Te Moan Tua
Mwakoro Teuana
Te Moan Tua
Ao e a manga moanna te Atua n taekinii Ana Tua ake Tebwiina - n kaotia nakon Ana botanaomata TUUA i bukin te maiu (life) ae e uota kakoroan bukin b’aai (success) ao te kukurei (happiness) ao te rau (peace) ma te Atua ao ma te aomata. N boong aikai are e karimoaaki moa aia iango aomata (human reasoning) ba akea koauan te Atua ba iai (agnosticism), ao te iango are te bane n b’aib’ai (socialism), ao e nangi kakawaki ba e na nooraki moa ba te M’aaka are Rietaata E AKI taekinna moa aroia aomata n bon aroiia ma, E taekinna moa te ongotaeka (obeience) ao te nebo (worship) nakon te Atua – te Tia Karikib’ai (Creator) ao te Tia Tautaekana (Ruler) karawa ma aonaaba – ao te Atua ae konaa n riki ba Atuam (personal God) ngkana ko toro (serve) i rouNa ao ko ongotaeka (obey) nakoiNa.
“E taetae ngkanne te Atua, ao aikai ana taeka ni kabane: ‘Boni Iawe ae Atuam ngai, ae I a tia ni kaotinakoko man te aba ae Aikubita, ike ko tautoronaki iai. Bon ti ngai Atuam, ao akea riki’” (Te Otinako 20:1-3, Kiribati Catholic Bible, KCB). Ti na noora taekana n ara B’aibara are teuana: “Bon Iehova ae Atuam Ngai, ae I kaotinakoko man te aba are Aikubita, mai nanon te auti ae e toronaki te aba iai. Ko na tai Atuana te Atua temanna i rarikiu” (Te Otinako 20:2-3, Kiribati Protestant Bible, KPB). Ngkana ti manga taraa aia B’aibara I-Matang ao n bon angina ao e koreaki n aron aei: “You shall have no other gods before ME” (KJV), ke “E na akea riki atuam i rarikiu” (Au raitaeka).
Aio bon te moan, ao are ti na manga nooria i muina, ao bon te Tua ae te KABANE NI KAKANNATO (GREATEST). Kamateb’aia raoi taekan te tua aio – ao karaua iangoia man kabin nanom (meditate) n aron are e karaoiia Tawita!
“Boni Iawe/Iehova ae Atuam Ngai,” bon te kibuntaeka ae tao e nangi mataata ngkai man ngke ko moan koreaki.
“Ngai” are e taetae ma te M’AAKA e bon ataaki ba te Tia Karikibai are e karika karawa ma aonaaba. N aron otina, ao E a tia ni kaota m’aakana ngkai te Tia Karikibai Ngaia ngke E karokoa te baa ao te itiiti ao ni KARURUA te Maunga Tiinai kanga aron te iriba!
Te taeka ae “Uea”, (“Lord”), e roko man te taeka n Ebera ae YHVH are, e riai n ataaki ba AKEA ae ataia raoi ba e kangaara aron atongana (pronunciation) ke ni tiberanna (spelling) ba akea te “vowels” aika a oti n aron katein aia koroboki I-Ebera. Ma nanon te taeka anne bon “E IAI N AKI TOKI” (ETERNAL), ke “E maiu n aki tootoki,” ke “E maiu i bon Irouna.” Ngaia are te Atua E kataia n kaotia ba TEUARE e taetae bon te ATUA AE IAI N AKI TOKI ae E bon mamaiu i bon i rouNa!
Ao i muina ao e taekina te Atua ae Maiu are bon Ngaia are e kaotinakoiia man te uma-ni-tautoronaki (house of bondage). Te botanaomata n Iteraera aikai a bon NOORIA N MATAIIA (EXPERIENCE)korakoran m’aakan te Atua ngke E kamaiua aia botanaomata (nation) man te tautoronaki!
A NOORIA ngke E karokoi aekan kakai (plagues) nako i aon te aba ae Aikubita. A NOORIA ngke E tiringiia naati karimoa i aon te aba n aron are E kaotia ba ai Ana kabanea ni kakai! A NOORIA naba ngke E karika ranin te Marawa ae Uraura ba e na birirake n katea “ooia” n iteraia ake uoua (Te Otinako 14:22) ngke E kairiia rinanon te Marawa ae totoa aio nako iterana ngke E karaoa Ana miterio ae nangi kamiimii aio!
A tia n NOORA ao n ONGO ao n NAMAKINA Ueana (His Majesty) ao M’AAKANA ngke E kaotia nakoiia n te Maunga Tiinai ao n taekinii bon taeka aikai!
Eng, a bon noora m’aakana ae bane mimitongina ngke E kainaomataia. A bon INAOMATA (FREE) man te bong teuana nakon te bong teuana, man te namakaina teuana nakon te namakaina teuana, man te ririki teuana nakon te ririki teuana, man te tautoronaki (slavery) – man te bainikirinaki – ao te kataereaki, n aroia aomata aika kabaeaki (bondsman) aika akea inaomataia (without rights) n te aba ae Aikubita. A tia n noora m’aakan te Atua ae koaua ngke E kaota (manifested) korakorana i aoia atuan (gods) Aikubita ao atuaiia beekan (pagan gods) man aaba ake a uakaan. Ao ikai are e a ataia Iteraera ba Atuan Mote BON TE ATUA!
“E na akea riki atuam I rarikiu,” n aron are E kamatoaa (commanded) nakoiia. A bon nooria n aron are e kaotaki nakoiia ba bon akea riki te Atua ae rietaata riki, akea ae e wanawana riki, ae e ataibai riki, ae e nanoanga riki, ao ae e M’AAKA!
Teuana te bai are e riai n ataaki ba te taeka n Ebera are e rairaki nakon “before” e konaa n tei naba i bukin “ae ko tangiria riki” (“in preference to”). Tao taekana raoi e kaangai: “E na akea riki atuam ae ko na tangiria riki i rarikiu?”
Kaain Iteraera aikai, e ngae ngke bon te iriko ma te raraa, a bon riai n ataia ba akea ae e konaa ni karimoaa te bai teuana n onea muin te Atua ae Maiu. Ngkai RIKIN (SOURCE) te maiu ni kabane, te tia ANGA (GIVER) te maiu ma te ikeike, te TIA KARIKIBAI ao te TIA TAUTAEKA i aon b’aai ni kabane, te ATUA AE M’AAKA e bon riai n karineaki ao n neboaki ao n iraki ana taeka i aon BAAI NI KABANEIA NAKO i karawa ke i aon te aonaaba!
AIO BON TE REIREI NAKOIIA BOTANAOMATA NI KABANEIIA I AON TE AONAABA BA A BON KAINANOIIA BA ANA REIAKINNA!
Ngke ti bon kabanea nanora n toro i rouNna ao n kairaki n ana tautaeka Atuan te B’aibara, ao ara kangaanga ni kabane ao taian buaka ana bane n toki! Ma, n arora n aomata ao ti karimoaa moa, tiaki tii temanna, ma “atua” aika mwaiti, i m’ain te Atua ae Maiu ae te Tia Karikibai – te Atua are e tataekinaki n te B’aibara!
Ti riai n raira nanora ao ni katoka neboan ‘atua ni kewe”!
Te Moan Tua ao NGKOE
Ngkai ko a tia n noora te m’aaka ao te korakora are e kaotia iai te Atua ngke E taekini Tua ake Tebwiina man te Maunga Tiinai, ko na manga taraia ba ana kangaara – man te moan tua – n rekereke tuua aikai ma ngkoe, n bon tii ngkoe. Ba ngkana ko taku ba te I-Kristian ngkoe, ao uringnga ba Iesu Kristo, are e bon katea te aro anne, E taku ba ko na maiuakin NI KABANE ANA TAEKA TE ATUA (Mataio 4:4). Ao ngaia are – ma Ana i buobooki te Atua – ko riai n kawakin/tau n Ana tua te Atua ae M’aaka ngkana ko kan rin i nanon te maiu n aki tootoki (Mataio 19:17, KCB, KPB).
E na kangaara ngkanne n rekereke te moan tua ma ngkoe?
“Boni Ngai Iawe/Iehova ae Atuam,” e taku te Tia Karikibai. Te Atua ae te Tia Kariki Baai, Atuaiia Iteraera, Atuan te B’aibara, bon Atuam ae ko toro irouNa ao n ongo Ana taeka? Ke, ko bon katei oin ‘atuam’ aika kewe? Ke, tao ko bon karaoa am nebo (worshipping) n aron are a “taua bukin aia taeka nikawai aomata” (“traditions of men”), are e taku Iesu ba e ‘matebuaka’ ao ‘akea manen’ taromauriAna? (Mareko 7:7-8; KCB, KPB).
Aikai baai ake ko riai n iangoi!
Nakoia Kristian, ao e taku te Atua ba bon Ngaia are e “kaotinakoiia man te aba ae Aikubita, ae kaotinakoiia man te uma-ni-tautoronaki.” Mani taekan te B’aibara, ao te taeka ae Aikubita e kaboganaaki ba e na te iba banan te BURE. Ni kabane aomata aika a tuai n raira nanoiia a bon tauaki ba taan toro nakon katein te aonaaba, ae baarongaaki nakon aia katei beekan, ao nakon are a bon mataiakinna (personal lusts).
Ngkana iai te aomata ae e bon rairananona ma te koaua, ao te Atua E na KAOTINAKOA man te uma-ni-tautoronaki - ao e na otinako mai iai man kukurein nanona (willingly) ao ma te kukurei (gladly)!
Ko riai n taraiko raoi ba ko BON otinako raoi ke ko aki man katei aika kewe (false traditions) ao katein te aonaaba ao n raraomakinii (repent) aron am mamataai (lusts) ao am bure.
E tuangko (commands) te Atua: “E na akea riki atuam i Rarikiu”. Ko a tia n katea riki te bai teuana n ONEA MUIN te Atua? Tao e bane riki am tai, nanom, ao am kakamakuri n baai riki tabeua ao tiaki nakon te Atua ae Maiu? Te BOUA-ANTI raa ae ko a tia ni kateia i marenam ma te Atua ae Maiu?
Ko bon kakoauaa ma nanom ngkana ko neboa te Atua ba bon am Tia Karikibai ao Teuare e anganiko te ikeike ni maiu? Ko riai, ba anne kanoan neboakin te Atua ae koaua ao kakeaiia atua riki tabeua i rarikiNna!
E taku te Atua: “A tataekina mimitongin te Atua taiani karawa; ao a kaotiotaana makuri bainataiani itoi” (Taian Areru 19:1). I nanon baan te B’aibara ao e katuruaki ba te Atua bon te Tia Karikibai ae karika te aonaaba ma te unibweeti. Bon Ngaia are e anga te maiu ao te ikeike nakoiia ni kabane Ana man (Karikani B’ai 1).
Te kabanea ni korakora ni kewe (greatest deception) n taai aikai bon tiaki te waaki ni kominiti (communism) ke te ‘koaua’ are akea te Atua (atheism), ma bon aia kewe beekan i aon te kariki bai. Te ‘koaua’ aio e taekinna ba aomata a riki ke a otinako mairouiia maan (evolution). Aio bon te anga are e kataaki ni kakeaaki te Tia Karikibai (Creator) e ngae ngke boni iai te ‘kariki bai (Creation). A kataia ni KAKEWEA (DENY) ba iai te Atua ae Maiu ao ae M’aaka. Te kewe aio bon kanoan te reirei (education) n taai aikai ae a anga ngkai ana kuura n reirei te aonaaba. Ma wanawanan te aonaaba bon NANOBABAN te Atua (1 Korinto1:20).
N te B’aibara ao e katereaki ba te Atua bon tiaki tii te Tia Karikibai, ma Teuare e kateimatoaa maiun (sustains) ao e tautaekana (rules) Ana kariki b’ai – E karekerekea aio ma aia makuri Ana toro n te aro are E na kaota kawaia (guide) ao E na kakabaiaiia (bless) ao E na kairiia nakon te kamaiuaki (deliverance).
KAKOAUAAN M’AAKAN TE ATUA – Te Karekitii (Gakaxy) ae Totoa ae Antorometa, ke Andromeda are a taku tiaintiti (scientists) ba e raka i aon 10 te mirion te tirion te maere (miles) raroana man ara karaekitii ae Aiabu, ke te Milky Way.
Ngkana ti tokara baora te rokete n kiba man ara aonaaba aio ma birin ara rokete birin te oota (6 te tirion te maere [mile] n teuana te ririki) ao e na anaira 1.6 te mirion te ririki ao tia tiba roko i Andromeda. Ngkana ko bon ira te mananga aio n nako ao kona okira am aonaaba aio i muin 3.2 te mirion te ririki. Aao? Teikara te karaekitii aio?
Te marena i marenan Aiabu ma Antorometa ao maanin kibara n baora te rokete ae e nangi kara birina e bon kaota rababan te unibweeti ae e karikia te Atua. Ma, tao ai aei buburan Ana kariki bai?
A taku tiaintiti ba a tia n nooria n aia bai ni kataratara aika a bane oo-makaia ba mirion ma mirion riki karaekitii aika a baibeti ngkai inanon te unibweeti aei, ao n aia katautau ba kanga e na akea tokina.
Ti na Reirei Man Inaomatan te Atua n Karaoa Oin Ana Babaire (Prerogative)
E taku Tawita: “Bon au b’a ae rietata Iehova, ao neu ni kamaiu ae rietata, ao au tia kamaiu; bon Atuau, bon au b’a ae korakora, I onimakinna; bon otangau, ao koroni kamaiuau, ao au taua ae rietata” (Taian Areru 18:2). Te kibu aio e kaotia ba tao irabubua ana tai Tawita n wetea te Atua ba E na “ruo” ao E na KAMAIUA man ana kabuanibai ma ana kangaanga ni kabaneia.
Kona nakon te Atua ma tangim aikai, ke ko bon onimakina oin korakoram ao am konabai n arom n aomata?
Bon tiaki tii te Tia Karikibai (Creator), te Tia Tautaeka (Ruler), ao te Tia Kainaomataira (Deliverer), te Atua bon ara Tia Katoki-Aoraki (Healer) naba. N te Otinako 15:26, ao e taku te Atua: “Boni Iehova Ngai ae I kamaiuko,” (KPB).
Ao Tawita e tokarake nanona n korea: “Karaoiroa Iehova, tamneiu, ao tai manuaoki ana akoi ni kabane; ae kabanra am bure ni kabane; ae katoki aorakim ni kabane” (Taian Areru 103:2-3).
Bon Ana babaire te Atua ba E na katoki aoraki. Bon tii tabeman ake bon Kristian ni koaua n boong aikai aika a bon nakon te Atua n te tai are a aoraki iai.
E ngae ngke bon iai itera nako ike a konaa ni buobooki iai taokita tabeman bon te tia KATOKI AORAKI bon te Atua, are bon Ana karikibai te aomata ma rabatana. E konaa n roko n katoka te aoraki ngkana E butiaki - n te onimaki ae korakora – te onimaki ae e aki nanououa – n te onimaki ae koaua - ba E na katokia (Iakobo 5: 15). Bon kanoan Ana reirei ao kakaraoan taian miterio ni kakamaiu are E kaotia Iesu ba te Atua bon te Tia Katoki Aoraki.
Bon iai naba kateira teuana are e nangi buaakaka i matan te Atua ba bon kateira n aki taatataro: ngkana ti aki taatataro ao ti kaotia ba ti aki kakoaua ba iai te Tia Karibai. Ao ngkana ti rootaki n taian kangaanga ao ti taraa moa te tiainti (science), are bon wanawanaiia aomata, ba e na kamauira man aorakira nako. Te katei aei e taraaki ba neboan boua-n-anti (idolatry) – ti karimoaa te tiainti i rarikin te Atua.
Taan tataromauri n taai aikai a bon kakawarii aomata aikai ao a aki nakon aia mitinare BUKINA ba aia mitinare aikai a aki kairiia aia “tiibu” nakon te Atua ae maiu ao ae tautaeka ao E kamauiia Ana aomata man aia kangaanga nako.
Ko na Ataia Ba Bukin Teraa te Atua
N Mataio 6:9, e tuangiira Iesu – ba ngkana ti tataro – ao tina wetea te Atua ba “Tamara.” I nanon te Nu-Tetemanti, ao E bon kaotaki ba ngaia teuare ti na riai ni kawaria n tain kataakira ao ara kangaanga ni kabaneia. Kanga aron te karo, E tararuaiia Natina ao E kakabaiaiia ao E kawakiniia. Ao E bon kataereia (chastens) natina ni kabane ake E tangiriia (Ebera 12:6).
Man te moan teirake, ao te Atua E a kaman riki ba Tamaiia aomata. Ngke e karikaki te aomata, ao e taku te Atua: “Ti na karaoa te aomata ba katotongara ao ai aekara, ba e na tautaeka i aoia ikani marawa . . .” (Karikani Baai 1:26).
E karikaki te aomata ba katotongan te Atua ma iai rabatana ae te iriko ma te raraa. E bon anganaki tabeua tabena (responsibilities) ao baai tabeua ake e na kona n karaoi man oin ana babaire (prerogative) kanga aron te Atua ae iai tabena n tautaekana te unibweeti are E bon karikia. Bon iai naba “m’aakan” te aomata n kariki baai aika boou aika a bon tuai ni karikaki mai mwaaina. E ngae ngke e bon uarereke “m’aakana” ma iai irouna te konabai ae e anaganaki i roun te Atua! Ba Ana iango ma Ana kaantaninga te Atua ba ti na bon riki n aroNa – n mimitong n arona ae E mimitong! (1 Ioane 3:2). N tokin te tai ao te aomata e na manga “bungiaki” n te Tamnei – e na riki n tamnei – RABATANAKI n te tamnei (Ioane 3:6). E na riki ba kaain Ana UTU te Atua ae e tautaeka ao aika a tia ni bungiaki n te tamnei.
E bon kamwaita maitina te Atua (reproducing Himself)! Ana kaantaninga te Atua ba aomata aika a tokanikai i aon te riaboroo n te maiu aio – rinanon ana buobooki te Tamnei are i nanoiia – ao a kawakina Ana Tua, ana karikaki n aiaroNa – ao a na BUNGIAKI nako nanon Ana Utu ao Abanueana!
Ao, i muin te maiu aio, ao e a tia n rikirake i nanon te kekeiaki ba e na karekea te tokanikai, i muin BUNGIAKINA KAUA nakon te tamnei, ao te aomata e na konaa ni karaoi babaire (prerogatives) ake bon taben te Atua ni karaoi. E na nooraki ba e tau (qualified) n riki ba temanna naba kaain Abanuean te Atua ae tautaeka.
E ngae n anne, ao te tiainti ao rabakau n taai aikai a manga kabotoa ma te Atua, are a riki ba taian “atua” aika KEWE (FALSE “gods”)
Tiainti n boong aikai e nangi kataia n angan te aomata te korakora ae RIAON ana konabai n aron kabonganaan ana iango ao ootana n bain te maiu n tamnei ba e na kamakura te korakora anne. N aron ae taekinna te Beretitenti n Amerika ngkoa ae Eisenhower ngke e anga ana moan marooroo nakoiia kaain abana: “E taraaki ba te Tiainti e a tauraoi ngkai n anganiira ana kabanea n baintangira are te korakora n kamaunaa ubun te aomata man te aonaaba aio.” Ao ngkai - ngkai a ataia ba kanoan aia kakumekume nako a konaa ni kamaunaa naba rabatan te aonaaba aio – iraua te tai. Ngaia are n boong aikai ao tiaintiti a kabanea aia tai ni kakaea te anga ba e na manga konaa ni maekanaki buraaneti ake i karawa!
Ao ikai, i aon te aba e bon waaki naba kabutan aia koaua beekan ba bon te AOMATA ae te tia baereia ba teraa ae e eti ke e bure, ao a bon katokaa te aomata ba oneanmuin te Atua ao Ana Tua!
Are Ko Toro Irouna Bon “Atuam”
Bon angiia aomata aika a naanako n taromauri ni katoa wiki a aki ataiia ba e aera a bon kaaina te aro anne ao a bon aki ataia ba teraa te makuri ae te NEBO (WORSHIP). A taku ba bon te bai ae e kakaraoaki ni katoa wiki – ao are a aki ataia ba katein mauia aei e bon roota aron aia iango, aia taetaenikawai, ao aia makuri ni KATOAA BONGINI mauiia!
N baai ni kabane are ko iangoia ke ko taekinna ke are ko karaoiia ko bon karaoia ngkai ko TORO i roun te Atua – ma ngkana tiaki ao ko bon toro i bukin nanom n mataaikin baain kakukureian te rabata ao riki i roun Tatan te riaboroo!
E kabarabaraa te Abotoro Bauro ni kangai: “Kam aki ataingkami, ba ane kam anganna ngkami ba ana toro n ongeaba i rouna, ao bon ana toro ngkami iai ane kam ongeaba i rouna; tao ana b’ai te bure are e mate te aba iai, ke tao ana b’ai te ongeaba are e riki n raoiroi te aba iai?” (I-Rom 6:16).
Akea am tabo i nuuka! Ko na kimareirei iroun te Atua ma Ana Tua ao ni toro i rouna ao n ONGEABA i rouNna ni katoa bong – ke ko na toro i roun rabatam are e kakairaki i roun Tatan.
Teuana angan kaetan te bai aei bon aron kabonganan am tai. Ba am tai (time) bon maium (life)! E tuangiira te B’aibara ba ti na “kam na kabo ami tai ni kawakin, ngkai a bubuaka bōng aikai”
(I-Ebeto 5:16).
Maanra te TAI ae ko kabonganaa ni katoa wiiki ni kamatebaia te B’aibara ao ni iangoa raoi Ana taeka ao Ana Tua te Atua n aron are e kakaraoiia Tawita? Mwaitira te tai are ko kabanea n taatataro nakon te Atua are E M’aaka? Mwaitira te TAI are ko kakabanea ni maroorooakini kanoan te B’aibara ma tabemwaang, ao ni reireiniia kaain am utu, ao ni korei taeka ni kaunganano nakoiia tabemwaang ibukin karikirakean mauia n tamnei ao bon mauia n aomata?
E boni koaua ba angiia Kristian a taku ba aia aro e bon kanoaa mwakoron mauiia teuana. Ma n boni etina, ao ti na taekina aei n te aro n tangira, e na roko te bong are ko nangi ure matam ba te aro arei e boni KEWE ao e kewe naba aron te nebo iai.
Bon angiia maane (men) a kabanea riki aia tai n kakukureiia buuia ma aia utu nakon aia tai n kakukureia ao n toro iroun te Atua ae M’aaka. Bon tii tabeman aika ana konaa ni katikuia moa aia utu – ibukin tabeia ba ana toro ao ni ONGO Ana taeka te Atua.
Bon angiia aomata a nangi katabeiia n aia iango nako, aia katei ao aron mauiia n abaiia ke n aia makuri. Irarikin baai riki tabeua, ao a nangi kan kaotia ba bon kaain te ‘keeng” naba ngaiia – tao n aia mwakoro ke n aia tabo ni makuri. Ma n angin taian “keeng” ke kurubu nako ao e bon biri ianera aia waaki ma Ana tua ao katein te Atua ae M’aaka ao ma aron katotongan maiuNa.
“Ngkami aika kanga ainenuma aika kimoa,” e taku te Atua, “kam aki ata te raoraona te aba ba bon ribān te Atua. Ma ngaia aei, ba ane kam raona te aba, ao e riki ba ana kairiribai te Atua” (Iakobo 4:4; KPB). Ti na noora taekana teuana: “Kam aki ataia ba ngkana kam tangira aonteaba, ao kam ririba te Atua, n ai aron te ainenuma ae e tangira ma ana kairiribai buna? Ba ane kani iraorao ma aonteaba ao e riki ba ana kairiribai te Atua” (Iakobo 4:4, KCB). Angiia aomata aika a bon taua inaomataiia n aron aia nebo ma aia taromauri a bon reke i aan te koraki aika a bon tii rinea teuana te koaua are e bootaua ma aia kaantaninga ao a karika “atuaiia” man te koaua anne tii teuana – ao e boni bane aia tai ma korakoraiia n toro iroun ‘atuaia’ anne.
Teraa Ae Akea IROUM?
Te rorobuaka temanna ae e kakawakini – ke e taku ba e bon kakawakinii – Ana tua te Atua ni kabaneiia e kawara Kristo ba e kan ongoraa ba tao teraa riki are e na riai ni karaoiia ba e aongan reke irouna te maiu ae akea tokina (Mataio 19:16-22).
Ma e ataia Iesu ba bon te rorobuaka ae kaubai ma e karimoaa kaunbaina nakon te Atua – are e na toro i roun kaubaina imwaain are e na rimoa n toro iroun te Atua. Ngaia are e tuangaki i roun Kristo ba e na anganako kaubaina nakoiia raarikin, ao n rimuina ba Ana reirei, “Ngke e ongo te taeka anne te rorobuaka, ao e nako ma te rawawata n nano; ba e bati ni kaubai” (te kibu 22).
N aron angiia aomata, ao e taku te rorobuaka aio ba e bon kawakin Ana tua te Atua ma e aki ataia ba e bon URUA te moan tua ba e karimoaa moa te bai teuana nakon te Atua! E urua naba te tua are i bukin te mataai, ba e korakora riki mataaiakinna te kaubai nakon arona n neboa te Atua are e karika kaubaina. Ao e bon karika ana boua ae kaaraki man kaubaina ao man nakoana ae rietaata, ba e taku Bauro ba te mataai bon taromaurian te boua [n anti] (Korote 3:5).
Ngaia are, te rorobuaka ae taku ba e bon eti kawaina e bon urui TENIUA tuua man Tua Ake Tebwiina ba bukina ba e karimoaa te atua temanna nakon te Atua ae Maiu!
Ao n Ana kabarabara are n te Maunga (Sermon on the Mount), ao e kaotia Iesu Kristo aroiia aomata ni kakaea moa aron toronibaiia ma kaubaia ma nakoaia ae rietaata (Mataio 6:24-32). E taku Iesu: “Ukera MOA Uean te Atua ma te raoiroi ae tangiria, ao a na REKE naba baikanne ni kabane iroumi” (te kibu 33).
E kabakaa Ana taeka te Atua ae M’aaka ba ana reke baai aikai nakoim ma tii ngkana ko RIMOA ni ukera Ana kawai te Atua – ao n neboia ao n ONGO i rouna!
Teraa te kabane n kakawaki ni bai ae e TUANGKO te Atua ba ko na karaoiia?
Ngke e titirakinaki Iesu Kristo am Tia Kamaiu te titiraki aei, ao E kaekaa: “Ko na tangira te Uea ae Atuam ma nanom ni kabanea, ao [rabatam] ni kabanea, ao am iango ni kabanea. Bon anne te tua ae e kakanato riki, ao bon te moan tua” (Mataio 22:37-38). Ao E reitia n taku: “Ti te arona kakanaton te kauoua n tua ae e kangai: ‘Ko na tangira raom n ai aron tangiram i boni iroum.’ Man tuua ake uoua aikai ao a tinetine mai iai Tua NI KABANE ma taiani burabeti” (kiibu 39-40).
Man tua ake uoua aikai ao e na konaa n nooraki aron mauiia ma rikirakeiia NI KABANE aba ao te aomata temanna ma temanna. Ngkana a IRA nanon tuua aikai n aron are e karababaaki n te B’aibara ao ana bon kakabaiaaki! Ngkana a aki, ao ana kamaraiaaki ao ana kananoanga inanon mangaongaon ao tabeaiangan mauiia!
Ao n aron are e taku Iesu ba aia koroboki buraabeti a tinetine man aia ongeaba botanaomata ba ana ongo ke ana aki ongo n Ana Tua te Atua. Taeka ni burabeti aika a koreaki ni kamaraiaaki botanaomata e bon kaotia ba te Atua E a kaman nooria botanaomata aikai aika ana AKI KAN ONGO ao ni katannakoa mataia man Ana Tua ao n aki ongeaaba nakon Ana tua!
Aikai bon tuua aika a maiu – n aron tuan ana katikitiki te aonaaba – ake a TAUTAEKANA te aonaaba ike ti maiu i aona!
Reireiniko Ba Kona Tangira Ao N Neboa Te Atua
I Mwaain Baai Ni Kabaneia
E taku Iesu ba te kabane n kakannato n tua bon tangiran te Atua ma nanom ma rabatam ma am iango ni kabanea. Ko riai n neboa ao n toro i roun te Atua ma AROM ARE KO KARIKAKI IAI.
E aera ngkai ko riai n tangira te Atua?
Te Atua bon te Tia Karikiko ao te TIA KARAOIKO! E anganiko te ang ni kabane are ko ikeikenna! Te Atua e anganiko am taarena ni kabane, am konabai, korakoram ma tamaroam ma tikiraoim – NI KABANE BAAI akana i roum e anganiko te Atua!
Ko riai n neboa te Atua i bukin tamaroan mimitongin Ana karikibai – ao bukina ba E anganiko te maiu ao baai ni kabanea ake am bai. Baai ni kabane ake a tamaroa mani tikiraoi ake ko nooria i roun buum ni mare a bon reke ba te Atua E karikia irouia – ao e bon maiti riki man te tabo ike a reke mai iai.
Bukina ba e nangi tangiraki Tawita iroun te Atua e bon nooraki ngkana ko wareware n Taian Areru, ke Te Taramo, ana boki are e korei. E onrake ana boki aei n taeka ni kamoamoa ao n nebonebo ao n tangira nakon te Atua. “N na kamoamoako, te Uea ae Atuau, N na karaoiroiko n aki toki. N na karaoiroiko ni bongi nako, N na neboiko n aki toki” (Taramo 145:1-2, KCB). Ao bon wareka nikiran te mwakoro aio ao ko na nooria ba e kangaara n neboa ao ni kamoamoa te Atua Tawita n te aro ae nangi kaan rekerekeia ao n te aro n tangitangiri.
Kristian ni koaua a riai n tangira te Atua i bon irouiia ba E bon tangiriira moa ao E anga Natina ba kabaraan ara bure (1 Ioane 4:10). Temanna man ana utu te Atua E tauraoi ni buuta kunikaina ae mimitong ao n ruo nako aon te aonaaba ae e onrake n te bure ao ni bainikiriinaki ao ni MATE i nanon te kamarakaki ae nangi korakora are a konaa n iangoia aomata ba ana karaoiia n taai akanne!
Te bai ae E karaoia Iesu aei tao e aki kainanoa am karinerine, am nebo, am TANGIRA?
Ko riai n tangira te Atua i bukin Ana Tua aika a nangi tamaroa, a bane etiia ao a nangi tikiraoi – aika a reireiniira te kawai nakon te rau ma te kukurei. Te Tua e kaota katein ma anuan te Atua – ao e boboto i aon te maiu n angaanga (give) ao te maiu n toro (serving), tiaki i aon te nano ae ngkoe moa (selfish) ae te nano ae e tangiria ba e na tii ananaiia (getting), te nano n kabotoa (competition) ao te nano n ngengetaia (greed). N aron Iesu – ae E rabatana te Tua – ngke E taku: “E katekeraoi riki te anganga nako te anganganaki” (Makuri 20:35, KCB).
N te tai are tao ko n iangoa ke ko taekina ke ko ongo te bai ke b’aai aika raoiroi ke aika tamaroa ke aika tikiraoi, uringnga te ATUA! Ao uringnga ana taeka Iakobo (James) ae e kaangai: “A roko mai eta te karea nako ae moan te raoiroi, ao te baintangira nako ae e kororaoi: a ruo mairoun te Atua ae te tia kariki taian ota, ae e aki bibitaki, ao akea te ro irouna ni katobibia” (Iakobo1:17, KCB).
Bukina ba ko tangiria, bukina ba ko ataia ba Ana kawai e ETI, bukina ba ko bon neeneboiia ma nanom ni koaua, ko riai ni kamatebaia Ana Tua te Atua ao Ana Taeka ni katoa bong n aron are e kaaraoaia Tawita. Ko riai ni kamatea kanoan am B’aibara n taai nako ba ko na maiu man Ana taeka NI KABANEA te Atua. Ko riain TATARO n taai nako nakon te Atua, ma nanom ae koaua, ao nanom ni kabanea, n aron are e karaoia Iesu – ae E katea te banna nakoira.
Ngkana ko kunea n Ana Taeka ba E tuangko te Atua ba ko na karaoa te bai teuana, ao ko riai n kaekaa n te tai ae e waekoa: “Eng, te Uea,” ao ko na tai rawa, ke ni kakaea am anga teuana, ke ni karekea bukina teuana ba ko na aki kan ongo n aroiia Kristian tabeman n boong aikai.
Ko ataia ba E karikiko ao maium bon Ana bai, ko riai n anga rabatam ba te KAREA AE MAIU n aron are E bon taekina te Atua nakoim (I-Rom 12:1; Roma 12:1). Ko riai n toro ao n ongo iroun te Atua n arom ni kabane – ma te nano ae kukurei – ao ni kabanea korakoram ni kabobongako ba ko na reita te makuri are kakaongoraaia aomata rongorongon Ana tautaeka te Atua ae e a kaan roko ao ae nangi uota te RAU nakon aon te aonaaba.
Anuam e riai ni katotoonga are iroun Iesu Kristo, ngke E weteaki ba E na anga maiuna: “Ma ke e iraki nanom ao tiaki nanou” (Ruka 22:42, KCB).
Aio bon nanon raoi te nebo ni koaua! Aio bon aron kawakinan te moan tua, te tua ae KAKANNATO!