5. ANTAI Iteraera: NGKEKEI ao NGKAI

E rairaki te kabarabara aio man ana mwakoro teuana te boki ae 'Mystery of the Ages' ae e koreaki i roun H.W. Armstrong, 1985. Iai tabeua kamataata n aron katootoo aika kaineti ma maiura i Kiribati ao references man booki ao Báibara n Kiribati are kam na boni kinai - aikanne bon au karinrin iaan te iango are ena matataa riki nakoiia taan wareware n Kiribati. Ao bon akea n au kaantaninga ba Nna ibita nanon taiani kabarabara nte boki aio. Ko kan warekia nte taetae n I-Matang, n aron are e koreia HWArmstrong, nakon te link aio: 

https://www.hwalibrary.com/cgi-bin/get/hwa.cgi?action=getbook&InfoID=1325953703&SearchWhat=KeyWord&SearchFor=mystery%20of%20the%20ages&NoShow=&page=&return=search 



Ko a tia ni karaua n iangoia bwa ibukin teraa ngkai te Atua ae Mwaaka e kateirakea te reeti n aomata teuana bwa ana riki bwa ana botanaomata te Atua ae e rineiia?

 

        Tao koa tia n taku bwa e nangi raba nanon aron te Atua ngkai E tii kateirakea te botanaomata ae Iteraera bwa Ana botanaomata ae E rineia (chosen people)?

E taku te B’aibara bwa te Atua E aki i nanonano (no respecter of persons). Ma, tao tii nakoia botanaomata? Tao iai are E bon tii tangiriia?

Ma ko ataia bwa te Atua e aki anganiia Ana botanaomata ae Iteraera te kamaiuaki (salvation) -  ma tii nakoia burabeti/ibonga? Are Ana botanaomata a bon tii anganaki kakabwaia i aon te aba ma kanoana (material and national promises) – ao Tamnein te Atua ae Tabu (God’s Holy Spirit) e bon aki kaukaki nakoiia?

Ao tao ko a tia n ataia bwa te B’aibara bon te boki ae boboto i aon rongorongoiia kaain Iteraera? Ao are aaba ke botanaomata riki tabeua a bon tii taekinaki ngkana iai rekerekeia ma Iteraera?

Ao teuana riki te katou-mata! – ae kuri n aki ataaki irouiia Kiritian n taai aikai! Aban Iteraera are i-meang e bon aki kaainaki irouia kaain Iutaia (Jews). E moan kabonganaaki te taeka ae Jews, ke I-Iutaia, n te B’aibara n ana kauoua ni boki Uea, te mwakoro 16, te kibu 6 (KPB), ae taekinaki bwa iai te buaka imarenan Iteraera ao Iutaia!

                Eng, e bon rineaki Iteraera ma tiaki ibukin te inanonano, ke, te tangitangiri, ma a rineaki ibukin TE TABE ARE E NANGI KAKAWAKI are te katauraoi nakon manga katean uean te Atua!

                E nangi kamiimii Ana kainibaire te Atua ibukiia botanaomata ni kabaneia. Ma e aki konaa n ataaki bwa teraa, ma tii ngkana e ataaki moa rongorongon te botanaomata aio ae Iteraera.

 

Ana Kainibaire te Atua

Te Atua te Tia Kariki B’ai e bon kakamwaita katotoongana (reproducing Himself) rinanoia aomata (through man)! Ituua (7) te atuu (generation) i muiin te Ieka (Flood), ao te Atua E kunea temanna te mwaane ae e ongeaaba nakoina. Arana bon Aberaam. E maeka n te kaawa ae Haran, n te mwakoro ae Mesopotamia. Bon mai irouna are e otinako te botanaomata ae Iteraera. Man te botanaomata aio ao e kateirakeia burabeti/ibonga, ao i muiina Natin te Atua, Iesu Kristo.

 

Te Aomata Ae E A tia n Karekeaki Tabena

Aberam, arana are e moan kinaaki iai, e bon aki kakaea te Atua. Ma te Atua E bon baireia bwa e na wetea (call) ao e na kataa (test) Aberam. Te mwaane n rimoa aio, are bon ana aomata te Atua, e a manga bon weteaki bwa tamaia taan onimaki. E bon weteaki iroun te Atua ibukin tabena teuana are e nangi kakawaki. Bukin weteana bon tiaki “te kamaiuaki”, ke, tao “te nako karawa”. E bon weteaki iroun te Atua bwa e nooraki irouna te ongeaaba nakon te Atua ao iai naba irouna te rabakau n kairiiri. E bon weteaki iroun te Atua bwa e na kakatauraoia nakon nakoana are e rietaata n Uean te Atua. N te boki ae ‘United States and Britain in Prophecy’, ae koreaki iroun H, W. Armstrong, n iteran baana 16, ao e mwakoro ni kaangai (rairaki man te taetae n I-Matang):

"Nakon te aomata aio, Aberaam, ao e tuangaki (commanded) iroun te Atua: Kitanna abam, am utu, ao ana auti tamam, nakon te aba ae N na kaotia nakoim: ao N na karikiko bwa te botanaomata ae korakora (a great nation)” (Karikani B’ai 12:1-2; bon au rairaiiri).

Bon te taeka ae matoa (command), ae iai arona (condition) ao te BERITA (PROMISE), ngkana e iraki ma te ongeaaba.

Ao ngkai, ngkai e a tia n karika kaain te aonaaba mai iroun temanna te aomata - Atam, e manga karika ana botanaomata mai iroun naba tii temanna te aomata – Aberaam. Ao te aonaaba, are e a tia ni kakiraroaa mai iroun te Atua ao te kakabwaia (blessings) ae e na reke man neboan ao kawakinan ana Tua te Atua, are e riki te kangaanga aei mai iroun temanna te aomata [Atam] ae e kaaitaraa (rebelled against) ana Tua te Atua, ngaia are Ana botanaomata te Atua ae te iriko ma te raara, aika ana manga bungiaki (reborn) nako nanon Abanuean te Atua, a bon riki naba mai i roun temanna te aomata [Iesu] are e ongeaaba ao n aki kaboo-taeka nakon te Atua, ma e butimaea ana tua aika mimitong (divine rule).

Tao e na kauntaeka Aberaam ao n rawa? Tao e na kaangai: “Taraia, ti na karaua n iangoia moa; I mena ngkai i Babiron, ana tienta te aonaaba (centre of the world’s) ibukin te okinibwai (commerce), botanaomata (society) ao te kukurei (gaiety) i aon te aonaaba ni kabane. E aera ko aki anganai te berita (promise) anne ngkai I mena ikai, n te tabo are e nangi tamaroa (pleasant) ao ni kakatekenano (alluring)? E aera ngkai N na kiitanna te kaawa aio ao n nakon te rereua?”

Tao e rawa n mwananga Aberaam?

E bon aki!

E taku te B’aibara: “E mananga Aberaam n ai aron tuangana.” Te ongotaeka ae akea arona!

             Ngke e weteaki Aberaam, ao e aki rawa.

           E taekinaki n te Boki: “E mananga Aberam n ai aron tuangana irouni Iawe.” Akea te kauntaeka imarenana ma te Atua. Akea ana iango n taku bwa iai buren ana wewete te Atua. Akea titiraki n tabaua: “E aera N na kitanna ikai?” “E aera I aki konaa n karaoa are I bon taku?” E aki tei n kaangai, “Ao, teikara te bwai ae ko tuangai?”ke, n aron aia iango tabeman, "Ma, e na iai moa kanuangau ngkana I karaoa anne ko tuangai?"

              “E mananga Aberam”. Bon te ongeaaba ae akea waeana!

                Ikai ao ti manga noora te mwakuri ae uoua arona (principle of duality). Aberam e bon maeka ibuakon te botanaomata ae tabe ni karikirakea (developing civilization). Uringnga bwa bon te aonaaba ae taenikai – te aonaaba ae rikirake n ana kariirii Tatan (a world held captive under Satan’s influnence). E rinea Aberam te Atua bwa e na riki bwa tamaia (patriarch) ana botanaomata ae Iteraera, kaain te ekaretia (congregation) ke ana Ekaretia (Church) te O-Tetemanti. E oti ikai te mwakuri ae uoua arona (duality): Iai ngkoa ana ekaretia Iteraera ae rabata n iriko (physical congregation) n tain te O-Tetemanti, ao iai ngkai ana Ekaretia te Atua ae onrake n te Tamnei (spiritual Church of God) n ana tai te Nu-Tetemanti. Te taeka ae Ekaretia (Church) bon rairan te taeka n Kuriiki (Greek) ae ‘ekklesia’ are e koreaki inanon te Nu-Tetemanti, ae nanona bon “aika a weteaki” ke “naake a weteaki.” N tain te O-Tetemanti ao Iteraera kanga katotoongan te Ekaretia (Church) ake n te Nu-Tetemanti. E bon weteaki Aberam bwa e na karika te botanaomata ae Iteraera inanon ana aonaaba Tatan. I muiina ao Aberaam e katitabooaki ma te tia rianna (pilgrim) ao te iruwa (stranger) i aon te aba. Bon tiaki ana aonaaba aio: “a bane ni mate aomata akanne i nanon te onimaki. A aki reke irouiia baike a kaotaki n te motintaeka (not having received the promises), ma a ti norii ma ni inga nakoia mai kiraroa, ngke a tia ni kakoauaa bwa bon iruwa ma taan rianna ngaiia i aon te aba. E oota raoi bwa akana a taetae n te aro anne, a ukoukora te aba ae bon oin abaia (different civilization). Ngke arona bwa a ukora te aba are a tia ni kiitanna, ao ena bon reke angaia n okiria. Ma a matennanoa te aba ae raoiroi riki, bwa te aba ae karawa: are e aki maamaa te Atua n aranaki bwa Atuaiia, ao e a tia n katauraoa te kaawa teuana bwa aia kaawa” (Ebera 11:13-16, KCB).

                Ao te Atua e karika Aberam, are e manga ibita arana nakon Aberaam, bwa tamaia ana botanaomata, Iteraera! Ana motintaeka te Atua (promises God made) e bon angan Aberaam ma kanoana nikabaneia (descendants). Ao ngaira n taai aikai ti bon riai n katotoonga Aberaam, bwa mai iroun Iesu, ti na riki bwa natina (kanoan Aberaam), ao e na reke naba iroura kanoan te motintaeka (inherit the promises) are te maiu are aki tootoki n Uean te Atua (God’s Kingdom).

 

Uoua Berita (Dual promises) ake a Anganaki Aberaam

A ataia tii tabeman, bwa te mwakuri ae uoua arona (duality) e bon kabonganaaki n ana kainibaire te Atua (plan of God) ibukin kakoroan bukin bwaai (purpose) aika ana riki n aron rongorongoia aika taekinaki i nano.

                Bon iai ngkoa te moan Atam, ae rabata (material) ao e bubure (carnal); ao iai Kristo ae e tamnei (spiritual) ao e mimitong (divine). Iai ngkoa te motintaeka (promises) ni kawai (Old covenant), are bon bwain aon te aba (material) ao a kai bane (temporal); ao iai te motintaeka ae boou (New Covenant), ae rekereke ma te Tamnei (spiritual) ao e aki babane (eternal). E karika te aomata te Atua bwa e na konaa ni mate (mortal), bwa iai rabatana (physical), ae karaoaki man te tano ao are kaain te utu n aomata; ma, iroun Iesu ao te aomata e konaa n manga bungiaki (begotten) nakon te aki mamate (immortality), bwa e na karikaki n  te tamnei (spiritual) ao n riki bwa kaain te utu n Atua.

                Ao ai arona naba ae uoua mwakoron (two phases) ana motintaeka (promises) te Atua nakon Aberaam – iai are rabata (material) ao e rekereke ma te aba (national); ao iai te tamnei (spiritual) ae bon ana bwai temanna n aomata (individual).

                Te berita ibukin te maiu n tamnei (spiritual promise) are iai te Metia (Messiah) iai, ao e na reke te kakamaiuaki (salvation) mai irouna, e bon ataaki irouiia taan wareware n te B’aibara. A bon ataia are te Atua e angan Aberaam te berita are e na bungiaki mai buakoia ana bakatibu te Tia Kamaiu ae Iesu – ao are ena reke te kamaiuaki mai irouna. Ma, e taraa n aki kakoauaaki aio, ma bon te koaua – bon angiia aomata a aki ataia bwa teraa te kamaiuaki, ao teraa taian berita aika ana reke iroura mairoun Iesu, e na kanga n reke iroura, ao ningai te tai are e na reke iroura. Te koaua aio e na bon kabwarabwaraaki rimwi n mwakorona teuana riki.

                Bwa are e rekereke riki ma ara mwakoro aio bon te berita teuana riki ae karaoia te Atua nakon Aberaam ae nangi kaokoro, ae rekereke ma te aba (national) ao te bwai (material). Te berita aio e bon kuri ni bua rongrongona.

                Ti na kauringnga riki wetean Aberam iroun te Atua, ao ana berita are uoua kanoana (dual nature of the promise): “E taku Iawe nakon Aberam: ‘Kitana abam ao am utu ma ana auti tamam, ao nakon te aba are N na kaotia nakoim. N na karikiko ba te botanaomata ae e ababaki . . . a na bane n tekeraoi iroum botanaomata i aonaaba.’” (Karikani Baai 12: 1-3, KCB). Taekana man aia B’aibara Boretetanti, “Ao e taku Iehova nakon Aberam, Nako mai abam, ao mairouia am bu, ao man ana auti tamam, nako n te aba ae N na kaotia nakoim: ao N na karaoiko ba te botanaomata are ababaki, . . . ao a na bane utun aonaaba ni kabaia i roum.” (Karikani B’ai 12: 1-3, KPB)

                E nooraki uoua kanoan ana berita te Atua nakon Aberaam, bwa (1) N na karikiko/karaoiko bwa te botanaomata ae ababaki – te berita ibukin te aba (national) ao te bwai (material) are a na karika kanoan Aberaam bwa te botanaomata ae ababaki– te berita bukin karikan te Reeti (Race) teuana, ao

                              (2) a na bane utun/botanaomatan aonaaba ni kabaia/tekeraoi i roumte berita ibukin te tamnei (spiritual) ae tangira (Grace). Te berita aio e bon katonuaki n Karikani Baai 22: 18, “A na bane ni kabaia botanaomatan aonaaba iroun am kariki.” Te rairairi man te B’aibara n Kuriiki (Bible Works Greek) e bon manewea ana kariki Aberam ae temanna, tiaki ana kariki ae mwaiti, n aron ae koreaki n B’aibaran Kiribati ake uoua – ‘irouia am kariki’ (Karikani Baai 22:18, KCB, KPB). Aio naba are taekinaki n angin taian B’aibara n I-Matang are a bon ataaki bwa a nangi kaan nanon aia raitaeka ma te B’aibara n Kuriiki. Taekana n I-Matang e kangaai: “And in thy seed shall all the nations of the earth be blessed.”(Genesis 22:18, ABC, KJV, NAS, NAU, NIB, NWT, BGT, NKJ, TNV,  – aikai tabeua B’aibara n I-Matang aika a kabonganaa ‘iroun am kariki’ - tii temanna / thy seed). Te kariki temanna aio e bon nanonaki bwa Kristo, ae kamatataaki n te boki ae Karatia, “Ao e kaongoa naba Aberaam te rongorongo ae raoiroi ao e kangai, ‘A na bane ni kabaia botanaomata iroum, . . .E aki kaangai te koroboki: ‘Nakoia am kariki’ aika a mwaiti, ma e kangai: ‘Nakon am kariki’, ae tii temanna, ae boni Kristo.” (Karatia 3: 8, 16, KCB).

                A boni mwaiti ibuakora aika ti aki noorii uoua iteran te berita are e motikia te Atua nakon Aberaam. Ti aki noora te itera are ibukin te Reeti (Race/Nation) n aomata, ao te itera are ibukin kamaiuakiira, ni kakatemannaniira (individuality) nako, man ana tangira te Atua (Grace).

 

Iteraera e na Riki bwa Aaba aika Mwaiti

“Ngke e koro ruabui ma ruaiua (99) ana ririki Aberam, ao e kaoti Iawe nakoina ao e taku: “Boni ngai te Atua ae moan te maka:, ko na nakonako i matau, ao kona moa n raoiroi. N na katea au berita i marenau ma ngkoe ao N na KABATIAIA AM KARIKI . . . Ko na riki bwa tamaia BOTANAOMATA AIKA A MWAITI.  Ko na aki manga aranaki bwa Aberam, ma ko na aranaki bwa Aberaam: ba I a karikiko bwa tamaia botanaomata aika mwaiti” (Karikani Baai 17: 1-5, KCB, Karikani B’ai 17:1-5, KPB).

                Uringnga bwa te berita aio e na tii koro bukina man ongeabaan Aberaam. Ao nooria riki bwa te “botanaomata ae e ababaki (great nation)” (KB 12:1-3, KCB) e a riki ngkai bwa “botanaomata aika mwaiti” (many nations) (KB 17:5, KCB). E aki rekereke aio ma “am kariki [temanna]” (KB 22:18; Karatia 3: 8, 16, KCB), are Kristo. E kamatataaki aio inano.

                “N na rangi kamwaitia am kariki, ao a na riki botanaomata ao ana riki uea mai buakoia” (KB 17:6, KCB). “Ao N na boni kabatiaia am kariki ni kauataoia, ao N na karikiia botanaomata mai roum, ao ana otinako uea mai roum” (KB 17: 6, KPB).  E taekinaki ikai bwa botanaomata aikai (nations) ao ueea (kings) ana otinako mai iroun Aberaam – kanoana aika mwaiti (multiple seed) - irarikin kanoana are tii temanna (one seed/descendant) are e na katiteuanaiia naake a maenako (scattered individuals) bwa ana riki bwa natin Aberaam rinanon te bungiaki n tamnei (spiritual begattel) iroun Kristo (Karatia 3: 29, KCB). Kristian aika maenako (scattered individual Christians) a bon aki karika (do not form) botanaomata aika mwaiti (many nations). E koaua bwa e aranaki te Ekaretia bwa “te koraki ni berebitero ni uea, te botanaomata ae tabu” (1 Betero 2: 9, KCB); “te koraki n ibonga ni uea, ae te botanaomata ae itiaki” (I. Betero 2:9, KPB), ma ana Ekaretia Kristo e bon aki maenako n riki bwa “botanaomata aika mwaiti” (KB 17:5, KCB). E nanonaki ikai te reeti (race) ao tiaki te aakoi (grace). Reeti aika mwaiti (races) aika a karika oin aia botanaomata (nation) nako.

                “N na katea au berita ma ngkoe, ma am kariki i muim i nanon roro nako . . .” (Karikani Baai 17:7, KCB). Taekana teuana e kaangai: “N na kamatoa au berita i marenau ma ngkoe ma am kariki i mwiim n aia roro nako . . .” (Karikani Baai 17:7, KPB). Te ‘kariki’ ikai e bon mwaiti (plural) – “n aia roro”. ”N na anganiko, ngkoe ma am kariki i muim, te aba ae Kanaan ni kabanea ba abami n aki toki, ao N na riki ba Atuami” (te kibu 8) – titeboo taekaia n B’aibara n Kiribati ake uoua. Ma n angin B’aibara n I-Matang, ao te B’aibara n Ebera ibukin te O-Tetemanti (WTT) ao e kaangai taekana: “I will be their God”, “ao N na rika bwa Atuaiia (kibu 8).

                Te aba – te bwaibwai (material possession) – bon te berita nakoiia ana kariki Aberaam aake a mwaiti, are E na riki te Atua bwa “Atuaiia”, tiaki “Atuami”. Te kariki ae mwaiti (plural) e bon maneweaki n te kibu 9, “ma am kariki i muim n aia roro nako.”

                Taraa raoi ngkanne te BERITA aio!

                Maiu raoin (prosperity) aaba aika bubura (great nations) n taai aikai (today) a bon tuku i aon ana berita te Atua are e angan Aberaam, are te berita ibukin te bwaibwai n te aba ao te kaubwai (material possession). Ma, tii angan reken te maiu, are imwiin te mate, ibukin temanna ma temanna, ae e aki taraaki bwa teraana am reeti, ke karan kunim, ke tao teraa am koaua – ma e bobonga i aon iteran te berita are e rekereke ma te tamnei (spiritual phase of the promise) are e anganaki Aberaam – te berita ibukin ana tangira n aakoi (grace) te Atua, e na reke i roun te “kariki temanna” (one seed) are Kristo te Metia!

 

Buburara Abaia ana kariki Aberaam?

Bon tiaki berita n aki akaaka berita aikai. Aikai berita ake ana karika oin (foundation) ke moan rikin aaba aika korakora i aon te aonaaba (greatest world powers) – te berita n bwaibwai, ao te kaantaninga ibukin karekean te maiu are aki toki ibukiia aomata (te berita n tangira). Bon berita aika a nangi tamaroa. Maiuraoin te aomata (i aon te aba, ao ibukin te maiu ae na roko) e bobonga i aon berita ake uoua aikai, mai iroun te Atua.

E roko Iesu “ba e na kakoroi bukin taiani motintaeka (berita) ake a karaoaki nakoia aia bakatibu” (Roma 15:8, KCB) – Aberaam, Itaaka ao Iakoba. Berita aikai a bon manga katuruturuaki riki nakon Itaaka, natin Aberaam, ao nakon Iakoba, natin Itaaka.

Imwiin 430 te ririki (mai roun Atam), ao te Atua e a kateirakea ana botanaomata ae Iteraera – kanoan Aberaam, Itaaka ao Iakoba are e katokaa aran Iakoba ae boou te Atua bwa Iteraera.

Ibukin kainaomataia man te tautoronaki i Aikubita (Egyptian slavery) ao kairakiia nakon te Aba n Berita (Promised Land), ao e wetea Mote te Atua. Mote e bon aki kakaea te Atua. Ma te Atua e katauraoa Mote n aron te kairiiri (leadership) ngke e karikia moa bwa e na riki bwa te nati ni uea (Prince) n ana bwareti Barao (Pharaoh). Ngaia are ngke e a tauraoi Mote n aron te kairiiri ao e a weteaki iroun te Atua bwa e na kiitanna te tabo are e mena iai ao e na kairiianako ana bakatibu Aberaam, Itaaka ao Iakoba man te tauroronaki i aon Aikubita.

 

E Tabuaki te Iein Imarenan Reeti aika Uoua

Ti na okira te titiraki ae kaangai: “E aera ngkai e kateirakea te botanaomata teuana ae tii kaain te reeti ae ti teuana ae te reeti n Ebera (Hebrew)? IBUKIN TERAA ngkai E karaoa aio ao e aki karokoa Tamneina ae Tabu i aoia?

                Te itera (point) teuana are e na taraaki. E bon konaa n riki aio bwa te botanaomata aio bon kaain te reeti ae tii teuana, aika mainaina (white racial strain), ae e aki bitaki man moan karikani bwaai.

                I muiin te tai are a roko i Aikubita Iakoba ma natina mwaane ma aia utu nako man ana kakao Ioteba, ao a bon kamakaaki n te tabo ae Kotien (Goshen) – e bon kaokoroaki aia tabo ma kaain Aikubita, ao a bon ieiein (marry) i marenaia, bwa a tabuaki ni iein ma kaain Aikubita (NakoiaTibun Rewi 18:3, KCB).

                Ibukin aei ao ti na okirikaaki nakon Aberaam. E totokoa natina ae Itaaka bwa e na iein ma kaain Kanaan (Canaanites) aika a roroo riki kuniia (darker skin). Ma e kanakoa tabonibaina bwa e na kakaea buun natina i buakoia kaain ana utu ao ana reeti. E taku Aberaam, “ . . ko na berita . . ba ko na aki rinea buun natiu ibuakoia aine aika natia I-Kanaan aika I maeka i buakoia” (Karikani Baai 24:3, KCB).

                Te kanoa are i muiina (next generation), are Iakoba  (natin Itaaka) e iein ma Nei Rea ao Nei Rakera ake natin Raban, are naan-natin (nephew) Aberaam, are e maeka n aban  Aran are tarin Aberaam. Ae nanona, bwa e bon uuki te iein (marriage) i marenaiia utu, ma tii i marenaiia kaain te katenua n atuu (2nd cousins) rikaaki. (Wareka ‘Tuan te Iein’ n te boki Nakoia Tibun Rewi 18: 6-18, KCB). Te botanaomata aika maeka i Aran, te tabo are e maeka iai Raban, a bon bane ni tiiteboo aia bakatibu temanna ma Aberaam.

                Ngkana ti taraa te boki ae Warekaia Iteraera 36: 6 (KCB) ao e taetae te Atua i bukia aine n uma tabeman ao e taku, “A na iein aine akanne … ma ti i nanon ana baronga tamaia.” E karaoaki aei bwa e na aki nako aban aia baronga (tribe) nakon te baronga riki teuana. Ma, are e kakawaki riki, e kateimatoaaki te raraa ae tii teuana i nanon te utu teuana ma te utu teuana.

                Onoman (6) natin Iakoba mwaane ma buuna Nei Rea,  ao uoman (2) ma Nei Rakera – bon tii teuana te raraa ngaiia ni kabane (same original racial stork), ao kakauoman (two each) natina mwaane naba ma aia tia buoboki (maids) Nei Rea ao Nei Rakera – 12 ni kabaneia.  Taan buoboki aikai e bon bwiiua (pure) naba raraaia n Ebera. Taari (brothers) aika 12 aikai a riki bwa aia bakatibu baronga n aomata (tribes) aika 12 mwaitiia aika a karika te botanaomata ae Iteraera – te reeti teuana – a bane ni bwiiua.

Rekenikain (plagues) Aikubita are e karokoa te Atua i aoia bon antiia are a neneboia man tataromauriia. E kan kaotia te Atua ikai nakoia kaain Aikubita bwa antiia aikai bon tiaki atua. Ma e bon karokoa rekenikaiia kaain Aikubita aikai n te nano n TANGIRA.

                Te kabane n rekenikai e bon karokoa i muiin te Riao (Passover) are n te ka-14 bongin te moan namakaina (1st month) n ana karenta (calendar) te Atua – ae moan teiraken te ‘Maiu’ ke, n tain te Spring – n tain kanoani boong (season) are a manga moan moanna karekean maiuia taian aroka. A kitana Aikubita kaain Iteraera n tairikin te bong ae te ka-15. Ao a roko n te marawa ae Uraura (Red Sea). Ma, e a manga ibita ana iango Barao (Pharaoh) ao e a manga rimuiia kaain Iteraera ma ana tautia.

                A roko n te marawa ae Uraura tibun Iteraera ao a rina n tei. Bon akea te buriiti (bridge) imwaaia. E nangi raroa ibukin te uwauwa (swim), irouiia aine ao ataei. I akuuia bon Barao ma ana taanga ni buaka. Bon akea te bwai ae a konaa ni karaoia. E a roko n tokina kawaiia – AKEA BUOKAIA! N te tai aei ao a bon riai n tang nakon te Atua.

                I aon Aikubita ao te Atua e karekea inaomataia (release) kaain iteraera man te tautoronaki (slavery) ngke e karokoi taian rekenikai (plagues) i aon Aikubita. Ao e a manga karika ranin te marawa ae Uraura te Atua bwa e na bwenaua bwa e na reke te kawai n te ora are imarenana.

                A toua te kawai aio kaain Iteraera. Ngke a roko n iteran te marawa aio ao a tanrikaaki ao a nooria kaain Aikubita ngke a manga toua te kawai are imarenan taari. Ma ngke a roko i nuukan te marawa ao te Atua e kariaia kaokan ranin te marawa ni kabwabwaiia (drown) kaain te taanga ni buaka mai Aikubita aikai.

 

Berita aika Uruaki

Imwiin tabeua te tai ao a roko kaain Iteraera i aan te maunga ae Tinai (Mt. Sinai).

                E bon tuai n karikiia kaain Iteraera bwa ana botanaomata te Atua, bwa ana mena i aan ana tautaeka n Atua (theocratic rule), n akea aia kariaia.

                Rinanon Mote, ao te Atua e kawenea ana iango (proposition).  Ngkana a ongotaeka kaain Iteraera nakon tuan ana TAUTAEKA, ao e na karikirakeiia (prosper them), ao e na karikiia bwa aaba aika te kabane ni kaubwai (wealthiest) ao ni korakora (powerful) ibuakoiia aaba nako.

                A kariaia kaain Iteraera bwa ana tautaekanaki iroun te Atua. Ao, mai ikai, a riki bwa ana botanaomata te Atua ae e rineiia (chosen people). IBUKIN TERAA?

                E nooraki ikai bwa ana berita te Atua nakoiia Iteraera bon te berita ni bwaibwai (material possession). E na reke irouiia te kaubwai (wealth) ao ana korakora (powerful)ma akea te berita ibukin reken te maiu n tamnei (spiritual salvation).

                Aio ae e ataaki. Ana babaire te Atua ibukiia e bon rekereke ma te katauraoi (preparation) nakon ABANUEAN TE ATUA ae na roko – n te tai are e nangi tei (establish) ao ni tautaeka (rule) ana Tautaeka te Atua i aon te aonaaba, ao n te tai anne are e nang anga nako (offered) te mau in tamnei (spiritual salvation) nakoiia aomata NIKABANE!

                Ao teuanna riki. Ana kateimatoaa n kawakinna aia reeti ae ti teuana (original physical racial strain). Tiaki ti aei. Bon iai riki.

                E moanna n rikirake aia ataibwai aaba nako. Man ana tai Atam ao aomata a bon katauaki (limited) mwaitin aia ataibwai ao rabakauia i aon bwaai nako (physical and material knowledge).

                Ma, n aroiia taan wanawana ao tiaintiti (scientists) n taai aikai, ao a taku, “Anganiira te wanawana ae tau, ao ti na konaa n katamaroai kangaanga nikabane (solve all problems) ao n tiringanako buakaka (eradicate all evils) nikabane – ti na karokoa te rau ae akea arona (utopia).”

                Mai roun Atam nikarokoa rokoia kaain Iteraera n te Maunga ae Tinai, ao aomata a bon aki anganaki te ataibwai i aon te maiu n tamnei (spiritual knowledge) ke kanan tamneiia (spiritual fulfillment) mai iroun te Atua. Ma, ngkai ao te Atua e a baireia bwa e nangi anganiia te ataibwai i aon ana tua – aron ana tautaeka – aron anuan maiuna n Atua!

E nang kaotia te Atua nakon te aonaaba bwa ngkana akea Tamneina ae Tabu (Holy Spirit) ao e na bon aki konaa n reke irouia aomata karaoan nanon KAWAI AIKA KOAUA IBUKIN TE MAIU RAOI (TRUE WAYS OF LIFE).

                 E kaotia te Atua rinanon mauia aomata bwa ngkana tii ana iango (mind) te aomata, ma tamneina (one human spirit), ao akea Tamnein te Atua (God’s Spirit), e bon aki konaa n reke irouia aomata ataakin te tamnei (spiritual discernment) – ana aki konaa n katoka (solve) aia kangaanga nako aomata (human problems), ana aki konaa n katokai (cure) taian riaboroo (evils) aika taonaki iai aomata. E karika te botanaomata ae Iteraera te Atua bwa te bwai ni katootoo. E rinea te botanaomata ae kaain te reeti ae tii teuana (unblemished) – teuana raraaia (one blood) – teuana rikiia. Raraaia ae kakanato aei e bon reke mai irouiia Aberaam, Itaaka ao Iakoba (Iteraera).

                Ngaia te Atua e karaoa ana berita (covenant) ma kaain Iteraera, n karikiia bwa ana Botanaomata (His Nation). Ao e kateaki bwa kanga te berita ni MARE (MARRIAGE COVENANT), imarenan Iteraera te buu, ae berita bwa e na ongeaaba nakon buuna – te Atua. Bon kabotauan te berita n tamnei ae BOOU (spiritual NEW COVENANT).

Rikin Iteraera ao ana Enwaeromenta

E reke te botanaomata ae kaain te reeti teuana, ao a kakoauaa te Atua mai iroun aia bakatibu ake Aberaam, Itaaka ao Iteraera. Uoua te bwai ae e na karika te aomata bwa e na kangaara arona: rikina (heredity) ao ana enwaeromenta (environment). Rikina e rekereke ma teraa ae e reke irouna ngke e moan bungiaki (inherited by birth) n aron marurungina (health), wanawanana (intellingence) ao kateina nako (character tendencies). Ana enwaeromenta e rekereke ma nikabane bwaai aika a karekea kaririiana (external influences), ao kakoroan katokan nanona (self-determined motivation) – bwa a raoiroi ke a buakaka.

                Rikim (Heredity) – ngkana e raoiroi (good) ao n rietata ana konabwai (high quality) – e na karekea maium ae raoiroi.

                Ma, te enwaeromanta ae karawawata, ana karirii te riaboroo ao anua aika a aki raoiroi a konaa n ibita maiun te aomata ae tamaroa rikina nakon ae aki tamaroa ao ni karekei anuana aika bubuaka.

                E aera ngkai e rineiia kaain Iteraera bwa ana botanaomata te Atua?

                E kateirakea ana botanaomata ae Iteraera te Atua bon tii man tamaroan rikiia ae tii teuana (one ancestry). E kaotinakoia man te tautoronaki ao e anganiia aia tai bwa ana moan katea mauia ae boou.

                BUKIN TERAA? E aera ngkai e katauraoa ao ni kateirakea te botanaomata ae Iteraera?

                Manga taraia bwa e aera ngkai e karikiia aomata te Atua n te moan tai! E NA KAMWAITA AEKANA TE ATUA IROUIA AOMATA! E na karikia inanoia aomata anuana ae tabu ao ae eti – te anua n Atua (Godly CHARACTER)! Ao aei te anga are e na kaoka ana TAUTAEKA TE ATUA nako aon te aonaaba ni kabuta. Ao, ana riki BIRION MA BIRION ATUA (GOD BEINGS) AIKA ANA KATIAA KARIKAN TE UNIBWEETI AE NANGI TOTOA! Ao, imwiin aei?

                Ah! E bon tuai ni kaotia nakoira te Atua bwa teraana imwiin anne.

                Bwaai ni kabaneia are e karaoia te Atua, man ngke e karikiia aomata, bon iai bukina nakon kakoroan ana KAANTANINGA.

 

Abanuean te Atua

Moan tabeia aomata, ngkai a karikaki bon te katauraoi nakon ABANUEAN TE ATUA (KINGDOM OF GOD), are e na KAOKA ANA TAUTAEKA TE ATUA NAKO AON TE AONAABA NIKABUTA!

                Abanuean te Atua (Kingdom of God) bon aomata aika a natinaki (begotten) ao ni bungiaki (born) nakon ana UTU TE ATUA (FAMILY OF GOD), ake a na moan kautaki man te mate (1st resurrection) ao ni kaboouaki rabataia n te tai ae nangi waekoa (instantaneous translation) n te tai are e na oki kaua iai Iesu Kristo (Christ’s Second Coming).

                Naake a natinaki (begotten) ao ni bungiaki (born) bwa natin te Atua, bon tiaki naake a mamanaaki (deceived) bwa ana tii bungiaki-kaua (born-again).

Ti na taekinna riki: `Aba-ni-Uean te Atua (Kingdom of God) bon aomata aika a natinaki (begotten) ao ni bungiaki (born) nakon ana UTU TE ATUA (FAMILY OF GOD), aika a na moan kautaki man te mate (1st resurrection) ao ni kaboouaki rabataia n te tai ae nangi waekoa (instantaneous translation) n te tai are e na oki kaua iai Iesu Kristo (Christ’s Second Coming).

                Ao naake a natinaki (begotten) ao ni bungiaki (born) bwa natin te Atua, bon tiaki naake a mamanaaki (deceived) bwa a tia n bungiaki-kaua (born-again) – bwa naake a taku bwa a tia ni ‘butimaea Iesu nakon mauia’ (profess to receive Christ) a taku bwa a tia ni “bungiaki kaua” (“born-again”), ngkai, n te maiu aio (in this present life). Aio bon ana KABANEA NI KAKAWAKI NI KEWE Tatan te Riaboroo are e a tia ni MAMANAIA iai naake (a taku bwa Kiritian) a tia ni “butimaea” (“accepted”) te rainannano (coversion) ae kaairua (false). Tao a bon taua ma nanoia – ma a bon MAMANAAKI! Ao te aomata ae e a tia ni mamanaaki e bon aki ataia bwa e mamanaaki – e na taua ma nanona ni koaua!

                Ma ti na iangoa moa aei. E na KANGAARA (HOW) Iteraera are n te O-Tetemanti ni kakatauraoi nakon UEAN TE ATUA?

 

Te Tautaeka n Uean te Atua

Te moan, Aberaam bon te aomata ae nangi tebenako aron ana konabwai (outstanding qualifying abilities). Akea te nanokoraki ibukina, ngaia ma natina aika Itaaka ao Iteraera, bwa n tain te manga-uti (resurrection) ao n Abanuean te Atua a na tauii nakoa (occupy positions) i aan Kristo. Abanuean te Atua bon te abanuea n tamnei (spiritual kingdom) are a ikotaki inanona te Ekaretia (Church) ao te Aba (State). Aberaam ma natina bon te tiim (team) are ana bon bae (probably) n reke nakoaia ae kakawaki i aan KRISTO!

                Ao ibukin te botanaomata (nation) ae ITERAERA, Mote, are e kateirakeaki iroun te Atua bwa e na riki bwa aia tia kairiiri (leader) ao aia tia karao tua (lawgiver - ma te Atua bon ngaia te Tia Karao Tua) e na bon bae (probably) n reke nakoana i aan te tiim ae Aberaam-Itaaka-Iakoba, ma e na bae n reke bwa atuun tauteka nako i aon te aonaaba n tain te mireniam (millennium) ae na roko. Iotua (Joshua) are e kairiiri imwiin Mote, e na bon bae n reke bwa ana kauoman Mote n aia aobiti ibukin tautaekanaiia botanaomatan te aonaaba (worldwide national governments).               

                Teraa aron Iteraera n banin?

                Iteraera, e ngae ngke a rineaki iroun te Atua, e bon aki tau (not qualified) nakon te weteaki (calling). Ngke e tuangiia te Atua bwa ana riki bwa ana botanaomata, ao a kaeka, “Ti na karaoi baai ni kabane aika e a tia n tuatua Iawe (Lord God)” Te Otinako 19:8, KCB. Ma a bon urua aia berita ao a kaaitara (rebelled).

                Rekereken Iteraera ma Iawe (Lord God - Iesu) bon kanga aroia taanga (husband & wife). Ma imwiina ao e taku te Uea ibukiia: “Ma kam kitanai nakoia atua tabeman, n ai aron te ainenuma ae e kitana buuna” (Ieremia 3:20, KCB).

                Te boatanaomata ae Iteraera i aan Mote bon TE REETI (RACE) TEUANA – bon ti teutana te iein ma ianena are e ‘kabarekarekaa’ (blemish) aia botanaomata.

                Aran te Aba n Berita (Promised Land) bon Kanaan (Canaan). Kaain te aba aio bon i-batabata (racially dark). Ma te Atua e a tia n BERITA nakon Aberaam bwa e na anga (give) te aba aio nakoiia kanoana (descendants). Tiaki abaia kaain Kanaan te aba aio, ke reeti riki tabeua aika maeka ikekei.

                Ngke e kamwaingiia ana botanaomata te Atua nakon te Aba ni Berita ao e taku nakoiia rinanon Mote:

                “Ngkana kam a tia n riaon te karanga ae Ioretan ma n roko n te aba ae Kanaan, ao kam na kakioia nako kaain te aba mai maaimi, ao kam na kamaunai aia bouananti aika atibu ma biti, ao kam na urui bangota akana i aoni maunga . . . ma ngkana kam aki kakioia nako kaain te aba anne mai maaimi, ao ngkana iai nikiraia n tiku, ao a na riki ba tatabeaiangami, ba kanga karikarini matami ma aneken rarikimi, ao e na riki ba kaimi kaiia are I angoia” (Warekaia Iteraera 33:51-53, 55, KCB).

                E nooraki bwa e aki karaoa raoi bukin aei Iteraera ao ni karokoa te bong aei ao a riki kaain te aba aio bwa “aneken” rarikiia.

 

Te Reeti – Te Botanaomata – Te Aro Ae Kaokoro

E a roko te tai ae ti na ATAA RAOI TE RONGORONGO AEI!

Te botanaomata (nation) ae Iteraera bon ana BOTANAOMATA TE ATUA (GOD’S NATION). Ma, bon te botanaomata n rabata (physical), tiaki n tamnei (not spiritual). E ngae n anne ao te Atua e bon anganiia ANA EKARETIA (CHURCH), te tautaeka i aoiia botanaomata (national government) ao n te aro (religion). BON ANA KAANTANINGA TE ATUA BWA E NA KAOKOROIA (SEPARATE) man botanaomata riki tabeua – n aron aia reeti (racially) ao n aron aia onimaki (religiously).

                Bwa ngkana a iein ma reeti tabeua (intermarry) ao e na reke (result) uoua aia kangaanga: A na karikiia (interbreed them) bwa reeti n abwakaati aika mwaiti, ao ana kariiriaki nakon aia aro ni beekan (idolatrous religions) reeti aikai!

                    MA, A AKI KAN ONGO IROUN TE ATUA kaain Iteraera!

                N te tai ae maan, imwiin aia taenikai Iteraera ma Iuta (Judah), ao te Atua e kamwanagaa te baronga (a colony) teuana n Iutaia (Jews) mai Babiron n oki nako Ierutarem i aan ana kairiiri Ierubabera (Zerubbabel), bwa ana katea te kauoua n Temboro. Ibuakoia kaain te baronga aio bon berebitero/buraabeti aika Etira (Ezra) ao Neemia (Nehemiah). N akea kuban ana tua te Atua, ao kaain te baronga aio a manga ieinnako (intermarry) ma kaain Kanaan (Canaan), Itaiti (Hittities), Beritaiti (Perizzites), Iebutaiti (Jebusites) ao reeti riki tabeua, “ao a kakarekeia buia… i buakoia aineni botanaomata akanne, ao e aki itiaki iai te botanaomata [te reeti] ae e tabu . . “(Etira 9:2, KCB).

                E nangi UUN (ANGRY) te berebitero/buraabeti ae Etira! E tei i mataiia kaain te baronga aio ao e taku: “Kam boni bure ngke kam karekei aine ianena ba bumi (taken strange wives) ao kam karaka iai buakakan te botanaomata ae Iteraera. Ma ngaia ae kam na . . kaokoroingkami ma botanaomata aika maeka n te aba aei, ao kanakoia [bumi] aine ianena (strange wives)” (Etira 10:10-11, KCB).

                E bungiaki Iesu man te baronga (tribe) ae Iuta (Judah), ao e bon riai (necessary) bwa e na riki man te botanaomata ae itiaki (pure race), kaanga aron Noa.

                Ma, e ngae n anne, te BERITA NI KAWAI (OLD COVENANT) ma Iteraera are e karaoaki n te maunga ae Tinai bon katotongan ao bannan te BERITA AE BOOU (NEW COVENANT). E na karaoaki te berita aio ma ana EKARETIA te Nu-Tetemanti, are Iteraera ao Iuta n tamnei (spiritual Israel and Judah) (Ieremia 31:31; Ebera 8:6, 10, KCB, KPB).

                Irarikin aei, ao iai tabeman mai Iteraera man te O-Tetetemanti aika a bon ongeaaba nakon te Atua  ao ngke a riki bwa ana berebitero/buraabeti te Atua, ao a bon riki bwa moan aan (foundation) ana EKARETIA TE ATUA are e manga tei n te Nu-Tetemanti.  E kateaki te Ekaretia man aia KATEITEI ae matoatoa (solid FOUNDATION) berebitero/buraabeti man te O-Tetemanti ao abootoro man te Nu-Tetemanti, ao Iesu Kristo bon ngaia “atiibuni maninganingana” (“chief corner stone”) (Ebeto 2:20, KCB).

                Mai buakoia berebitero/buraabeti, ao Eria (Elijah) tao e na n riki bwa atuun (head) te Ekaretia ni kabuta (worldwide), i aan Kristo ao Aberaam-Itaaka-Iteraera. Ioane te tia babetitoo (baptist) tao e na mena i aan Eria. Ao taraana (indications) bwa te berebitero/buraabeti ae Taniera (Daniel) e na tararuaa (head) te botanaomata n tiantaire (gentile nations) nikabaneia, i aan Mote ao Kristo.

 

Kakoroan Tibangaia

Ma teraa raoi rekerekeiia kaain Iteraera nikawai (ancient Israel) ma te kakatauraoi (preparation) nakon ABANUEAN TE ATUA (KINGDOM OF GOD)?

                E a tia ni taekinaki ikai aroia taan wanawana (intellects) ao taan kamatebwai (scholarly) n aron aia kanamakin are a taku bwa, ngkana a anganaki riki te ATAIBWAI ae raka (sufficient KNOWLEDGE), ao ana bon konaa ni kamauiia aomata man aia kangaanga nikabane (solve all problems).

                E a tia te Atua n anganiia kaain Iteraera ao Iuta te tai ae irabubua (hundreds) te ririki bwa ana maiuakinna (experience) ao ni kakoauaa (prove) bwa ngkana akea Tamnein te Atua ae Tabu iroun te aomata ae te kabanea ni bakuaku (best),  ao ena bon AKI KONAA NI KAMAUIIA AOMATA MAN AIA KANGAANGA AO MAN TAIANI WAAKI N RIABOROO.

E taekinaki n ae nako bwa taan wanawana (intellects) n te aonaaba aio a bon aki konaa ni katokii taian kangaanga (solve problems) nikabane aika a aitara ma ngaia aomata ni mauia ni katoa bong.

                Atuun tautaeka i aon aaba aika a bubura a bon kakoauaa bwa e riaon ana konabwai te aomata katokan taiani kangaanga aika riki n te aonaaba.

                Taian kangaanga (problems) aikai ao te riaboroo (evils) a bon rekereke ma aki nakoraoin te maiu n tamnei (spiritual in nature). Ao ana iango (mind) te aomata ae akea irouna Tamnein te Atua (God’s Spirit) e bon aki konaa ni katokii kangaanga aikai aika rekereke ma te maiu n tamnei (spiritual problems).

                E nooraki bwa e koaua aei (proved) man noorakin mauiia kaain Iteraera inanon irabubua te ririki ke iraua te tienture. Imwaain Iteraera ao te Atua e bon taua mai irouia aomata aron te maiu aika raoiroi (right ways of human living). Tii nakoiia kaain Iteraera are e a tibwa anga ana kainibaere (statutes), ana babaire (judgements) ao tuan te maiu n tamnei (spiritual law). Ma tuua (laws) aika a tamaroa aikai a bon aki konaa (cannot), ngkana akea (without) Tamnein te Atua, ni katoka (solve) aia kangaanga botanaomata nako.

                E bon kaotia te Atua, irouia kaain Iteraera, bwa ngkana AKEA te Tamnei ae Tabu ao AKEA BUOKAN TE AOMATA!  A bon konaa n tang (appeal) nakon te Atua. Ma akea te Tamnei ae Tabu inanoia.

                Ti na kamatataa ikai. Ngke e ribaa (reject) uwaan te kai ni maiu (tree of life), te moan aomata, Atam, ao e anaa uwaan te kai are tabu ao e reke irouna ataakin (knowledge) te raoiroi ao te buakaka (good and evil), ao e kateaki tian (limit) korakorana (power) ma ana konabwai (ability) ni karaoa ae raoiroi (do good) bwa nakon korakoran (to the level) tamneina n aomata (human spirit). Bon iai te raoiroi ao te buakaka inanon te aomata. Te raoiroi e bon reke man ana mwakuri te tamnei (spiritual attribute), tiaki man ana mwakuri te rabata (physical action) ke ana mwakuri te bwai ae iai rabatana (material action). Ngke tao e anaa uwaan te kai ni maiu (tree of life) Atam, ao Tamnein te Atua ae Tabu (Holy Spirit of God) ena bon rin inanona (entered him) ao n bootaki (joined) ma tamneina n aomata (his human spirit), ao ni kati-teuanaaki ma te Atua bwa natin te Atua (son of God). Te Tamnei ae Tabu (Holy Spirit) bon tiaki tii ataakin bwain te tamnei ibukin te raoiroi (spiritual knowledge of good). Tiaki taan ongoraea (hearers) te tua (raoiroi) ma taan karaoa (doers) nanon te tua aika ana karaoiroaki (I-Rom 2: 13, KPB). Te tangira (love) bon kakoroan nanon te tua, ma tiaki (not) te tangira n aomata (human love). E kainanoaki bwa e na “kaonaki nanora n ana tangira te Atua, iroun te Tamnei ae e Raoiroi [Tabu] ae ti a tia n anganaki” (Roma 5:5, KCB).

                E kaota (revealed) ana tua te Atua nakon te botanaomata (nation) ae Iteraera. Teuana te kaantaninga ibukin te botanaomata aio bwa ana kaotia rinanon aia mwakuri n aomata (human experience) bwa ngkana akea (without) Tamnein te Atua (Spirit of God) iroun te aomata (man) ao e bon aki konaa (cannot be) n raoiroi (righteous).

                Ti na noora taeka tabeua aika uarereke (brief synopsis) ibukin rongorongoia ni koaua (actual history) kaain te botanaomata ae Iteraea ao botanaomata aika tiantaire i aon te aonaaba.

                Bon teuana te katanoata (declaration) ao te berita (berita) aika nangi kakawaki are a anganaki kaain Iteraera, n aron are e koreaki n te mwakoro 26 n te boki ‘Nakoia Tibun Rewi’ ao n te boki ae ‘Nakoia Ibonga.’ E kabwarabwaraaki nanon aio n te boki ae  The United States and Britain in Prophecy, by H.W. Armstrong, man iteraniba 110, ao e kaangai rairana:

aOin taian Taeka n Buraabeti

Man te oin taeka ni buraabeti (central prophecy) aio, ao e a manga kamatoaa (reaffirmed) riki te Atua te berita (promise) nakoiia naake a moan bungiaki (birthright) – ma iai rekerekena (conditions) – n ana tai Mote! Baronga aika moan bungiaki (birthright tribes) aika Ebarim (Ephraim) ao Manate (Manasseh) a bon maeka ma (with) baronga ake nikirana (other tribes) – bwa kaain te botanaomata ae ti teuana (one nation). Te ongeaaba (obedience) nakon ana tua te Atua e na karokoa te kaubwai ae koro tirana (vast wealth) ao kakabaia (blessings) tiaki tii nakoia aika moan bungiaki (of the birthright), ae Ebarim ma Manate, ma nakoiia naba (blessings shared) baronga nikabane (all tribes) aika ana boatanaomata Iteraera (whole Nation of Israel).         

Ataia bwa uoua (2) kanoan Tuua-ake-Tebwiina (10 Commandments) aika a bon kateretereaki ikai. Tuua aikai bon tua ni kataitai (test commandments)! Bon tuua ibukin kataakin (test of) te ongotaeka (obedience), ao te onimaki (faith) ao te nano ae koaua (loyalty) nakon te Atua. E taku te Atua: “Kam na aki karaoi bouananti, kam na aki katei tamnei ke boua; a na akea i abami boua aika atibu aika kam na bobaraki i mataia, ba boni Iawe ae Atuami ngai, Kam na kawakina AU BONG AE TE TABATI . . ”(Nakoia Tibun Rewi 26:1-2, KCB). Ao koreana teuana: “ Kam na tai karaoi bouananti aika akea maneia, ao tai katea am boua ae kāraki, ma te bouananti ae te atibu, ao kam na tai katea te atibu ae katotongan te b’ai teuana i aon abami, ni katorobubua ni bobaraki nako iai: ba Iehova ngai ae Atuami. Kam na kawakin AU TABATI nako, ..“(Nakoia Ibonga 26:1-2, KPB).

        Ma iai te bwai ae riai ni karaoaki (condition) moa. . . E taku te Atua: “Ngkana kam tou muin au tua, ngkana kam kawakin au baire ma ni iri nanoia, ao N na anganingkami te karau n te tai ae riai, ba e aongan ni maiu abami ma ni kariki ua arokami” (kiibu 3-4, NI). Te kaubwai nikabane a reke man te tano. E na roko te mari irouia ni katoa ririki, akea tokin anaakin uaan arokaia. Kibu 6: “N na kareke-a TE RAOI (PEACE) i abami ao kam na . . . aki maku. . .  ao e na akea te buaka.” Ai kamaiura taeka ni kakabwaia aikai! Te botanaomata raa, n boong aikai, ae tiku n rau, n akea maakuna bwa e na niniaki?

        E bon koaua, bwa n te aonaaba aio, nikabane botanaomata (nation) iai aiaia (enemies). Ao ngkana a ruoruo (attack) aiaia? Kiibu 7-8: “Kam na kakioia nako ami kairiribai ma ni tokanikai i aoia. A na kona ni kakioia tebubua, niman i buakomi; ao a na kona ni kakioia tebuina te nga, tebubua mai buakomi. . .”

                Ngkai a mwaiti botanaomata (nations) n te aonaaba aio aika taan ekaia (aggressors) nako botanaomata tabemwaang, ao e na bon ruonaki (attacked) Iteraera. Te botanaomata ae korakora ana bwai ni buaka (military superiority) e na bon riki bwa te kabane n aba ae korakora (most powerful nation) i aon te aonaaba – moaraariki ngkana e mwaiti kaubwaina man te tano (great wealth from the ground). E taku taekan te kibu 9: “N na tabeakiningkami, N na kamwaitiia ami kariki, ao N na ‘kateimatoa’[katea] (establish) au berita ma ngkami.”

 

Ma, Ngkana . . .

Aio ngkanne kaaitaraana – NGKANA a aki karaoa kanoan te boraraoi (conditions not met): “Ma ngkana kam rawa n ongo ma n aki iri nanon au tua, ngkana kam kaki au baire ma n ribai au moti ao ngkana kam urua ao berita, ao ai bon arou naba nakoimi. N na taoningkami n te maku ao n te aorakibuaka ma te kabuebue ae e karika te mataki ma te bua ni ike. Kam na matebuaka n ununiki ba a na kang uan arokami kairiribai. N na rairaki n ekingkami nako, ao a na tae ami kai irouia aiami; a na tautaekaningkami aiami, ao kam na birinako ngkana akea naba ae e kaeingkami” (kiibu 14-17). Ana niniaki (invaded), ana taenikai (conquered), ao ana manga moan riki naba ba tooro (slaves) – n aron ngke a mena i Aikobita, imwaain kainaomataia (freed) iroun te Atua.

 

Taeka ni Burabeti ibukin Itiua te Tai.

Ti na reitia nako man te boki ae Nakoia Tibun Rewi 26, KCB: “Ngkana kam rawa naba n ongo irou i muini baikanne, ao N na kaitiua (7) rekeni kain ami bure” (kibu 18). . . Rairana teuana e konaa ni kaangai: “Ngkana kam rawa naba n ongo irou, ao rekenikaimi (punishment) e na itiua te tai okiokina (7 times).”

                Ngkana ti taraa nanon taaeka (expression) ae “N na kaitiua rekeni kain ami bure” ke, “rekenikaimi e na itiua te tai okiokina” ao e bon teretere man taekana, ao te koaua bwa e taekinaki ikai MAANIN (DURATION) tain te rekenikai ae kaotaki inanon taeka ni burabaeti aikai. Te taeka ae “taai”(times) e bon konaa n rairaki nakon RIRIKI (YEARS). Ao n aron ae taekinaki bwa ‘teuana te ririki kanga teuana te bong’, ao e konaa n reke bwa itiua 360 te bong/ririki – ae bootana 2,520 te bong (days). Ao ngkana teuana te bong bon teuana te ririki maanin te rekenikai – te rekenikai aio e a riki bwa buutan (withdrawing) ao tautauan (withholding) te berita ni kakabwaia (promised blessing) n te maan ae nakon 2,520 te ririki. Ao anne ae bon koro nanona!

                 Te rekenikai nakoia botanaomata (national punishment) – tauan (withholding) te berita n riki (birthright promise) ibukin rikirakeia botanaomata (national prosperity) ma korakoraia (dominance), e tii karaoaki nakon ana Auti Iteraera (House of Israel) are e kautunaki (headed) irouia baronga (tribes) aika Ebarim (Ephraim) ao Manaate (Manasseh).

                Kakoroan nanon berita aikai man 1800-1804 A.D. bon te bwai ae kamiimii, ao ko konaa n wareka rongorongona n te boki ae The United States and Britain in Prophecy.

                Te botanaomata ae Iteraera e bon berita (promised) bwa e na ongotaeka iroun te Atua. Ma a bon aki. Bon te tai naba are e mena Mote irarikin te Atua i aon te Maunga Tinai, bwa e anganaki riki taian babaire (further instructions), ao kaain Iteraera a kamaraa aia koora ao a katea teuana te boua ae kaaraki ae te bun-ni-kao ae koora (golden calf) bwa ana taromauriia, ao tiaki te Atua. Ibukin aia ngurengure (grumbling), uarereken aia onimaki ao aia aki ongotaeka, ao e katuaiia te Atua bwa ana aki toua aon te Aba ni Berita inanon te maan ae 40 te ririki.

                Imwiin 40 te ririki ao e mate Mote. A kairaki kaain Iteraera rinanon te karaanga ae Ioretan (River Jordan) nakon te Aba ni Berita iroun Iotua (Joshua). N ana tai ni maiu Iotua ao a bon ongotaeka kaain Iteraera nakon te Atua ma tiaki raoi ma nanoia ae banin. Imwiin maten Iotua, ao a manga bon ira nanoia aomata ni karaoa are a taku bwa e eti. Mwiin aia aki ongotaeka nakon te Atua ao a aki toki n tautoronaki irouia ueea aika a kaan nakoia. Ngkana e riki aei ao a tang nakon te Atua ao e kanakoa te tia kairiiri (leader) temanna nakoia bwa e na kainaomataia (free them). E aokioki man aokioki kakaraoan te mwaan aei.

 

Iteraera e a Tangira te Aomata bwa aia Uea

Imuiin rooro ma rooro ao te Atua e a anganiia te buraabeti/ibonga temanna bwa e na kairiia (lead) ao n tautaeka i aoia, te buraabeti ae Tamuera. Ma imwiin te tai ao a kamatoaa aomata n tangira aia uea ae te aomata (human king) bwa e na tautaeka i aoia, n aroia botanaomata riki tabeua (other nations). E taku te Atua nakon Tamuera bwa bon tiaki ngaia are a ribaia (rejected) ma bon te Atua .

                E bon kairiiri Tamuera n aron tabena ae ana toro te Atua ao e bon karaoa nanon ana tautaeka te Atua.

                E ira nanoiia te Atua ao e anganiia aia uea ae Tauro. Ma e aki ongotaeka Tauro ao e a manga oneaki mwiina iroun te Uea ae Tawita. Tawita bon tiaki te aomata ae akea ana bure, ma katoa tai e raraoma (repented) ao e rairaki (turned) man ana bure (sin). E riki Tawita bwa “te aomata ae tangiraki iroun te Atua”.  E korea te boki teuana ae nangi kakawaki naba, te ‘Taian Areru’ ke te ‘Taramo’. E katea ana berita (covenant) teuana te Atua ma Tawita ae akea inaomatam iai (unconditional) ao e aki konaa ni uruakaki (unbreakable), bwa ana tautaeka kanoan Tawita (dynasty) i aoia kaain Iteraera, e na reiti nako  n aki uruaki (unbroken) n aki toki (forever). N tokin te tai, ao te kaintokanuea anne e na manga reke iroun Iesu Kristo, n Kauaokina (Second Coming).

 

E Maenako Iteraera nakon Uoua te Botanaomata

Natin Tawita are Toromon (Solomon) e riki bwa temanna te aomata ae nangi wanawanana (wisest) i aon te aonaaba. Ma e kabuburaa anaakin mwakoron kaubwaia (heavily tax) aomata., ao ngke e mate ao e onea mwiina natina are Robuam. Ngkana e kawarerekea anaakin kaubwaia (reduce tax), ao ana toro irouna. Ngkana e aki, ao ana aki karinea bwa aia uea. Man aia iango (advice) ana kauntira aika ataei riki, ao e taku Robuam nakoia ana botanaomata bwa e na kabuburaa riki mwaitin ana bwai (heavier taxes) are e na anaia man kaubwaia.

                Ngaia are a kaaitara kaain ana utu ni baa-ni-uea Tawita (royal house of David). A katokaa aia uea ae boou ae Terobuam, ae te buraaiminita (prime minister) ngkoa i aan Toromon. Bukina ngkai e bon uea Robuam i Ierutarem, ao te botanaomata ae Iteraera a manga rinea te kaawa teuana ae raroa mai Ierutarem bwa aia kabitare (capital). (N tein aia uea riki temanna, ae Omri, ao a manga katea aia kabitare ae boou, i meangin Ierutarem, n te kaawa ae Tamaria: te botanaomata ae Iteraera (10 baronga) a maeka n meangin Ierutarem, ao te botanaomata ae Iuta (Judah) a maeka n te aba ae aranaki bwa Iteraera (2 baronga) ngkai).

A maenako kanoan te botanaomata ae Iteraera. Uringnga bwa te botanaomata ae Iteraera e bon kateaki irouiia 12 baronga (tribes) aika kanoan 12 taari (12 brothers) ake natin Iakoba (Jacob) aika maeka ngkoa i Aikubita i aan ana kairiiri tariia are Ioteba.

Imwiin maten Toromon ao tengaun (10) te baronga ake a kaitaraa uean Toromon a katea Terobuam, are ana buraiminita ngkoa Toromon, bwa aia uea. A katea naba aia kabitare ae boou i Tamaria.

Baronga (tribes) ake uoua (2) aika Iuta (Judah) ao Beniamina (Benjamin) a baireia bwa ana boutokaa Robuam, are natin Toromon. Aia babaire aei e karika te unraa imarenaia kaain Iteraera, are a tei kaokoroiia te botanaomata ae Iuta (nation of Judah), aika kaain te aba ae Iteraera n boong aikai, mai rouiia te botanaomata ae Iteraera (nation of Israel), ae e kaainaki irouiia baronga ake 10 aika a mwaingnako Tamaria.

Ngke e riki ni uea Terobuam i Tamaria i aoia ana baronga Iteraera ake tengaun (10) aika a bon taua araia ae Iteraera, ao e kabaneia man nakoaia n ibonga (priests) kaain te baronga ae Rewi (Levites) bwa e maakuia bwa mwiina ana manga raira nanoiia aomata nakon Robuam ao ngaia e na akea ana kaintokanuea. E ibitii ana botaki te Atua aika tabu (God’s holy festivals) man te ka-7 nakon te ka-8 n namakaina. Ao e bukinaki naba bwa e ibita naba te kaitibong-Tabati (Sabbath) nakon te moanibong-Tabati (Sunday). Te Tabati (Sabbath) e a bon tia ni karikaki bwa kanikinaean te boraraoi (covenant) imarenan te Atua ma kaain Iteraera (Te Otinako 31:12-18) are e kaotia bwa Iteraera bon ana botanaomata te Atua (God’s nation) ao are ni katoa wiiki (weekly) ao ana uringnga te Atua ae e karikiia (creator). Bwa inanon onoua (6) te bong ao te Atua e kaboua (renewed) ke, e manga-karika (re-created) aon te aonaaba ao te karikibwai (creation) bon kakoauaan (proof) ae iai te Atua.

 

Baronga ake Tebwiina aika Bua (Lost 10 tribes)

E riki te botanaomata aio, ae Iteraera, bwa ana ataaki bwa baronga ake tebwiina aika bua (the ten lost tribes). E bua mai irouia kanikinaean te boraraoi are e kaotia bwa I-Iteraera ngaiia. E bua ataakin te Atua ae karikiia. Ao imwiin te tai ao e bua naba mai rouia aia taetae n Ebera.

                Imwiin aia tai tebwi-ma-ruaiwa (19) ueea ao itiua (7) utu ni ba-ni-uea (dynasties), ao Iteraera ae kaainaki irouia baronga aika tebwiina a bon teimatoa ni bubure (sin), n aki kan ongo irouiia buraabeti (prophets) aika a kamwanganaaki mai roun te Atua nakoiia. N buakanakin aia kaawa (siege of war) n te ririki 721 nakon 718 B.C., ao ana Auti Iteraera (House of Israel) e a taenikai nakon Atiiria (Assyria). A kamwaingaki man mwengaia (homes), aia tabo ni ununiki (farms) ao aia kaawa (villages) ao a uotakinako bwa aomata aika taenikai iroun Atiiria nakon te tabo are maiakin te Caspian Sea.

                Mai ikanne, ao inanon tebubua te ririki, a manga mwaing-nako meang-maeao ao a tiba kinaki bwa te Baronga ake Tebwiina aika Bua (Lost Ten Tribes).

                Te aonaaba e aki ataia bwa a ngaa ngkai baronga n aomata aikai. Te aonaaba ni kabuta, n aia kaairua, ao a taku bwa kaain Iteraera bon taian Iutaia (Jews). Ma n te B’aibara ao te taeka ae Jew e bon kaineti ma kaain te baronga n aomata aika Iuta (Judah) ao Beniamina (Benjamin). A manga rin ibuakoia te baronga ae Rewi (Levi) ngke a kanakoaki iroun Terobuam man te tai are a moan maenako iai ma Iteraera.

 

2,520 Te Ririki ni Katuaeaki

Man te tai are e taenikai Iteraera (baronga ake tebwiina) -721 nakon 718 B.C. – ao te botanaomata anne e a teirakea moani bongin te 2,520 te ririki ni katuaeaki are e a kaman taekinaki (foretold) n te boki ae Nakoia Tibun Rewi mwakorona 27, ke n te boki ae Nakoia Ibonga mwakorona 27. Inanon te tai aio ao berita aika a tia n taekinaki nakon Aberaam ibukin kaubwain te aba (national wealth), te rikirake (prosperity) ao te moan aba (dominance) e a tauaki mai rouia. Te maan aei e uotiia nakon te ririki 1800 nakon 1804 ngke e a manga oki nakoiia te kaubwai, te rikirake ao te moan aba n te okinibai. E riki aei bwa bon kanoan ana rita te Atua, ae akea waeana, nakon Aberaam.

 

Aia Tautaeka Tiantaire I Aon Te Aonaaba

Taeka ni burabeti aika a mwakoro n Taniera 7, ao n te Kaotioti 13 ao 17, a bon taekinna te bwai ae tii teuana.

                E ngae ngke e kakoauaa Nebukaneta bwa iai te Atua, e bon aki kan ongo n ana taeka.

                Ao n te tai naba aei ao te Atua e bon aki reitaki ma botanaomata riki tabeua n te aonaaba.

                Te embwaea n Bwetia (Persia) e tei imwiin ana embwaea Nebukaneta ae te Karetian (Chaldean). Itibwi (70) te ririki imwiin taenikain Iuta (Judah-Jews) ao urubekean (destruction) ana Temboro Toromon ao te Atua e wiwiina te Uea Tierati (Cyrus) man te embwaea ae Bwetia bwa e na kanakoa te baronga teuana, are taan taenikai, aika kaain Iuta (Jews), bwa ana okira Ierutarem bwa ana manga katea kaua te Temboro.

                Te baronga n Iutaia (Jews) aei e bon kairaki iroun Ierubabera (Zerubbabel) are te kowana (governor) ngkoa ikekei. Buraabeti ke Ibonga aika Etera (Ezra) ao Nemiia (Nehemiah) a bon ira naba te mananga aio nako Ierutarem. E katea te kauoua n Temboro Ierubabera, te Temboro are e roko iai Iesu 500 te ririki imwiina. Kaain Rom (Rome) a bon tautaeka ikai imwaain bungiakin Iesu. Teutana te tai imwaain bungiakin Iesu, ao te Uea ae Erote (Herod), ae tautaeka i aoia Iutaia (Jews) ao e toro irouiia kaain Rom, e ibita teutana teina bwa e manga kabuburaa riki te Temboro.

                Te baronga n Iutaia (Jews) aikai aika a kaokaki nako Ierutarem 500 te ririki imwaain Iesu a bon rikirake ao ni kabutaa aon te aba ae Iuria (Judea). Akea temanna kaain te abanuea (kingdom) ae Iteraera ae okira Ierutarem ma kaain te baronga n Iutaia aio. A bon mananga nako maeaon (west by) meang-maeao (north-west) ao, inanon te tai, e a bua aia taetae n Ebera (Hebrew), ao riki kinakiia (identity). A ataaki ngkai iroun te aonaaba bwa “Baronga ake Tengaun aika Bua” , ke, te “Lost Ten Tribes.” Ti na reita aei rimwi.

                Inanon te 500 n ririki aio, ao te Atua e kanakoiia burabeti/ibonga nakoiia Iutaia (Jews) ake i aon Iuria (Judea). Ao n te tai naba aio ao aia mitinare Iutaia (rabbi) a ibiti tabeua kanoan taekan reirein te aro (religion) are e kateirakea Mote are kanoan aia aro (Judaism) are a maiu-akinna kaain Iutaia n ana tai Iesu. E a tauraoi te tai i bukin okin Iesu.

                Ti na manga okiriia baronga ake tengaun (10) ake kaain te abanuea  ae Iteraera (kingdom of Israel). N aron are e taekinaki mai mwaaina, bwa imwaain taenikaia (captivity) kaain Iuta, a kitana abaia (migrated) nako maeaon meang-maeao. N taai akekei ao kaain Atiiria (Assyrians) a kakatei maeka i nuukan Erube (central Europe), ao kaain Tiaman (Germans) ngkai a bon kinaaki bwa aia bakatibu ke kanoaiia kaain Atiiria.

                E ngae n anne, ao te Baronga Ake Tengau Aika Bua (Lost Ten Tribes) – te abanuea ae Iteraera (kingdom of Israel) – a bon reitanako kawaia nako maeaon (western) Erube ao nako Buritan (Britain). E tuai n reke raoi rongorongoiia ma a kanimakinaki bwa te baronga ae Rouben (Reuben) e tuku n maeka i meangin Buranti (northern France) ae ngkai. Ma taari aika Eberaim (Ephraim) ao Manaate (Manasseh) a bon toua nako ngkarokoa a roko i aon Buritan (Britain). Bon botanaomata aika a nanako n maeka n aaba tabeua ma a bon taua inaomatan are bon abaia nikoaua (colonists).

 

A Anganaki Natin Ioteba Te Ara ae “Iteraera”

I mwaain matena ao Iakoba (Jacob), are e a tia n manga katokaaki arana ae Iteraera (Israel), e anga nako te kakabwaia (blessing) ibukiia naati (birthright) nakon natin Ioteba ake uoman, aika Eberaim ao Manaate. Iakoba, arana ngkai ae Iteraera, e ngae ngke e matakii (blind) are e a aki konaa n nooriia raoi ataeinimwaane ake a tei matana, e kaaibiroi baina, bwa “e arora baina ae ataina Iteraera ni katoka i aon atun Eberaim are te karimui; ao e katoka baina ae te maing i aon atuni Manaate. E kaibibiti baina kioina ngke bon te karimoa Manaate. E taetae Iteraera ni katekeraoa Ioteba ni kangai: ‘Ke e katekeraoia ataeinimane aikai te Atua are a toro irouna tibuu ae Aberaam ao tamau are Itaaka, ba te Atua ae e a tia ni kakawakinai mangke I riki ni karokoa te bong aei. Ke e katekeraoia te anera ae e a tia ni kamiuai man taian rawawata nako. Ke a kamauia arau ma araia Aberaam ao Itaaka. Ke a rikirake ao ke a maiti aia kariki i aon te aba’” (Karikani Baai 48:14-15, KCB).

                Ti na reitaanako kanoan te boki ae “The United States and Britain in Prophecy”:

         Antai ae e na rikirake nakon te maiti ae e buraabetinaki? Antai kanoana are e na kamwaitaki nakon mirion ma mirion (kanga mwaitin itoi i karawa)? Tiaki Iuta (Not Judah), are tamaia kaain I-Iutaia (Jews) – rawea aio! – ma EBERAIM AO MANAATE! E aera ngkai a kamatakiiaki mataiia ao aia ataibwai (understanding) taan kairiiri n te aro ma taan kamatebwaia te B’aibara nakon te Taekan te B’aibara ae e nangi mataata aio?

            Taraia, Iteraera (Iakoba) e bon aki anga taeka ni kakatekeraoi (kakabwaia-blessings) nakon tii temanna, ma ngaiia nikauoman – “Ke e katekeraoia ataeinimane aikai,”e taku Iteraera. Taeka ni kakabwaia aikai a bon katokaaki i aoiia ni kauoman.”Ke a kamaiua arau” bon kanoan te kakabwaia aio. Arana bon ITERAERA. Ngaia are, bon kanoan taari ake uoman aikai, tiaki kanoan Iuta, ke Jews, aika aranaki bwa ITERAERA. E nangi mataata ikai bwa te ara ae Iteraera e bon kamatoaaki ao ni titambwanaki raoi i aon EBERAIM ao MANAATE!

            Te koaua ae kabubanako – ma e nangi mataata warekana n aron are ti nooria n matara! Ao uringnga bwa te kibu aio e aki tangira “rairana” ke “kabaraana teuana” ke “nanona ae raba” bwa ko na oota iai! E nangi mataata n te kibu aio bwa aran Iakoba, are e ibitaki nakon Iteraera, e na riki bwa OIN AIA BWAI (POSSESSION) ao aia bai (property) – te ara (label) ke araiia botanaomata aika kanoan Eberaim ao Manaate!

              Antai, ngkanne, n aron ae taekinaki n te B’aibara, bon kaain Iteraera ni koaua (te reeti ao te botanaomata) n taai aikai?

              Eberaim ao Manaate!

              Eberaim ao Manaate a bon anganaki te kariai (the right) bwa aia bwai te ara ae Iteraera. E na riki bwa aran aia botanaomata (national name) kanoaiia (descendants) nako. Ao kanoaiia bon tiaki Iutaia (Jews)! Karinna raoi aei iroum.

               Ngaia are angin taian taeka ni buraabeti ibukin “Iteraera” ke “Iakoba” a bon aki rootaki iai kaain I-Iutaia (Jews) ke botanaomata riki tabeman aika tao kanoan ana baronga Iteraera (tribes of Israel) ake tabeua! Uringnga raoi aei! Bon tiiii tabeman kaain aaro nako, taan reirei i aon te B’aibara ao naake a taku bwa a bakuaku i aon te B’aibara aika a ataa te rongorongo aei n boong aikai. A mwaiti aika a rawa n kan ataia!

               Ao imuin te tai, ao kanoaia taari aikai, Eberaim ao Manaate, a bon riki bwa botanaomata aika mwaiti – te botanaomata teuana (nation) ao te botanaomata aika a mwaiti (company of nations). Kakabwaia ibukin te botanaomata (national blessing) e bon bwaro nako aoiia nikauoman. Aikai kakabwaia aika a reke irouiia taari ake uoman aikai ma tiaki nakoiia baronga ake tabeman!

 

E Kaaibiroi Baina Iakoba

N te tai aei, ao e nooria Ioteba bwa angaatain (right hand) Iakoba e bon aki tokaa i aon atuun te karimoa. Ao e a kataia ni kamwainga.

                “Tiaki arona anne tamau, ba bon te karimoa teuaei, ma ko na katokaa baim ae ataim i aon atuuna. Ma e rawa tamana, ao e kangai: ‘I ataia, natiu, I ataia. E na riki naba ngaia ba te botanaomata, ao e na kakanato naba. Ma e na kakanato riki karimuina; a na riki ana kariki ba botanaomata aika a maiti.’ Ao e katekeraoia, ngaia uoman, n te bong arei, ni kangai: ‘Ke e kangai Iteraera ngkana a katekeraoi: ‘Ke e katekeraoiko te Atua n ai aroia Eberaim ao Manate.’ E karinea iai Eberaim i aoni Manaate” (Karikani Baai 48: 18-20, KCB). Ikai ngkanne ao taeka ni kakatekeraoi a aikoa kaain reke nakoiia nikauoman. E bon taetae ni buraabeti Iakoba ibukin kabwaian te tari temanna (each) ma temanna (individually).

 

Berita Ibukin Kabwaian Buritan Ao Amerika

Ti na uringnga, bwa tao, ngke e ongotaeka Iteraera iroun te Atua (uruan te Tabati (breaking the Sabbath) ao taromaurian te boua-ae-kaaraki (idol worship) aika a kateretereaki n Nakoia Tibun Iteraera 26, KCB; Nakoia Ibonga 26, KPB), a na konaa, n ana tai ngkoa Moote, Iotua, ao nikarokoa te tai are a tautoronaki iai n 721 – 718 B.C., n reke irouiia te kakabwaia are ibukin te kaubwai (wealth) ao te bwaibwai (material possession) are ana berita te Atua, te berita n riki, nakon Aberaam. Ma, ngkana a aki ongotaeka ao taian kakabwaia aikai a na kainaki mai irouiia inanon te maan ae 2,520 te ririki – man 721 B.C. nakon A.D. 1800.                                                                         

                Tao e a mataata ngkai bwa imwiin 2,520 te ririki, ao n teirakeaki man A.D. 1800 ao kanoan Ioteba, ake e mwaanganako nakon uoua te botanaomata (nations) aika kanoan Eberaim ao Manaate, a riki bwa botanaomata aika te kabanea ni kaubwai (wealthiest) ao ni korakora (most powerful) i aon te aonaaba.     

 

United States (Amerika) Bon Manaate

Man taeka ni kakabwaia aika a Kaman burabetinaki iroun Iakoba, ao e teretere bwa Eberaim ao Manaate ana bon reke irouiia kanoan te berita n riki (birthright), ao ana kaai n maeka inanon te tai ae maan ao imwiina ana maenako.

                N Karikani Baai 48 ao Iakoba e anga nako te berita n riki nakon natin Ioteba ake uoman, are e bon kakabwaiaiia nikauoman. Ao imwiina, e manga kakabwaiaia ni KAOKOROIIA – Manaate e na riki bwa te botanaomata teuana ae KORAKORA (single GREAT nation); Eberaim, te botanaomata aika MWAITI (COMPANY of nations).

                Ao ana taeka riki ni buraabeti Iakoba ibukin boong aikai: “Ioteba bon te aroka ae uaa irarikin te kouburake n ran; a kawanako m’angana riaon te o” (Karikani Baai 49:22, KCB). E taekinaki ikai bwa Ioteba – Eberaim ao Manaate ni kauoman – ana riki bwa taan tatauii botanaomata (colonizing people) ma abaia n bongin te kaitira (latter day) aio, ao aia botanaomata e na m’anganako mai Buritan ni kabutaa te aonaaba.

                N ngaiia ni kauoman, ao a rikirake Eberaim ma Manaate bwa botanaomata aika mwaiti, ao imwiina a maenako (separated), n aron ana taeka ni buraabeti Iakoba are n Karikani Baai 48. Kaain Amerika a kakoroa bukin aio ngke a moan kiitana Ingiran (England) n 1620 bwa ana bon katea aroiia n te aba ae boou ae aranaki bwa Ingiran ae Boou (New England), ae kinaki ngkai bwa te United States of America, ke Amerika. Imwiin te tai ngke e a manga korakora aia botanaomata i aon Amerika ao a manga karekea inaomataia mai iroun Buritan n 1780 tabun.

                Ma e na kanga U.S.A bwa kanoan Manaate ngkai a mwaiti ana botanaomata aika roko man aaba riki tabeua irarikin Ingiran? Kaekaana aio: E bon korakora naba kaain te baronga ae Manaate aika tiku i Ingiran irarikin kanoan Eberaim nikarokoa e a inaomata Ingiran ae Boou. Ma aia bakatibu a bon raumeaaki rinanon aaba aika mwaiti aika i aon kawaiia nako Ingiran. E ngae ngke a tiku ni maeka n aaba akanne ao e na “akea te koraa teuana ae e na baka i aonatano” (Amoti 9:9, KCB). “Koraa” aikai a bon aki kitana abaia aikai nikarokoa a bon mananga (immigrated) nako Amerika imwiin kainaomatan Ingiran ae Boou. Tiaki nanona bwa aomata ni kabane aika a mwaing nako Amerika bon kanoan Manaate, ma bon angina. Iteraera, ngkoa, e bon butimaiia tiantaire, aika a manga riki bwa kaain Iteraera inanon tikuiia n maan i aon abaia ao n iein ma kaain Iteraera.

                E aranaki Amerika bwa te “melting pot of the world”, ke, kabwaraana teuana: “te aba ae bane aekan aomata i nanona.” Tao e na kakewea te riki mai iroun Manaate, e bon aki, ma te koaua aio e bon kamatoaa riki rikin Manaate. E na maenako Manaate mai roun Eberaim bwa e na riki ngaia bwa te kabanea n aba ae te kabanea ni korakora ao te kabanea ni kaubwai i aon te aonaaba. Tii Amerika n tii ngaia, ae kakoroa kanoan te buraabeti aio. Manaate bon te ka-13 n baronga. Bon tengau-ma-uoua (12) mwaitin baronga (tribes) aika a karika te botanaomata ae Iteraera. Ioteba bon temanna mai buakoiia – ma te kakabwaia e nakon natina ake uoman: Eberaim ao Manaate. Ma ngke e bwenaua ana baronga Ioteba nakon uoua ao Manaate e a maenako, mai roun Eberaim, bwa te botanaomata ae inaomata i bon irouna, ao e a riki bwa te ka-13 n baronga.

                Tao e na kamiimii ngkai e moan kateaki Amerika irouiia 13 te korone (13 colonies) i aon Ingiran ae Boou (New England – Amerika)?

                Ma teraa aroia baronga aika a ataaki bwa te Lost Ten Tribes? E ngae ngke te berita n riki (birthright) bon ana bwai Ioteba, ao taian kakabwaia a reke iroun te British Commonwealth of nations (Eberaim) ao te United States of America (Manaate), ana baronga Iteraera ake uwanuua (8) bon kaain te botanaomata are e moan rineiia te Atua. Ngaiia naba a bon kakabwaiaaki ma te kaubwai ae bon tau – ma tiaki n aron naake a reke irouiia te berita n riki.

                E na abwabwaki kabwarabwaraia baronga ake 8 aikai bwa a mena iaa, ngkai, n te mireniam ae boou aei. Ma, e ngae n anne, ao bon iai kakoaua (evidence) aika a kaotia bwa kanoan baronga ake 8 aikai a mwaing nako meang-maeaon Erube  (northwestern Europe) ao ni maeka n taabo aika a kinaaki n araia ngkai, aika Holland, Belgium, Denmark, northern France, Luxembourg, Switzerland, Sweden, Norway. Kaain te aba ae Iceland bon iai naba rikiia n Viking – a rekereke ma Sweden ao Norway. Tian aaban tautaeka (political boundaries) n boong aikai a aki kaotia raoi bwa e ngaa taian tia (boundary) imarenan baronga n Iteraera aikai. E bon ibibitaki taian tia (boundaries) imuin taian buaka ao kakauntaeka aika a kakaraoaki, ngaia are e konaa n riki bwa te botanaomata teuana e konaa ni maenako bwa tabeman ana reke i aan te tautaeka teuana ao tabeman i aan te tautaeka ae teuana riki. Te katootoo: te Berlin Wall, ngkoa. Te tia are e kateaki i aon Tiaman ngkoa, imarenan tautaeka aika uoua. E kateaki rinanon kaawa are e a nooraki bwa tabeman kaain te utu ae tii teuana a kunea bwa aia auti e mena n iteran te o teuana n maenako ma nikiran aia utu aika a tei aia auti n iteran te o are teuana. Ma, e ngae n anne, ao e bon kakoauaaki bwa ana baronga Iteraera ake uaniiua (8) a moan kateimaeka n meang-mainukun Erube.

 

Taeka N Buraabeti Ibukin United States Ao Buritan Ibukin Boong Aikai

Ngkai e a tia te Atua n karaangaa (pour out) te kabwaia n akea arona, ae e tuai n nooraki irouiia aaba nako, i aon Amerika ao Ingiran, ao ngkai e nangi kaetiia (correct them) bwa aongan iira nanoia (enjoy) n kaubwaia nako (blessings), e nangi karokoa te kangaanga nakon abaia (national disaster) ae bon tuai n nooraki irouiia aaba nako! A mwaiti taeka n buraabeti aika taekinna aio!

                Teuana te buraabeti ae kaota koauan (proof) rongorongon Iteraera n boong aikai, ae bon kabwarabwaraaki raoi, ao e kateretereaki raoi, ao ae e bon kaineti ma Iteraera, e reke n ana boki Mika 5:7-15. E taekinaki ikai nikiran Iteraera ae uwarereke (remnant) – Iteraera ae moten (modern) n taai aikai – n te tabo are e mena iai. E kabwarabwaraa kaubwaiia (wealth), aroiia n kairiia aaba nako n itera nako (dominance), ao imwiina e kabwarabwaraa manga bakan Amerika ao Buritan man neiia aika kakannato.

                Ao an nooria: “Ao ane a mena nikiraia Iakoba i buakoia botanaomata aika bati n ai aron te aoi mairoun Iehova, n ai aron te karau i aon te uteute ae e aki kantaninga te aomata” (Mika 5: 7, KPB; Mika 5: 6, KCB; Micah 5: 6, KJV). Uringnga bwa te aoi ma te karau bon bwaai aika kainanoaki ibukin karikirakean maiun te tano (agricultural productivity) ao riki, bon kaotan te KAKABWAIA ao te KAUBWAI nakoiia botanaomata (nations) mai iroun te Atua.

                Reitia: “Nikiraia Iteraera [Iakoba] i buakoia botanaomata, n ai aron te raian i buakoia maan i buakonikai ao i buakon nanai n tiibu. Ngkana a roko ao e toubekaia ma n raebitia, ao akea ae e kona n rawea konana mairouna” (Mika 5:7, KCB; Mika 5: 8, KPB; Micah 5: 8, KJV).

                Te kabotau (symbolism) aio e kabwarabwaraa taekaia nikiraia Iteraera ngkai iai te BAWA ae KORAKORA (GREAT POWER) irouiia – kanga te raian i buakoia aaban nako te aonaaba.

                “Ke e kateaki baim nako aoia aiam, ao ke a bane tān ribaiko n teweaki nako” (kibu 9, KPB) ke n taenikai (defeated). A BON konaaki aiaia man te tai are e bwaro kanoan (blessings) te berita n riki nakon Amerika ao Buritan man 1803, rinanon ana Moan Buaka te Aonaaba, te Kauoua ni Buaka, nikarokoa e a ibitaki man te buaka ma Korea (Korean War) n banen 1950.

                Man te tai anne, ao taian kakatekeraoi a manga anaaki – man te tai anne ao akea te buaka ae kakawaki aika a tia ni tokanikai iai Amerika ke Buritan! A konaaki naba n te rabakau ae boou – Rutia e moan roko i karawa (space), e moan karaoi rokete aika te IBMs, ao e bati riki. Tiaina (China) e moan karekea naba te rabakau ibukin kabonganaakin te computer ibukin te buaka, ao a mwaiti kurikuri riki.

                Taeka ni buraabeti aikai a bon kaotia bwa n te tai naba are e raanga te kakabwaia nakon Amerika ao Buritan, ao a bon kakatekeraoaki naba aban nako te aonaaba – bwa bon botanaomata aikai aika a anga baia ni buobooki nakoiia aaba nako rinanon te Marshall Plan, te Point Four Program, te Alliance for Progress, ao mirion ma mirion te rawawata te wiita (wheat) nakoiia aaba aika akea kanaia (starving nation).

                N tain te Moani Buaka ao te Hoover Program e kaikoa aekan amwarake aika nangi mwaiti. Te amwarake aei e kamauiia botanaomata aika mwaiti man aaba nako man te baki.

                Ioteba ni kawai e bon kaikoa te wiita ao aekan amwarake are a kamauiaki iai botanaomata aika a kakaokoro n tain te rongo n taai akekei. Ioteba n taai aikai e bon karaoa naba aio. MA – e nangi korakora te aki ongotaeka ao kaaitaraan ana Tua te Atua irouiia, tiaki n aron Ioteba ni kawai are e bon ongotaeka ao e toro (serve) iroun te Atua ma nanona nikabane.

                Bon Amerika te “raian” ibuakoia aaba nako – are rinanon buakan te aonaaba ake uoua (2 World Wars)  ao e kateimatoa te rau (peace) ao mwengaraoiia botanaomata nikabaneiia i aon te aonaaba.

 

Te Kabuanibwai Ae Karina

E ngae n anne, ao n kanoan te buraabeti aio, ao e taku te Atua: “Ao n TE BONG AREI, bon ana taeka Iehova, N na teweia nako am aoti” [war horses – Moffat translation] – tanke (tanks), kaibuke (ships), rokete (rockets) “mai buakom, ma n urua am ka-ni-buaka: ao N na tetewe nako kawan abam, ma ni kab’aka am kawa aika nonoaki ni kabane” (kiibu 10-11, KPB). (Nooria raoi, kawa aika nonoaki (strongholds???.) Te kanare (canals) ake te Panama Canal ma te Suez Canal, aika tautaekanaki iroun Amerika ao Buritan, aika nangi kakawaki ibukin te te okinibwai, a okira kaain te aba. Te Rock of Gibrialtor are e tautianna te roko n te Meditarranean Sea, e a okira naba kaain te aba.

                E taku te Atua bwa e na karao aio! E bon bairea muin (outcome) taian buaka te Atua (Taramo 33:10-19, KCB).

                E nangi mataata aei. Ikai ao te Atua e kaotiia (identifies) botanaomata aika te kabane ni kaubwai (wealthiest) ao n ibuobooki (beneficient), te KABANE NI KORAKORA (most POWERFUL) i aon te aonaaba – ma n te tai are e a bon roko n tokina (zenith) korakoraiia, e a karina naba n “urua” kakannaton korakoraiia (noora Nakoia Tibun Rewi 26: 19, KCB), e korei nako aia bwain ni buaka ao e urui aia kawa (cities)! Ibukin teraa?

                Bukina bwa, n aron are e taku te buraabeti, e korakora te “tabunea” ao a nangi mwaiti taan “tarataraa karawa” (astrology), ao mitinare ni kewe i aon abaia aika a rawa n tataekinna ana tua ao katein te Atua ae maiu!

                E mwakoro i aon aia mane (money) kaain Amerika “In God We Trust.” Ma e nooraki bwa a mwiokoia raoraoia man aaba nako (allies) ao wanawanaia, ibukin maiuraoiia, ao tiaki te Atua.

 

KIMOAAKIN ANA BWAI TE ATUA

Bon iai ana tua te Atua ibukin te mane ibukiia aaba nako. E taku bwa 10 te katebubua (one-tenth) man am raka, ke man boom n mwakuri, bon ana bwai te Atua ibukin kabutan ana waaki ao ana mwakuri.

                N ana boki Maraki 3:8-10: “E riai te aomata n mamana (rob) te Atua? Ao ngkami kam mamanaai (have robbed me). Ao kam kangai: ‘Ti mamanaiko ni kanga? (How?)’ Kam mamanai ni kabuian (tithes) ami bai ao n ami angabai (offerings). A reke kaimi (cursed), ngkami te botanaomata ni bane, ba kam mamanai. Kam na kabanei kabuian ami bai ni uoti nakon te Temboro, ba e aongan iko te amarake iai. Kam na kataai (prove me) iai, ao kam na noria ngkana I aki kauka (open windows) karawa ma ni kabaroa (pour out) te kabaia (blessings) ae moan te bati i aomi, ngai Iawe ae Moan te Maka” (Maraki 3:8-10, KCB). Ti na noora taekana n aia B’aibara Boretetanti: “E na raweb’aia te Atua te aomata? Ma kam bon raweb’aiai. Ao kam kangai, Ti raweb’aiko ni baika ra? Ni kabwian nako b’āi ma karea. A reke kaimi n te taeka ni kareke kai; ba kam raweb’aiai ngkami, ae te botanaomata aei ni kabanea. Kam na kabane kabwiani b’āi n urakin nakon te auti ni kaiko b’āi, ba e aongan mena te amarake ni maneabau, ao kam na katāi ngkai n aei, bon ana taeka Iehova Tebaota, ba tao N na kauki mataroan nako karawa nako imi, ma n nurakina kakabaiami, ni karokoa aki-rekeni nena”(Maraki 3:8-10, KPB).

                E rawata te tai, ae nonoraki, ngke a tia n taia (harvest) uwaan arokaiia kaain Amerika ao e a aki reke nneiia n autina are a karaea n katikua i tinaniku. Eng, e a bon tira te mari i aon Amerika are a manga aki tabeakinni nikarokoa a buakaka.

                Imwiin te ririki 1800 ao e korakora n rikirake Amerika bwa muin ana ongeaaba Aberaam ao ana berita te Atua nakoina. Ma ngkai, ngkai e a tia n reke te kabwaia (prosperity) nakon temanna ma temanna (individual) ao n nakon te aba (national), ao a karao te bure bwa a mamana ke a raweb’aia te Atua. Ae are e karika Amerika bwa e na karekeaki kaina (cursed). E nooraki aei n te buaka are i Vietnam, ao e a kanamakinaki bwa Amerika e a keerikaaki korakorana ao e nangi akea ana tokanikai n buaka aika kakawaki. Akea ngkai te bwai ae e nangi kariaa Amerika ma tii taiani kangaanga aika ana tei imwaaina, aika ana tooma nako korakorana nikarokoa a rairananoiia (repent).

                Ana kabwi te Atua e bon tabu (holy) nakoina (Nakoia Tibun Rewi 27:30, KCB). Ana Tabati te Atua, te kaitibong ni katoa wiiki, e bon tabu nakoina. Ma, ti bon “aki ata okoron ane tabu ma ane e aki tabu” (Etekiera 22:26, KCB).

 

Karaoiroan Te Bure Bwa E Na Butimaeaki Irouiia Aomata

Ti karaoi buure n aomata (individual sin) ao buure n aba (national sin) ao ti karaoi n te anga are e na butimaeaki irouiia botanaomata.

                N taai akekei, n te mireniam ae nako, ao e kakaeaki bwa te bure raa ae e nangi kakaraoaki n te aonaaba (most universal sin). Rekena: “Te nano n aki kan karabaraba”, ke, “Ingratitude.”

                Eng, bon te bure ae taabangaki anne. Teuana riki te bure ae nangi kabuta, ao bon teuana naba ae e a kaman kakaraoaki (oldest), bon kabonganaakin buaka te ‘bootaki’ (sex). Eng, e bon tataekinaki bwa te mwakuri n kabekaau (prostitution) bon te moan mwakuri are e a kaman kakaraoaki (oldest profession).

                E karekea ana aanga ikai Tatan bwa e na karikia bwa te maan ae e na korakora kakaraoana ao e na butanako nako aon te aonaaba ni kabuta. E karako aika ataa aio. Tatan, arona ngke e karikaki, bon akea ana kai ni kariki (no sex). E nangi maraki nanona ngkai te Atua e karikiaa aomata ma aia kai ni kariki. Ngaia are, e kamaningaiianako aomata Tatan bwa ana kakaraoi buure aika rekereke ma aia kai ni kariki (sexual sins), bwa te bure ae kabuta (universal) ao ae e nangi uruuru (desctructive).

                N taai akekei, n korakoran ana tai te aro ae te Roman Catholic (Katorika), ao i aon Ingiran ao Amerika, n te tai ae e aranaki bwa te “Victorian age” (1803-1901), ao ‘sex’ (te bootaki) bon te bwai ae nangi taburoro maroroakinana ao e nangi kangaanga bwa ko na ongo i wiin temanna ma temanna. E manga karika ‘sex’ (te bootaki) Tatan bwa bon te bwai ae nangi “kamamaa” (shameful) ao e nangi buakaka (evil) are e bon aki tataekinaki – are e a rairaki nanona man ‘te bootaki’ nakon ‘te baitingako’. Inanon te tienture ae boou ao teuae Sigmund Freud, te founder of psychoanalysis, e ibita nikabane te iango i aon aei. Man taai akekei nikarokoa ana Moan Buaka te Aonaaba ao e tabuaki (illegal) i aon Amerika bwa ko na koro rongorongo ke ko na katokaa tamnei, kabonakoa, ke n tangoa te boki ae e rekereke kanoana ma te aro n baitingako. Ma, imwiin te moan buaka aio ao te tua (law) are e katabua (forbidding) kabutan rongorongon mwakuri n baitingako e a mwaotorikiriki (broken up). E bwaro nako aon te aba, kanga naon te ia-raa, booki n wareware, booki aika iai tamneiia, makatiin, biirim.

 

“Nanon te Sex ae Bua” 

N teiraken te ka-20 n tienture, te kibuntaeka ae “the new morality” e a moanna n ibita aroaroiia (atitudes) aomata. N boong aikai ao waaki ke bwaai aika rekereke ma te baitingako a rin ibuakon taian marooroo n nutibeeba, te reirio, te TV, are a raira te babaitingako (promiscuous sex) nakon te bwai ae e a butimaeaki irouiia botanaomata (public acceptance). N boong aikai ao tao iai ae e na konaa n titiraki bwa tao tii uoua i aon te kabubua, ke, 2% ibuakoiia taan mare aine tao a kiibono (virgin) n te tai are a mareaki iai. Te mare (marriage) irouiia botanaomata tabeua e a bon aki bainaki n taai aikai. N taabo tabeua ao mwaitin te buu-raure (divorces) e bon orooro ma mwaitin te mare. Te utu (family) e a otooteaki (broken down) n akea arona e ngae ngke te bwai ae te utu bon aan (foundation) ao riinnukan (backbone) te botanaomata (civilization) teuana ma teuana.

                E a moanna n korakora riki aki tangirakiia ataei (children not wanted). Te kabaka-nati (abortion) e a korakora ngkai butimaeana irouiia botanaomata.

                E karika te sex (bootaki) te Atua, tiaki tii ibukin kateimatoaan te reeti n aomata, ma e na karekea te maiu, te kukurei, nakon te itangitangiri ae itiaki ao te tangira ae banin imarenan te mane ma buuna te aine, ao riki, e na riki bwa te ‘kora’ ae e na kamatoaa kabaeaia (bind tightly) aroiia ni kukurei taanga aika a tia n mareaki. Ma rinanon te waaki n taai aikai, ao te ‘kora’ aio are e riai ni kamatoaa aron kabaen te maane nakon buuna te aine e a moanna n nooraki bwa bon te ‘kora’ are e kokoreaki bwa e na urua te mare.

                E bon nangi ribaa (condemn) te mwakuri n tangako are imarenan te mane ma te mane, ao te aine ma te aine (homosexuality) te Atua. E kamaunaa (destroyed) te kaawa ae Totom ao Komora ibukin aia waaki n tangako aio. E bon kabureaki te mwaan aio n aron taekana n ana moan mwakoro Roma (Romans, chapter 1), are e taekinna bwa naake a kakaraoa te mwaan aio bon akea neiia n abanuean te Atua. Ti manga kataia n katangiraoa te ara ae kamaira aio ae homosexual, ao n araniia naake a kakaraoa te mwaan aio bwa “gays”. Itera nako n koro rongorongo (media) ao bon botanaomata nako a moanna ni butimaea (make acceptable) te mwaan aio ao a aranna bwa “sexual preferences”, ke, “inaomatan te aomata n ‘bootaki’ ma takun nanona” – raona n mane ke n aine, te man (animals) ke te taoree (dolls). Tia riki ngkai bwa botanaomata aika taan mamanginging ao e ngaa (thousands) ma ngaa aomata aika a tia ni kabuanibwai irouiia taan kabubuti aika a mangnging. E ngae n aei ao a bon kaungaaki aomata bwa ana mooi rinanon taian katanoata (advertisements) aika kakaotaki n te TV ao beeba ni kaongoraa.

                Ti bon kaorakiira man ara bure (sin) n aoraki n ai aron te arokooro (alcoholism), te AIDS, te borokii (herpes) ao aekan aoraki riki aika reke man te wewene ni bure n aki akaaka, ao imwiina ti manga kataia n katuaa te rekenikai aika ana reke man burera aikai n karaoi kakae (research) bwa e na karekeaki bwai n aorakiia (cure) bwa e aongan reitinako aroarora n kakaraoa mwakuri n tangako aikai.

                Ti na reitia nako n ana boki Mika mwakorona 5. Ngaia are, te Atua e na kataereira (punish) ao e na urua (destroy) maiura – ma tii ngkana ti rairaki (repent) – i mwaain te tai are e na roko n tiriboiia “beekan” (kibu 14) are e na kakoroaki bukina n TOKIN te tai ao n te tai are kauokin (second return) Iesu Kristo bwa aia Uea ueea!

                Akea te botanaomata ae e tia n kakoauaaki bwa a kakoroa bukin te buraabeti aio. Tii kaain Amerika ao Buritan aika kakoroa raoi bukina.

                Ngkai e moanna n toki kakannaton Amerika, n aron Buritan ae e a anaaki mai rouna ana tabo aika a kakawaki i aon te aonaaba, ao Amerika e anga nako Panama Canal – ngkai e a moanna n iti ana koora (gold), ao ana mwakuri ibibitakin boong (climate change) e bae n rikirake, taeka n buraabeti aikai a bon KATERETEREA raoi te koaua bwa a mena iaa ngkai “nikiran” (remnant) ana botanaomata Iteraera n boong aikai!

 

Rekenikai nakoiia Botanaomata Nikabaneiia

E na kamatataaki raoi – man ana taeka ni buraabeti te Atua – bwa te rekenikai ae nangi korakora e na bwakara Buritan ao Amerika – n rekereke ma kaain Buritan aika a maeka n aban nako te Korone. Ana kataereaki naakai moa.

                Ma tiaki tii ngaiia botanaomata aika ana rootaki n te kataere aio. Te Atua bon te Tia Karikiia botanaomata nikabaneiia. E bon tabe naba te Atua ibukiia botanaomata ao reeti ake ti araniia “beekan.” Bon aomata naba ngaiia. Ngaiia naba aika a bon karikaki bwa katotongan te Atua, ao iai iroiia te konabwai bwa ana konaa n riki bwa aekan te Atua n tamnei ao kateina. E kanakoa Bauro te Atua nakoiia botanaomata aika tiantaire!

                Botanaomata nikabaneiia a tia n kaaitaraa, n ribaa, ao n tannako mai iroun te Atua ao kateina nako. E bon aki konaa n reke te rau (peace) i aon te aonaaba nikarokoa a bane n rairaki aomata nakon te Atua ma kateina, ao n kairaki n ana tautaeka ae te kabane ni tamaroa!

                Botanaomata nikabane a bane n reke n korakoran angi buakan te ukoukon anti ae tabe ngkai ni kawaekoa urubekebeken te aonaaba aio ae e kateaki irouiia aomata man kairakiia iroun Tatan.

                Rinanon Ieremia ao e taku te Atua: “E na roko neān te kiriwe i tabon aonaba: ba iai ana kauntaeka Iehova ma botanaomata. E na kauntaeka ma iriko nikabaneia; E na anga akana buakaka nakon te kabāng, bon ana taeka Iehova Tabaota. . . . e na oti nako te kai (evil) man te botanaomata nakon te botanaomata teuana, ao e na kateirakeaki te ang ae baibati mai tabon aonaba . . . “ (Ieremia 25:31-32, KPB).

                E na kabongana te botanaomata ae te United Europe te Atua bwa ana kataerea Buritan ao Amerika. Ao imwiina e na karokoia baronga n Kominiti (Communist hordes) bwa ana oreanako ao ni kamauna te Roman Europe.

                Ti a moanna ngkai n rinnako inanon te tai ae e na nangi korakora kangaanga n riki n te aonaaba – koro mangaongaon te aonaaba! Iai ngkai te buaka, te itabaraaraa, te kakauntaeka, te kakamaaku, te iowawa, te kakamwarua i aon Atia (Asia), Aberika (Africa), Amerika Maiaki (South America), Amerika I-Nuuka (Central Amerca), Airan (Ireland), aban nako te reeti n Arabia (Middle East) aban nako te Orienti (Orient) – ao i aon Erube (Europe) ao Amerika Meang (North Amerca). E a taotira te kakariki i aon te anaaba (population explosion) are e a manga riki bwa tabeaiangan mauiia botanaomata (threat to human existence). Te bure n aomata (crime), te iowawa (violence), te aoraki buaka (sickness), man-oraki (diseases), te karireataata (inequality), te raarikin (poverty), te kamaira (filth), te maiu inanon te kanimumuta (squalor), te kainano (suffering) – bwaai aikai a bane n oreaki iai botanaomata NIKABANEIIA!

                Ma, n aron are e moan anganaki Iteraera te kakamaiuaki (salvation), ao e na anganaki naba te moan kataereaki (corrective punishment).  

                                             

Ara Tai Ni Kananoanga

Noora ana taeka n buraabeti Ieremia:

“I ongo te takarua ni maku, e a ki rau te aba ba e bora ni maku. Karaua iangoia: e kona ni bung te mane? E aera ngkai I noria mane ni bane ba a tau biritoia, n ai aroia aine aika ariri,ao a a bane ni mamaraki moaia? E nangi roko te tai ni kananoanga ae akea n aiarona. Bon te tai ibukia [Iakoba], ma a na kamaiuaki mai iai” (Ieremia. 30:5-7).

                Uringnga – n te tai are a anganaki taian kakabwaia natin Ioteba ake Eberaim ao Manaate (Karikani Baai 48:16), ao e taku Iakoba, “ke e atongaki ARAU i aoia” – i aon Eberaim ao Manaate – aika a kinaki bwa Buritan ao Amerika n boong aikai. E kaotaki ikai bwa i aoiia antai aika ana bakaraki n taian kangaanga nako – i aon Buritan ao Amerika. 

                Ma n ningngai te tai are e na bakariia iai? Tai taku bwa te taeka ni buraabeti e a tia n korobukina, ke tao e kaineti ma bwaai aika a tia n riki nakon Iteraera n kawai (ancient Israel). Warekia nako Ieremia 30:7: “. . .bon ana tai Iakoba ni kananoanga; ma e na kamaiuaki mai aonaba. Ao n te bong arei, . . . ao N na otea ana amo mai aon roroam, ao N na motiki kabaeam; ao e na aki manga toronaki irouia iruwa: ma ana toro iroun Iehova ae Atuaia, ao iroun naba Tawita are aia uea, ae N kateirekea nako ia.” (Tawita, n tain te MANGA UTI (RESURRECTION) – n ROKON Kristo!

                Te tai ae taekinaki ikai bon te tai imwaain OKIN Iesu – e na roko bwa e na kainaomataa Iteraera (Iteraera ae boou)– n aron Mote ngke e kainaomataa Iteraea n kawai man te tautoronaki irouiia kaain Aikubita.

 

E A Kaman Tataekinna Iesu!

Taeka ni buraabeti aika tabeua a bon tataekinna naba te tai ae e na roko te kangaanga ae akea arona aio. Taekana ae e kateaki mai iai n te Nu-Tetemanti bon te karaka are Te Kabwarabwara n Maungan Orive – are e koreaki n Mataio 24, Mark 13, and Luke 24.

                A bon titirakinna ana abotoro iesu bwa NINGAI (when) te tai are e na manga oki iai (Second Coming) – ao TOKIN te aonaaba aio (End of this world), ao manga teirakean te aonaaba ningabong (world tomorrow) ae kakukurei. E taku nakoiia Iesu bwa te KANIKINA (SIGN) are ti na konaa n ataia bwa a KAAN (NEAR) ngkana e “na katanoataaki i aonaba ni kabutaa te Rongorongo ae e Raoiroi” (Mataio 24:14, KCB) ma teraa riki – imwaain rokona?

                E reitia Iesu n taku: “E na bati te rawawata iai, ae akea arona ma ngke e moa ni karikaki aonaba, ao bon akea arona naba rimwi. Ao ngkana a aki kakimototoaki bōng akekei i ao a aki kamaiuaki aomata: ma a boni kakimototoaki bōng akekei ibukia ake a rineaki“(Mataio 24:21-22)

                Ikai ao e taekinaki te RAWAWATA (TROUBLE) – TRIBULATION - ae akea arona ngkekei, ao n taai aika ana roko.

E taekinna Ieremia bwa “ana tai ni kananoanga Iakoba” ae nangi korakora “ae akea n ai arona.”

                E taekinna naba te tai ni kananoanga aio Taniera. N aron ana taeka ibukin te tai ae imwaaira ngkai, ao e a kaman taku Taniera ni kangai: “N te tai arei ao e na teirake te mataniwi ae e kakanato ae Mikaere, ae te tia kawakina am botanaomata. E na roko te tai n rawawata, ae e tuai n noraki aekana mai maina” (Taniera 12:1, KCB).

                Bon te rekenikai are e a kaman tataekinaki ibukin Buritan ao Amerika. Ma, NINGAI? Reitaa nako te kibu anne, “Ngkanne a na bane ni kamaiuaki kain am botanaomata aika a makoro araia n te Boki. A na maiti aika a na UTI (RESURRECTION) i buakoia akana wene i nanon reanimate, temangina nakon te maiu ae e aki toki (everlasting life) . . .”(Taniera 12:1-2, KCB).

                Te tai bon imwaain MANGA KAUTAKIIA  (RESURRECTION)  akana raoiroi, n rokon Kristo. Ana Kauaoki Kristo e na katoka (end) aron maiun te aonaaba aio ao e na kateirakea te maiu ae rau, ae e kakukurei n te aonaba ningabong.

 E bane ikai kanoan te mwakoro aio.