaina. Ngkanne e na rin Aron i nanon te Uma ni Botaki ba . . . . e na teboka rabatana . . . . Teuare e kaira nako te koti mane [ae] Atatera, e na teboki kunikaina ma rabatana i maini manga rinna i nanon te maeka” (Nakoia Tibun Rewi 16:20-26).

 

Te Koti Ae Atatera Tiaki Te Tia Kaitiaka Ara Bure

Ti na kaeta raoi te rongorongo aei!

 

E bon babaire raoi te Atua? Bon tiaki te Atua te Atua ae motikitaeka raoi, ao e aakoi ao e nanoanga? Antai raoi te tia karika (author) ara bure? Bon te riaboroo te tia karekea ara bure n aron Kristo ae te tia karekea kamaiura. Iesu e anaa ara namakin bwa ti kaairua (guilt) – bukinara (our blame) – ara bure (sins) – i aona bwa onean miira (substitute) bwa te karea (sacrifice) ae akea burena teutana (innocent). Te tia bukinaki (victim) ae akea burena (innocent). E tangiriira, ao e tauraoi bwa e na mate i bukira. Ara kaairua – ara bure, e bon katokaa i aona, ao i aona n tii Ngaia – ao te Atua e na kabarai (forgives them) ngkana tii raraoma (repent) ao ti butimaea Ana karea (accept His sacrifice). Ao ngkanne, ngkana ti toki ikai, e bon motiraoi?

 

Karikan – are e karika te bure bon te riaboroo (devil). Bon te motiraoi bwa Kristo e na taua te bure ae tiaki burena, ao te riaboroo e kainaomataaki? Tao n am iango tao e na motiraoi ana tamnei (plan) te Atua ngkana e bon katokaa te bukinaki (blame) ao te bure (guilt) i aon teuare e riai ni katokaaki i aona?

 

Taraa raoi te kamataata aei. E katokaa i aona ara bure Kristo. Bwa ti bon bure, e ngae ngke te riaboroo bon ngaia ae e karika te bure. Ma, e na motiraoi ngkana te Atua e na katokaa i aon atuun te riaboroo ana bure – tiaki ara bure, ma ana bure – ngkai e kaiririira nakon te bure. Ti bon bure, naba – ao ara bure e tauii Kristo – ma e ngae n anne ao te bure bon ana bwai te riaboroo bwa bon ana bure!

 

Ao noora riki ae teuana aei. Te koti are Atatera e utii nako aia bure naake a tia ni kabaraaki aia bure (people already forgiven). Buure aikai a bon tia ni kabaraaki (paid for) man ana karea Kristo, ae bannana e kaotaki n tiringan te kooti (goat) ae akea burena imwaain katokaan buure akanne i aon te kooti are maiu. A bon tia ni kabaraaki buure akanne man maten te kooti are e tiringaki.

 

Te riaboroo bon ngaia te tia karikii (author) buure ni kabane. Tao ti na konaa ni katiteuanaaki (reconciled) ma te Atua, ngkai e bon mena naba irarikira te riaboro aei? Tao ti aki nooria bwa e bon riai moa ni kanakoaki? Ao are e na aki motiraoi ana baire te Atua nikarokoa ana bure, are e oti n ara bure, e kaokaki ni katokaaki i aon atuuna? Bon te motiraoi bwa Kristo e na uota ana bure te riaboroo, ao bon ara bure naba, i bukin ara bure? E a tia ni uota ara bure Kristo, ma e riai bwa e nang uouotia n taai nako? E bon aki riai bwa ana kakiraroaaki mai i roura, ao mai i rarikin naba te Atua?

 

 

Ngaia are tiringan ao te tatauri (sprinkling) n raraan te moan kooti e kaota bannan te katiteuanaaki ma te Atua, rinanon tiringakin (sacrificing) te karea ae akea burena (innocent victim). Ao kanakoan te kooti are temanna, ae e katokaaki i aona buure akanne, buure aika a tia ni kabaraaki n aron are e kaota tamneina te moan kooti, e bon kakoroa raoi nanon te karea, are kararoaakin raoi te bure mai i rarikin te Atua!

 

Tatan Te Tia Bukibuki

Tatan bon te tia bukiniia kaain te Ekaretia. M’aakanai aoiia (Power over) aomata e bon reke (founded on) man te bure (sin). Ngkana buure aikai, are bon ngaia are e karikiia (author of), a anaaki n katokaaki i aona, imuin anaakina mai i roura i roun Kristo, ao ngkanne e nang toki taumatoara i rouna. Ao e nang aki konaa ni manga bukiniira.

Ngaia are, ni kabaneana, ao butimaean raraan te moan kooti (Kristo) e kaota bannan te propitiation, ao kabaraan ana bure Iteraea, ao kanakoan Atatera ma buure aika i aona e kaota kamawaakin (removal of) buure ni kabane – te kamaiuaki imuin kabaraan buure man m’aakan te riaboroo.

Tiringan te moan karea bon te kawai nakon te katiteuanaaki ma te Atua, ma e bon tuai n motiraoi.

Kanakoan te kauoman n kooti are e bon maiu e kaota te kabane ni kabarabure (atonement), are a katokaaki buure i aona bwa bon neiia anne, ao bon kamaawan taian bure ao teuare te tia karikiia (author) mai rarikin te Atua ma ana botanaomata – are ngaia ae e na reke iai kainaomataiia (deliverance) botanaomata man m’aakan Tatan.

 E taku Webster bwa nanon ‘atone’ bon te katiteuanaaki (set at one). Tomaaki bwa teuana – ana botiia bwa teuana.  Ti bon aki konaa ni katiteuanaaki, ao n bootaki ma te Atua, nikarokoa e a tia ni karaoaki aio.

 

Imwaain ae ti kitana aei, ao ti na nooria riki, bwa imuin katokaan baina Aron i aon te kooti ae maiu, Atatera, ao e a nako n tobokia ao e kaitiakia imwaain ae e na manga reitaki ma aomata. Ao, ai aron naba teuare e kairaanako Atatera nakon te rereua, e kaitiakaa ana kunikai ao e tobokia imuin boboon rabatana ma rabatan Atatera, imwaain ae e karokoa irouiia aomata. Te mwakuri aei bon kanikinaean bwa ko a tia ni ‘rereitaki’ (contact) ma te riaboroo!

 

Taraia riki, bwa, katokaan buure aika a tia ni kabaraaki ao ni kamaunaaki i aon atuun te kooti ae maiu aei e bon aki karaoaki nikarokoa e a oki te ibonga ae rietata man te tabo ae nang Tabu riaon teTabu (Holy of Holies) i akuun te roki – ngaia aei bon bannan te bwai ae e na karaoaki imuin kauaokin Kristo nakon te aonaaba aio!

 

Ma ngkana te kooti are e maiu e tei i bukin Kristo ae mangauti, ao ngkanne taian bure are e uotii Kristo nako aon te kaibangaki e manga moan katokaaki i roun temanna, ae kaotaki i roun te ibonga ae rietata, nako aon Kristo imuin mangautina. Tao e na eti te waaki aio? Te moan kooti ae tei i bukin Iesu, ae akea burena, ae mate i bukin ara bure – te berebitero ae rietata e tei i bukin Kristo are e a mangauti ae nakon te ru i akuun te roki, ke te kaintokanuea are i Karawa – ao n okin te ibonga ae rietata bwa e na katokaa taian bure i aon atuun te kooti are e maiu e bon kaota te bwai ae e na karaoia Kristo ngkana e manga oki – e na katoka taian bure i aon Tatan ao e na kanakoa mai i rarikina nakon te “rereua” – ke n te “kinono” ae e taekinaki n Kaotioti 20:3.

 

N te ka-19 n mwakoron te Kaotioti, ao ti wareka taekan te buraabeti ae taekina manga okin Kristo. N moannan te ka-20 n mwakoro ao teraana ae e taekinaki?

 

Bon te rongorongo ae e taekinaki n ana ka-16 n mwakoro Nakoia Tibun Rewi. E kanakoaki te riaboroo – te kanikina ae kabonganaaki ikai bon te “kimono” kanikinaean te rereua (Kaotioti 16:2) – ao e kanakoaki nako ikekei i roun temanna ae e TAU (FIT) – te anera mai karawa. Uringnga bwa e aki tiringaki te riaboroo. E bon aki mamate. E bon maiu 1,000 te ririki imuina – imuin te mireniam (Kaotioti 20: 7).

 

Tabeua bwaai aika ti na uringnga. Kooti ni kauoua a kateaki i matani Iawe. E bon konaa n tei Tatan i matan te Uea? Iobi 1:6 ao 2:1 a taekinna bwa e a tia n tei i matan te Uea. Ao ataia riki bwa Atatera e kanakoaki man te tabo ae nangi Tabu riaon te Tabu (Holy of Holies) kanikinaean rarikin te Atua (God’s presence).

 

Ngaia are Bongin te Kabarabure e na kawakinaki n aki toki bwa e na kateimatoaiia Natin te Atua ao ana Ekaretia inanon n ataa ana tamnei te Atua i bukin te kakamaiu, are e na karaoaki imuin kauokin Kristo.

 

Ao ti nooria bwa te bong ae Tabu aio e bon kinaaki n te Nu-Tetemanti. N Makuri 27:9, ngke e mananga Bauro nako Room, ao e koreaki “ao ngkanne e kakamaku te borau, ba e a bakanako te bong n aki mamatam.” Te bong n aki mamatam (fast) ae taekinaki ikai bon Bongin te Kabarabure (Day of Atonement). E noraki ikai bwa imuin warekan Kristo nako karawa ao e bon teimatoa kawakinan te Bong aio.

 

 

6.  FEAST OF TABERNACLES

Mwakoro Teniua

 

BOTAKIN TE UMANRIANNA

AO TE KABANE NI BONG AE KAKANATO

 

Ti a roko ngkai n Botakin te Ake – ke Botakin te Umanrianna – te ka-6 n botaki. Ti na taraa moa katein te botaki aei.

 

“Kam na kawakina toan Umanrianna i nanoni itiua te bong, ngkana kam a tia ni ikoti ami uita ao ami uain. Kam na kukurei iai, ngkoe, natim te mane, natim te aine . . . itiua te bong ae kam na karaoa te botaki aei nakon Iawe ae Atuami n te tabo are e na rineia Iawe, ba e a tia ni katekeraoingkami n uaan nako abami, ao n ami makuri nako, ngaia are kam na kukurei . . . a na aki kaoti i matan Iawe n akea uotaia, ma a na uota ae a konaa, n ai aron tekeraoia are a tia n anganaki i roun Iawe ae Atuaia” (Tua Kaua 16:13-17).   

 

Aio ngkanne Botakin te Umanrianna, are e na kawakinaki inanon itiua te bong (7 days), ae teirakeaki man te tebwimanimaua (15th) n bongin te ka-7 n namakaina n ana karenta te Atua ae tabu. Noora Nakoia Tibun Rewi 23:33-35: “E tuanga Mote Iawe ba e na kangai nakoia Iteraera: N te bong ae te katebui ma nimaua n te kaitiua n namakaina ao e moanaki ana toa Iaawe ae toan Umanrianna, ao e wakinaki i nanoni itiua te bong. E na teweaki te botaki ae e tabu ni moani bongin te tia anne, ao e na aki karaoaki iai te makuri teuana ae e rawawata [no servile work].”

 

Ana moan bong te botaki aio ao bon te bong ae tabu – te bong ae teweaki bwa te botaki ae tabu. Akea te mwakuri ae e na karaoaki “. . . Ao kam na kukurei i nanoni itiua te bong i matani Iawe ae Atuami . . . Bon te tua n aki toki i bukia ami kariki. Kam na karaoia n te kaitiua n namakaina” (Nakoia Tibun Rewi 23:40-41).

 

Uringnga bwa e na karaoaki n aki toki.

 

Ikai ao e kaotaki bwaai ake ana riki n ana tamnei te Atua: imuin maten Kristo i bukin ara bure bwa e na kaitiakiia botanaomata – imuin karokoan te Tamnei ae Tabu nakoira ao rineakiia aomata i bukin Arana bwa ana riki bwa uea ao ibonga i nanon 1,000 te ririki – imuin Ana kauaoki ae mimitong – imuin kaokaia, nakon te itiaki, naake a tia ni kabaraaki aia bure bwa a tia ni katokaaki buure ni kabane i aon atuun Tatan, are te tia karika te bure (author of sin), ao ni kaokoroa te riaboroo ao taiani bure mai rarikin (presence) te Atua ao ana botanaomata, are kakoroan te katiiteuanaaki (at-one-ment), bwa ti na bane ni tomaaki bwa tii teuana – ao ngkanne tia tauraoi nakon te kabanea ni maneka are “Mareakin te Tiibu,” ke, “Marriage of the Lamb,” karaoakin te Berita ae Boou (New Covenant), kaokan katean Abanuean te Atua (Kingdom of God) i aon te aba (earth) ao kinikan uaan tamneiia aomata (harvesting of souls) i nanon teuana te nga te ririki.

 

Te botaki (feast) aio ae Botakin te Umanrianna e bon kaota kanoan te mireniam (millennium).

 

Tamnein te Mireniam

I bukin kaotan Ana Tamnei (Plan), ao te Atua e kabonganaa aia tai ni kini uaa (harvest) kain Iteraera bwa bannan kinikan uaan tamneiia aomata (spiritual harvest of souls). N te Aba ae Tabu (Holy Land – Iteraera) ao bon uoua aia tai (seasons) ni kini uaa (harvest) i nanon teuana te ririki. Te moan bon te spring grain harvest. Ao imuina te main harvest.

 

Tii nooria moa bwa ningai (when) te tai are e na karaoaki iai Botakin te Umanrianna n ra-banen te ririki (Te Otinako 34:22, KPB). N te kibu aei ao Botakin te Umanrianna e bon kateretereaki n arana ae te “toa are te ikoikoiti ῡa” (kibu 22, KPB), ke te “feast of ingathering.” Tokin te kini uaa e bon baabakaraa kanoan boong ae te autumn. N aron ae kaotaki bwa te Bentekota e kaota tamnein te moan kini uaa (first harvest) – tain te Ekaretia ngkai (this Church era), ao te toa i bukin te ikoikoiti, ke te umanrianna e kaota tamnein te main harvest – tain kinikan uaan tamneiia aomata (great spiritual harvest of souls) ae kakanato n tain te mireniam!

 

Te bong aei (this church era) bon tiaki tii te bong ni kakamaiu (kini uaa). Te bong aei bon teuana mai buakon boong (bongin 1,000 te ririki) ni kakamaiu! Aei ae e bon taku Itaia: “E na roko te tai (a day) ni kamaiu (salvation) ae N na buokiko iai” (Itaia 40:8, KCB). n te taetae n Kuriiki (Greek) are e korobaki iai Bauro n 2 Korinto 6:2 ao te raitaeka e riai n A day of salvation,” ao tiaki “the day of salvation.”

 

Noora ana boki Takaria bwa e na kamatataa riki aei nakoira. N te ka-12 ao te ka-13 n mwakoro ao ti noora mangaokin Kristo ao teirakean te mwakuri i bukin katiteuanaakin te aonaaba. Ikai ao e kamatataaki nanon taian botaki ake botakin [tangin] te bu ao bongin te kabara bure.

 

Imuina, noora te ka-14 n mwakoro. Te tai bon te mireniam.”E na riki Iehova ba te uea i aonaba ni bane. N te bong arei ao ti temanna Iehova, ao ti teuana arana” (kibu 9, KPB, - manga noora bokin te te KCB) . . . “A na maeka iai aomata n akea te kabuanibai; e na kamwengaraoi Ierutarem” (kibu 11, KCB). Bon te tai are “e na ranga nako te ran [ni kamaiu] mai Ierutarem (kibu 8). Te taeka ae te ‘ran’ ikai bon onean muin te Tamnei ae Tabu – Tamnein te Atua e na raanga nako mai Ierutarem.

 

N te tai anne, n te tai are a mwengaraoi iai kaain te aonaaba, n te tai are e reke nakoiia aomata te Tamnei ae Tabu, teraa ngkanne? “Ao e na roko te aro aei, ba a na bane  nikiraia btanaomata ni kabaneia ake a roko n eka nako Ierutarem, n aerake n te ririki ae koraki n taromauriss te Ue, ae Iehova Tabaota, ma ni kakawakina te toa, ake ῡma n rianna aika m’angani kāi (Feast of Tabernacles)” (kibu 16, KPB).

 

Ana Imanonoaki Tiantaire Bwa Ana Kawakina Botakin Te Umanrianna

 Noora te ka-16 n kibu n Takaria mwakoro14. Imuin mangaokin Kristo, taian botanaomata – Tiantaire aika a maiu aika a tuai n reke irouiia te kamaiuaki (salvation) – ana nako Ierutarem bwa ana kawakina Bongin te Umanrianna! Ana kanga ni kawakina te botaki aio ngkana e a tia ni kamaunaaki i aon te kaibangaki? Ana konaa ni kawakinna n tii ngkana a bon tuangaki (commanded) bwa ana kawakina n aki toki.

 

Ao teraana ae e na riki ngkana a aki kan ongo nakon te Atua? “Ao akana i buakoia utun aonaba akana aki aerake nako Ierutarem n taromauria te Uea, ae Iehova Tabota, ao E NA AKI ROKO TE KARAU I AOIA“ Taeka aika matoatoa aikai!

Ana i manonoaki botanaomata bwa ana kawakina Bongin te Umanrianna, man te ririki teuana nakon te ririki teuana, n ana tai n tautaeka (ruling) Kristo ma te rod of iron!

 

Ao ngkana a bon rawa ni kan ongo?  “E na iai te aoraki ae kamamate ao E na orei’a botanaomata iai Iehova” – bon iai naba ngkai beekan aika a moanna n ataa te kawai nakon te kamaiuaki (salvation) – “ aika a aki aerake ni kakawakina te toa, ake uma n rianna aika m’angani kai” (kiibu 17-19, KPB).

 

Ibukin karekean te kamaiuaki ao Tiantaire naba a riai ni kawakina te botaki (festival) aio. Eng, e bon kamatoaaki bwa e na kawakinaki n aki toki (forever)!

 

Tiaki toki ni manewea ana kibu Itaia ae 16:22, ae kaotia bwa te Tabati (Sabbath) e na kawakinaki naba n te mireniam, bwa kamatoaan te koaua (proof) bwa ti na bon kawakina n te bong aei. Ao ngkana ti manga wareka Takaria 14:16, ae e kaotia bwa Bootakin te Umanrianna e na kawakinaki n te mireniam, tao ti na teimatoa ni kawakina n te bong aei?

 

Ti na bon konaa (qualify) n riki bwa Natin te Atua – te uea ao te ibonga – n tautaeka ma Kristo i aon ana kaintokanuea, n buoka (assisting) Kristo n te tai anne, ngkana ti bon rawa ngkai n kawakina ana boong ni bobotaki? Ko na atia bwa Kristo e kawakina naba Botakin te Umanrianna. Te Abotoro Ioane e bon kabanea teuana te mwakoro man ana euangkerio (gospel) – mwakoro itiua – ni kabarabaraa teraa ae e taekinna Iesu ao are e karaoia n tain Botakin te Umanrianna are e kaea n kabanean ana ririki n tataekinna ana euangkerio i aon te aba.

 

E Aera E Aranaki Bwa Botakin te Umanrianna

N rokon te mireniam, ao Abanuean te Atua are ti konaa ni ‘bungiaki’ nako iai e na tautaekaniia botanaomata (nations) aika a kaainaki i rouiia aomata aika a konaa ni mate (mortal) aika a natinaki (begotten) i roun Tamnein te Atua. Aomata aika a konaa ni mate aikai, birion ma birion mwaitiia, ao aika a bon maiu n tain te mireniam bon taan b’aib’ai (heirs) n Abanuean te Atua. Ma ana bon aki kab’aib’aiaki ngkana a bon tiku n aroiia n iriko ma te raraa ae konaa ni mate, bwa “te aomata ae te iriko ma te rara, e aki kona ni karekea tibangana n Uean (Abanuean) te Atua” (1 Korinto 15:50, KCB). “Ko riai ni bungiaki kaua” – “n te Tamnei” – ngkana kona b’aib’ai n te Abanuea, e taku Iesu.

Uringnga bwa Aberaam, Itaaka ao Iakobo bon taan b’aib’ai (heirs) ngke a maeka i aon te aba (Ebera 11:9). Ngke bon taan b’aib’ai ngaiia ao a bon maeka (dwelled) n taian umanrianna (tabernacles) ke uma aika uarereke (booths), ke uma aika m’angani kāi, i nanon aia tai ni mamananga i nanon te rereua. Uma aika uarereke ke uma aika a kai kamaenakoaki (temporary dwellings) a kaotia bwa a bon tuai n riki bwa taan b’aib’ai raoi. Ngaia are ti wareka rongorongon Botakin te Umanrianna bwa “kam na maeka i nanon ῡma-n-rianna aika a m’angani kāi itibong . . . ba a aonga n atai ami roro nako ba I kamaekaia tibun Iteraera i nanon uma-n-rianna aika m’angai kāi, ngke I kairi’a nako man te aba are Aikubita” (Nakoia Ibonga 23:42-43, KPB). A maeka kaain Iteraera i nanon umanrianna n te rereua imwaain riniia n te aba ni berita (Promised Land). Umanrianna aikai a kaotia bwa a bon tuai n riki bwa taan b’aib’ai raoi. Ao n tain te mireniam, ae e a tautaeka Abanuean te Atua i aoia botanaomata aika iriko ma raraa, ao aomata aikai bon taan b’aib’ai naba n Abanuean te Atua, ma, a riai ni tokanikai ao ni karikirakeia (grow) i nanon te wanawana (wisdom) ao te ataib’ai (knowledge) ngkana ana b’aib’ai (inherit) n te berita (promise).

Ai tamaroara te tamnei aei. E taku te Atua nakon Eberaim (aekan Iteraera – type of all Israel), “N na manga kamaekako riki n ῡma n rianna, n ai aroni bongin te toa are e a motikaki bongina” (Otea 12:9, KPB). Iteraera, ngke e mena n te rereua, e bon kaota aron mauia aomata ni kabane aika riai n rinanon taian kangaanga ma kakatai bwa ana b’aib’ai n te berita. Bon taan mamaurianna, aika a tataningaa te tai are a nangi b’aib’ai n te berita ni kakamaiu.

Te kauntaeka, aika a tabekia tabeua aaro (sects), bwa n taian te mireniam ao aomata ana bon tiku n aroia n iriko ma te raraa n aki toki (forever) e bon kakeweaki man Botakin te Umanrianna, bwa te botaki aio e bon kaota bukin te b’aib’ai n te maiu ae aki toki (eternal inheritance).

I rarikin anne, ao imuin ikoikotan te Ekaretia nakoina, ao imuin tekatekana i aon ana Kaintokanuea, ao E na ikotiia botanaomata ni kabane nakoina ao e na kangai, “Nako mai, . . . kam na anā Ueami (inherit the Kingdom) (Mataio 25:34, KPB).

 

7. FEAST OF TABERNACLES

Teuana Riki Te Botaki

Ko a ataia bwa Botakin te Umanrianna bon te ka-6 n botaki? Bon iai riki teuana – te ka-7!

Bongin te Umanrianna, n kateina, bon itiua (7) te bong maana -  bwa e na kaota maanin te mireniam. Itiua bon ana ware te Atua ae kaota banen (completeness) te bwai teuana. Ngaia are e riai naba n itiua mwaitin boong ni botaki. Ti na noora te tabo are e kaotaki iai: “N te bong ae te katebui ma nimau n te kaitiua n namakaina, ao e moanaki ana toa Iawe ae toan Umanrianna, ao e wakinaki i nano itiu te bong. . . .N te bong ae te kawanua, ao kam na tewea te botaki ae tabu . . . Bon te bong ni botaki, ao kam na aki karaoa te makuri teuana ae e rawawata (no servile work)” (Nakoia Tibun Rewi 23:34, 36, KCB).

 

Te kawanua ni bong aio bon te botaki ae kaokoro, ae e aranaki bwa “te bong ae kakanato, are kabaneani bongin te toa” (Ioane 7:37).

 

Teraa ae e kanikinaea te kabanea ni bong ae tabu aio?

Noora te bwai ae e kabarabara Iesu n te bong anne. “Ngkana iai ae e kani moi, ao ke e nakoiu . . . ao a na ranga nako mai nanona karanga n ran ni kamaiu. Ana taeka Iesu anne, bon taekan te Tamnei, are a na anganaki akana a kakoaua Iesu” (Ioane 7:37-39, KCB).

Aei bon ana kabarabara Iesu ae e kaota nanon te kabanea ni bong ae kakanato (last great day).

Ti na noora ngkanne Te Kaotioti mwakoro uabwi (20). Imuin te mireniam, teraa ae e na riki? Te mangauti! Maate (the dead) ana tei i matan te Atua. Ana akea i buakon te mangauti aio Kristian ni koaua (true Christians) bwa a tia ni motikaki taekaia n okin Kristo. A aki warekaki naba i buakoiia akana a raira nanoiia n te mireniam. A bon tia n karikaki bwa taan b’aib’ai n te Abanuea n tain te mireniam, imuin mauia aika a tia ni maiuakinna n tain te mireniam. Naake a tiba manga kautaki man te mate aikai bon naake a kaman ni mate man ngkoangkoa n akea ataakin te bwai teuana. A aki kautaki nikarokoa imuin te mireniam (Kaotioti 20:5).

 

E Kaota Bongin te Motikintaeka

Aio te motikintaeka are e maneweaki n Mataio 10:15. Aio te tai i bukiia Tiantaire aika tia ni mate n akea ataakin te bwai teuana (ignorance) ni manga anganaki riki aia tai (an opportunity) n ataa te koaua ao ni karekea te kamaiuaki (salvation). E nangi kamatataa aei Etekiera 16:53-55. Ao naake a maeka i Iteraera aika a mate n aia bure ana bon anganaki naba aia moan tai n ataa ana koaua te Atua ao Kawaina (Etekiera 37). E koreia te buraabeti bwa te Atua e na karaanga nako Tamneina i aoia akana mangauti (kibu 14). Ao aio bon kanoan ana kabarabara Iesu i aon te maunga (mount) are e taetae i aon kabaneani bongin te toa (last great day) n te ririki 30 A.D.

 

Te ka-8 ni bong, are i bon muin te ka-7 ni bongin Botakin te Umanrianna, e kaota tokin ke banen te kawai ibukin kakamaiu (redemption). E na riki aei imwaain karawa ae boou ao te aonaaba ae boou. Ni kabane – kaaro ma naati, kaara ao ataei – ana bane ni manga kautaki (resurrected).

 

Nooria bwa te “boki ni maiu” (book of life) – kanikinaean te kamaiuaki – e na kaukaki (Kaotioti 20:12). Bokin te Kaotioti (Revelation) e bon kaota aron ke tein te motikintaeka ngkai a moanna ngkai n urubekebeke ara aonaaba ma ara karawa – ao taan onimaki aika ana butimaea kanuangaia ae akea toki maiuna n ana kaintokanuea Kristo! Akana buakaka (wicked) – naake a aki iira are a tuangaki – a nooraki ni bua mauiia n te nei n ai (lake of fire)!

 

Ai tamaroara te aeka aio. Ni kabane ana bane n anganaki aia tai (equal opportunity).

 

Ao kabaneana, noora Nakoia Tibun Rewi 23:37-38. Imuin kabarabaraakin taian botakin te ririki aika tabu, ao e mwakoro ni kangai: “Akanne ana toa Iawe, aika kam na weteia iai Iteraera nakoni botaki aika tabu . . . ba raon ana tabati (Sabbaths) nako Iehova.” Ti riai ngkanne ni kawakinii botaki aikai irarikin ana Tabati te Uea.

 

Sunday bon moani bongin te wiiki ae bainaki ngkai irouiia aaro nako bwa aia bong ni motirawa, ma te Sabbath bon ana bong te UEA.

Te Christmas, New Year’s, te Easter, ao tabeua riki bon taian motirawa aika a kaoti man aia waaki beekan, ma botaki aika itiua aika a tabu aikai bon ana bong aika tabu te Atua! Ti na katikui aia bong beekan n te aonaaba aio, ao ti na kawakinii ana bong te Atua aika a tabu.