Te Kaaua n Tua
TE KAAUA N TUA
E AERA ko bungiaki? Kanga teraana “nanon maium”? Teraa raoi te KOURU n te maiu aio – ao baikara TUUAN te maiu are e konaa n reke iai te kouru anne?
Maitira te TAI ae ko kabanea ni katoa wiki n iangoa nanon titiraki aika a nangi kakawaki aikai?
Angiia aomata e nangi bati tabeiia n iangoan karekean mauiia are bon akea aia tai are a kabanea i bukin iangon bain te maiu n tamnei. Ngkana a titirakinaki ba tao a kakamatebaia te B’aibara ke a taatataro, ao angiia ana taku ba “e bon tuai n reke aia tai” n karaoi makurin te aro akanne.
Tao ti na konaa n nooria i aon Kiribati ba angiia aomata a bon rekenako n aia makuri aika a kakaokoro n te ngaina, ao tao te nangkona ke te mangingi ke te birim ke te TV ke te bootaki ke te takakaro n te tairiki ma te wiiken, are e a karikia ba e na bon AKEA tao teutana naba aia atatai i aon koauan ana aro are tao e kaaina. Ao a na riki ba kanga ataei aika a uarereke aika AKEA AIA ATATAI (IGNORANT) i aon koaua man te B’aibara – ae e konaa n nooraki ba angiia (n aiaroiia ataei) a bon aki ataa aran booki ake aua ake bokin te euangkerio (góspel).
Te Atua e taraa n “raroa nako” mai rouiia. Te B’aibara bon aia boki ni wareware kaara ma mitinare ba ana warekia man oota iai. E ngae n anne ao a taku ba “a boni kaantaningaia ba e na raoiroi riki” aron mauiia nakon taai aika ana roko.
Te titiraki ngkanne ba - NINGAI? Ningai te tai are a na karekea aia TAI n ataa te Atua? Ningai te tai are a nangi baraakinna kamatebaian te B’aibara, n tataro ma nanoniia ae matoa nakon te Tia Karikibai are Tamaiia, ao ni iangoa raoi (meditate) nanon taian tua ma manenan te maiu (purpose of life)?
Tao aia kaeka angiia aomata bon, “E BON AKI KONAA N REKE ARA TAI” – ma tii ngkana a ataa ao a ira nano nana kaaua n tua te Atua ae M’aaka! Ataakin te tua aio bon te bai ae KORAKORA i bukin kairan mauiia aomata ni kaainiia nakon te Atua te Tia Karikibai – ao nakon Ana kakabaia ma Ana kairiiri.
E Taekinaki Te Kaaua n Tua
N ara moan mwakoro ake teniua, ao ti maroorooakina te bure ae e a okioki ma okioki are kaakatean te “atua” temanna n oneamuin te Atua ae Maiu. Ti ataia ba e tuangiira te Atua ba ti na kaineta ara nebo ma ara taromauri Nakoina – ao ti na aki kabonganai tamnei ke boua aika kaaraki ke te bai teuana riki are aongkoa ana ‘kauringiira’ ba antai ara Tia Karikibai. Ao ti kauringaki naba ba ti na aki kabonganaa n akiakaaka ARAN te Atua ae M’aaka, are e tei bukin NakoAna, KateiNa, M’aakAna ao MwiokoAna ngkai te TIA TAUTAEKA ae kakannato ae tautaekana te unibweeti ae banin aio.
Te kaaua n tua e bon kabaninna ana moan itera te Tua ake Tebwina ake a rekereke ma rereitakin te aomata ma te Atua. Te tua aio e katereterea ba e na kawakinaki n aki toki (perpetual observance) te KANIKINA (SIGN) are e tei i bukin rekereken te Atua ma te aomata.
“KO NA KAWAKINA TE TABATI BA TE BONG AE TABU. ONOBONG AM BON NI KARAOI AM MAKURI NI KABANE: MA TE KAITIBONG, BON TE BONG NI MOTIRAWA, AE ANA BONG IAWE AE ATUAM. Akea te makuri ae ko na karaoia n te bong anne, ngkoe ma natim te mane ke te aine, ma am toro te mane ke te aine, ma am man, ma te irua ae e mena iroum. Ba onobong ana bong Iawe ni karika karawa ma aonaba ma marawa, ao kanoia nako, ma e motirawa n te kaitibong. Ma ngaia are e karaoiroa te bonga e te Tabati Iawe, ao e katabua” (Te Otinako 20:8-11, Kiribati Catholic Bible, KCB). N taekana n B’aibara n I-Matang ao e moanaki ma te taeka ae “REMEMBER THE SABBATH DAY . . .” “URINGNGA TE TABATI . . .”
“Ko na uringa te bong ae te Tabati, n tabuia. . . .” N aron taekana n aia B’aibara Boretetanti (Te Otinako 20:8, KPB).
Te tua aio, n aron tein taekana, bon te kabanea ni anaanau mai buakon ake tebwina. E bon katukaki ni kamanoaki i nuukan Tua ake Tebwina. E ngae n anne, ao bon te tua ae a kabanea aia tai aomata n kakaea ‘etina’ mani kakauntaeka i aona ao a nangi waekoa ni raebitiia ao ni kaokoroa man Ana tua ni kabane te Atua.
N are bon aron moan koreana ao e moanaki ma “uringnga.” Te kibuntaeka aio e bon kaotia ba e a kaman ataaki te bong ae te Tabati i roun Ana botanaomata te Atua, ngaia are ngke E karinna ba kanoan Ana Tua i bukin te maiu n tamnei, ao te Atua e bon kauringiia te tua are a bon tia ngkoa n ataia.
“Uringnga te Tabati ba ko na KAWAKINA ba te bong ae tabu.” Ko aki konaa ni “kawakina” te ran ae maitoro ba e bue! Ao te aomata ae te iriko ma te raraa e aki konaa ni katabua (make holy) te bai teuana. Ngaia are ngkana ti kan ataa raoi kakawakin te tua aio ao ti riai ni kakaea ba antai ae karaoa te Tabati, ao ningai!
E taku Iesu: “E karaoaki te Tabati i bukin te aomata, ao e aki karaoaki te aomata i bukin te Tabati: ma ngaia ae Uean te Tabati naba Natin te Aomata” (Mareko, 2:27-28, KPB). Nooria ba e taku Iesu ba e “karaoaki” te Tabati. Teraa te bai ae e karaoaki e na iai te Tia Karaoia (Maker).
Nooria naba ba Iesu e AKI taekinna ba te Tabati e karaoaki i bukiia Iutaia (Jews), ma i bukiia AOMATA – ni kabaneia botanaomata! Ao e manga taekina ba Ngaia – Kristo – bon “Uean” te Tabati. N te kibuntaeka aio ao E kamataataa ba – tiaki te tia urua – ma Uean te Tabati.
Ngke e maiu n aomata, ao Iesu e kawakina te Tabati, ao a maiti kiibu n bokin te euangkerio (gospels) ake aua ike e reireiniia iai Ana Reirei aron kawakinana, ao kaokoroana man aia katei Iutaia ake a karekerekea ma te tua aio.
I mwaain ae ti waaki nako ao ti na kaeka moa te titiraki: “Antai ae e karaoa te bonga e te Tabati?”
Antai ae Karaoa te Tabati?
I bukin kaotara n te tua are ti na “uringnga” te Tabati ao ti na “kawakina” ba e tabu, ao antai ae “karaoa” te Tabati man te moan – ao ti riai n nakon te rongrongo ae taekinaki iai moan teirakean Ana karikibai te Atua. E konaa n nooraki aei n te Nu-Tetemanti n ana boki Ioane n te mwakoro teuana.
‘i maini karikani bai, ao boni iai te Taeka. E memena te Taeka iroun te Atua, Ao bon te Atua te Taeka. E memena iroun te Atua i main tai nako. A tia ni karikaki bai ni kabane irouna. Akea te bai teuana ae e a tia ni karikaki n aki karikaki irouna” (Ioane 1:1-3, KCB). Ikai ao ti nooria ba Iesu e aranaki ba te “Taeka” (“Word”), ke te “Tia Taetae” (“Spokesman”) n aron nanona ngke e koreaki n te taetae n Kuriiti (Greek). E taekinaki n te kibu aei ba Iesu e bon memena ma te Atua man te moan, ao are baai ni kabane a karikaki i Rouna – i roun Iesu Kristo.
Ngkai te kauoman Iesu n Ana utu te Atua, ao te Tama e kabongaNaa ba tabonibaina are a karikaki baai ni kabane mai Rouna. E anganaki te tamnei Bauro ba e na taekina ba te Atua “E karikii baai ni kabane mai roun Iesu Kristo’ (Ebeto 3:9).
N bokin Ebera ao e kabarabaraaki Iesu ba Natin te Atua ae, “te tia b’aib’ai ni b’āi ni kabane, are E karaoa naba karawa ma aonaba i Rouna” (Ebera 1:2, KPB).
Kiibu aikai ao aika a maiti riki a bon kaota te Atua are e a manga riki ba Iesu Kristo, are e boni karaoa te makuri ni karikibai! Bon Ngaia are e taetae: “Ke e riki te ota,” ao iai te oota. Bon Ngaia are e karika te aomata – ao E kamaekaaia n te nen-aroka are Eten.
Ao ngke e kabarabaraaki Teuare e bon karaoa te karikibai, ao e taku te tia korea te boki ae Karikani Baai: “E tia ana makuri n te kaitibong, ao n te kaitibong e motirawa i muin tiani makuri ake e karaoi. E karaoiroa (blessed) te kaitibong te Atua, ao e katabua (sanctified); ba e motirawa iai man ana makuri ni kabane ni kariki baai” (Karikani Baai 2:2-3, KCB).
E taku Iesu ba te Tabati e karaoaki i bukin te aomata. Ikai ao ti nooria ba e karaoaki te Tabati ngke e karaoaki te aomata. Ao e karaoaki i Roun Teuare e Mimitong are e manga riki ba Iesu Kristo i muina! E bon karaoaki ba teuana naba kanaoan te enwaeromenta ae otabaninia te aomata ao are e karikia te Atua i nanon itibong ni karikibai.
Tao ko nooria ikai ba te Atua e “kakabaia” te kaitibong ao e “katabua.” Aron karinean te bong aio e bon aki katokaaki i aon boong ake onoua. Ngkana e kakabaiaa te bai teuana te Atua ao e karuoa tamaroaan Mimitongina (Divine favor) nako aona, ao boni Mimitongina (Divine presence) nako nanon te bai anne. Nanon te taeka ae “sanctify”, ke “katabua” bon kaokoroa (separate) ba e na kabonganaaki n te aro ae tabu (holy purpose).
Ngaia are ti a nooria ba i nanon te makuri ni karikibai, ao te Atua ae M’aaka e katokaa tamaroan Mimitongina i aona, ao e kaokoroa ba bukin te aro ae tabu (holy use), teuana te marena (space) ae e kamawaaki i bukin te bai ae nangi teeteimatoa (enduring).
Te Tabati bon te Kakabaia Teuana
Te Atua e karaoa ana kaitiua ni bong te wiki ba te bong ae tabu – ao man m’aakan te Tia Karikibai E tuangiira ba ti na kawakinna n arona anne!
Te Tabati ngkanne bon te tai ae TABU. E ngae n anne, e bon karikaki i bukiia aomata – ba e reke iai te KABAIA ae korakora nakoiia botanaomata ni kabaneia!
E ataia ara Tia Karikibai ba ti na tangira ara tai ni motirawa ao ni taromauri ni katoa itiua te bong, ao bon ngaia aei are e karaoaki iai te Tabati. Ti boni kababanea riki ara tai ni makuri ao ni kakakukureira ao n baai riki tabeua i nanon te wiki. E a bon kaman noora aio te Atua ngaia are E kaokoroa te Tabati ba te tai (time) are ti na konaa iai n maninga tabera ni katoa bong ao ni kaania riki Te Atua te Tia Karikibai n te kamatebai, n kabanea ara iango i Rouna ao n te tataro.
Aomata n taai aikai a bon KAINANOA te tai aio ba ana reitaki n te nano ae koaua ma te Tia Karikiia ao Atuaiia. Ana reke aia tai n iangoa te Atua ao n taromauriia, n tataro, n kamatebaia Ana Taeka ao n iangoia ba teraa bukin karikaiia aomata, ao n taraa Ana tua te Atua i bukin arora ni maiu. Baai aikai ni kabane a bon karika korakoran te aomata ao ni kaota nanon maiuna ake e a tia ni kabanea i nanon boong ake onoua.
Te Tabati bon teuana te KAKABAIA ae bane korakorana ae e a tia ni baereaki ba ana bai te utu n aomata!
Te Berita ae Kaokoro Arona
Tuangakira ba ti na kawakina te Tabati bon ti te tua ae e onoti are ti tuangaki iai ba ti na “uringnga.” E ngae n anne ao bon te tua are bon angiia mitinare ao kaain te aro a bon tangiria ba ana maninga taekana! A taku ba kioina ngkai te Tabati e mena n te boki are e aranaki ba te Boki ni Berita (Book of the Covenant) are e konaa n nooraki n Te Otinako 20 nakon 24, ao e a aki bainaki iroura n taai aikai ngkai ti a kabaeaki ngkai i aan Ana Berita Kristo ae Boou (New Covenant of Christ).
Aomata aikai a bon maninga, n aron are e a tia ni kaotaki, ba E karaoa ao E katabua te Tabati te Atua n Ana tai n karikibai – I MAAIN te tai are iai te botanaomata n I-Iutaia, ao i maain naba karaoakin te Berita ni Kawai (Old Covenant) ma Iteraera. A maninga naba ba uoua te tai ae E katereterea te Atua ba e na kawakinaki te Tabati ngke E motikia ba te berita aio e tannako arona (special) ao e kaokoro (separate) are E boraraoia ma Ana botanaomata ba ana kawakina. Te berita aei e taekinaki n Te Otinako 31.
E taku te Atua nakoni Mote: “Ko na taetae nakoia Iteraera ni kangai: ‘Kam na kawakina raoi Au bong ae te Tabati, ba bon te KANIKINA i marenau ma ngkami i nanoni rooro nako, ba kam aongan ataia ba boni Iawe Ngai ae Atuami, ae I a tia ni kaokoroingkami ba Au botanaomata ae e tabu” (Te Otinako 31:13, KCB). Ikai ao e taekinaki te Tabati ba te “kanikina” ae e kaota te Atua ae Maiu – Atuaiia Iteraera. Ma e kangaara n riki ba te “kanikina”?
“Bon te KANIKINA n aki toki te Tabati i marenau ma te koraki ni Iteraera, ba E karikaki karawa ma aonaba iroun Iawe i nanon onobong, ma E motirawa man Ana makuri n te kaitibong” (Kibu 17). Te Tabati bon te “kanikina” ba e kaota (identify) te Atua (God) ba Ngaia ae E KARIKII baai ni kabaneia (as Creator)!
Ao e taku riki te Atua nakoni Mote: “Ko na tuangia tibun Iteraera ni kangai, Kam na boni kakawakin Au Tabati nako: ba te kanikina i marenau ma ngkami i nanon ami roro nako; ba kam aonga n atāi ba Iehova Ngai ae I tabuingkami” (kibu 16, Kiribati Protestant Bible, KPB). Aei bon te berita ae kateaki n AKI TOKI (EVERLASTING) ba e na kaota (identify) Atuaia Iteraera ae Maiu – ae te TIA KARIKIBAI! Te Atua e bon motirawa n te kaitibong, ao E KATABUA ba kauringaan Ana makuri ni karikibai, ao e na riki ba te “kanikina” n aki toki ae kaotia ba boni Ngaia te Tia Karikibai.
Te Tabati Bon Iai Kakawakina n Maiura
N te O-Tetemanti ao rongorongon Iteraera ma Iutaia e kaotaki ba a kakabaiaaki n itera aika maiti ngkana a taromauria te Atua ae Maiu ao a kawakina ao n katabua Ana Tabati. Ma ngke a kakeaa te tua aio n aki kan “uringnga” Ana Tabati, ao a neboa te bai ae e karikaki ao tiaki te Tia Karikibai, a toua nako te kawai n beekan, taromaurian boua, te tiriaomata ba aia karea, katiinakoan te raraa ao a KATUAEKAKI (PUNISHED) i bukin aroia aio i roun te Atua.
N te ririki i marenan 721 – 718 B. C., ao Iteraera e katuaeaki rinanon te kabureaki ao te bainikiriniaki ae nangi rawawata ike akea te botanaomata riki ae e a tia n rinanona n aron ae nooraki n rongrongon (history) nako te aonaaba. BUKIN katuaeakiia anne E bon kabarabaraa te Atua n ana boki Etekiera mwakorona 20.
Ngke E a tia ni kabarabaraa aron kaotinakoiia Iteraera mai Aukobita ao ngke E anganiia Ana Tua ma Ana motinnano, ao E taku te Atua: “I angania naba Au bong ae te Tabati, ba te KANIKINA i marenaua ma ngaia, ba a aonga n ataia ba boni Ngai Iawe ae I katabuia. Ma a rawa i rou Iteraera i nanon te rereua, a aki kawakin Au tua, ao a riaon Au moti, aika e maiu iai te aomata ngkana e tou muia, ao a bainataea Au bong ae te Tabati. E reke Au iango ba N na kaota UNIU nakoia i nanon te rereua ma ni KAMAUNAIA” (Etekiera 20:12-13, KCB).
N te mwakoro aio ao te Atua e kaokia mani kaokaoka ana bure Iteraera n aroiia ni kaaitara – moaraariki aroiia n urui Ana Tabati.
Ao tao e riai n nooraki ikai ba te Atua E aki aranna ba “am Tabati,” ke “aia Tabati I-Iutaia,” ake a maiti aomata a aki toki n atootonga ma te aro n kantiabai n boong aikai, ma e kamatoaa n atongnga te Atua ba “AU TABATI,” ao E kaota unina nakon Iteraera ngke a rawa n “uringnga” Ana tua ae nangi kakawaki nakoiNa!
E raoiroi ni kaokaki te kauring aio ba te Atua n boni NGAIA E motirawa n te kaitibong – ao E kakabaiaa (bless) ao E katabua (holy) ba te bong ni motirawa ao ni taromauri ike a na kainetaki nakon te Atua ae Maiu – te Tia Kariki Baai ni kabaneia.
E bon karaoa Ana Tabati te Atua ba e na okoro ao e na akea tokina ba kanoan Ana berita (covenant) i marenAna ma Iteraera. Ao te katootoo are e karaoiia Iesu ma Ana Reirei e kaotia ba te “kanikina” mairoun te Atua aio e riai ni kawakinaki i rouiia Ana toro te Atua – aika “Iteraera ngkai” (“spiritual Israelites”) (Noora I-Rom 2:28-29, KPB; Roma 2:28-29, KCB; ao I-Karatia 3:28-29; 6:15-16, KPB; Karatia 3:28-29; 6:15-16, KCB).
Bon te koaua ae e aki konaa ni kakeweaki ba botanaomata ma akana a maningnga n “uringnga” Ana Tabati te Atua a bon tia ni KOREAKI NAKO man te Atua ae Maiu, ao a tia n rairaki nakoni boua (idolatry) n aekia nako! Ma akana a kawakina te Tabati, a ataia ba te Atua e boni MAIU – bon te Atua ae maiu, E kakamakuri ao te Tia Tautaekana te unibweeti. Bon te Atua Ngaia ae M’AAKA ao E kakamakuri.
Ma atuan te tia urua te Tabati e riki ba kanga te anti ae kabuingongo, ae e aki nangi kakoauaaki ba e “raroa nako” n te tabo teuana. Ao i bukin aei ao te aeka n taromauri ae kaairua aio e a rikirake riki ni butimaeaki ba ai te katei n taromauri ae nangi “bainaki” i rouiia botanaomata.
Te Tabati e kateaki ba totokan aaro ni kewe (false religions) ao atua aika kewe (false gods)!
E Kamatataaki te Tua aio
Ngkai tia ataia ba te Tua i bukin te Tabati e bon matoa n aiaron te tua i bukin te wene ni bure ao te tua i bukin te tiritirí, ao ti na waakinako n kamatataa riki Ana tua te Atua aio, ao teraana karekerekeana ma maiura n boong aikai.
Bon uoua maangan te tua aio: Te moan itera, “Uringnga te Tabati ba kona katabua.” Te kauoua n itera, “Onobong am bong ni karaoi am makuri ni kabane.”
Bon man Ana babaire te Atua ao moan bongin te wiiki ake onobong a tia ni kaokoroaki ba bukin karaoan ana makuri te aomata ao tabena nako. Bon Ana kaantaninga te Atua ba te aomata e na makuri ao ni tarai aro. Te aomata ae e bakataea ana bong ake onoua n aki karaoi ana makuri e bon taraaki i Roun te Atua ba kanga aron te aomata ae e makuri n te kaitibong! Te aomata ae e taningaroti e bon kinaaki man oneana aika raamengamenga ao man uarereken ana iango ao man tabonibaina aika ana kairia nako ni karaoi makuri aika a aki raoiroi ao te bure.
Ana kauoua n itera te tua aio e bon matoa n airon te moan itera! Te aomata ae e aki mamakuri e bon aki tau n nako n taromauri! Te makuri ma te nano ae koaua ao ae e itiaki i nanoni onobong e kabootauaki ma te aro n taromauriia ao n ongotaeka nakon te Atua.
E katukaki te aomata n te aonaaba are iai i nanona baai ni kabane ake e na kainanoi i bukin maiun rabatana, ma i bukin karekeana e na riai ni makuri! Aei bon Ana moan kaantaninga te Atua i bukiia aomata ngke E katukua Atam n te nen-aroka are Eten ba “e na ribanaia ma ni kawakinna” (Karikai B’āi 2:15, KPB).
Ma, te aomata ae e boni kabanea ana tai n mamakuri ao n iangoa karirikirakeana ao akea ana motirawa ba tao e na nako n taromauri, n aron are E taekinna te Atua ibukin te kaitibong are te bong are e a tia ni kaokoroaki ao – i bukin aki reireitakina ma ana Tia Karikibai – e na bon aki konaa ni korobukin ana iango ni kabane ake e iangoi i bukin ana makuri (work), ana i buobooki (service) ao kukureina (joy).
Bukina ngkai ti bon tuangaki i Roun te Tia Karikibai ba ti na kawakina Ana bong, ao ti na konaa ni kawakina te Tabati are te bong ni motirawa ao ni kaamarakea mauira n tamnei ma te onimaki ba te Atua E na kakabaiaira ao ni karikirakeira ba bukina ti karaoa aei!
Am Motirawa ae e a Tia ni Baka Boona
N aron ara makuri ni bekutata, ao iai taai aika tao ti na iraea ba ti na katoka kuara iai, ao ti ataia ba tao e na aki tia ara makuri n taina ke e na waereme n tia are tao e na baka aron ara kareke mane. Ma te Atua e a tia ni katea te TUA teuana. Ana Tua ake Tebwina te Atua bon tua aika a maiu, aika a kakamakuri – kanga aron tuan te katikitiki (law of gravity). A bon mamakuri tua aikai – a bon automatiki ni kakaraoa aia makuri.
Tuan te Tabati – ae e bon boutokoaaki man M’AAKAN te Tia Karikibai – e kaotia ba ngkana ko toki moa teutana te tai n motirawa ao n taromauriia te Atua ae Maiu n te kaitiua n bong man bongin te wiki, ao e na bon kakabaiaaki am makuri are i nanoni boong ake onoua ao are ko na aki kainanoia ba ko na kabanea ke ko na katiaa am makuri ke ko na karikirake n Ana Tabati te Atua! Ko noora te bai ae e riki ikai?
N taraana n te itera teuana, ao te Atua e anaganiira ara motirawa ae e a tia ni baka ‘boona’ ni katoa kaitibong!
Ma te motirawa aio bon tiaki tii bukin kamotirawaan te rabata, ma te tai naba n taromauri, i bukin manga kamatoaan maium n tamnei, i bukin iangoan ao karaoan te makuri n tamnei ao tuua aika tautaekana te maiu are e a tia ni kateia te Atua. Ngkana e kawakinaki te kaitibong are E a tia ni katabua te Atua – ae tii ngaia te kainikoto nakon te karikibai – ao e na kairaki te aomata ni kaania riki nakon te Tia Karikia (Maker) ao Atuana. Ba te Atua ao Ana kakabaia a bon mena n te bong aio are E a tia ni kaokoroa ao ni katabua.
Boong n taai aikai bon boong aika a nangi katabetabe (busiest) nakoiia aomata. Boong aika a nooraki ba e kangaanga n reke aia tai aomata n tei teutana n iangoa aron te maiu n tamnei ao teraa bukin maiura – titiraki aika a nangi KAKAAWAKI ba ana iangoaki i roun te aomata.
Tikiraoin te kakabaia ae e reke man Ana Tabati te Atua e karekea ana TAI (TIME) te aomata ba e na karaua n iangoa kaekaan taian titiraki aika a kakawaki aika a kaineti ma aron te maiu – ao n reitake ma Atuana ao ana Tia Karikibai n te aro are tii tabeman aomata n taai aikai a tia n rinanona. Kawakinan raoi te Tabati ma te nano ae koaua e na kateimatoaa ana REITAKI (CONTACT) te aomata ma te Atua! N akean te reitaki aio, ao e na koreaki nako te aomata man ataakin bukin karikana, man ataakin taian tua aika tautaeka rikirakena ao man ataakin kabakana n maiuna, man ataakin ba teraa ngaiia, e na nakea ao e na kangaa n roko iai.
Akean te reitaki aio ma te Atua, ao maiun te aomata e na akea nanona (emptiness), e na onrake n te aki rau (frustration) ao e na riki maiuna ba te bai ae akea manenana. Ai tiba n te tai aio, ao te aomata e na kainanoa te reitaki ma te Atua, e na kainanoa korakoran te tamnei ma ana ataibai, ao kakabaia aika Mimitong ao te kairiiri - aika ana tii konaa n reke man kawakinan Ana Tabati te Atua.
Aron Kawakinan Te Tabati
Man kaairuan kabaraan nanon ana taeka n reirei Iesu ma Ana Reirei, ao tabeman aomata a kataia n karika te tua ae te Tabati ba kanga te “tai ni kabureaki.” A aranna ba aia tabati I-Iutaia (Jewish sabbath). A taekinna ba aongkoa e nangi kangaanga aron kawakinan te Tabati – ba kanga te bong ni karawaawata.
Ma, n aron are a bon kakoauaa naba taan korea taekan te aro n Boretetanti, te Tabati i rouiia I-Ebera (Hebrews) bon tiaki te “kabaeaki,” ba te kukurei (gladness) ao te kimareirei (joy). Te Tabati bon te bong ni kukurei, te bong are e kunea iai te aomata – man muin ana makuri korakora – ataakin raoi manenana ma tabena, ao e na uki matana n noora korakoran te tamnei are e a mamakuri i nanona.
E taku te Atua rinanon Itaia: “Ngkana ko katannakoa waem ba e na aki ri aon te Tabati, ao ba ko na aki karaoa ae ko tangiria n AU bong ae Tabu; ao ngkana ko atonga te Tabati ba te bongi ni kukurei ao Ana bong Iehova ae Tabu, ba e riai ni karineaki; ao ngkana ko karinea, n aki taū arom nako, ma n aki ukoukora ae ko tangiria, ma n aki taekin am taeka; ao ko na kakukureiko iai iroun Iehova” (Itaia 58:13, KPB) Ao e reitia n taku, “Ao N na karekea kakanatom i aonaba, N na kabaibaiko n aban am bakatibu are Iakoba. Bon Au taeka, Ngai ae Iawe” (Itaia 58:14, KCB).
Nooria ba E taku te Atua ba ti na KAKUKUREIIRA n Ana BONG ae te TABATI. Ma e ngae n anne ti na aki kakaea kakukureira n aomata – te bootaki, te party, te mooi nangkona/manging, te birim - ma ti na karakaa kukureira n tamnei (spiritual joy) rinanon karinean ao taromaurian Tamara are i Karawa ao Atuara.
Ti na aki taekin oin ara taeka. Ma, ti riai ni kabanea te tai ae tabu aio n tataro nakon te Atua, ao ni kamatebaia, marooroakina, ao ni kabanea ara iango i aon Ana Taeka te Atua ke ma baai aika a riki (events) aika iai rekerekeiia ma Ana taeka – are ti na bootii ni kamaraa (saturating) ara iango ma nanora ma Ana iango ma Ana katei Tamara are e Tabu are i Karawa. Kawakinan te Tabati e karokoa te kukurei ae nano ao te kimareirei nakoira, ba bukina ba ti konaa ni motirawa raoi man katabetaben te aonaaba nako, ba ti na taromauriia ara TIA KARIKIBAI i nanon te rau n iango ao n akea katabetabera, ao bukina ba iai ara TAI n iangoa ana konabai te tamnei are i nanora ba e na karekea korakorara nakoni boong ma wiiki ake i maaira.
E ngae ngke a riai Kristian n maiuakina te maiu ae kairaki i roun “tamnein” te tua aio, e na bon raoiraoi naba nakoira ngkana ti ira te kawai are E anganiia Iteraera te Atua are te katauraoi i maain te Tabati ba ti aongan n aki manga katabeaki n te ‘bong’ anne man katabetaben te aonaaba aio. N te boki ae Te Otinako 16:22-23, ao te Atua e tuangiia Iteraera ba ana katiaa ni karaoa rawawatan aia kuuka n te bong i maain te Tabati. N aron are e ataaki i rouia taan kamatebaia te B’aibara, Ana bong te Atua e teirakeaki ao n toki n bungin taai (sunset), (Karakini Bāi 23:32, KPB; Nakoia Ibonga 23:32, KCB), te Kristian ni koua e riai ni kaman iangoia ba e na katiai ana makuri ni kabane i maain bungin taai are i nanon bakantaain te ka-onoua ni bong. Te buu-ni-mare e riai ni kaitiaka ana auti, ao ni karaoa moa rawawatan ana kuuka are e iangoia ba aia ka-Tabati, ao ni tobokii baaini kuuka i maain tokin te bakantaai are, ngai ma buuna ma natiia ma kaain aia auti, ana konaa ni butimaea te “bong” anne n te motirawa ma te nebonebo – ao tao e na riki ba te bong ae bon kawakinaki raoi ao ni KATABUAKAKI i bukin te Atua.
Te Banna Ae E Kaotia Iesu
N taabo aika a maiti, ao man Ana taeka n reirei ao bannana, ao E kaota te banna nakoira Kristo i bukin kawakinan te Tabati. N Mareko 2:23-28, ao E kaotia Kristo ba ti boni konaa ni kakaea kanara (procure food) n te Tabati ngkana iai ae e baki ao e bon riai (if very necessary). E tuangiia Baretaio ba Ngaia Uean te Tabati – bon Ana bong, are ana ‘bong’ te Uea.
Ao n manga te Tabati teuana ao E kaotia Iesu nakoiia naba Baretaio ba e bon riai n te tua ba ko na karao ae e raoiroi – ao E kamaiua te mauku temanna ba boutokoaan Ana taeka (Mareko 3:15).
Iai naba ae E kaotia n Mataio 12:9-13, ike E taekinna Iesu ba e uki naba ba ko na katoka kainanon te aomata temanna ke te man temanna man marakiia i nanon te Tabati – tao ni kabara am man ae baerua man roona. Ao e taekinna naba ba ko konaa n kamarakea ao ni kamooa am nanai ni man i nanon te Tabati naba (Ruka 13:15).
Ngaia te bong ae te Tabati (kaitibong) bon te bong are ko na bon baraakinna aron am taromauri nakon te Atua n te tamnei, ma ko konaa n karaoi makuri aika raoiroi n aron katokan te maraki, ao tabeua “tabem n te mweenga” aika a riai n aron kamarakean am man ba katokan kainnanoiia n te bong anne.
Iesu Kristo – te BANNA are kaotia ba ana kangaara n kaira mauiia Kristian – E anga reirei rinanon katein mauiNa ao n Ana makuri ba te Tabati bon te tai n bootaki ae tabu ke te bootaki are a tuangaki Ana aomata i roun te Atua ba ana iria n aron are e koreaki n booki aika Nakoia Ibonga ao Nakoia Tibun Rewi. Ana banna Iesu ma kateina e bon koreaki n ana boki Ruka 4:16 ike ti warekia ba Iesu, “n aron are E tataneiai . . . E nakon te tinakoka n te bong are te Tabati, ike E teirake ao E wareboki” (KCB).
Ngaia are e bon kaotaki, i roun Iesu, ba te Tabati (kaitibong) bon te bong n bootaki i bukin taromaurian ao neboan te Atua i rouiia ake a weteaki ba Ana toro. Ao bon te tai naba n kabarabaraaki ao ni kamatataaki Ana Taeka te Atua ao Ana Tua aika maiu. Ngaia are bon taben te Kristian ni koaua ba e na kakaea ba e mena iaa te ekaretia are e na konaa n taromauriia raoi te Atua “n te tamnei ao te koaua,” te ekaretia are e bon kawakina Ana Tabati te Atua te Tia Karikibai, ao te ekaretia are e reireinaki iai te aomata ba e na “maiuakinna NI KABANE ANA TAEKA te Atua.”
Bon iai tabeua ekaretia aika a kakoauaa ba a riai ni kawakina te kaaua n tua. Ma angin ekaretia aikai - rinanon aia reirei ma aia makuri – a boni RIAON teuana ke uoua, ke e nako riki, tuua ake tabeua. E bon katea teuana te ekaretia Iesu (Mataio 16:18), ao tii ngaia te ekaretia ae kawakinii NI KABANE Ana tua te Atua.
KIMAREIREI n Ana Tabati te Atua
Reireiniko ni kawakina te Tabati n te aro ae raoroi! Kabonganaa te kaitibong are e a tia ni kaokoroa te Atua ao ni katabua n aron are E a tia ni kaantaningaia – ba ko na motirawa man katabetaben te aonaaba, ao n tataro, ao ni kamatebaia ao ni kabanea am iango i aon na Taeka te Atua ao bukin manenaiia aomata ngkai a karikaki. Karekea am tai n karaoa ae raoiroi nakoiia tabemwaang, tararuaiia akana a aoraki, ao aika a rootaki n te rawawata. Bootaki ma Kristian ni koaua n te Tabati ngkana e konaa n reke.
Ko riai ni karabaraba ba te Atua e a tia ni kaokoroa uabwi ma aua te aoa ba te TAI ae kakawaki ni katoa wiki ba ko konaa ni taromauriia ao ni kabanea am iango i aon reirei aika KAKAWAKI i bukin te maiu! Te motirawa aio i bukin te rabata ao manga moan kamaiuan te maiu n tamnei e na angan maium BUKINA ao NANONA (MEANING). Ngkai e a rawata am TAI i nanoni baim ao ko a konaa ni karekea am anga n reitaki ma te Atua ae M’aaka te Tia Karikibai rinanon kawakinan te bong are e kanikinaea te Tia Kirikibai ae e karikii baai ni kabane n te karikibai, ao Teuare are “ti riki i Rouna, ao ti maiu ao ni kakamakuri i Rouna” (Makuri 17:28, KCB).
Moan riki taiani koaua ni kabaneia bon man MAAKAN (FEAR) te Atua (Taeka n Rabakau 1:7, KPB). Ngke are ko oota ko riai ni maaka riaon te kaua ni tua are ko na bakanataea Ana Tabati te Atua!
E wetea te Tabati te Atua ba “Au bong ae tabu” (Itaia 58:13, KPB). Bon te Atua ae e kaokoroa ao ni katabua te tai aio ba te tai ni motirawa ao ni taromauriia. Ngkana ko karika te bong aio ba am tai ni karaoa am karikirake ke kakaean kakukureiam, ko a IRAEA Ana bai te Atua – ko a riki ba te tia kimoa ao te tia riaon te ka-uaniua (8th) n tua! Ko na reke naba n “mataaiakina” te tai are are tiaki am tai, ba Ana tai te Atua, ngaia are ko NA REKE naba ba ko riaon te ka-tebwina (10th) n tua! Ko a nooraki ngkanne ba ko karimoaa moa te bai teuana i maain te Atua ae Maiu ngaia are ko na reke naba ba ko riaon te moan (1st) tua! Ao ko bon reke naba ba ko riaon te ka-nimaua n tua (5th) ba ko aki karinea ao ko aki kan ongo n Ana Taeka Tamam are i Karawa!
Te kaitibong, ae bon tii te bong anne are E katabua te Atua, bon te tua ao te tai ae kakabaiakaki i Roun te Atua ba te tai n motirawa ao te tai n karaua n iangoa kiinging kaukan ataakin ba teraa raoi NANON maiura aio (MEANING of life).
Ataakin raoi nanona ao aron kawakinana, te kaua n tua – Ana Tabati te Atua ae Tabu – bon teuana te KAKABAIA are E a tia te Atua ni katoka i aoia natiia aomata! Bon te kanikina i marenan te aomata ao te Atua ae Maiu. Uringnga – ao katabuaa!
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++