Mwakoro Teniua
TE KATENIUA N TUA
Ko bon karimoaa moa te Atua n maium? Iai te survey ke te kakae ae karaoaki n kuura n reirei n te aba teuana i tinanikun Kiribati ao e nooraki ba uoua baai aika a nangi kakawaki nakoiia 1500 ataein te reirei aika a titirakinaki. Te moan bon ngaiia (self), te utu (family) ao raoraoia (friends); te kauoua n bai ae kakawaki nakoia bon aomata (mankind in general) ao te Atua.
E bon konaa n nooraki ba te Atua bon te kabanea ni kakawaki nakoiia ataei aika iai aia “reirei” (educated) aikai! Ma e ngae n anne ao 90% mai buakoiia ataein te reirei aikai a kaotia ba a kakoauaa te Atua.
Te mamaara n maiu n tamnei ao ai aakea karinean te Atua – ao nakon M’AAKANA MA ANA KINTOKANUEA – bon te banna ae e a noonoraki irouia taan naanako n taromauri ao ake a taku ba bon Kristian raoi ngaiia. Aomata a bon kan kakauntaeka i aon te aro ao te Atua, ma a aki tei n MIIMII n nakoaNa ma araNa.
Ao kantian te tamnei aei e a b’eb’erake ba koraan te tia URUBEKEA mauia botanaomata!
E Taekinaki Te Kateniua n Tua
Ngke ti maroorooakina te moan ao te kauoua n tua, ao ti nooria ba tina taraira man karekean “atuara” man te b’ai teuana – ao ni kateiia ba oneanmuin te Atua ae Maiu. Ao ti tuangaki ba ti na kaineta ara nebo ma ara taromauri nakoiNa – ti na nakonako ma Ngaia, ti na taetae ma Ngaia, ti na KINAA raoi ao n taromauriIA n te tamnei (spirit) ao te koaua – ao ti na aki kabonganai tamnei (pictures), boua ke b’aai riki tabeua ba ana riki ba b’aai ni kauringiira ba antai ngkoa ara Tia Karikibai ao n riki ba “bupkara” n ara tai n taromauri.
Te kateniua n tua e kateaki i bukin aran te Atua, ibukin Ana kaintekateka, ibukin nakoAna ae te baanuea ae TAUTAEKANA te unibweeti:
“KO NA AKI ATONGA ARANI IAWE AE ATUAM NI BAINATAEIA, BA N NA BONI KAREKEA KAIN TE AOMATA AE E BAINATAEA ARAU, NGAI AE IAWE” (Te Otinako 20:7, Kiribati Catholic Bible, KCB).
Ao n ara B’aibara are teuana:
“KO NA TAI ATONGA ARAN IEHOVA AE ATUAM NI BAKANREREIA; BA E AKI TAKU IEHOVA BA E AKI BURE ANE ATONGA ARANA NI BAKANREREIA” (Te Otinako 20:7, Kiribati Protestant Bible, KPB)
N te B’aibara ao aran te aomata a boni iai nanoiia. Aran Aberam ae arana n te taetae n Ebera (Hebrew) e kaaibibitaki nakon Aberaam – ba nanon Aberaam bon “tamaia botanaomata aika a maiti.” Ao Aberaam e bon rikirake n kakoroa nanon arana – “tamaia botanaomata aika a maiti” (Karikani Baai 17:5, KCB).
Ao ai arona naba ma te Atua.
Aran te Atua e Bon Kaota Aekan te Atua ae Ko Taromauria
Ni kabane Aran ao nakoan (title) te Atua a bon kaota tabeua anauana aika MIMITONG. Ngkana ti kamatebaia Ana Taeka te Atua, ao ti na noorii taeka aika koaua (facts) aika a kaota aron (nature) ao anunan (charater) te Atua man aara ike E aranna iai – E aranna ba teraa Ngaia n te tai teuana ma teuana.
Ngkana aomata a kabonganaa aran te Atua n te aro ae e karabaa nanon ao anuan te Atua, a bon riaon ngkanne te kateniua n tua
E taku te Atua rinanon Itaia: “Ongora, ngkami aika kam araningkami ba Iteraera aika ana kariki Iuta. Kam taetae n tuea n arani Iawe, aongkoa kam taromauria Atuaia Iteraera. Ma e kewe ami taeka” (Itaia 48:1, KCB). Aomata ike e kaineti nakoiia te taeka ni buraabeti aei a kabonganaa aran te Atua, ma a aki karaoa nanon Ana kaotioti te Atua are e mena n araNa.
Ao ae kanga e taraa ni katounako, e rawata mai buakoiia Kristian a aki toki ni kaukioka mani kaukioka aran te Atua ngkana a tataro ke tao a kabarabara (sermón). A bon kaboganaa aran te Atua n te aro ae akea NANONA – akea manenana ae e raoiroi ke bonganana!
E taku te oin tua: ”Ba N na boni aki karekea te aomata ae e aki bure (guiltless) ae e bainataea Arau” (Te Otinako 20:7, Au raitaeka man KJV). Te taeka n Ebera are e kabonganaaki ba “guiltless” e konaa n nanonaki naba ba “clean”, ke “itiaki” – “E na aki karekea te aomata ae e itiaki ae e bainataea Arana.” Kataakin itiakin tamnein te aomata bon anuan te aomata nakon ARAN te Atua! E na itiaki ke e na aki itiaki te aomata man aron kabonganaan aran te Atua n te nano ae koaua – ke ibukin te kamoamoa.
Ko ataa teraa ae kaotaki ikai? E kaotaki ba e raoiroi riki te aomata ae – ngkai e tuai ni banin ana onimaki – ba e na kakeaa aran te Atua man ana tekitinare, nakon are e kamatoa ba bon te Kristian ni koaua ae e aki toki n taetaekina aran te Atua, ma e bon KAKEAA mai nanoni maiuna ni katoa bong!
KAKAWAKIN Aran Te Atua
N Ana Tataro te Uea, ao ti tuangaki ba ti na “katabua” aran te Atua. Ao te kateniua n tua e boni kaota aron karinean aran te Atua. Man buakon tuua ake tebwina ao teuana e bon kateaki ibukin te itera aio.
Te moan bai ae e riai ni mataata ba tabeman aomata a taku ba aron karinean aran te Atua ko bon riai ni baati n taetae n Ebera ke ni Kuriiti ke ni baati n atonga aran te Atua ake a koreaki n te taetae are e koreaki iai te B’aibara. Boni iai tabeua ‘aro’ aika a nangi karawawata aio. Tabem’aang a taku ba “Iehova” bon aran te Tama. A taku tabem’aang ba “Iawe,” ao tabem’aang “Iawa,” ao tabem’aang a kabonganai aara riki tabeua. Boni koauani baai ba e bon kakoauaaki ba ngkai e bon aki kawakinaki ana “vowels” te taetae n Ebera, ao bon akea ae e ataia ba e na kangaara aron atongan (pronounce) aran te Atua.
Kabarabaraan aron katokaan aran temanna, ao e taekinaki n ana boki Moulton-Milligan ae te Vocabulary of the Greek Testament: “N aron te waaki ae Kuri n titaboo ma I-Ebera . . . [onoma “te ara”] e roko n te N.T. ba e kaota anuan, aran, m’aakan te aomata ae e taekinaki” (itera ni baa 451).
Ao, ae boni kakawaki, te Atua E boni angan Taniera ma Etira te tamnei ba ana kabongana te taeka n Kuriiti are e tei i bukin te Atua i nanon ruaiua (9) mwakoron te B’aibara ake a korei n te taetae n Kuriiti, ao naake a korea kanoan te Nu-Tetemanti a bon anaganaki naba te tamnei ba ana kabonganaa te taeka n Kuriiti anne i bukin te Atua.
Ma ae kakawaki riki, e aki nangi kakawaki aron atongan ke tangin aran te Atua, ma NANONA are kabarabaraa arana!
Ngaia are, n aron are e taekinna Moulton-Milligan are te tia kamatebaia taian taetae (linguist) n te B’abara e kaotia ba te ara e bon kaota nakoan temanna, m’aakana ao moaraariki kateina. Aran te Atua e kaotia nakoira ba aekakira te Atua – e kaota KATEINA.
Ko ataia ba e kangaara te Atua? Ko KARINEA n nakoana aika maiti ao arana are ko bon riai n karinea?
Kauka am B’aibara ao nooria!
Anuan te Atua ao Kateina a Kaotaki
“Ngke e nang tiba kariki baai te Atua, ao e karika karawa ma aonaba” (Karikani Baai 1:1, KCB). N te kibu aei ao te Atua e kaotia n arana ae “Elohim.”
Bon tii temanna te Atua – ma e raka iaon temanna kaain te rabata ke te utu n Atua! Te taeka ae “Elohim,” e bon kabongaanaki naba n Karikani Baai 1:26. “E taku te Atua [Elohim], Ti na karaoa te aomata ba katotoNGARA ao ai aeKARA.” Ikai e nooraki ba – ma n aron are e nanonaki n te kibu teuana – ba e riaon tii temanna te aomata aika a buobuoka te ara ae tii teuana ae te Atua – “Elohim.”
Man te Nu-Tetemanti, ao e kaotiotiotaki ba te Atua te Tama E kariki baai ni kabane rinanon Iesu Kristo – are bon mena ma te Atua ao bon te Atua man te moan (Ioane 1:1-14; Ebetao 3:9).
N te kibu aei ao e kaotaki ba te Atua e raka iaon te manna te ‘aomata’ – te Atua te Tama ao te “Taeka” ke te “Tia Taetae”, are e manga riki ba Iesu Kristo ngke E bungiaki ba te iriko ma te raraa. Katein te Tama ao te Nati e bon kaotia ba te Atua bon te UTU (FAMILY). Ao bukin kabonganaan te taeka ae “Elohim” n moan kibun nako te B’aibara ao n kiibu riki tabeua a bon kaotia ba te Atua bon te abanuea ke te utu ae kakarikibai. Ao e kamiimii ba te taeka ae “Elohim” bon te taeka ae bururare (plural) ma e kabonganaaki ba te tingkura (singular) ke te bururare nakon nanona are e kaineti ma ngaia.
Te Atua n ana tangira bon te Tia Karikibai, ao E tautaeka i aon Ana karikibai. Ti nooria ba ngke E a tia ni karika te moan aomata ma te moan aine, ao te Atua E kakabaiaiia ao E tuangiia (commanded): “Kam na kakariki ma ni kamaitingkami. Kaona aonaba ao tautaekana” (Karikani Baai 1:28, KCB). N te rairaiiri are e katautauaki ba te kabanea n eti ao e kaangai taekana: “Be fruitful and multiply, and replenish the earth, and subdue it.” Nanon te taeka ae “replenish” bon “manga kaona.” Eng, te Atua ae Maiu bon te TIA TAUTAEKA – ao kam riai n ongo i Rouna ba E karikiko ao E anganiko te ikeike are ko ikeikenna!
Ngke E kaotia nakon Aberaam, ao n tabetai te Atua E aranna ba “El Shaddai,” are nanona bon “Almighty God” ke te “Atua ae te Kabanea ni M’aaka.” Tia ataia ba te Atua bon oin taian korakora ao te m’aaka ni kabaneia! E riai ni neboaki Arana, ba e tei ibukin teuare oin taian korakora ni kabane, ao ni kabane tem’aaka, ao te BABAIRE (AUTHORITY).
Te ara are e nangi kabonganaaki ae “Lord” ke te “Uea” n te O-Tetemanti e bon rairaki man manin te taetae n Ebera ae ae YHWH, are tabetai e atongaki ba Yahweh ke Yahveh. Bon nanon te taeka aei n Ebera bon “Akea Tokina” ke “E Maiu I bon I Rouna.” Te taeka aei e bon kabonganaaki m nanona n Karikani Baai 21:33. “E unika te kai ae te tamiritiki Aberaam i Beerateba, ao e karinea iai aran Iawe (YHWH), ae te Atua ae akea tokina” (KCB). Te taeka n Ebera aio, ae e rairaki nakon “Jehova” ke “Iehova” n tabeua B’aibara e bon kaota anuan te Atua ae TE ATUAA AE AKEA TOKIN MAIUNA ao e kabonganaaki ba e na kaota NAKOANA ae akea tokina inanon te booraraoi are E kateiia ma akana E a tia ni karikiia.
E bon mamaiu n taai nako te Atua ao E na bon mamaiu naba ba E na anga Ana kakabaiia ao Ana booraroi ma Ana botanaomata! Atuara bon AKEA TOKINA – E MAIU I BON I ROUNA.
Aran te Atua e Rekereke Ma Raoiroina
Rinanon te B’aibara ao aran te Atua e bon karekerekeaki ma raoiroiNa – m’aakaNa, Mauina are akea tokina, Ana akoi, Ana kakaonimaki, wanawaNna, Ana tangira. Noora ana kabarabara te buraabeti ae Tawita ngke e karekerekea aran te Atua ma m’aakaNa n kariki baai: “Iawe ae ara Uea, ai kakanato ra ngkoe[aram] i aonaba ni kabuta! Ko neboaki [mimitong] i eta[n] i karawa . . . Ngkana I tara karawa ae ko karaoia ao namakaina ma itoi ake ko kaki iai, ao tera manen te aomata ngkai ko rekennanoia? E aera ngkai ko mutiakinna?” (Taramo 8:1-4, KCB). Taekana n I-Matang: “O Lord our Lord, how excellent is thy name in all the earth! who hast set thy glory above the heavens . . . When I consider thy havens, the work of thy fingers, the moon and the stars, which thou hast ordained; What is man, that thou visitest him (Psalms 8:1-4, KJV).
E nooraki te Atua ikai ba e katea ‘mimitongiNa’ i etan karawa. Ao e manga reitia Tawita n kaotia ba te Atua e a tia ni KARIKA karawa, the aonaaba ao te aomata. Ngaia e boni koaua ba ti na neboa aran te Atua ma nakoana!
N Taian Areru 9:2, ao e koreia Tawita ni kaangai: “N na kukurei ma ni kakatonga i Roum: N na anenea karaoiroan ARAM, Ngkoe ae Ko moan te Rietata” (Kiribati Protestant Bible, KPB).
Manga nooria ba bukin teraa Tawita e na anenea karaoiroan aran te Atua: “Ngkana a kerikaki tān ribāi, ao a b’aka ma ni mate i matam. Ba Ko taua bukiu, ma n ira tangau; Ko tekateka i aon kaintokanuea ni kaeti raoi taeka” (kiibu 3-4). E neboa te Atua Tawita ba bukina ba te Atua bon te TIA KAMANOA (PROTECTOR) ao te TIA KAMIUA (REDEEMER). Te Atua bon te KABANEA NI M’AAKA (omnipotent POWER) are e katan i AANA Tawita n ana tai n kangaanga! E taromauria ao n neboa te Atua i bukin aei: “Ao a na onimakiniko akana a ata aram; Ba Ko aki kitania akana ukoukoriko, Iehova” (kibu 10).
Noora taian nakoa (titles) ke anua aika a raoiraoi (attributes) ake e katokai Tawita i aon te Atua: “Bon au b’a ae rietata (rock) Iehova, ao neu ni kamaiu ae rietata (fortress), ao au tia kamaiu (deliverer); Bon Atuau, bon au b’a ae korakora (strength), I onimakinna; Bon otangau (buckler), ao koroni (horn) kamaiuau ao au taua ae rietata (high tower)” (Taian Areru 18:2, KPB). E taromauriia te Atua ae Maiu Tawita are e kamanoa (protected), e karokoa n nnena (delivered) ao e KAMAIUA (SAVED) man ana kangaanga ni kabaneia.
Te buraabeti ae Tawita, are e tangiraki i roun te Atua, e aki karekea n ana iango ke n taku i nanona ba te Atua bon te bai ae kanga e “mena inanora” ke tao te “tamnei” ke te Atua e mena n te tabo ae “raroa nako” ao e aki katabea n ana waaki nako te aonaaba ma Ana botanaomata. Ma, taian nakoa ake e taekini Tawita a bon kaotia ba te Atua e boni Maiu, e boni Tautaekana Ana Karikibai ao e boni kakamanoaia ao ni karerekea mauia akana a onimakinNa!
N ana boki Itaia mwakoro 45 ao te Atua E kabarabaraa m’aakana ae akea tokin korakorana ao ngke E karikii baai ni KABANEIA: “I karaoa te ota ma te ro, I karekea te kabaia ma te kabuanibai. Boni ngai Iawe ae I karaoi baikanne ni kabane” (kibu 7, KCB). Ao i muina ao e kaotia te Atua ba E kangaara n kateirakeia aomata tabeman ma botanaomata (nations) tabeua ba ana karaoa Ana taeka.
E tuangiia botanaomata (nations): “Kam na botaki,” “Botingkami” ao E kakaotinakoiia ba ana taekina te atua riki temanna ae e korakora riki nakoiNa. Ao E taku nakoiia: “Kam na tani mai nakoiu, ao kam na kamiuaki, ngkami aika kāin taboni aonaba: ba bon te Atua Ngai, ao akea naba temanna. I taetae n tuea i bon i Rou, e oti nako te taeka mai wiu ma te raoroi, ao e na aki oki, ba a na BANE bubuaniwae ni katorobubua nako Iu, ao a n abane naba newe n taetae n tuea i Rou” (kibu 20, 22-23, KPB).
Ikai ao e kaotia te Atua ae e Maiu ba bon Ngaia ae e riai ni taromauriaki ao n ongo i Rouna! Ngaia are ti bon riai ni tabua araNa!
Kabonganaakin Arana n Aki Akaaka
E rawata aika tao a aki ataia, ma te aonaaba aio e ONRAKE i rouia m’aane ma aine aika a aki toki ni kabonganaa aran te Atua ae M’aaka n aki akaaka. E a boo te tai are e nangi RARAOMA te aba i bukin kabonganaan ARAN te Atua n akea manena!
M’aane ma aine man iteran nako te aonaaba a taku ba e “faan’ ao tao bon te katei ae taabangaaki kabonganaakin aran te Atua ngkana a tuea ke ngkana a tataboraa. I aon Amerika ao aaba riki tabeua ao e nangi korakora kabonganaakin aran te Atua i rouiia taan kaotioti ke taan karao biirim ba te bai ni kakamataku (entertainment). Ao ngkai, a moanna n rin taian taetaebuaka aika a maiti n taian biirim. Ma te Atua E na bon aki kaungaa riki te maan aio! Aei bukina ba E nangi roko te tai ae E nangi KATAEREIA botanaomata (nations) aika Kristian ma taian katuaa nakoia botanaomata aika nangi korakora n akea n aiarona!
N ara taetae ni katoa bonga ao ti boni kabonganaa aran te Atua n aki akaaka ngkana ti tataboraa ke ngkana ti kan kamaraia tabeman. Ti kabonganaa te eea ma te ikeike are ti bon anganaki i Roun Teuare ti kabonganaa arana n aki akaaka.
Iai naba i rouia aomata tabeman – aika a aki kaubai ao aika a kaubai – a kan kamaraiaia raoiia n aomata ao a manewea aran te Atua ba aongkoa a bon konaa ni wetea te m’aaka are i roun te Atua ba e na karaoa aia makuri. A bon kabonganaa aran te Atua n aki akaaka – ao a kataia n tuanga ba E na karaoa te bai are e bon akea iangoana ba E na karaoiia.
Te kauring mai Roun te Atua nakoira: “Ko na tai atonga aran Atuam ni bakanrereia.”
Te makuri teuana are a bakanrerea iai aran te Atua tabeman man buakon botanaomata bon karioan karaki aika a kabonganaa aran te Atua n te aro ae kanga e beebete (light) ao n te aro ae kanga akea boonganaana (frivolous). Aomata aika a kabonganaa aran te Atua ba kanga akea bonganana a bon kabuaa mairouia kakannaton ao mimitongin te Atua are ngkana akea ao bon akea nanon te taromauri n te tamnei ao n te koaua.
E taku te Atua: “Ma I a taratarā te aomata aei, ae nanorinano, ae raraoma ae RURU n au taeka” (Itaia 66:2, KPB). Tao bon aei are e na bon atongaki ibukin nanora ni koaua ao maakan te Atua are ti riai ni kaotia nakon arana – are e tei i bukin kateiNa, Ana Taeka, ao Bukin Teraa Ngaia (His purpose).
Ti Konaa n Tuea?
N boong aikai ao aomata a taneai ni tuea ao ni kabonganaa aran te Atua ba kanga kamatoaan aia tuea anne. Ao n aaba tabeua ao e nangi kamanenaaki n taabo ni kabowii atongan aran te Atua ba kamatoan ana tuea temanna ma temanna.
E taku Iesu Kristo: “Ao Ngai I taku nakoimi, Tai tuea teutana; ai tai tuea ni karawa, ba ana kaintokanuea te Atua; ao tai tuea n aonaba, ba neni waena; ao n Ierutarem, ba ana kawa te Uea are kakanato” (Mataio 5:34-35, KPB).
E nangi mimitong ao e TABU aran te Atua are ti tuangaki ba ti na aki man kabonganaa ba e na kamatoa ara tuea ke ara verita. Ao ti bon riai n ataia ba ana kaekaeka te Kristian ae maaka te Atua e bon onimakinaki riki nakon ana kaekaeka te tia kewe ae tao iraua te ngaa ana taini tuea.
Nakoa n te Aro a Riai ni Kakeaaki
Te marooroo i aon kabonganakin tabeua taeka ba kaotan nakoaia taan beku n te aro, ao e taku Iesu: “Tai atonga temanna iaon te aba ba tamami, ba ti temanna Tamami, are i karawa” (Mataio 23:9, KCB). E ngae ngke e nangi korakra kabonganaakin te nakoa (title) aei n aaro tabeua, e nangi mataataa Ana Taeka te Atua nakoiia akana a kan ongo Ana taeka.
Bon ti “Tamara” n te tamnei te ATUA! Kabonganaakin te taeka ke te nakoa (title) aei i roun te aomata bon kaotan akean karinean (blasphemy) te Atua are E karikiia ni kabaneia aomata – n reitaki ma akana a taku ba a bon konaa n karekea nakoaia aei.
Eng, ti bon riai ni wetea tamara i aon te aba “tamara” n aron naba te Atua n bon Ngaia ae e karaoia n te Ka-Nimaua n Tua (Fifth Commandment).
Ao teuana naba aron kabonganaaki buaka te ara ae mimitong bon katokaan te nakoa ae “Reverend” i aoia aomata – tao te mitinare ke tao teraana riki. Ba te Atua E bon ti katoka te nakoa aei ti i Aona n tii Ngaia: “E kanakoa te maiu nakon ana botanaomata; E tua ana berita n aki toki: E tabu (hoy) arana ao e riai ni karineaki (reveréd)”(Taian Areru 111:9, KPB). N taekana n I-Matang e kaangai: “He sent redemption unto His people: He hath commanded his covenant forever: Holy and reverend is His name” (Psalm 111:9, KJV).
“Reverend” bon te aomata ae e riai ni karineaki (revered) – temanna ae e tau (worthy) ni TAROMAURIAKI! Bon akea te aomata ae te iriko ma te raara ae e bon tau n taua te nakoa aei! E bon nooria naba ba e aki tau ni katokaaki te nakoa aei i aon te Abotoro Bauro ngke e anganaki te tamnei ba e na korea aio: “I ataia ba e aki maeka te RAOROI i nanou” (Roma 7:18, KCB). Te aomata ae taku ba e tau n taromauriaki – ke e tau n anganaki te nakoa ae “Reverend” – bon te aomata ae e riai n RARAAOMAKINNA riaon te kateniua n tua!
Te Bure Ae Taabangaki
Ngke e reireiniia Ana Reirei, ao ngaira Kristian, aron te tataro ao Iesu e bon kaota arora ae ti riai ni karaoia ngkana ti na nako matan te Atua ao aron karinean nakoAna (office) ao arAna (name). Taeka ni kaukuuki n te tataro are e aranaki ba “Ana Tataro te Uea,” ao ara B’aibara aika maiti a bon kaota te kaairua teuatana nakon ara tataro aio.
Imuin te taeka, “Tamara are i Karawa” – karokoan te aomata i matan te Atua – ao iai teniua bubuti (requests) aika a tomaaki (linked) n teuana te kibuntaeka, ao n rimwiaki n te kibuntaeka teuana are e katei aroiia ni kateniua, ao tiaki tii are te kabane.
Ti na noora moa taekaia n ara B’aibara ni Kiribati: “Tamara, ke e karineaki aram ae e tabu. Ke e roko ueam” (Ruka 11:2, KCB). Ao n ara B’aibara are teuana: “Tamara are i karawa. E na tabuaki aram. E na roko ueam. E na tauaki am taeka i aonaba n ai aron tauana i karawa” (Ruka 11:2, KPB).
Taekana ae eti teina bon, “Tamara are i karawa, e tabuaki aram, e na roko ueam, e na tauaki am taeka, n arona are i karawa, ao i aon [naba] te aba.” Taeka ake “arona are i karawa, ao i aon te aba” iai rekerekena, tiaki tii nakon “e na tauaki am taeka,” ma nakon naba “e na roko ueam” ao “e tabuaki aram.”
Taeka aikai aika kanoan Ana Tataro te Uea – katabuan aran te Atua, rokon Ueana ao tauan Ana taeka - bon kanoan te bai ae tii teuana. Ba te aomata e katabua aran te Atua n arona ae e aantaeka nakon ueAna ao Ana tautaeka, ao n tou mwin Ana taeka ao n ongo n Ana tua.
Karinean tangin aran te Atua ae YHWH bon te makuri teuana ae uarereke i bukin kakoroan bukin te kateniua ni tua.
E titiraki Iesu: “E aera ngkai kam kangai nakoiu, Te Uea, te Uea, ao kam aki karaoa ae I tuangingkami?” (Ruka 6:46, KCB). Te tataro n akea te ongotaeka bo te katei teuana ae akea iai te KARINERINE!
Akana a taku ba kaain te aro ngaiia ao aika a taetae i aon bain te aro ao te Atua ma a RAWA n kan ongo n Ana Taeka ma Ana Tua a na bon reke n te bure ae kakaiaki riki nakon te aomata are e bon toua nako ao n ira nanon rabatana ma e aki kan kaotia ba aongkoa (pretend) tao te Kristian ngaia.
Te makuri ni BARETAIO (HYPOCRISY) e nangi korakora riki n aaro tabeua ao irouiia akana a araniia ba Kristian nakon makuri ni kamaira n te kawai n nakonako. Te nebo nakon te Atua ae manga kaaitaraaki n te kaaitara nakon Ana kawai ao Ana tua bon te katei ae akea te karinerine iai (blasphemy) – ao a bon bakanrereia iai aran te Atua.
Te aomata ke te mitinare ae tataro ma taekan ana tataro aika a nangi tangiraoi ao ni karokonano ae kanga e taua ma nanona, ao i muina e okira ana auti ao e riaonte kabane n beebete man Ana tua te Atua (Mataio 5:19), te aomata anne bon AKEA I ROUNA TE KARINERINE (BLASPHEMES) ngke e tataro. Ma, e ngae ngke e mamana te aonaaba, e aki konaa n mamanaa te Atua.
Ngakana iai te aomata ae e kabonganaa aran te Atua n te aron ni kamoamoa (vanity), ao ngkana akea te koaua ma te ongotaeka n Ana Taeka n ana karao taromauri, e raoiroi riki ngkana e bon aki taromauri.
Ti a riai n ataia ngkai ba ngkana iai te aomata ae e kabonganaa aran Iesu Kristo n baintakakaroia ke n aki akaaka ao e bon riaon te kateniua n tua. Ba Iesu Kristo bon te Atua. Ba e anganaki te tamnei te Abotoro Bauro ba e na koreia n te taetae n Ebera: “Ma e taekina nakon Natin te Atua ni kangai: Te Atua, e teimatoa Uaem (throne) n aki toki” (Ebera 1:8). Ngaia are te kaintokanuea (throne) ao te nakoa (office) ma ARAN (NAME) Iesu Kristo a bon riai ni karineaki (revered)!
N aiaron te Tama, aran Kristo e bon kaota kateina ao nakoana n Tia Kamaiu, Atuura (Head) ao ara Uea, ae aia Uea ueea, ae na roko (coming). Ba te Atua te Tama e a tia ni katoka aran Kristo “i aoia uea ni kabaneia, ma ake a korakora, ma ake a m’aka, ma tōka, ma ĀRA ni kabane aika atongaki, tiaki ti aon ti te aba aei, ma i aon naba te aba are na roko” (I-Ebeto 1:8, KPB).
Ngke E taekiniia “kaain te aro” n Ana tai ake a rawa ni kabanea nanoiia n ira nanon ao Ana Tua te Atua, ao e taku Iesu: “A karaoiroai aomata aikai ni matanriaia, ma a raroa nanoia mai Rou. Ma akea manen taromauriau i rouia, ngkai a reirei aia tua aomata ba aia taeka n reirei” (Mareko 7:6-7, KPB). Ao taekana n ara B’aibara are teuana: “A karineai te koraki aei n aia taeka ma a raroa nanoia ma ngai. A matebuaka n taromauriai ba kanoan aia reirei bon tiaki au tua ma bon aia taeka aomata” (Mareko 6:6-7, KCB). Ao aiarona naba n taai aikai, e rawata aika a karinea te Atua n matanriaia ma e MATEBUAKA aia taromauri!
“A na aki bane n rin n te Abanuea ae karawa akana a kangai nakoiu: Te Uea, te Uea! ma ti akana a ira nanon Tamau are i karawa” (Mataio 7:21, KCB).
E bia anganiko te Atua te kukurei ni kan karaoa nanon ao Ana Tua te Tia Karikibai! Ko bia baati n taromauria n te nano n Tamnei ao te koaua. Ko bia konaa n karinea ao ni katabua ARANA – ba e tei i bukin m’aakana, wanawanana, Ana kakaonimaki, Ana tangira ao Ana nanoanga ao Ana tataonnano ao Ana aakoi ae akea tokina. E kaota katein ao nakoan te Atua ae M’aaka ae e tekateka n Ana kaintokanuea n kabuta kanoan te unibweeti ae banin.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________