7. ABANUEAN TE ATUA - ana euangkerio Iesu!

E rairaki te kabarabara aio man ana mwakoro teuana te boki ae 'Mystery of the Ages' ae e koreaki i roun H.W. Armstrong, 1985. Iai tabeua kamataata n aron katootoo aika kaineti ma maiura i Kiribati ao references man booki ao Báibara n Kiribati are kam na boni kinai - aikanne bon au karinrin iaan te iango are ena matataa riki nakoiia taan wareware n Kiribati. Ao bon akea n au kaantaninga ba Nna ibita nanon taiani kabarabara nte boki aio. E karaoaki te rairairi aio n Ritembwa 2016., manga edited 2023.. Ngkana ko kan warekia nte taetae n I-Matang, n aron are e bon koreia HWArmstrong, ao nakon te link aio: 

https://www.hwalibrary.com/cgi-bin/get/hwa.cgi?action=getbook&InfoID=1325956120&SearchWhat=KeyWord&SearchFor=mystery%20of%20the%20ages&NoShow=&page=&return=search

                                                                      Teraa ABANUEAN TE ATUA?

Teraa raoi ae nanonaki n te taeka ae Abanuean te Atua (Kingdom of God)? Aei bon teuana te bwai ae raba nanona (mystery), tiaki tii nakoia kaain te aonaaba ma nakoia aaro nako n te aonaaba, taan rabakau (theologians) i aon koauan aia aro, ao taan reirei (scholars) i aon te B’aibara.

Te bwai ae raba nanona aio e bon rekereke ma te bwai ae e raba nanona naba are teuana are ana euangkerio Iesu Kristo (gospel of Jesus Christ).

E aera ngkai aaro (churches) nako a bon aki booraoi i aon “ana euangkerio Iesu Kristo”? Inanon uabwii ke tenibwii te ririki imwiin tein Ana Ekaretia te Atua n A.D 31iroun Iesu, ao bon iai te kauntaeka ae bubura i aon te titiraki aei ae teraa raoi “ana euangkerio Iesu Kristo”. Imwiin aei ao inanon i rabubua te ririki ao e a bon kabuaaki rongorongon (history) te ekaretia n tain te Nu-Tetemanti. E ataaki aei n arana are the lost century of Church history”, ke, te tienture are e bua iai rongorongon te Ekaretia. Ao ngke e a irakeaki te roki, tao i nuukan te kauoua n tienture, ao e a kaoti te aro teuana ae e aranna bwa te aro n Kiritian, ma boton ana kabwarabwara bon te euangkerio IBUKIN Kristo (gospel ABOUT Christ), tiaki ANA euangkerio Kristo (gospel OF Christ). ANA euangkerio Kristo bon te euangkerio ae e tataekinna Iesu. Iesu bon te Tia Uota te Rongorongo (Messenger) ae kanakomaiaki iroun te Atua are e anganna te rongorongo (message), ao te rongorongo anne bon rongorongon ABANUEAN TE ATUA – the KINGDOM OF GOD. Te rongorongo aei e bon aki tataekinaki man te ka-2 n tienture nikarokoa te ka-20 n tienture n te ririki 1953, ike imuiin 1,900 te ririki ao e a karebetauaaki te rongorongo aio n ana rerio (radio) te aonaaba are te kabanea ni bubura ngkoa ae te Radio Luxembourg i aon Erube (Europe).

E nooraki n taai aikai bwa e a bon bua irouia aaro (churches) ana euangkerio Kristo. Bwa atuun aia kabwarabwara bon te euangkerio IBUKIN Iesu Kristo.

E roko Iesu n tataekina te euangkerio ibukin uean te Atua. E aki roko n tataekina rongorongoNa ma E roko n tataekina ABANUEAN TE ATUA!

 

Akea Ae Eti

Tabeua aaro (churches) a taku bwa aia aro (church) ke aia aro n Kiritian (Christianity) bon ngaia uean te Atua. E taku temanna te tia kanako banaa ibukin te aro n te TV (television evangelist) ae nangi kinaaki, “E mena uean te Atua inanomi” (Ruka 17:21, KPB), ao aei naba te kibu are a kateitei iai tabemwaang. Ma kaetana are e makoro n taian B’aibara n I-Matang n aiaron te Revised Standard, te Moffat ao rairairii riki tabeua a bane ni kaotia bwa e riai ni makoro n aron aei: “E mena uean te Atua ibuakomi(in the midst of you) – ae nanona, Iesu Kristo E mena ibuakoia – tiaki inanoiia. Bon Ngaia te Uea (King) n Abanuean te Atua (Kingdom of God) are e a kaan roko. “E na roko Ueam”, ara tataro ae kaotia bwa uean te Atua e mena imwaaira (future) - tiaki i nanora.

Ai teraa raoi Uean te Atua?

ANA Euangkerio Kristo

Teraa te euangkerio are bon tii teuana ao bon tii ngaia ana euangkerio Iesu Kristo? E AKI ATAIA TE AONAABA! Tao e na kamiimii aei irouia tabeman ma e bon tuai n tataekinaki ana euangkerio Iesu inanon te maan ae 19 te tienture. Taraa nanon am B’aibara. Nooria mai moana!

“Aei te rongorongo ae e Raoiroi ae taekani Iesu Kristo . . “ (Mareko 1:1, Kiribati Catholic Bible.).

Moan euangkerion Iesu Kristo . . “ (Mareko 1:1, Kiribati Protestant Bible)

Kiibu akanne i eta a taekina te rongorongo ke te euangkerio IBUKIN Iesu Kristo – TAEKANI Iesu – EUANGKERION Iesu!

Ma taekana n angiin B’aibara n I-Matang e kangai: “The beginning of the gospel OF Jesus Christ”, (TNAB,The New Catholic Translation), ae rairana n Kiribati: “Moan teiraken ANA euangkerio Iesu Kristo”

“Ao ngke e a tia n karinaki Ioane n te karabuuti, ao Iesu E nako Kariraira n taekinna te EUANGKERIO IBUKIN UEAN TE ATUA, ao E taku, E a roko taina, e a kaan uean te Atua: raira nanomii, ao kakoauaa te euangkerio” (Mareko 1:14-15, rairairi man te TNAB).

                Teraa am euangkerio ae ko baina?

               E boni riai ni kakoauaaki te EUANGKERIO ibukin te kamaiuaki!  Ao kona kanga ni kakoauaa, ma tii ngkana ko ataia? Inanon te maan ae 1,900 te ririki ao te aonaaba e aki ataa ana euangkerio Kristo. Te euangkerio anne e bon karabaaki ao n oneaki imwiina n aia euangkerio aomata are ibukin (about) Iesu – tiaki Ana euangkerio Iesu ibukin Uean te Atua

               E ririanna Iesu nakon taabo ni bane n tataekina te Rongorongo ae Raoiroi ibukin Uean te Atua (Good News of the Kingdom of God). E kabwarabwara n taeka n kaikonaki (parables) rongorongon Uean te Atua. E kamanangaiia itingaun (70) mwaane bwa ana kabwarabwara (preaching), ao e tuangiia (commanded them) bwa ana tataekina Uean te Atua (Ruka 10:9, KCB). E kanakoiia ana abotoro, are e moan tei te Ekaretia irouiia, bwa ana tataekina Uean te Atua (Ruka 9:1-2, KPB). Imwiin utina man te mate, ao imwaain waerakena nako Karawa, ao Iesu e bon taekinna (taught) rongorongon Uean te Atua (Mwakuri 1:3, KCB) nakoiia ana reirei.

                Te abotoro Bauro e bon tataekina (preached) Uean te Atua (Mwakuri 19:8; 20:25; 28:23,31, KCB, KPB). Ao te Atua, rinanon Bauro, E taekina, uoua te tai (twice), bwa E na kamaraiaa (curse) te aomata ke te anera ae na tataekinna te euangkerio riki teuana (Karatia 1:8-9, KCB).

                Tao e kamiimii bwa e bua (lost) te rongorongon ae raoiroi aio man te aonaaba, ao irarikin aane ao a mwaiti aomata aika a ninikoria n tataekinii euangkerio aika kakaokoro - aika tiaki ana euangkerio Iesu!

                Rongorongon Uean te Atua bon te bwai are ko riai n ataia (understand), ao ni KAKOAUAA (BELIEVE), ngkana ko kan kamaiuaki! E bon taekina aio Iesu! Ao ko riai ngkai ni kakaea bwa teraa te rongorongo aei!

E Ataia Taniera

Tao ko a tia n ongo aia taeka tabemwaang ni kaangai: “Man aia mwakuri Kiritian ni kakaea reken te rau (peace), te taotao n nano (tolerance), ao te itangitangiri imarenaiia (brotherly love), ao tao e na roko Uean te Atua n maeka inanoiia?” 

                Bukina bwa a aki butimaea (reject) ana euangkerio Iesu 2,000 tabun te ririki n nako, ao te aonaaba e kataia ni kakaea onean mwiin te euangkerio aio. Ao teraa are a karaoiia? – a karioi katotoo (counterfeit!)  ao n  onean mwiin ana euangkerio Iesu! Ngaia are e a mwaiti kabwarabwaraan Uean te Atua. Tabemwaang a kakoauaa bwa ngkana ko raira nanom ao e a roko naba Uean te Atua inanom, ao tabeman riki a kakoauaa bwa n te tai naba anne ao rabatam e a riki bwa Uean te Atua.

Tabemwaang a taku bwa te ekaretia (church) bon ngaia Uean te Atua. Tabemwaang a taku bwa te ‘mireniam’ (millennium). Ao kaain rimoa a taku bwa ana embwaea Butitan (British Empire) bon Uean te Atua. Ma n taai aikai ao ai akea aika a kakoauai taeka akanne. E BON NANGI MAMANAAKI ARA AONNABA AIO!

Te burabeti ae Taniera, ae maiu 600 te ririki imwaain Iesu, e ataia bwa Uean te Atua bon te bwai ae koaua – te tautaeka ae e na tautaekaniia botanaomata nikabaneia i aon te aonaaba.

Ngke e roko Iesu ao e karaabaabaa riki rongorongon Uean te Atua are tao e aki ataia Taniera. Ma e ngae n anne ao Taniera e bon ataia bwa Uean te Atua ena bon kateaki i aon tanon te aonaaba.

Taniera bon temanna ibuakon aman (4) ataeinimwaanen Iutaia are a tauaki ma te matoa n te aono n Judea. Bon ataeinimwaane aika wanawana, a ataibwai, ao e bon raka aron rabakauiia. A bon kamwakuraki n ana bwareti (palace) te uea ae Nebukaneta (Nebuchadnezzar), n kataniakaaki (trained) n tabeia aika raka (special responsibilities) ibukin ana tautaeka Babiron (Babylonian government). Taniera bon te burabeti are e bon anganaki te atatai ae raka (special understanding) ibukin taian kaotioti (visions) ao taiani mii (dreams) (Taniera 1:17, KPB).

Teraa katabean Taniera iroun te Atua?

          Nebukaneta, uean te Tiaraten Embwaea (Chaldean Empire), bon moan uean te aonaaba (aaba aika bubura aika a kinaaki n te tai anne). E a tia n tauii aaba aika a mwaiti i aon te aonaaba, n rekereke naba ma Iutaia (Judah). E miia (dreamt) te uea aio te mii ae nangi kararaoma are e bon nangi tabeaianga iai. E weteia ana ibonga (sorcerers), taan kamatebaia bain karawa (astrologers), taan karaoi tiaka aika kamiimii (magicians) bwa ana tuanga bwa teraa miina ao teraa nanona. Ma a bon aki konaa. A bon minotaki iai. Ao e a weteaki Taniera nako matan te uea.

                E bon kaotia Taniera bwa bon akea ana konaa n kabwaraa nanon mii n aiaroiia ibonga mai Tiaraten (Chaldean), “MA,” e taku riki Taniera, “bon iai te Atua i karawa ae kaoti baika a raba. E kaoti nakoim baika a na roko” (Taniera 2:28, KCB).

                Te moan (firstly), ana kaantaninga (purpose) te Atua bwa E na kaotia nakon uean te aonaaba aio, ae bon te aomata, bwa bon iai te Atua i karawa (heaven) – are te Atua bon te UEA AE TE KABANE NI MWAAKA (SUPREME RULER) i aoiia aaba nikabaneia, tautaeka ao ueea – ae te Atua e TAUTAEKANA TE UNIBWEETI (RULES THE UNIVERSE)!

                Bon te Atua ae e katoka te kerabu (cherub) ae Rutibeero i aon kaintokanuean (throne) te aonaaba ao Rutibeero, are e manga riki bwa Tatan te Anti (Devil), e bon tuku ngkai n toka i aon te kaintokanuea aio kioina bwa e bon kariaia te Atua, nikarokoa te tai are E na manga karokoa Iesu bwa E na toka i aon te kaintokanuea aio n te tai are E manga kam’awa Tatan mai iai. Te uea n Tiaraten aio e bon tii kinaiia ke n ataiia antiia beekan (pagan gods) aika boua n anti (idols) ke taimonio (demons). Bon akea irouna ataakin te Atua AE MAAKA, ae te Atua ae Koaua ao E Maiu. N aroiia aomata ao taan tautaeka (rulers), n taai aikai naba, e bon aki ataia te uea n Tiaraten aio bwa te Atua e bon maiu, e koaua, e kakamwakuri, e kairiiri ao n tautaeka, bon te Atua ae bon tautaeka tiaki tii aon te aonaaba, ma te UNIBWEETI NI KABANEA!

            Manenan (purpose) raoi te MII (DREAM) aio bwa e na kaota (reveal) ana TAUTAEKA TE ATUA (GOD’S GOVERNMENT) – te koaua are E TAUTAEKA TE ATUA – te koaua ibukin UEAN TE ATUA (KINGDOM OF GOD) – are ngaia ao bon tii ngaia are bon ana EUANGKERIO NI KOAUA IESU KRISTO (the only true GOSPEL OF JESUS CHRIST)!

Te kauoua (secondly), bwa e na kaotii (to reveal) – ae kawakinaki n te koroboki ibukira n BOONG AIKAI – bwaai aika ana riki inanoni ‘boong ni kaitira’ (‘in the latter days’).

Ibukira n Boong Aikai!

Warekia n am B’aibara, Taniera 2, kiibu 28 nakon 35. N miina aio, ao te uea e noora te boua-ae- kaaraki (statue) ae nangi totoa – ae bubura riki nakon ae ea tia ni karaoaki irouiia aomata. Atuuna (head) e bon karaoaki man te koora (gold), bwabaana (chest) ao anganbaina (arms) a karaoaki man te tirewa (silver), birotona (belly) ao botonrangana (thighs) a karaoaki man te buraati (bronze), rangana (legs) man te kai biti (solid iron), uaena (feet) man te rengarengan ni  biti (iron) ao te bokaboka (clay).

                Bon kaotan te tai (time frame) i bukin taai aika ana roko E bon tiroa (viewed) te boua-ae-kaaraki aio Nebukaneta ngke e a karina n bwaka mai karawa te ATIBU (STONE) ae kamiimii ao n bwakaraa uaean te boua-ae-kaaraki aio ao ni kamaenakoa. E bwaka rabatan te boua-ae-kaaraki aio ao n maenako rabatana n mwakorokoro aika a bon nangi warereke, are a bon ukaki (blown) nako n te ang (wind) – e mauna rabatana! Ma e manga riki te ATIBU ni kabuburaa are e ariki bwa te maunga (mountain) ae nangi bubura are e kanoaa aon te aonaaba (filled the whole earth)!

                Teraa nanon aei? Iai nanon te bwai ae riki aei?

             Eng, bwa bon ana mwakuri aio te Atua. Te mii aio e bon karikia te Atua bwa e na kaota mwaakan ao korakoran ana tautaeka i aon Nebukaneta.

                “Te uea, bon anne te mii,” e taku Taniera (Taniera 2: 36, KCB), “ao ngkai N na tuangko nanona.”

                Aio ngkanne bon kabwarabwaraana iroun te Atua. Tiaki mai irou ke Taniera ke te aomata riki temanna. A bon aki riai ni kabwaraanako te B’aibara aomata. Te B’aibara e bon KABWARAANAKO I BON IROUNA! Aio ngkanne kabwaraana:

                “Te uea, boni ngkoe aia uea ueea” – bon ngaia te moan uea ae tautaekana te moan embwaea ae nangi buburanako i aon te aonaaba. “ . . .  Boni Atuani karawa are e anganiko te tautaeka, te maaka te korakora, ao te karineaki.” E kataia ni kaotia te Atua nakon aia uea ueean aonaaba aio bwa Ngaia bon te Uea ae te Moan Rietaata i aoiia nikabane.

                N taai aikai ao aomata, n aiaron te uea aio, a bon aki taraa te Atua bwa te Uea ngaia – te Uea ae Rietaata ae Kautuun te TAUTAEKA teuana. Te Atua e bon kataia n kaotia nakon Nebukaneta, rinanon Taniera – ao inanon te B’aibara, nakoim ao nakoiu NGKAI – bwa bon NGAIA TE ATUA AE TE KABANEA NI MWAAKA, NI KORAKORA, AO KAUTUUN TE TAUTAEKA are a riai botanaomata nikabaneia n ongo irouna.

                “Boni ngkoe,” e taku Taniera nakon Nebukaneta, “te atu (head) are te koora. Imiim ao ena tei te [abanuea] tautaeka (kingdom) teuana ae mangori riki nakoim, ao imiina e na tei te [abanuea] tautaeka ae te katenuua ae te buraati, ae na tautaeka (rule) i aonaaba ni kabutaa.” (Taniera 2: 37-39, KCB).

Teraa te Abanuea?

A taekinaki ikai ABANUEA (KINGDOMS). Abanuea aika ana tautaeka (rule) i aonaaba ni kabuta. E taekinaki ikai  TAUTAEKA! (GOVERNMENTS). E aki taekinaki ikai iango (theories) ake akea koauaiia are “a mena inanon te aomata.” E aki taekinaki ekaretia (churches). E taekinaki ikai RABATAN TAUTAEKA (Governments) aika ana TAUTAEKA (rule) i aoia botanaomata ni kabaneia i aon te aonaaba. Anne nanona ‘TE ATIBU (te Abanuea teuana) are e na riki bwa te 'maunga'. E aki tangiraa kabwaraana. Tao e a mataata raoi ikai nanon te taeka ae Abanuea.

                Akea te nanokoraki n ana kabwarabwara te Atua nakon Taniera. Te boua-ae-kaaraki aio e bon kaotii TAUTAEKA aika bubura - ABANUEA aika bon koaua ao aika a bon tia n tei rabataiia.

                Te moan bon te atu ae te koora (head of gold) ae tei ibukin Nebukaneta ma ana abanuea (kingdom) – te Tieretiin Embwaea (Chaldean Empire). Ao imwiina, iai te kauoua, ao imwiina te katenua n abanuea “ao e na tautaeka i aonaaba ni kabutaa” (Taniera 2:39, KCB) – te embwaea n aonaaba! (world empire).

                N kibuna 40, ao e taekinaki ikai te kaaua (4th) n embwaean te aonaaba ae rabatana te biti (iron). E korakora (strong) te embwaea aio, n aiaron te biti – e korakora riki ana taanganibuaka (military) nakoia ake mai mwaaina. Ao n aiaron te tirewa (silver) ae aki boobuaka (less valuable) nakon te koora, te buraati (less valuable) nakon te tirewa, te biti (less valuable) nakon te buraati, a boni matoatoa riki (harder)  ao ni korakora (stronger) riki nakon ake i mwiia. E kaotaki man aron tein rabataia bwa e na kerikaaki (deteriorate) te katei/anua ae raoiroi (morality) ao te maiu n tamnei (spirituality)  i rouiia abanuea aikai n aia tai n tei n tautaeka. Raanga ake uoua (two legs) a kaotia bwa e na bwenaua (divided) te kaaua (4th) n embwaea aio.

                Imwiin te Tiaretiin Embwaea ao e tei te embwaea ae bubura riki ae te Bwetian embwaea (Persian Empire), ao imwiina te Kiriti-Metitonia (Greco-Mecedonian), ao te kaaua (fourth), te Embwaea n Rom (Roman Empire). E bwenaua te embwaea aio bwa teuana te kabitare i Rom (Rome-Italy) ao teuana i Kontitanteneboro (Constatinople-Turkey), n te aba ae Turkey ngkai.

             A bon tia n iai rabataiia embwaea aikai ao a bon tia naba ni bua mataia, ae nanona bwa e a bane rabatan te boua-ae-kaaraki (kanoan miin Nebukaneta) mai atuuna nakoni waena, n tia n tei ao ni manga bua rabataia. Ma ai tii taboniwaena (toes) - te ka-4 n embawea, 

                “N aia tai taan tautaeka akanne . .” (Taniera 2:44, KCB) – e taekinaki ikai taboniwae ake tebwiina (10), ake te biti ma te tano. Ao ngkana ko noorii taeka n burabeti aika Taniera 2 ma Taniera 7, ao Te Kaotioti 13, ao 17, ao a bon kaineti rongorongo aikai ma te tautaeka ae boou ae kinaaki ngkai bwa te EUROPEAN UNION (EU), ke te United States of Europe, are moan kateaki waena man te European Common Market. N te tai aei ao e mwaiti kaain te EU ma e bon nooraki bwa iai aaba (nations) aika a karinna araia ao iai aika manga buuta araia man te botaki aei. Ma e teretere n te Kaotioti 17:12 bwa tii tebwiina (10) te tautaeka ke uea (kibu 8) aika ana tiku n katea kaua te EMBWAEA N ROM are ni kawai (resurrect the old Roman Empire). N te tai aei (2016) ao e mangaongao te EU bwa Buritan e iangoia bwa e na buutakinako, ao n raonnaki ma aaba aika ana katukaki bwa iai aia kangaanga. E tuai n reke  aia mwaiti are tengaun.

                Taraa raoi taina ae taekinaki!  “Ao n aia bong uea (kaain te EU) akanne . . “(Taniera 2:44, KPB) – n aia bong uea ke tautaeka aikai are n ARA TAI NGAIRA N TAAI  AIKAI “. . ao e na kateirakea te tautaeka teuana Atuani karawa. E na bon aki uruaki te tautaeka anne, ma e na kamaunai tautaeka akekei ni kabane, ao e na teimatoa ngaia n aki toki” (kibu 44, man aia B'aibara Katorika). N aia B’aibara Boretetanti ao e kangai taekana: “. . ao e na katea ueana Atuani karawa, ae na bon aki uruaki n aki toki . . e na urua ma ni kamaunai uea akanne ni kabane, ao e na tei matoa n aki toki” (kibu 44,).

                E tonu raoi taekana n te B’aibara n Boretetanti : “E NA KATEA UEANA ATUANI KARAWA! (SHALL THE GOD OF HEAVEN SET UP A KINGDOM) E na kateia iaa? Ao Ningai?

N Taai aika a Kaan Imwaaira

E a tia ni kakoauaaki tein ao manga bakan embwaea aika aua mai roun Nebukaneta – ti ngaiia aman aikai ake a bon ataaki n te aonaaba. Te Kaotioti 13 ao 17 a bon kaotia bwa imwiin bakan te Embwaea n Rom ao e na manga kataaki ni kamaiuaki (revival) tebwiina (10) te tai – ITIUA (7) te tai are e na tautaekanaki iroun te EKARETIA n tiantaere (gentile CHURCH) – te “nati aine” mai BABIRON – te ekaretia ae tataekina bwa te ekaretia ni Kiritian, ma e bon aranaki iroun te Atua bwa “BABIRON, AE RABA NANONA” (BABYLONIAN MYSTERIES).

                Onoua mai buakon 7 a atia n tei ao n manga bua. Te ka-7 e a moanna n katetea rabatana n taai aikai – te kabanea, ma ena uarereke maiuna – bon te botaki ae kaainaki n aban te European Union ake 10 mwaitiia ake ana kataia ngkai n manga kateakaua – te ka-10 n tai - te tautaeka ni kawai ae te Embwaea n Rom. E kabwarabwaraaki aei n Taniera 2 bwa kanga tebwiina te taboniwae (toes) aika kai-biti ma te tano.

                N ana tai te EU anne – ma e na aki maan teina - AO E NA KATEIRAKEA TE TAUTAEKA TEUANA ATUANI KARAWA . . . ao e na teimatoa te tautaeka aio n akea tokina.

                Aio, ngkanne ABANUEAN TE ATUA!

                Kabotaua ma Te Kaotioti 17. Ikai e kaotaki bwa iai te ekaretia (church) teuana. Tiaki te ekaretia ae uarereke – te ekaretia ae BUBURA. E tautaeka i aoia “karaanga (waters) aika bati” (kibu 1), ae kabwarabwaraaki n te kibu 15 bwa aaba aika a kakaokoro ao aika a kakaokoro naba aia taetae. E tei (posed) bwa aongkoa ana Ekaretia te Atua (Church of God) – are e taekinaki n te Boki (Ebeto 5:23; Kaotioti 19:7; Mataio 25:1-10) bwa te kabae (affianced) are ena reke bwa buun Kristo, ae e na mareaki ma ngaia n te tamnei (spiritually married) n te KAUOKI (SECOND COMING).

              Ma e a tia ni karaoa te waaki n wewenenibure (fornication)te ekaretia aio.Nikangnga? Man arona n rereitaki n borotiki (politics) ma TAUTAEKA N AOMATA! E ‘tekateka i aon’ (Kaotioti 17: 3) nikabane itiua (7) taian tautaeka aika a kanmoan kamaiua te Embwaea n Rom – are e aranaki bwa ana “Embwaea Rom ae Tabu” (Holy Roman Empire). E tautaeka i aoiia tautaeka n aomata – kanga te buu-n-tekateka(common law wife) ao te “bu” (wife) ae tuai ni mareaki ae babaere i aon buuna te mwaane (husband) – te katei ae bon akea etina n te maiu n aomata ao n atua.

                Tautaeka ake itiua aika a mwaneweaki i eta bon mwaitin atuun te man are e toka i aona te “aine” (te Ekaretia are Babiron, ae Raba Nanona). E a tia n tekateka i aon onoua tautaeka ni kawai ao ngkai - n te tai aei – n boong aikai–ao e na manga karekea tekatekana i aon te ka-7 n tautaeka – te kabanea n tautaeka are e na kataia n manga kamaiua te Embwaea n Rom te ka-7 n tai. Te ka-7 n tautaeka aio e nabootaki(union) te ekaretia (church) ao te aba (state)n tautaeka.Ena bon aki tei maan teina. Bwa, bon te tautaeka aio are e na BUAKANNA (fight against) Kristo n tain ana Kauaoki. Ikai are e a toki iai maiun te ka-7 tautaeka aio.

                Ti bon noora moan teinte ka-7 n tautaeka aio, ngke e moan kateaki te European Economic Community (ECC).N te tai aio ao e kinaaki n arana ae te European Union (EU) ao e mwaiti kaaina. Ma iai te tai are bon tii tengaun (10) aaba (10 taboniwae)ake ana riki bwa bon kaain te tautaeka anne.

 

E na Tautaeka Kristo I Aoia Aaba Nako

Ngkana e oki Kristo, ao e na oki bwa Aia UEA ueea (KING of kings), ao e na tautaeka i aon te aonaaba ni kabane  (Kaotioti 19: 11-16, KCB); ao e taku Taniera, bwa UEANA– UEAN TE ATUA – e na kamaunai nikabane tautaekan te aonaaba (Taniera 2: 44, KPB).          

                Te Kaotioti 11:15, KCB, e taekinna n aron aei: “Bon ana bai ara Uea, ao ana bai naba ana Metia te tautaeka ngkai i aonaba; e na tautaeka n aki toki.” Te B’aibara n I-Matang e kaangai taekana: “The kingdoms of this world are become the KINGDOMS OF OUR LORD, AND OF HIS CHRIST; and he shall reign for ever and ever”. Kabaraana teuana e kangai: “Uean aonaba nikabane ana riki bwa Uean ara Uea, ao ara Kristo; ao e na tautaeka n aki toki.”

                Aei ngkanne ABANUEAN TE ATUA. Ana TOKI tautaeka n taai aikai – eng, ana tautaeka naba Amerika, Buritan Ruutia, Niutiran, Biti, ao Kiribati. Ana bane n riki ba uean – ana TAUTAEKA – ara Uea Iesu Kristo, are e na riki bwa aia UEA uea i aon te aonaaba n te tai anne.

                E nangi teretere ikai bwa UEAN TE ATUA bon teTAUTAEKA ae iai rabatana (literal Government). N aiaron te Embwaea n Tiaritiin (Chaldean Empire) ae bon te aba ni uea (kingdom) – n aiaron te Embwaea n Room ae bon te aba ni uea – ao ABANUEAN TE ATUA (KINGDOM OF GOD) bon te tauataeka (government) naba. E na tauii (take over) nikabaneia tautaekan (governments) aban nako (all nations) te aonaaba.

                E BUNGIAKI Iesu bwa e na UEA (KING) – E na kaira te Tautaeka. Te Tautaeka raa? Te Tautaeka are a bane ni mena i aana tautaekan te aonaaba!

                Ngke e kateaki Iesu bwa e na baereaki maiuna i matan Birato ao “E taku Birato nakoina: Ngaia bon te uea ngkoe? E kangai Iesu nakoina: Ngaia anne ko taku ba te uea ngai. Ibukin aei are I bungiaki iai, ao ibukin aei ae I roko nakon aon te aonaaba.”(Ioane 18: 37 - rairana man te KJV Bible). Ao e taku riki Iesu nakon Birato: “Tiaki mai aon te aba ueau” (kibu 36 - KPB). Rairana teuana e kangai: “Te aonaaba aio tiaki ueau.” E nanonna ikai Iesu bwa ara aonaaba aio ae e onrake n te buakaka ma te riaboro, te iowawa ma te kamaira, bon tiaki ana aonaaba, ma e na manga kamaunaa katein ao anuan te aonaaba aio ao n onea mwiina n Ana aonaaba ae rau, ae tamaroa, ae eti.

            “Tiaki mai aon te aba ueau” (My kingdom is not of this world), e taku Iesu (Ioane 18:36 - KPB). E roko Iesu bwa e na riki ni UEA (kibu 37). Ai kamimiira – ao ai kananokawakira – bwa angin taian kabwarabwara ao rongorongo aika a tataekinaki (gospel preaching)  inanon umantabu (church services) n taai aikai ao e kuri  ni kangaanga bwa kona ongo taekan Iesu Kristo ae e na  manga roko bwa e na Uea (as a coming King) ao e na tautaekana (rule) te aonaaba. Aaba ni uea aika tamnei (spiritual principalities) ao mwaakan te riaboroo (powers of evils) (Ebeto 6:12, KCB) a tautaekana te aonaaba ngkai. Bon ana tautaeka Tatan ae tautaeka ngkai i aon te aonaaba (Satan’s earthly governments) ma e na oki Iesu n urua (destroy) ao n onea mwiina (replace) n ana Kauaoki (Second Coming). Uean Kristo (Christ’s Kingdom) bon TE AONAABA NINGABONG! (THE WORLD TOMORROW!)

                Ko a tiai n wareka te bwai are taekina te anera nakon Nei Maria imwaain are e bungia Iesu? Iesu e tuanga Birato bwa e bon bungiaki bwa e na UEA. Ana anera te Atua e tuanga Nei Maria: “. . . ko na bikoukou, ao ko na bungia natim ae te mane, ao ko na arana ba Iesu. E na kakanato, ao e na aranaki ba Natin Teuare Moan te Rietata. Ao te Uea ae te Atua e na anganna ana KAINTOKANUEA tamana are Tawita: ao e na tautaeka i aon ana auti Iakoba (kaain te aonaaba); ao e na akea tokin UEANA” (Ruka 1:31-33,KCB,).

                E aera ngkai a tuai man maneweaki kiibu man te B’aibara aikai irouia ekaretia nako? Mirion ma mirion aika a nanako n tataromauri man ngke a uarereke nikarokoa a kara ao a bon tuai man ongo kiibu aikai aika a taekina Kristo ae e na riki bwa te uea, ke taekan uean te Atua ae e na roko.

                Kiibu man te B’aibara aikai a bon KATERETEREA raoi bwa te Atua bon te Uea ae Rietata. A kabwarabwaraa naba n te aro ae nangi mataata bwa Iesu e bungiaki bwa e na riki ni UEA – are e na TAUTAEKA I AOIA AABA NAKO – ao are e na tautaeka ueana n AKEA TOKINA!

Ma, aei bon ti mwkoron rongorongon Uean te Atua teuana ae nangi kamiimii ao ni kakubanako.

                UEAN TE ATUA e na tautaeka i aoia botanaomata (peoples) ao aaba (nations) nako n te aonaaba. Ma botanaomata aika iriko ma te rarraa aikai (flesh and blood) ao aaba aikai bon TIAKI Uean te Atua, bon tiaki naba kaain Uean te Atua. Ana bon tii TAUTAEKANAKI I AAN ANA TAUTAEKA TE ATUA!

E na Kanga n Roko Utobia?

Ti na nooria bwa ena kangaa n roko utobia ningabong.

                E bon kateretereaki aio nakoira man taian taeka ni burabeti inanon te B’aibara.

                Iesu Kristo are nakonako n maungan (mountains) ao marenan maunga (valleys) i aon te ABA AE TABU (HOLY LAND) ao n kawain (streets) Ierutarem 2000  tabun te ririki n nako bon Ngaia naba ae na manga oki. E bon taku bwa e na oki. Imwiin taurakina n te kaibangaki, ao te Atua e manga kateirakea man te mate imwiin tenua (3) te ngaina (3 days) ao tenua te bong (3 nights) (Mataio 12:40; Makuri 2:32; 1 Korinto 15:3-4). Ao E waerake (ascended) nakon ana Kaintonuea te Atua (Throne of God), ana Etukoata Tautaekan te Unibweeti  (Makuri 1:9-11; Ebera 1:3; 8:1; 10;12; Kaotioti 3:27).

Bon ngaia te “aomata ae te toka” (nobleman) are man taeka ni kaikonaki (parables), are e nakon ana Kaintokanuea te Atua (Throne of God) – “n te aba ae raroa” (the far country) – bwa e na katokaaki ana baunuea (coronation) bwa aia UEA uea (KING of kings) i aoia aaba nako, ao imwiina ao e na oki nakon te aonaaba (Ruka 19:12-27).

                E tuku ngkai i karawa Kristo ni karokoa te “tai ae a na bane baai ni kaetaki (restitution) iai” (Makuri 3:19-21, KCB). Nanon te taeka ae ‘restitution’ bon kaokan bwaai nakon are mai imwaaina. Ikai e nanonaki kaokan ana tautaeka te Atua i aon te aonaaba, ao mai ikai e na reke te rau ao te kimwareirei (Utopia).

                Mangaongaon (turmoil) te aonaaba ngkai, rikiraken taian buaka (wars) ao taian kakauntaeka (contentions) ana riki n nangi korakora are, ngkana e aki karekea te rau (intervenes) te Atua, ao “bon akea temanna ae e na maiu” (Mataio 24:22, KPB).

               Tao e a kaan te tai ae e nangi oki iai Iesu?

                N katokin (climax) taian kangaanga aikai aika a na karika kamaunaakin te maiu i aon te aonaaba, ao e na oki Iesu. N te tai aio ao e na roko bwa te Atua ae mimitong. E na roko ma “ana anera nikabaneia”, ma te “maka ma te mimitong ae bati” (Mataio 24:30; 25:31, KCB). E na roko bwa “Te Tia Tautaekania Tan Tautaeka” ao “Aia Uea Uea” (Kaotioti 19:15; 12:5, KCB), bwa e na katea teuana te Tautaeka i aon te aonaaba ao n tautaeka i aoiia aaba ni bane “ma te oko ae te biti” (Kaotioti 19:15; 12:5, KCB). E aera ngkai aaro (churches) tabeua a katukui (omit) kiibu aikai ake rongorongon okin Iesu ao are e na tauateka i aon te aonaaba? Ana euangkerio Iesu (Jesus’s gospel) bon rongorongon Abanuean te Atua (Kingdom of God) are ena kateia (establish) i aon te aonaaba n okina. Bon angiia kaain te aro a bon tuai n ongo taekan kiibu aikai ke ana euangkerio Iesu.

                Bon iangoa aei. Kristo ae neboaki – ae na roko ma mwaakan (power) ao mimitongin (glory) te Atua ae Rietata – e na roko bwa e na kamauiia aomata – ena roko bwa e na katokii (stop) taian buaka (wars), kangaanga man te nukiria (nuclear destruction), marakin te aomata (human pain) ao te kakaiaki (suffering) – e na karokoa (usher in) te rau (peace), te mwengaraoi (abundant well-being), te kukurei (happiness) ao te kimwareirei (joy) nakoiia aomata nikabaneiia. Ma e na bon butimaeaki i rouiia aban nako te aonaaba?

                N taai aikai ao taan rabakau ao tiaintiti aika a nangi kinaaki a taku bwa ti te anga ae e konaa n teimatoa te maiu i aon te aonaaba bon katean ana tauataeka te aonaaba ae tii teuana (one supreme world-ruling government) ae e na tararuai bwaai ni buaka. Ma, a bon kakoauaa naba bwa e bon aki konaa ni kakoroaki bukin aei irouiia aomata. Ngaia are e na roko Iesu bwa ena kakoroa bukin aei.

          

E na aki Butimaeaki Kristo?

E na bon butimaeak Iesu ma te kukurei, te kimareirei ao te kan iingnga?  Ao ekaretia nako?

                Ana bon aki! Bwa ana abotoro ni kewe Tatan (2 Korinto 11:13-15) a tia ni mamanaia ekaretia nako bwa angkoa e a roko te Anti-Christ. Taian ekaretia nako ao tautaeka ana maraki nanoia n okina (Kaotioti 11:15,18, KCB), ao taanga-ni-buaka (military) ana kataia ni buakanna (try to fight him)! (Kaotioti 17:14, KCB).

                Botanaomata man aban nako te aonaaba ana bane n iira (engaged) te kabane ni buaka are buakan te aonaaba 3 (World War III), are e na karaoaki i Ierutarem (Tekaria 14:1-2, KCB) ao imwiina e na roko Iesu. N mwaakana ao korakorana ao e na “teirake Iawe ni buakania botanaomata akanne” (kibu 3). E na tokanikai i aoia (Kaotioti 17:14, KCB). “E na tei i aon te maunga Oriwa,” ae bon tau raroana i mainikuni Ierutarem (Tekaria 14:4, KCB).

 

Ana Kangaara n Taenikai Botanaomata?

Ngkana e oki Kristo ae moan te mwaaka ao n mimitong nakon te aonaaba, ao ana maraki nanoiia botanaomata. Taanga ni buaka (military forces) aika ana ikotaki i Ierutarem ana kataia ni buakana! Ana “kataia”! Ma iai te taanga ni buaka ae korakora riki ae e rimwiin Kristo mai karawa – anera aika tabu (holy angels) nikabaneia (Kaotioti 19:14, KCB – anera aika a taekinaki n Mataio 25:31, KCB).

                Ko kan ata rongorongon te buaka anne – ao teraa ae e na riki nakoiia aia taanga ni buaka aomata?

                N te Kaotioti 17, ao ana taanga ni buaka te botanaomata ae moana ni kakateaki ngkai ae te United States of Europe – te Embwaea n Rom ae manga kautaki (resurrected Roman Empire), e taekinaki bwa, “A na buakana te Tibutetei (Lamb – Christ), ma e tokanikai te Tibutetei i aoia: ba bon te tia Tautaekaniia tan tautaeka (Lord of lords), ao aia Uea ueea (King of kings). . .” (kibu 14).

                Ma e na kangaara n tokanikai i aoia aia taanga ni buaka aomata? Wareka rongorongona n ana boki  Tekaria mwakorona 14.

                “E na karika te aoraki Iawe (Lord God), ao a na bane ni ituaki iai botanaomata akana a buakana Ierutarem. A na mka rabataia, a na mka mataia ma neweia” (Tekaria 14:12, KCB), ao taekana teuana: “Ao aio te aoraki ae kamamate ae E na oroi’a botanaomata iai ni kabaneia Iehova ake a buakana Ierutarem: a na riki ni mka irikoia ngkana a tabe ni tei i aoni waeia, ao a na mka naba mataia n nibaia, ao a na mka naba neweia i nanoni wi’a” (Tekaria 14:12, KPB).

                Mkan (rotting) nako irikon (flesh) rabataia man riia (bones) e na riki n te tai ae moan te karina (instantaneously) – inanon aia tai n teitei i aon waeiia.

                Bon te rekenikai (retribution) ae tau ni karaoaki nakoiia taanga-ni-buaka aika a kan buakana te Atua. Ai kakamatakura kaotan aekan te bawa (power) are e na kabonganaa Iesu ae mimitong ngkana e tautaeka i aoia aaba (nations) nikabaneiia. Taan kaaitara (rebellion) nakon ana Tua te Atua (God’s Laws) ao ana tautaeka te Atua (God’s rule) ana katokaki (put down) n te tai ae nangi waekoa.

                Ko ataia bwa nikabane aekan te aki-kukurei (unhappiness), nikabane aekan riaaboroo (evils), bon mwiin (result) riaon ana tua te Atua?

                Ngke akea ae iai riki atuana irarikin te Atua ni koaua; ngke ataei nikabane a bon kairaki (reared) bwa ana karinea, ao ni ongeaaba nakon aia karo (parents), ao kaaro (parents) a kairiia natiia inanon kawain te Atua; ngke akea ae kariaia bwa e na karinna te nano n kan tiritiri (spirit of murder) i rouna; ngke akea taian buaka (wars), akea tiringan te aomata i roun te aomata; ngke a bane ni kakakukureiaki (kept happy) aron te tekateka n taanga (marriages) ao akea te mwakuri ni kinano imwaain ke imwiin te iein; ngke a bane teaba (all) n tabe (concern) ma mwengaraoiia aomata ni bane are akea ae e na kimoa (steal) – are ti na konaa ni karenakoi nikabane taian roka  (locks) ma kiing (keys) ao baoki ni mwane (safes); ngke a bane n tataeakinna te koaua – ana bane ni raoiroi aia taeka – ana riki bwa taan onimakinaki (honest); ngke akea ae mataaiakina (no coveting) ae tiaki ana bwai, ma e nangi tabe riki ma mwengaraoiia aomata bwa e kakoauaa bwa ena kakabwaiaaki (blessed) riki ngkana e angaanga (give) nakon ae e na bubutimaea (receive) – ao ai kakukureira ara aonaaba aio.

                N te aonaaba ningabong, ao ana bane aomata n tangira ao n neneboa te Atua n aia iango (minds), nanoia (hearts), ao korakoraia (strength) nikabane – ao te bane n tarataraa mwengaroia aomata (concern for others) n aron taraakiia i rouia – e na akea te bu-raure (no divorce) – akea kangaanga nakon mwenga ke utu (no broken homes or families) aika a tia n raure aia karo, akea te maiu-buaka i rouia ataei (no juvenile  delinquency), akea te iowawa (no crimes), akea te karabuuti (no jails), akea bureitiman (no police) ma ti bukin waaki n ibuobooki ao n tararua aika rau (peaceful supervision) i bukin te botanaomata (public service), akea te buaka (no wars), akea  katean taanga ni buaka (no military establishments).

                Ao i rarikin aei ao te Atua e a tia n karikia i nanora tuan nako te rabata (physical laws) aika a kamwakuria bwain rabatara (bodies) ao ara iango (minds), ao tuan naba maiun tamneira (spiritual laws). E na akea te aoraki (no sickness), te mamaara (ill-health), te maraki (pain) ke te kainano (suffering). Ma e na iai korakoran te marurung ae tamaroa (vibrant good health) ae onrake ma ukoukoran (interest) te maiu (in life), te nano ae korakora i bukin karaoan mwakuri aika manena (constructive activities) aika ana karokoa te kukurei ao te kimwareirei. E na iai te itiaki (cleanliness), te kakamwakuri (vigorous activities), te rikirake ae raoiroi (real progress), akea te kaawa ae e na riki ni kamaira (slums), akea te reeti (race) ke taabo (places) i aon te aonaaba aika ana kekerikaaki ni bua mataia (degenerate).

 

 Santo Aika Ana Kautaki (Resurrected Saints)

N aron rongorongon Iesu, are e kautaki man te mate, ao e uotakirake nako karawa n te nang (clouds), ao ai arona naba ngkana e oki nako aon te aonaaba - i aon te nang (Makuri 1:9-11; Mataio 24: 30, KCB). I nanon te tai are e ruo mai karawa (1 I-Tetaronike 4:14-17, KPB), ao naake a mate i nanoni kakoauaan Iesu (dead in Christ) – naake e maeka inanoia (have received) ao ni kairaki (led) iroun Tamnein te Atua (Spirit of God) (I-Rom 8:11,14, KPB) – ana bane ni kautaki, ao ana anganaki te maiu are e aki tootoki (immortality) – n reitaki ma buraabeti/ibonga (prophets) ni kawai (Ruka 13:28,KCB). Naake iai irouia Tamnein te Atua, aika maiu n te tai anne, ana onikaki (changed) n ti te rube ni mata (blink of an eye) man te rabata ae mkamka nakon ae aki mamate (1 I-Korinto 15:50-54, KPB) ao, ma naake a mangauti (resurrected), ana uotakirake i aon te nang (clouds) bwa ana kaaitiboo ma Iesu Kristo ae mimitong (1 Tetaronike 4:17, KCB) n te eea (air).

                A na mena ma Kristo, n te tabo are e na mena iai, n aki tootoki (Ioane 14:3, KCB). Ana iiria n ruo i aon te nang (clouds), ao ni tei (stand) ma ngaia, n bon te bong naba anne, i aon te Maunga n Oriwa (Tekaria 14:4-5, KCB).

                Santo (Saints) aikai aika a tia n onikaki bwa ana aki mamate (immortal), ana tautaeka (rule) i aoia botanaomata aika a bon maiu (mortals) n te tai anne – i aan ana kairiiri Kristo (Taniera 7:22; Kaotioti 2:26-27; 3:21, KCB).

 

E na Kamawaaki Tatan n Tokin te Tai

Te bong ae nangi kakawaki aei mai buakon ana bong te aonaaba – ruon Kristo ae mimitong ao moan te kakannato i aon nang – e na katoka maiun te tautaeka – ae tautaeka i aon te aonaaba - ae e aki nooraki (invisible rule) ae ana tautaeka Tatan, are te tia mamanaia aomata.

                Rokon Iesu, ae mimitong, bwa e na tautaekaniia taan tautaeka (King of kings) ao n riki bwa aia Uea ueea (Lord of lords) e bon koreaki n te boki ae Kaotioti mwakorona 19. Ma teraana te bwai ae e na riai ni karaoaki imwaain ae e na iai te RAU, te KUKUREI ao te KIMWAAREIREI i aon te aonaaba? E riai ni kamawaaki (removed) Tatan te Riaboroo man kaintokanuean te aonaaba (throne of the earth).

E a kaman koreaki aei n bokin te Kaotioti 20: “Ngkanne I nora temanna te anera n ruo mai karawa. E taua i nanoni baina kingin te kinono (bottomless pit) ao te taurekereke (chain) ae e ababaki. E taua te . . . naeta ni kawai (old serpent), ae bon te riaboro ke Tatan; ao e kabea i nanon tengana te ririki (1000 years). E tewenako i nanon te kinono, ao e kaina te kinono ma ni kanikinaea, ba e aongan n aki manga mamanaia botanaomata n ua koron tengana te ririki. I muin anne ao e riai ni kabaraki teutana te tai” (Kaotioti 20:1-3, KCB)

Ana bong te aomata n kekeweaki, n kariiriaki, n mamanaaki i roun Tatan inanon te maan ae 6000 tabun te ririki, e nangi toki.

E nang toki ana mwakuri Tatan ni katanoata (broadcast) inanon te eea (air) nakon tamnein te aomata (spirit of man) are iannon te aomata. E nang toki ana mwakuri are e karinna (inject into) inanoia aomata aika a aki ataibwai (unsuspecting humans) anuana n riaboroo (satanic nature) – are ti keweaki bwa aongkoa bon te “anua n aomata” (“human nature”) ma ngaia bon anuan Tatan.

 

Te Anua n Aomata e na Aki Bua n te tai ae Waekoa

Tiaki nanona bwa ngkana akea Tatan ao e a bon bua naba te anua n riaboroo man ara iango (minds) n te tai ae waekoa. Birion ma birion aomata bon iai irouiia te anua aei. Ao e ngae ngke e kabaeaki Tatan bwa e na aki konaa ni manga kakatanoata (broadcast), anuana ae e a riki bwa kateia (habit) aomata e aki konaa ni kamaunaaki (removed) n te taobatin (automatically).

            E taekinaki n te B’aibara rongorongoiia naake ana waerake n butimaea Iesu n te eea (air) n rokon te “Kauaoki”. Ti warekia naba bwa n te tai naba aei ao Tatan e na ‘kabaeaki inanon 1000 te ririki’ (Kaotioti 20:1-3, KCB). Ma aomata aika maiu n te tai anne e na bon aki bua anuan Tatan irouia bwa e a tia n riki inanoiia bwa kateia.

Te Atua e a bon tia n anganiira inaomatara (free moral agent). E anganiira korakorara bwa ti na bon tautaekana ara iango, ma, ti ngkana e rabunaki matara man ana katikitiki Tatan rinanon te mamanaaki.

Imwiin te Kauaoki ao e nangi toki mamanaakiia aomata (mortal man) nikabaneiia aika iriko ma te raraa, n te aonaaba. N te tai aei ao Kristo ae mwaaka, ma tiantoo (saints) aika a aki mamate (immortal), a nangi waakina aia mwakuri n ‘kanakoa te ina’ are a tia ni kamatakiiaki iai mataiia aomata aikai.

Te maiu ae rau ae kakukurei (utopia) e bon aki reke n te tai aei. Mirion ma mirion aomata, aika iriko ma te raraa, ana bon maiu n te tai ae n ana kauaoki Iesu. Ao inanoiia aomata aikai bon anuan Tatan. E na bon teimatoa irouia te nano ni kaaitara (attitude of rebellion) – te kamoamoa (vanity), te baitingako (lust) ao te ngenge (greed). Ma n rokon Iesu ao e nangi teirakeaki te waaki ae te manga-reireinaki (re-education) – kaukan te iango ae e a tia ni mamanaaki – nakon te rairannano ae e na reke man motin nanoiia (voluntary repentance) i bon irouiia.

Man te tai are e roko iai Iesu, ao imwiin tewenakoan Tatan n te kinono, ao ana Tua te Atua (God’s Law) ma ana Taeka (God’s Word)               ena butanako nako aon te aonaaba (Itaia 2:3, KCB).

Rekenikaia aomata inanon 6000 tabun te ririki man ana tai Atam, are a koreaki nako mai roun te Atua (cut off from God), e nangi toki. E nang wewete Iesu nakoia aomata (mortals) nako n te aonaaba bwa ana rairananoiia (repent) ao ni kamaiuaki n te tamnei (spiritual salvation). Ao n te bong arei ao Tamnein te Atua ae Tabu (God’s Holy Spirit) e nangi raanga nako mai Ierutarem (Tekaria 14:8, KPB, KCB).

                Ai kimwareireira! E a roko te bong ae boou. E nang roko te rau. A nangi rairaki aomata man te katei n “ananaia” (“get”) nakon te “angaanga” (give”) – ae kawain te Atua n tangira (God’s way of love).

                Te BOTANAOMATA AE BOOU (NEW CIVILIZATION) e nangi tei i aon te aonaaba!

                Ma e na kanga aron tein te aonaaba ningabong (world tomorrow) anne e na kateaki? Man booki aika Iataia 2:2-4 ao Mika 4:1-3, ao e taekinaki ni kaangai:

“Ni bong aika a na roko ao e rine te maunga ae e tei iai ana Temboro Iawe; e na bura i eta i aoni maunga nako; e na baroakinaki irouia boatanomata nako.

                “A na roko botanaomata aika maiti ao a na kangai: Ti na ararakea ana maunga Iawe, ti na kawara ana Temboro Atuaia Iteraera, e na reireinira arora aika a riai, ao ti na karaoa are e tuangira. Ba e roko ana Tua Iawe mai Tion ao e taetae mai Ierutarem.

                “E na karekea te eti i marenaia botanaomata ma n tarai aroia; a kariki aia kabang ba aia kai n ribana ao kainewa ba aia taaba n erere. E na manga akea te buaka i marenaia botanaomata, e na akea riki te kataneiai nakon te buaka” (Itaia 2:2-4, KCB).

                Bon iangoia! Akea te buaka. Akea manga maakan te aomata ke man-kaakang. E na roko te rau nako aon te aonaaba. Ma e na iai te bwai ae e karika te rau aei. Ana tua te Atua, are e kakeaaki iroun te aro n ‘Kiritian’ teuana, e nangi raanga nako mai Ierutarem ao e na onrake te aonaaba n ataakin (knowledge) katein maiun te Atua (God’s way of life) n ai aron kabin marawa ae onrake n te ran.

                “A na bobotaki kameanti ma tibu ataei, a na uaia ni maeka rebari (leopards) ma koti ataei. A na iraorao n amarake kao ataei [ma raian ataei], ao a na kawakinaki irouia ataei aika uarereke. A na bobotaki n amarake kao ma bea, ao a na wene bunia n te tabo ae ti teuana; a na kang uteute raian (lion) n ai aroia kao. A na aoria n takakaro merimeri i rarikini b’angaia naeta. E na akea te iowawa ma te urubai i aon te maunga ae e tabu, ba e na kebo te aba n atakini Iawe n ai aron ae e kebo marawa n taari”(Itaia 11:6-9, KCB).

N ae nako ao ti kaninganingaa teutana aron te aonaaba ningabong (world tomorrow) are e taekinaki n Itaia 2:2-4 ao 11:6-9. Bon iai te rau iai ao maan-kaakang ana maeka ma roaia ni man. E na onrake te aonaaba n ataakin te Atua. E na akea buakakan ara aonaaba aio are ti atai aika a na manga nooraki iai.

                Ao teraa aron ara kangaanga (problems) ae ti aitara ma ngaiia n te aonaaba aio? E na akea te kabi n wareware ke ni koroboki (no illiteracy), akea te maiu ni kainano (no poverty), akea te rongo (no famine) ao te baki (no hunger). Te iowawa e na waekoa n toki, ana ataa karaoan te kouaua (honesty) aomata, te tau-baang (chastity), te nanoanga n aomata (human kindness) ao te kukurei (happiness). – kanoan te aonaaba ae rau (peace), ae e rikirake (prosperity), ao e maiureirei (abundant well-being).

 

E na Katokaki te Kariki Maaka

E bon taekinna te Atua bwa e na bon korakora te ibitaki ae i aon kawaina ni kaoti n ara aonaaba aio.

                E reke i roum aei? Te aonaaba ae na korakora ana waaki n totoka aia kangaanga aomata n aekaia nako.

                N boong aikai - te kangaanga ae e nangi bubura bon te mwaiti n aomata (population explosion). Korakoran aia kariki botanaomata nako e a taobararaanako (outstripping) mwaitin te amwarake (food) are e na kateimatoaa maiuia mai iai (sustain them).

                Ao taabo (areas) aika e nangi korakora iai te kariki maaka bon taabo n te aonaaba aika akea te rikirake iai (underdeveloped) – botanaomata aika kainano (nations of poverty) aika “akea aroia” (“have nots”), a kabi n wareware ao ni koroboki (illiteracy), e rawata te man-aoraki (diseases) ao te aroaro (superstition) irouiia. Uringnga, e aki raka i aon 10 te kabubua (10%) aon te aonaaba ae e konaa ni unikaki (tillable) ke aika a maiu (arable). Ao ngkai a taku kaain te UN bwa inanon tii 20 te ririki ao e na taboro mwaitiia aomata nakon are n te ka-20 n tienture.

                Te kakariki maaka irouiia aomata bon teuana ana kangaanga te aonaaba ni kabuta n taai aikai.

                Ma iai katokana (solution) iroun te Atua, ao e kai karaoaki (simple). E na karika aon te aonaaba ni kabuta bwa e na konaaa ni unikaki (cultivalable). E na kawarerekea (reduce) mwaitin maunga aika tootoa (mountains) aika a rabunaki n te tinoo (snow), e na kawaerakei (raise) taabo i marenan maunga (valleys) aika taian rereua (desert), ao e na ibita (change) kanoani boong (weather patterns). E na karikii rereua (deserts) bwa ana maiu reirei (green and fertile). E na kaukii (open up) taabo n ai aron te Kalahari Desert, te Lake Chad Basin ao rereua aika a bubura i aon Amerika. E na kamaiua naba taabo aika a mate n ai aron are i Mongolia, Siberia, Saudi Arabia ao angin taabo ake maeaon Amerika (western America).

                E na kamaraa (thaw out) taian buraoki n aiti (ice packs), taabo aika a rabunaki n te aiti (permafrost) ao taabo aika e ibeibe te aiti i aaia (tundra) n aron Antarctica, North America, Greenland, Northern Europe ao Siberia. E na kaboraoa (make level) te maunga Pamir Knot, te Himalayas, te Atlas, te Taurus, te Pyreness, Rockies, Sierras ao te Hindu Kush – e na kaboraoa te ikoikotaki ni maunga aika totoa ake n te Andes, ao nikabaneia maunga aika a nangi rietaata ao n aki maekanaki.

                Ao, e na karokoa te karau (rainfall), ae tau (in balance), n taina (right season).

                Ao teraa ae na riki?

                E na tauraoi mirion ma mirion aaba aika maiu (fertile land) aika tauraoi ni unikaki.

                E na konaa n riki aei?

                N baia aomata – e na bon aki.

                Ma taraa ana berita te Atua, “Tai maku, ngkoe ae te m’ata ae Iakoba, ma ngkami, aika aomatan Iteraera; N na buokiko ngai ae Iawe ae te tia kamaiuko, ao Atuaia Iteraera ae Tabu.

                “N na karaoiko ba te kai ni kaitiaki uita ao kona kamaenakoi maunga ni kariki ba ai aron mangen te iuta. Ko na kaurakeia ba a na ubara nako n te ang ma ni kamaeaki n te ukeukenanti.”(Itaia 41-14-16, KCB; Itaia 41:12-14 KPB)

                   Ti na reitia, te kibu 17(KCB): “Ngkana a ukera nimaia te ran te koraki aika a kawa ma ni kananoanga, ngkana a batakataka buuaia, ao N na ongo banaia, N na aki kaki taekaia, Ngai Iawe ae Atuaia Iteraera: N na karekei karanga i aoni maunga aika a mate, N na kakoburakea te ran i nanoni marua, N na karika te rereua ba te nei, N na karaangaa te ran n te aba ae e mauteretere.

                “N na unika te rereua ni kai aika tita, aketia, motere, ma oriwa. N a karika te aba ae e mate ba buakonikai ike a maiu iai maiango, bureen, ma iuniba.

                “E aongan n noraki irouia aomata, ao a na iangoia ma n ataia ba e karaoa anne Iawe ae Atuaia Iteraera ae e tabu” (Itaia 41:17-20, KCB).

 

Raan aika Itiaki – Rereua aika Maiu

Ko konaa n katamneiia aekan te aonaaba ningabong (world tomorrow) ae e taekinaki iroun Itaia? Taian rereua (deserts) ana kuriin (green), a maiu (fertile), o-n-aroka ni buakonikai, maniba aika kouburake (bubbling springs) ao karaanga aika uarereke (brooks); maunga ana karinanoaki, ao n riki bwa taabo ni kamaeka (made inhabitable).

                Noora kabwarabwaraan te aro aei iroun te Atua n kibun nako te B’aibara.

                “Ane e na ewewe mauku n ai aron te ria (deer), ao ena anene ni kimareirei newen ane e bae newena: ba a na kouburake rān i nanon te raereke (wilderness), ao karanga inanon te rereua. Ao e na riki n neinei te tano ae e korakora riringana, ao e na riki ni koburaken rān aaontano ae mauteretere: a na mena uteute (grass) ma kaibaba (reeds) ma maunei (rushes) i nanoni neia tiakaore (jackals - kamean buakonikai) ni maeka, ike a wewene iai” (Itaia 35:6-7, KPB).

                Wareka nikabane Itaia mwakorona 35.

                E taku te Atua: “E na kukurei (glad) te raereke (wilderness) ma te tabo ae kamaroā (solitary place); ao e na kimareirei (rejoice) te rereua (desert), ao e na uee  (blossom) n ai aron te roti (rose). E na bati ni ue  (blossom abundantly), ma ni kimareirei (rejoice) ma te kakatonga (joy) ma te anene (singing) . . .” (kiibu 1-2).

                Iangoa korakoran aaba aika a rereua ao n akea bwaai aika maiu i aoia i aon te aonaaba. Tao e na taraaki bwa te bwai ae e aki konaa te Atua ni kabatiaa ueena n ai aron te rooti? E aera bwa e na aki konaa?

                A karikaki maunga (mountains). Korakora aika a katoki (great forces) a karika te kamton ao te katikitiki imarenan rauraun te aonaaba (plate tectonic) are e toka iai rabatan te aba (crust), are e karika naba te tabenaua (huge cracks) i aon rabatan te aba. Atiibu aika totoa aika mwemwekaki n waerake nako karawa –  aika riki bwa maunga - mwangingngin te aba n aron buakan taari ae riki man rurun (earthquake) te aonaaba. A karika maunga – a aki riki i bon irouia.

                Te Atua ae bon te mwaaka (all power), ae karikii maunga aika uarereke ao maunga aika totoa (Amoti 4:13; Taramo 90:2; Amota 4:13; Taian Areru 90:2), e na manga ibita aroia (reform them) – e na manga ibita aon te aonaaba.

                Wareka rongorongon te ruru (earthquake) are e na roko ae e na ibita aron aon te aonaaba. (Noora Kaotioti 16:18; Tekaria 14:4). E taku te Atua, “A maeiei maunga i matana, ao a neinei taubuki (“The mountains quake at him, and the hills melt . . .”) (Naum 1:5, KPB)

 

Aaba I Aan Taari Ana Kaoraaki

E ataia te aomata bwa angin kaubwain te aba e mena i aan taari. Te ooira, te koora, te tirewa ao aekan nako minerera (minerals) – aika aika a tiku n tuai ni kenaki, i kabin taian marawa. Ao bon angin te koora ae kabonganaaki i aon te aba a reke mai kabin marawa.

                A mwaiti taabo i aon te aonaaba a bon kanakinako n te oniia (tidal action) – man babatiboakin te aba n te nao ae karika kanakinnako te aba. E korakora aaba i aon Erube (Europe), moaraariki te aba ae Oran (Holland), aika a tei abaia i aan rietataan taari (below sea level).

                Iangoa tao mirion ma mirion te eka n aba (acres) aika a konaa n reke ngkanna tao e na kawarerekeaki buburan taian marawa. E taku te Atua bwa e na riki aio! Nooria, “E na kaoraa manokuni marawan Aikubita Iawe, e na kawaia te ang ae e korakora i aon te karanga ao e na tibaia ni karaanga aika itiua, aika a na nakonako te aba iai” (Itaia 11:15, KCB).    

                E taraa ni kamiimii, ma e koaua!   

                Ngkana e riki Iesu Kristo bwa te tia tautaeka, ao e na kabonganaa m’aakana anne. N te mii, ao Ioane e noori anera aika neboneboa Kristo n rokona bwa e na tautaekana te aonaaba aei.

                A taku: “Te Uea ae te Atua ae moan te maaka, ae iai ngkai ao iai ngkoa, ti katituaraoko ngkai ko kabongana makam ae e korakora ma ni wakina am tautaeka” (Kaotioti 11:17, KCB).

                Korakoran ataakin te ataibai i bukin karekean te marurung ae koaua, ao kamaiuakin aekan aoraki ni kabane, ngkana ko raraomaiakinna, e na bon karekea te marurung ae tamaroa ao ni utobia.

                Noora kabarabaraana i roun te Atua.

                “E na mena iai Iehova i buakora ma te mimitong, kanga te tabo ae iai karangana aika rababa ma rawana; ae e na aki rin iai te boti ae ababaki ae iai bwetuana, ao e na aki ri buakona naba te kaibuke ae tamaroa [ni buaka]. Ba bon Iehova ara tia motiki-taeka, bon Iehova ara tia kariki-tua, bon Iehova ara uea; E na kamaiura.

                Ao ane maeka iaia e na aki kangai, I aoraki: a na kabaraki aia bure aomata aika maeka i nanona” (Itaia 33: 21-22, 24, KPB).

                Ao ongora nakon te berita ae kakamaiu aio: “Kam na kakorakorai bāi aika mamara, ao kateimatoai bubuaniwae aika aki konamaki, kam na kangai nakoia akana a mamaku nanoia, Kam na korakora, tai māku: noria, E na nako mai Atuami ni kareke kai, ma ana kabobo te Atua: E na nako mai ao E na kamaiuingkami. Ao a na kauraki iai mataia akana mataki, ao a na kaukaki taningaia akana a bono taningaia. Ane e na ewewe iai te mauku n ai aron te ria (deer), ao e na anene ni kimareirei newen ane e bae newena . . .” (Itaia 35:3-6, KPB).

                E kabarabara te Atua kanuangaiia akana ongotaeka nakon ana tua i bukin te akoi ao te tangira. Noora Itaia 58:8, KPB: “Ao ane e na kaoti am ōta iai n ai aron te karangaina, ao e na kai riki rake maium: ao e na ri moam am raoiroi . . . “

 

Te Kukurei Bon Te Marurung

Ngke e kabarabaraa aron te marurung (good health) ao te mari (plenty) are e na karokoaki nako aon te aba, ao e taku te Atua, “N na kaoka te maiu nako im, ao N na kamao ikoakim . . .” (Ieremia 30:17, KPB).

                “Ao ane a na rroko ma n anene nii kimareirei n te tabo are e rietatat i Tion, ao a na bo n uaia ni kimareirei nakon ana raoiroi Iehova, nakon te uita, ao nakon te wain, ao nakon te b’a, ao nakoia bunia tību ma kāo. Ao tamnei’a ai aron te ne n aroka ae aoneinei; ao a na aki manga nanokawaki teutana.

                “Ao e na kimareirei te kibono n te ruruoia (dance), ao a na uaia n takakaro rorobuaka ma unim’ane: ba N na onika nanokawakiia n te kimareirei, ao N na kabebetei nanoia, ma ni kakatongai’a main anon rawawataia. Ao N na kangae tamnei’a ibonga n te nenea, ao a na kanuaki au aomata n au raoiroi, bon ana taeka [Iehova]” (Ieremia 31:12-14, KPB).

                E aera e na akea te marurung?

                E aera bwa ti nangi tauraoi ni kakoauaa bwa te aro ni marurung ao ni kimareirei ae akea arona bon bwaai aika a aki konaa n riki? E aera ngkai kiibu aikai a bon aki taetaekinaki i rouiia Kristian aika taan kabarabara? E ngae n anne ao a taku bwa te nako karawa bon te maiu n aoriori (idleness) ao n rau (ease) ao n akea te bwai ae e na karaoaki (no accomplishment).

                Bon iaia kakabaia i bukin kawakinan tuan te marurung (laws of health) – e na reke te marurung – ao te aoraki (sickness) ma aekan aoraki nako (diseases) ana bon bua mairouia kaain te roro ake imwiina.

                Noora ana berita te Atua nakoia ana botanaomata: “ . . . ngkana tao ko bati ni kan ongo b’anan Iehova ae Atuam ni kawakin touani mwin ana tua ni kabane aika I tuangko n te bong aei, . . . ao a na bane b’ai ni kabaia aikai n roko i roum, man oiko, ngkana ko kan ongo b’anan Iehova ae Atuam.

                “Ko na kabaia i nanon te kawa, ao ko na kabaia n te tawana. E na kabaia uān rabatam, ma uāia am man, aika aia kariki am kao, ma bunia am tibu ma am koti. E na kabaia am b’aene ma am kumete ni kabobo burawa” (Te Tua-Kaua 28:1-5, KPB).

                Ao te Atua e kaotia naba okiia reeti aika a kakaokoro nakon abaiia ao ni kamwaitiia i aona. “Ni bōng aika na roko ao tibun Iakoba a na buti wakaia; a na ue Iteraera ma ni bwebwe: ao a na kaon aonaba n uāia” (Itaia 27:6, KPB).

                Ao e taku te Atua bwa taabo ake a urubekebeke (waste) a na manga kamaiuaki.

                “Noria, I raoningkami, ao N na rairaki nako imi; ao kam na ribanaki ma n unikaki: ao N na kamaiti’a aomata i aomi, ake kain te bata are Iteraera ni kabanea, ao a na maekanaki kāwa ao a na manga kateaki tābo ake a uruaki”(Etekiera 36:9-11, KPB).

                Wareka ni kabane Etekiera mwakorona 36. E taku te Atua:

                “N na karaoa ae a na maekanaki kawa iai, ao a na manga kateaki tābo ake a uruaki. . . . Te aba aei, ae kamaroa ngkoa, e riki n ai aron te ne n aroka are Eten, ao a manga nonoaki ma ni makanaki” (kiibu 33,  35).

                Teraa aroia aaba nako?

                Ao bon nooria: “N te bong arei ao e na reke te kawai ae katabukaki (highway) mai Aikubita ao tokina Aturia (Assyria), ao e na nako Aikubita te I-Aturia, ao te I-Aikubita e na nako Aturia; ao [te I-Aikubita e na mwakuri ma te I-Aturia]. N te bong arei ao te katenua Iteraera ma Aikubita ma Aturia, ao e na kabaia te aba i rouia i nukan aonaba: ngkae e kakabaiaia Iehova Tabaota ni kangai, A a kabaia I-Aikubita aika au botanaomata, ma I-Aturia aika ana makuri baiu, ma Iteraera aika [oin tibangau]” (Itaia 19:23-25, KPB).

 

Te Bane Ni Wareware Ao Ni Koroboki

Bon iangoia ngkana botanaomata ni kabaneia n taabo ake a mena iai, a bane n taetae, ao a wareware ao a koroboki n te taetae ae tii teuana

                Ma n te bong aei, ao e mwaiti taabo i aon te aonaaba aika akea aron korean aia taetae. Mirion ma mirion a bon iriiterete (illiterate) – aki konaa ni wareware ao ni koroboki, araia a bon aki konaa ni koreia.

                N te tai ae e oki iai Kristo ao ni tokanikai i aon te aonaaba, ao e na karokoa te tai are ana bane n reirei, ao ni b’ati ni wareware ao ni koroboki aomata ni kabane – e na angan te aonaaba te taetae ae boou ao ae e biua (pure).

                Kabarabaraan te taobike aei e bon tangira teuana bokina. Ana mwakuri te literary process i aon te aonaaba e a ibitaki. N boong aikai ao aekan taetae (languages) nako a bon biitere (corrupt). A onrake n taian taeka aika aia taetae beekan, taeka ni tabunea – taeka n rimoa – taeka aika aki riai – taeka ni kabotau aika kamiimii.

                E taku te Atua: “Ba N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki, ba a na taboa aran Iehova, n toro i Rouna n te bo n nano” (Tebania 3:9, KPB – akea aei n te B’aibara are te KCB).

                Bon iangoa te tai ae e na roko ao taian rongorongo aika a koreaki n te taetae ae e nangi tamaroa, manewen te anene ma te katangitang e roko raoi, akea katotongan aia koroboki tabeman, akea te aki oota n aia koroboki ke n aia taetae temwaangina ao te tai ae abwabwaki i bukin katiaan te raitaeka. Bon te tai ae e na kamiimii, ngkana a bane kaain te aonaaba n reirei (educated) – ao n taetae n teuana te taetae.

 

Teraa Aron Te Okinibai (Economic Structure)

E kaotia te Atua bwa Ierutarem e na riki bwa ana kabitare ao nen te okinibai ao riki ana kabitare te maiu n tamnei i aon te aonaaba.

                Ao e taku te Tia Karikibai i bukin te kabitare aei: “Ko na kukurei n noria, e na onrake nanom n te kimareirei: ana baroiko taiani kaubai mai marawa (mwaitin te koora ao te tirewa i aon te aonaaba a mena i marawa), a na reke iroum aia kaubai [Tiantaire]” (Itaia 60:5, KCB).

                Ma, n aron are ti warekia, te Atua ae Maaka e taku bwa e na kaababai aaba ike a mena i aan taari; bwa e na kabatiaa riki te aba ae e na konaa ni kabonganaaki. A ataia tiaintiti (scientists) bwa angin te b’a ae maiu (raw materials) a reke n te tano are i aan kabin marawa.

                E taku te Atua bwa kaubain te aonaaba e na bootaki i Ierutarem, ao te kakamwakuri i bukin katean taian auti, kamaiuakin bwaai aika nimamate (rehabilitation) ao kaitaraan rabakau aika boou a na manenaki man te rabata ni mane aei.

                “E a kaan au tai ni kaieieia karawa ma aonaba. N na ioioa botanaomata nako, ao a na uotaki mai aia bai aika kakawaki, ao N na kaona te Temboro aei n te mimitong. Bon au bai te tirewa ao bon au bai te koora” (Akai 2:6-8, KCB).

                Ma kaubain te Atua e na nooraki irouia aomata ni kabane. Akea te koora te buriki, aika a na wene n rau i nanon nonon te bangke (vaults) – akea bonganaiia ma tii araia – akea te kimoa (thievery) ke te iowawa ni kimoa (robbery). Ma ana kabonganaaki kaubai aikai i bukin katamaroan te Temboro, ike e na maeka iai Kristo.

                Bon tii teuana korakoran taiani m’ane, ao a na aki ibitaki boobuakaiia.

                E na akea te aomata ae e na kaubai man muin ana mwakuri temanna riki te aomata. E na akea te stock market, world banks, financing centres, insurance companies, mortgage companies, loan agencies, ke time payments.

                N ana tautaeka te Atua ae e korakora iai te mari ao aomata a na tii kabooa te b’ai are a bon kainanoiia, ngkana a konaa ni kabooa, n te tai are e reke boona irouiia. Akea te interest. Akea naba te taxes.

 

Te Aro Ni Kabui (Tithing System)

Te aro ni kabui e na bon kabonganaaki i aon te aonaaba ni kabuta.

                Ara tautaeka i aon te aonaaba ngkai a anaia mai iroura 40, 50, ao iai naba 90 te kabubua man boora bwa ara tax n itera nako n ai aron te inheritance taxes, te income taxes, te hidden taxes; federal, state, county, school board and city taxes.      

                Ma te Atua e tangira tii tebuiina i aon te kabubua. Ao man te 10% anne ao e na kabuta ana tautaeka, ana reirei ao kairan te maiu n tamnei n te aonaaba ni kabuta.

                “E na raweb’aia te Atua te aomata? Ma kam bon raweb’aiai. Ao kam kangai, Ti raweb’aiko ni baika ra? (Maraki 3:8, KPB). “Kam [raweb’aiai] ni kabuian ami bai ao n ami angabai. A na reke kaimi, ngkami te botanaomata ni bane, ba kam mamanaai. Kam na kabanei kabuian ami bai ni uoti nakon te Temboro, ba e aonga ni iko te amarake iai. Kam na kataai iai, ao kam na noria ngkana I aki kauka karawa ma ni kabaroa te kabaia ae moan te bati i aomi ni karokoa aki-rekeni nena” (Maraki 3:9-10, KCB; banen kibu10, KPB). Anne taeka ni burabeti i bukin taai aikai.

                Ai kakabaiara te tai anne. E na akea aia kangaanga aomata ma te mane (money) n aron ae e nooraki n boong aikai – te taarau, akea boon b’ain te mwenga: te amarake, te kunikai, te roo n reirei, etc.

                E taku te Atua bwa te kakabaia e na bwaro ni katoa bong.

               

Kanoan Boong

Anai kangaanga aika ririki man kanoan boong, aia urub’ai bitere, aorakin aroka ao te manebinou mairouia taan ununiki – taian ruuti man ana katauboo te kauntira ke te tautaeka ao rakan te mwaiti – ao teraa ae e na riki nakoiia?

                E na kakoroi bukin bwaai aikai te Atua.

                Atuara bon Tamara are i karawa ae te birioneea. “Au b’ai te koora,” e taku (Akai 2:8).

                Ao te Atua e tangiria bwa natina ni kabane a na toro ni b’ai (prosper). “Ngkoe ae ko tangiraki, I tangiriko ba ko na kabaia ni bāi ni kabane, ao e na tautauaki maurim . . .” (III Ioane 2, KPB). E taku Kristo, “I roko ba e na reke te maiu i rouia, ao e na bati (more abundantly) n reke i rouia” (Ioane 10:10, KPB).

                E tangiria te Atua bwa e na babane raoi (fullness), e na bati (abundance) kanoan maiura ni kabane.

                Ao taraia moa kaub’ai ae ko kinaia. A boni kukurei raoi? N aron ana taeka J. Paul Getty, temanna mai buakoiia taiani kaub’ai n te aonaaba, “N na anganako kaub’aiu ni kabane, tii bukin teuana maiu n taanga (marriage) ae kakukurei!”

                N Abanuean te Atua, ao e na bane ni tauaki ana taeka. E na riki bwa kairan te aro ni bitiniti, te okinibai, ao tararuaan biribirin te m’ane n te aonaaba ni kabuta.

                Ao ni kabane a na aanaki (basis) n te angaanga (giving). E taku Kristo, “Anga, ao kam na anganaki: kam na anganaki te baire ae e koro raoi, ae e ibe, ae e tokaki, ae e taonako. Ba te baire ae kam babaire iai nakoia aomata, ao e na babaireaki naba iai nakoimi” (Ruka 6:38, KCB).

                Te aro n angaanga e na iraki n ana tautaeka te Atua – tiaki te aonikai, te kewe, te tiaka, te kamaraato, te “rake”, te “uouo”, te “kaboi arara”, te “kabutib’ai” are taian maan ngkai i bukin tangiran te m’ane ae bubura n te aro ae waekoa.

                Ma ngkana e raira nanoiia aomata te Atua n korakorana – ngkana e a kakoroa nanon ana berita: “Ngkai iai ngai, ao ana bane bubuaniwae ni katorobubua nako Iu, ao a na bane newe ni karaoiroa te Atua” (I-Rom 14:11, KPB), ngkana e taobaraanako nanoiia (tamneiia) ni kamoamoa aomata – ao ngkanne a nang konaa ni anga.

                Ma tii ngkana e urua kainikatongan te aomata (Itaia 2:10-12, 17) – ao ana aki tauraoi aomata ni butimaea te aro n angaanga i bukin karikirakean te kaub’ai (economy) ae tamaroa, ae itiaki, ae itangitangiri.

                E na bon kainanoaki teuana bokina ae matenten bwa e na kabarabaraaki ni kabane aron te maiu ae nangi tamaroa are e na roko i aon te aonaaba – ao e na bon roko, n te tai are e a nanorinano te aomata, e a rairaki – anganaki tibangana ae anuan te Atua (2 Betero 1:4, KCB).

                E na toki katean te auti are ko aki konaa ni kaaitaraa boona, are ko bon aki kainanoia, bwa e na rent-naki bwa buokan boona. Akea te interest. E taku te Atua bwa bon te bure (sin) ngkana ko katango m’ane (lend money) ao e na iai rakana (ursury/interest) ngkana e kaokaki.

                Ni katoa nimabui (50) te ririki ao a na bane ni kamaunaaki taian taarau.

 

 

Economy of the World Healed

Ngkai a mena tautaeka i aan ana kairiiri ana utu te Atua (spiritual family), ao ma aia ibuoboki aomata (human leaders) aika a mena i aan te utu ae kairiiri aei – ao ngkai e na akea te ministry teuana ae e na “tarataraa” te ministry riki teuana: akea te rabata n tautia (military), akea te rabata n “intelligence” (spy) ke te rabata n Interpol, akea rabata n aron cartels, monopolies, unions, ke te kabane mwane i roun te tautaeka ae korakora – maiun te okinib’ai n te aonaaba e na buti raoi.

                Bon iangoia. Akea manga te mwane ni buoka (aid) – akea te manga kabane buakaan birion ma birion i bukin kaboakiia kinano (“lovers” – allies) (Etekiera 23:9, 22; Baebaeti 1:2; Etekiera mwakoro 16), aika ana manga tanrikaaki n ubwangaiko. Akea manga te ‘kaboomii’ nakon te tautaeka ibukin buoka nakon taabo ni karikirake, rabakau aika boou, reirei ao kuura ibukin kakae (research).

                Taabo ni kabane aika a kainanoaki n aiaron te karikirake, reirei ao bitiniti ana buti raoi bwa e na bon iai aia mwane.

                To e na buti raoi te aonaaba ngkanne!

 

Tein Rabatan Ana Tautaeka te Aonaaba Ningabong

Ti na nooria bwa e na kanga aron kabutan ana tautaeka te aonaaba i nanon te mireniam. E na bon aki buti n “democracy”. Tiaki naba te “socialism”. Tiaki te “communism” ke “fascism”. Tiaki naba aia kairiiri aomata n aiaron te “monarchy”,oligarchy” ke te “plutocracy”. Bon tiaki ana tautaeka te aomata i aon te aomata. E a tia te aomata ni kaotia bwa e bon aki konaa ni tautaekana i bon i rouna.

                E na kabutaki n te tautaeka ae mimitong (divine government) – “theocary” – ana tautaeka te Atua i aoiia aomata. Tiaki te tautaeka are mai i nano nako i eta (bottom up).  Tiaki aia tautaeka aomata ke te tautaeka mai irouia aomata – ma te tautaeka i bukiia aomata. Bon te tautaeka mai i eta (te Atua ae M’aaka) nako naano (top down). Bon te tautaeka ae “hierarchy” aron teina.

                Akea te manga kembeiin (campaign) i bukin te kan rineaki. Akea te “tango mwane” i bukin te kembeiin. Akea te nakonako ni karaoiroiko, ao ni kabuaakakaia aiam. Akea te tai ae e na kabane buakaaki i bukin te kabuaakaka i bukin tangiran te nakoa.

                Akea te aomata ae e na anganaki nakoana n te tautaeka. Ni kabane aika ana tau nakoa n te tautaeka aio bon “divine Spirit beings” – aomata aika a tia ni bungiakaua nakon te rabata n tamnei – man Abanuean te Atua – an Utu te Atua.

                Ni kabane taan tau nako ana bon rineaki i roun Kristo, ae e ataa nanoiia, anuaiia, aia kona b’ai ke kabakaiia. Ko konaa n noora kabarabaraan m’aakan Kristo i bukin kinaakin raoi te aomata n Itaia 11:2-5.

                Nooria: “E na raona Tamnein [te Uea], ba te tamnei ae wanawana ma n rabakau, ae e iangorraoi ma ni korakora . . .e naai babire man te bai ae e noria ke te taeka ae e ongo. E na karekea te moti ae e eti nakoia akana a kainano ma akana a kananoanga. E na taetae ni karekei kaia aomata . . . Arona n tautaeka bon te eti ma te kakaonimaki” (Itaia 11:2-5, KCB).

                Uringnga, bwa te Atua bon te kabane ni M’aaka ae e tangira – ae angaanga – ae tautaeka ma nanona i bukin maiuraoia ake e tautaekaniia. E na tautaeka i bukin te kabane ni tamaroa i bukiia aomata. Akana taian kabane ni konab’ai, te kabane n eti aroaroiia, akana a tau nakon te nakoa a na katokaaki n neiia ni mwiokoaki ao n kakanato.

                E na uoua aekaia aomata i aon te aba n te tai anne – aomata (iriko ma te raraa) aika tautaekanaki i rouiia aomata aika mimitong (rabata n tamnei).

                Temwaangina aika a tia ni bungiaki-kaua ana tautaeka i aon tebwiina te kaawa, temwaangina i aon nimaua (Ruka 19:17-19).

 

Teraa te Berita are Boou?

I aan te Berita ae Boou (New Covenant), are e na roko Kristo ni kamatoaa, ao te bwai ae tia nanooria i aon te aba bon te kukurei (happiness), te rau (peace), te mari (abundance) ao motiraoi (justice) i bukiia aomata ni bane. Ko a tia ni warekia bwa teraa kanoan te Berita ae Boou aio? Tao n am kaantaninga bwa e na kamaunaa (do away) ana tua te Atua (God’s law)? E aki, ma e na kamatoaa: “N na Karin au tua i nanoia ao N na koroi i kabin nanoia . . .”(Ebera 8:10, KCB).

                N te tai are e a mena i nanora ana tua te Atua – n te tai are ti a tangira ana tua te Atau, aoi nanora (in our hearts) ti kan maiuakinna, te nano n aomata e na kabaeaki (subjected) – ana tangiria aomata bwa a na maiuakinna te kawai (way) are e karika te rau, te kukurei, te mari, te maiu ae kimareirei!

                Ma ti na uringnga, bwa aomata (iriko ma te raraa) aika a boni maiu i aon te aba imuin okin Kristo e bon mena i rouia te nano n aomata (human nature). Ana mena i aan ana tautaeka Kristo ma akana a tia ni kautaki (resurrected) ke n ibitaki nakon te aki mamate. Ma, a bon tuai n raira nanoiia (unconverted).

 

Uoua Bwaai aika ana Karaoaki

Ma Kristo ao ana tautaeka abanuean te Atua, aika a katea te utu n tautaeka, a na karokoa te maiu n utobia

Rinanon uoua bwaai aika a na karaoaki:

                1)  Ni kabane aaro n iowawa (crime) ao aaro ni kaaitara aika a baireaki a na katokaki n te matoa – te m’aaka ae mimitonga ae riaon aia konaa aomata (divine supernatural force).

                2)  E nang taakin baina Kristo bwa e na moana ana anga reirei ao ni kamaiua ke n raira nanoiia kaain aonaaba.  

                Nooria, moa, bwa a na kangaara te katei n aomata (1) ao te katei n te aro (2) n ibiitaki i roun te m’aaka ae mimitong.

                Te Atua e anga itiua boong ni Botaki ao Boong aika Tabu aika ana kawakinaki ni katoa ririki. Bon iai nanon boong aikai aika nangi kakawaki. A kaotaa ana tamnei te Atua i bukin ana kaantaninga i bukiia aomata. A bon kateaki n akea tokiia. E kawakin Iesu, bwa te katootoo i bukira. A kawakin abotoro (Makuri 18:21; 20:6, 16; 1 korinto 5:8; 10:8). Ao te Ekaretia ni koaua – n rekereke ma tiantaire aika rairaki – a bon kawakini naba.

                Bon ana kawai te Atua ake uoua aikanne – ana katei te Atua nakoiia ana aomata. Ma aomata a ribaa ana kawai ao ana katei te Atua, ao a rairaki nakon kawain ao katein aaro ni beekan (pagan religions). A karaoa te bwai are a taku aomata bwa e taraa n eti (seemed right) nakoiia. Ao bukina bwa e bon kairiribai ana iango te aomata nakon te Atua (Rom 8:7), ao te katei ni kairiribai aio e bon teimatoa i rouiia aomata ni karokoa taai aikai. Katei aika a taku aomata bwa a taraa n eti nakoiia aomata a bon aki kairiia nakon te maiu ae rau, ae kakukurei ao ae e mari. Katei aika a kaairua aika a bon teimatoa n taraa n eti nakoiia aomata n taai aikai!

                Ma ti bon konaa n ataia bwa “Iai te kawai ae kam taku ba e [eti], ao ngaia bon kawain te mate?” (Taeka n Rabakau 14:12). Ao ngkana ko manga raibaea nakon te mwakoro 16, kibuna 25, ao ko na nooria bwa e manga bon kaoka kanoan te 14:12: “Iai te kawai ae kon taku ba e raoiroi, ao ngaia bon kawain te mate.”

                E taku te Atua rinanon Mote: “Kam na aki kakaraoa ae ti kakaraoia ngkai n te tabo aei, ba bon te irira nanona te aomata” (Tua Kaua 12:8, KCB). Ao e taku riki: “Kam na aki mane ni katotongia man aki irarang irouia atuaia (pagan religious customs). Tai titiraki aroia n taromauri ni kani kakairi irouia. Tai katotongia ngkana kam taromauria [te Uea ae Atuam], ba moani te riribaki iroun te Uea aroia (abominations) ni kabane nakoia atuaia” (Tua Kaua 12:30-31).

                N boong aikai ao akana a taku bwa Kristian a bon aki butimaea ana Boong te Atua aika Tabu (God’s Holy Days; a tabu nakoina, ma e ribaaki i roun te “Kristian” ae e mamanaaki, ao a karinea riki aia boong beekan – te Christmas, New Years, Easter ao tabeua riki – aika “riribaki iroun te Uea”! A mwaiti a ataiia aoa kakoaua bwa bon aia boong beekan boong aikai – ma a manga taku, “Ti aki kawakini bwa tao ti taromauriia atuaia beekan, ma ti kabonganaa kateia n neboa Kristo ao te Atua ni koaua.”

                Anne te kawai are a “taku ba e eti” irouia aomata. Tao a bon aki nanonna bwa tao e bure. A bon mamanaaki. Te aomata ae e mamanaaki e bon aki ataia bwa e mamanaaki. E bon taua ma nanona n aiaroia akana a tia ni kunea ana kawai te Atua ao a toua. E ngae n anne ao e taku te Atua bwa e bon aki butimaea te aekan nebonebo anne. Bon te bwai te aro ae nangi buakaka (abomination) nakoina - aika “riribaki iroun te Uea”!

                Ma boni akana a mamanaaki, aika ana kaureaki mataiia te Atua nakon ana koaua n te tai are e a oki iai Kristo bwa e nangi tautaeka i aoiia botanaomata aika a bon maiu n te tai anne.

 

Ni Kabane Ana Kawakina Ana Boong ni Bootaki te Atua

E nangi toki aroia aomata ni kamatakiiaki ao ni mamanaaki man ana koaua te Atua ao kawaina. Ao e na kamatoaa te ongotaeka (obedience) nakon kateina (customs).

                Ti na okira Tekaria 14.

                “A na bane nikiraia kaini botanaomata nako, ake a tia ni buakana Ierutarem ni waerake nako iai ni katoa ririki ba a na taromauria te Uea ae [te Atua] ae Moan te M’aka, i bukin te toa ae Toan Umanrianna” (kibu 16).

                Te toa ae Toan Umanrianna aio bon teuana mai buakoni itiua ana bong te Atua aika Tabu are e a bon tia n anganiia ana boatnaomata. Ma Iteraera ni kawai e kaaitara. A aki kan butimaea ana boong ni Bootaki (Festivals) nako te Atua, ao a karinea riki aia bong ni bootaki beekan. Kaain I-Iutaia (Jews), imuin Etera ao Nemia, a bon kawakinii. Ma, mitinare ni kewe n aaro n “Kristian” tabeua a taetaekina bwa ana Bootaki nako te Atua bon “kanoan ana tua Mote – tiaki i bukira n boong aikai.” Mitinare aikai a bon mamanaaia (deceive) aomata ao a karikiaa bwa ana inanonano (prejudiced). A mamanaaki aomata bwa ana kakoauaa bwa te Christmas, New Years, Easter, etc,. boni boong aika e a tia ni katabui (ordained) Kristo.

                Ma ngkai e nangi oki Kristo nako aon te aba ao e nangi kaoka (restore) ana kawai te Atua – ma ana boong ni Bobotaki. Akan a a bon rawa ni kawakin ana Boong te Atua aika Tabu ngkai, a kawaerakea bwairiia ma te b’ab’ai ni ngare – ana karinea man kawakina ngkana e oki Kristo. Noora te taekan te kibu aio: “Ngkana iai te botanaomata ae e aki waerake nako Ierutarem n taromauria te Uea ae [te Atua] ae Moan te M’aka, ao e na aki baka te karau i abana. Ngkana a rawa kaain Aikubita n nako iai, ao a na itiuaki n te aoraki, ae ana karekekai [te Atua] nakoia botanaomata aika a rawa ni karaoa te toa ae Toan Umanrianna. Boni anne rekenikaia I-Aikubita ma botanaomata nako aika rawa ni kaea te toa anne” (Tekaria 14:17-19, KCB).

Te kibu aio e kaota ana kairi Kristo ma te kai ni kataetre (rod of iron) – ao m’aakana are e na kabonganaa ni kairiia botanaomata ni kabane nakon ana kawai aika eti – kawai aika a karekea te kakabaiaaki.

 

Te Tautaeka ae te Kabanea ni Tamaroa

Eng, n te tai ae e aki maan ngkai ao e nang oki Iesu Kristo nako aon te aba. E na roko ma n m’aakana ma mimitongina. E na roo bwa e na tautaekaniia botanaomata ni kabaneiia.

                Ma e na bon aki kabuta ana tautaeka n tii ngaia. E na katea ana tautaeka te aonaaba ae tii teuana. E na bon barongaaki raoi (highly organized) te tautaeka aio. Ao e na mwaiti nako ni kairiiri (positions of authority).

                Te moan, bon ana tautaeka te Atua aio – tiaki aia tautaeka aomata. A bon tuai ni kakoauaa (acknowledge it), bwa te aomata e a tia ni kaotia i nanon 6,000 tabun te ririki arona aika a banebuaka i bukin kataakin kabutan aia tautaeka aomata nakon te kabanea ni tamaroa, are e nooraki bwa aomata a bon aki konaa ni tautaekaniia i bon irouiia.

                 Tao a boni tau (qualified) aomata n te nakoa ni kairiiri ke ni kabuta te tautaeka, ao e taku ana taeka te Atua i bukiia taan tautaeka ngkai: “Kam kaotioti ni kewe i matan te kabowi n akea te koaua n ami taeka; kam onimakina te kewe ma te babakanikawai; bon te buakaka kanoan ami iango ma ami makuri . . . . Kam ienikuri ni karaoa ae buakaka ma ni kamateia akna a raoiroi; ami iango bon ti te iowawa, bon te urubai ma te kabuanibai muin ami waki.”

                Ao aomata aika i aan te tautaeka n aomata ae rengan, a taku: “Ai ngaia ae ti raroa nako ma te eti, tiaki kona ni rotia; ti kariaria te ota ao ti mena i nanon te rotongitong. Ti raweraweaba n ai aron mataki, ti tata nako n te tawanaou n ai arora n te nukanibong. Ti ngae ni marurung, ao bon aroia mate ngaira” (Itaia 59:4, 7-19, KCB).

                Ao, n te mwakoro aio ae e taekina ara tai ngkai, ao e taekinaki aron katokan aia kanganga: “E na nako mai te Tia Kamaiu nako Tion (kibu 20) . . . . Tei rake, ota; ba e a roko otam, ao e oti mimitongin te Atua i aom (Itaia 60:1, KPB).

                Ti te anga ae e na reke te eti n te kabowi – te rau – te koaua – kawai nako i bukin totokan taian kanganga nako n te aonaaba – bon rokon Kristo n m’akana ao mimitongina bwa e na katea tautaekan te aonaaba. Te tautaeka ae ngaia raoi. Ana tautaeka te Atua!

                N kiibu aikai, ao kibun nako te B’aibara, ao te Atua e kaotia bwa te aomata e bon aki konaa ni tautaekanna ma raona n aomata. Onoua te ngaa te ririki kabutan aia tautaeka ae e a uotiia ngkai nakon ae a nangi bakaburea te aonaaba (world suicide).

                Taekana teuana, 6,000 te ririki e a bon tia te Atua n angan Tatan te kariai bwa e na karaoa ana makuri i nanona n mamanaiia kaain te aonaaba, n rimwiiaki ma 1,000 te ririki are e na katokaki ana makuri Tatan n mamanaia aomata. Tao ti na taekina naba ni kaangai: E anganaki te aomata 6,000 te ririki i roun te Atua bwa e na ira nanona n noora buakakan te maiu n tamnei ae bati te bure iai, ao n rimwiiaki ma 1,000 te ririki n motirawa man te maiu ae burebure anne, i aan ana tautaeka te Atua.

 

E a Kaman Baireaki te Tautaeka man te Moan Waaki

Ao ngkai ti na noora te koaua teuana ae e nangi kakukurei.

                N ana tautaeka te Atua ae i aon kawaina n roko, ni kabane aika a na karekeaki nakoaia n te tautaeka anne a na tia ni kataaki (tried) ao n tuaki (tested), ni kataneiakaki (trained), a mwaatai (experienced) ao a tau (qualified) nakon te nakoa, n aron are e kaantaningaia te Atua. Aei are e a kaota manenan (purpose) ao riain (necessity) te Ekaretia. Taben te Ekaretia bon tiaki tii rairannanoiia akana taian “moan uaa” – tiaki tii bukin karekean te kamiuaki nakoiia akana a weteaki man te aonaaba ao ni karinaki n te Ekaretia, ma e na katauraoiia (prepare) ao e na kataneaiia (train) i bukin nakoaiia aika a kakanato n te abanuea n te tai are e a kaukaki te kamiuaki (salvation) nakoiia ni kabane ike a maiu n te tai anne.

                E a kaman iango aei te Atua, ma tiaki tii bukina bwa ana tautaeka (government) e na tautaekana (rule) te aonaaba. E a bon tia ni tuanga Atam, tao ni kangai: “Naako, ao katei oin ami tautaeka, karekei atuami man ami iango ao katei ami aro nako; karikirakea oin wanawanami ao bwaai ake kam na reirei i aona, karekea oin aroaromi ma kateimi ma anuami.”

                 Ma ngke e kakiraroaia aomata mai roun te Atua n te maan ae 6,000 te ririki, e bon kawakina inaomatana bwa e na weteiia naake e rineiia bwa a tau nakon te nakoa are e kaantaningaia. Man moan karikaiia aomata, ao te Atua e a kaman kakatauraoa kanoan ana mireniam – ana tautaeka (government), te reirei (education), taekan te aro (religion) – kanoan maiuiia botanaomata ae banin.

                E moan teirakeaki mai roun Aberaam.

                N ana tai, ao bon tii temanna te aomata n te aonaaba ae e nangi nano matoa ao n te tai naba anne e nano rinano ao e ongotaeka nakon te Atua – nakon ana tua te Atua ao ana kairiiri ao ana tautaeka. Te aomata anne bon Aberaam.

                E teirakea katauraoiia aomata te Atua i bukin nakoa aika a rietaata n ana tautaeka ae e na roko, mai roun Aberaam. E maeka Aberaam n te aba ae nangi “advanced” – te tabo ae e nangi “developed”, ao i rouiia aomata, te tabo ae nangi tatangiraki.

                E taku te Atua nakon Aberaam (Aberam ngkoa), “Kitana abam ao am utu ma ana auti tamam, ao nakon te aba ae N na kaotia nakoim” (Karikani Baai 12:1, KCB).

                Akea te kabotaeka. E aki kangaai Aberaam, “Bwa i bukin teraa? E aera N na kitana kukurein te tabo aei – ao au utu ma rarao nako?” E aki kabootaeka ke e na tautaua arona.

                E taku te taeka, “E managa Aberam . . . .” (kibu 4, KCB); “E nako Aberam . . . . (kibu 4, KPB).

                E bon kataaki Aberaam n taian kataitai aika a rawawata. Ma, imuin matena, ao e taku te Atua, “E ira (obeyed) nanoni b’anau Aberaam, ao e kakawakina [au] tei (charge) ae I tuangnga, ma au taeka (commandments), ma au kaetieti (statutes - of government), ma au tua (laws) nako” (Karikani B’ai 26:5, KPB).

                E bon katauraoaki Aberaam i bukin te nakoa ae e rietaata n ana tautaeka te Atua, ae i aon kawaina n tei ngkai n te aonaaba. E kakoauaa, ao e ongotaeka ao e nano matoa nakon ana tautaeka te Atua – ana kaetieti ao ana tua.

                E anganaki Aberaam te berita are e kateaki i bukin kamaiuakiia (salvation) ni kabane aomata, rinanon Kristo. E aranaki bwa tamaia (i aon te aba) taan onimaki (I-Karatia 3:7). N nakoia tiantaire i aon Karatia, ao e korea aio te abotoro Bauro: “Ngkana ana b’ai Kristo ngkami, ao ana kariki naba Aberaam ngkami (tiantaire), ao tān ababa (heirs) n ai aron te taeka n akoi (promise)” (I-Karati 3:29, KPB). N te ka-16 ni kibu ao e a tia n taku, “Ao a anganaki taeka n akoi (promises) nakon Aberaam ao nakon ana kariki . . . .”

                E a moanna ni kakatauraoi te Atua i bukin abanueana – n kataneaiia aomata aika a bon tau nakon nakoa n ana aonaaba te Atua – ma Aberaam. Ngke e nooraki bwa e ongotaeka Aberaam, ao e a kakabaiaa ana mwakuri ao e kariaia bwa e na kaubai. Te Atua e anganna te rabakau i bukin tararuaan kaub’aina ao i bukin kairakiia baronga ni aomata aika korakora mwaitiia.

                Itaaka e bon kairaki i roun Aberaam, ae e maaka te Atua, ae e ongotaeka nakon te Atua, n kawain te Atua, ae te ongotaeka nakon ana tautaeka te Atua. E riki bwa te tia ababa (heir) naba i rarikin tamana Aberaam. Ngaia naba e bon kataneaiakaki n te ongotaeka, ao kairan ao tautaekanaiia botanaomata.

                Ao Iakoba, ae bungiaki i nanon te utu ae tararuaaki i roun te Atua aei, e bon reireinaki naba bwa e na toua naba manekan kawaiia Aberaam ma Itaaka. Ao, e ngae ngke e mamanaaki i roun taman buuna, ao e tinetineaki irouna, e bon riki naba Iakoba bwa te kaub’ai temanna. Bon te aomata ngaia – n aiaron Aberaam ma Itaaka ao ni kabaneia aomata. E kakaraoi mwakuri aika a kaairua (made mistakes). Ma e tokanikai (overcame) i aoiia. E raraoma (repented). E teimatoa maina (prevailed) ma te Atua. E aki keerikaaki (never quit). E karikirakea te anua n kairiiri (leadership). E riki bwa tamaiia (father) tebwi-ma-uoua baronga aika a na riki bwa 12 botanaomata (12 greatest nations) aika korakora n te aonaaba ningabong (world tomorrow).

 

Tein Barongaan te Tautaeka.

E bon aki tuangiira te Atua, bwa e na kangaara aron tein ao barongaakin ana tautaeka te aonaaba ae e a kaan roko. Ma, e bon anganiira tamneina (general pattern). E a tia n tuangiira mani katereterea neiia tengaun ma aman (14) aika bubura nakoaia (high executives - n reitaki ma Kristo) n ana tautaeka. Ao mai rouiia naakai ao tao tia a konaa n nooria (deduce) bwa antai aika a na kanoai nakoa ake i aaia naake tengaun ma aman aikai. Tein te tautaeka ae e na roko e na boboto i aon taiani kaotioti man te B’aibara.

                Ti ataia bwa ana tautaeka te Atua. Te Atua ae M’aka – ae Taman Iesu Kristo – bon te Tia Karao Tua ae Rietaata (Supreme Lawgiver) – ao te Atuu (Head) i aon Kristo, ao i aoiia b’aai ni kabane. Ti atai bwa Iesu Kristo e na riki bwa aia Kiing kiing ao aia Uea ueea (King of kings, and Lord of lords) – i aon te aba (state) ao te ekaretia (church), aika a na katiteuanaaki i rouna.

                Ti ataia bwa ana uea Iteraera ngkoa ae te Uea Tawita (rongorongon aei rimwi) e na uea i aoiia botanaomata ake tengau ma uoman aika a bon kaainaki i rouiia bon kanoan nako (literal descendants) ana baronga Iteraera ngkoa ake tengaun ma uoman. Ti ataia bwa abotoro ake tengaun ma uoman ana uea (king) ao ana tekateka i aon kaintokanueaia (throne) botanaomata ake tengaun ma uoman ake a riki mai Iteraera ngkoa.

                Ti ataia bwa te tautaeka ae e tautaeka mai i eta nako naano (top down). Taian tabe ke m’aaka a bon buti raoi mai are i etana nakon are mai i aana – akea te mangaongao. Akea ae e na rineaki i rouiia aomata. A tia aomata ni kaotia bwa a aki ataa aron ataakin (judge) ana ataib’ai (quallifications) temanna ma temanna, ao a aki ataa kabin aia iango (inner minds), nanoiia (hearts), a tangiria ni karaoia (intents) ao aia konab’ai (abilities) aomata. Ana bane ni rineaki man te m’aaka ae mimitong mai i eta. Ni kabane, akana a na tau nakoa n ana tautaeka te Atua, bon naake a tia ni “kautaki” (resurrected) nakon te maiu ae aki mamate (immortals), n bungiaki (born) i roun te Atua – ai tiaaki (no longer) aomata aika iriko ma te raraa (flesh and blood).

                Ao, n ataakin aei – ma ataakin Aberaam ae tamaia (i aon te aba) ni kabane aika ana b’ai Kristo (Christ’s) ao taan b’aib’ai (heirs) n te aro ni kakamaiu (salvation) – ao e mataata bwa Aberaam e na bon anganaki nakoana n ana abanuea te Atua ae kakanato riki nakon are i roun Tawita – ae nanona bwa e na mena i aoiia (over) baronga n Iteraera (Israelites) ao n tientaire (gentiles). Bon tamaia tientaire ake a tia n rairannano (converted) ao bon kaain Iteraera.  

                Ao, ngkanne, te B’aibara e aki toki ni kabongana te kibuntaeka ae “Aberaam, Itaaka ma Iakoba,” ae e kaotia bwa kaain te tiim (team) teuanaa naakai, ao a weteaki naba, ni kateniman, bwa “taama” (the fathers). Bwa taeka ni berita (promises) a manga bon taekinaki nakon Itaaka ao Iakoba, are e ibitiaki arana nakon Iteraera.

                Ao ae e a oti ngkanne, bwa Aberaam, Itaaka ao Iakoba ana riki bwa teuana te tiim ae toka i ieta (top team), ma Aberaam bwa aia tia babaire (chairman), i bon aan Kristo n ana tautaeka te Atua i aon te aonaaba.

        E bon taekina Iesu bwa “Aberaam ma Itaaka ma Iakoba” a na bon mena n te abanuea ae mimitong anne (Ruka 13:28).

                Ioteba bon temanna naba ae e kakanato nakoana, ma ti a nooria riki rimwi.

 

Ni Kauoua Te Aba ma te Aro

Teuana riki te kawai ae e kamatataa ana Taeka te Atua: te ekaretia ao te aba ana katiteuanaaki i aan Kristo. E na bon tii teuana te tautaeka, i aoiia botanaomata ni kabaneia. E na bon tii teuana te Ekaretia (one Church) – teuana te Atua (one God) – teuana te aro (one religion) – teuana te anga reirei (one educational system) – teuana aron tararuaan te botanaomata (one social order). Ao n aron katean Iteraera ngkoa i roun te Atua, ana bane ni katiiteuanaaki (united).

                Teniman aomata – Betero (Peter), Iakobo (James), ao Ioane (John), mai buakoiia taan reirei – a bon tekeraoi bwa a noora te abanuea n te nooraaba (vision)  (Mataio 17: 9). N te nooraaba aei, Iesu, are e bon mena i buakoiia, e a onekaki rabatana – ni kaoti bwa ai Kristo ae mimitong. E raneanea ubuna, kanga n aron taai, ana kunikai e mainaina n aiaron te oota. Uoman riki aika a kaoti irarikina n te nooraaba aio – te taratara nakon tain te abanuea – bwa Mote ao Eria. Naaka uoman aikai, n te nooraaba aio, a bon tei i bukin ana aobiti te aba ao ana aobiti te aro, ma ao i aan Kristo, n aron are e na karaoaki n rokon te abanuea. Mote ao Eria a bon tia ni katauraoaki n te tai ike a maiu aia ao a nooraki bwa a bon tau (qualified) nakon nakoa aika a rietaata n abanuean te Atua.

Mote bon teuare e anganaki i roun Kristo – eng, Kristo - taian tua (laws) ao taian kaetieti (statutes) i bukin te botanaomata ae Iteraera. E kataneaiakaki Mote bwa natin barao (uean Aikubita) temanna. Ana kataneai ao rabakauna a bon karekeaki man rereitakina ma tiantaire, ao boni kaain Iteraera.

Eria, ae e tionako mai buakon raona ni buraabeti, e bon taekinaki n te B’aibara bwa te buraabeti are e moan kaoka (restored) aron neboakin (worship) te Atua ae koaua (true God) – ao te ongotaeka nakon ana tua ni kaetieti (commandments). Ngke e tuangaki te Uea ae Ababi i roun Eria bwa e na booti “ni kabaneia Iteraera” (1 Uea 18:19-21) ma ana buraabeti Baara (Baal) ao Atera (Asherah - Easter) i aon te Maunga Karemera (Mt. Carmel), ao e taku, “Kam na tiku n nanououa ni karokoa ningai?” Ngkana [te Uea] boni te Atua ao nakoina; ngkana boni Baara ao nakoina. . . .” (kibu 21). Ao imuin ana tataro ae tii 18 te teekan (18 seconds) anaunna, ao e a bon baka naba te ai (fire) mai karawa ni kamannangngaa ana karea Eria, ao a bakaraa (fell) ubuiia aomata, ao a taku, “Te Uea, boni ngaia te Atua; Te Uea, boni ngaia te Atua” (The Lord, he is the God; The Lord, he is the God) (kibu 39).

Te nooraaba (vision) are Onekakin-te-rabata (Transfiguration) (Mataio 16:27 ni karokoa 17:9) e anganiia Betero, Iakobo ao Ioane te moan kaotioti (preview) i bukin rokon Kristo n ana abanuea – “E na roko Ueam.”  Te kaotioti aei e kaotia bwa  Mote ao Eria bon kautuun, i aan Kristo, te aba (state) ke te tautaeka (i aan Mote), ao te ekaretia ke ana kakumekume te aro nako (i ann Eria).

       Naaka uoman aikai, n aiaron “taama,” Aberaam, Itaaka ao Iakobo, ana kautaki nakon te aki mamate, n te m’aaka ao te mimitong. E nang mataata te bwai are ti anganaki bwa, i aan Kristo ae aia Uea ueea, ao i aan ana tiim Kristo ao are a toka i ieta – “taama” – ao ai Mote i aon tautaekan te aba (national government) ao tautaekan te aonaaba ni kabuta (international government); ao Eria, i aon ni kabane te ekaretia, te aro ao te reirei (Church, religion and Right education).

                N bon etina, ao karikirakean te euangkerio (gospel) ao te reirei (education) bon te reirei i aon te maiu n tamnei (spiritual education). Ao e riai n ataaki bwa Eria e a tia ni katei ao ni kabuta teniua reirei (schools) ke kuura n reirei aika rietaata (2 Uea 2:3, 5; 4:38 – i Betaera (Bethel), i Ieriko (Jericho) ao i Kirekara (Gilgal) i bukin kabutan ana koaua te Atua n te aonaaba ae e a onrake n aia reirei beekan aika kewe.

 

Ae Rekereke ma te Aba

Ti a roko i nanon rabatan te tautaeka.

                N ana karinan te aro n aba (national level), ao botanaomata (nations) aika a otinako mai roun baronga ake uoua ake Eberaim ao Manaate (kanoan Ioteba), ana riki bwa botanaomata aika a nangi kakanato n te aonaaba (Ieremia 30:16-18; 31:4-11, 18-20; Itaia 14:1-2; Te Tua Kaua 28:13).

                Ma, i rarikiia bon botanaomata aika otinako man nikiran ana baronga Iteraera (baronga ake tengaun ake a bua ngkoa). Ao imwiia, botanaomata naba aika rikirake (prosperous) ao a onrake n te kakab’aia (abundant blessing) – aia botanaomata tiantaire.

                Te Uea ae Tawita, imuin “kautana”, ao e a aki mamate, n te m’aaka ma te mimitong, e na uea i aan Mote, i aoiia ana baronga Iteraera ake tengaun-ma-uoman (Ieremia 30:9; Etekiera 34:23-24; 37:24-25). Taian moan abotoro ake tengaun-ma-uoman ana riki bwa uea, i aan Tawita, i aon baronga ni botanaomata aika a nangi maiuraoi aikai (Mataio 19:28, KCB).

                I aaia abotoro, aika a uea ni kakatemanna i aon kakateuana te baronga ni botanaomata ae kakanato, ao bon taan tautaeka (rulers) i aon districts, states, counties, provinces ao cities.

                Ma, ao ni kabane, ueea ao taan tautaeka aikai bon naake a tia ni kautaki ao n riki n aki mamate, aika a bungiaki nako nanon ana utu te Atua bwa Tamnei (Spirit beings) – tiaki te iriko ma te raraa ae konaa ni mate. Ao, ngaiia ni kabane a tia ni katauaki (qualified) tiaki tii rinanon te rairannano (conversion), ma te kekeiaki (overcoming), karikirakean maiuiia n tamnei (developing spiritual character), te rikirake n ana ataib’ai Kristo (growth in Christs knowledge) – a kataneaiia n kairaki n ana tua te Atua ao ana tautaeka, ao riki a kataneaiia bwa ana rabakau n tautaeka (rule).

                Taeka ni kaikonaki (parables) ake i aon te bwaaun (pounds) (Ruka 19:11-27) ao te mwane (talents - money) (Mataio 25:14-30) a bon nangi kamatataa aei. Teuare e karikirakea maiuna n tamnei tebuina te tai (10x) e kaotaki bwa e tautaeka i aon tebuina kaawa aika totoa (cities). Teuare e karikirakea maiun tamneina tii nimaua te tai e nooraki bwa tii nimaua kaawa ake e anganaki bwa e na tautaeka i aoiia. E kaota naba aei te taeka ni kaikonaki i bukin te mwane (talents), ma e na motikaki taekara (judged) man  aron tamaroan te bwai are ti karaoia man te bwai are ti anganaki. Ngaia are temanna ae e aki nang konab’ai (lesser ability) e na motikaki taeka i aon te kaunga n nano (motivation), kabonganaan te rabakau (application), te botum’aaka (diligence) ao te aki bara n nano (persistence) nakon ana konaa (according to ability). Nakon are e mwaiti (much) – te taarena, tamnein te Atua i rouna - ae e reke i rouna (inherited) ao are e anganaki (given), ao e mwaiti naba are e na kantaningaaki mai rouna. Teuare e karako ana mwaiti e  na boni konaa naba n reke i rouna kaniuangana n Abanuean te Atua n aron are e mwaiti i rouna – ma, tii ngkana e kekeiaki naba.

                Ma, e kangaara aroiia tiantaire n abaia nako? Antai aika a na anganaki te mwiokaki bwa a na tautaekaniia?

                Kanga iai te kanamakin – e aki kaotaki raoi n te Boki – ma bon te kanamakin, bwa n aron tibwanga ao mwioko ake a kaotaki, ao e taraan ae te buraabeti ae Taniera e na riki bwa aia uea botanaomata n tiantaire ni kabaneia, i aan Mote. Antai te buraabeti – antai ana aomata te Atua – are e kanakoa te Atua bwa e na kataneaiakaki i buakoiia bwakuakun te tautaeka, ae ana tautaeka te moan embwaea n te aonaaba? Ao antai te aomata ae e rawa n ira kateiia beekan, e ngae ngke e bon tia kairiiri i bon aan te uea? Te aomata raa ae e a tia ni kaotia bwa e matoa onimakinan te Atua i rouna, ae teimatoa n neneboa te Atua, ao e ongotaeka n ana tua te Atua – e ngae ngke te tia kairiiri temanna mai i ieta n ana moan embwaea te aonaaba?

                Eng, bon te buraabeti ae Taniera.

                Tao temwaangina ana taku bwa tao Kristo e na katokaa Bauro n te nakoa aei – i aan Mote ao i aan Kristo. Ao e bon eti, bwa Bauro e bon nooraki bwa e riai n taua te nakoa teuana ae kakanato i aoiia tientaire.

                Ma, bukin tabena, ao Taniera, e kuri ni katoa bong n rereitaki ma te uea, ae uean ana moan tautaeka te aonaaba. Ma e ngae ngke bon te tautaeka n aomata, Taniera e bon kakaonimaki n ongotaeka nakon te Atua ma ana kairi. E bon kabonganaaki bwa e na kaotia nakon te Uea Nebukaneta, ao uea ake imwiina, bwa bon te Atua ae ngaia ae e tautaeka i aoiia abanuea ni kabane. E aki bubutimaea kanan te uea ae e nangi “rich” ma am’arake aika a kangkang (delicacies) – ao riki am’arake aika a “unclean” n aron aika a taekinaki n ana tua te Atua i bukin te kamarurung (health laws). E tataro nakon te Atua teniua te tai n te bongina, e ngae ngke e na konaa ni karenakoaki i nanon aia oo raion (lions den). E onimakina (trusted) te Atua bwa e na nangoaia (protect) ao ni kamauria (deliver) man taian raion. E reke i rouna te ataib’ai ao te wanawana n aron waakina ao kabutan te tautaeka i aoiia botanaomata (nations) nako.

                Ngke e manewea araia teniman aomata aika a nang raoiroi (righteous) te Atua rinanon Etekiera, ao e manewea aran Taniera bwa temanna mai buakoia. Raona ake uoman bon Noa ao Iobi (Etekiera 14:14-20). Ao e taraaki bwa te Atua e na bon bae ni karekea nakoan Noa ao Iobi aika a rietaata naba n te abanuea. Ti na marooroo i aon aei rimwi riki.

                Rinanon ana Taeka ao te Atua e kamatoa nakon Taniera bwa e na iai nena n Abanuean te Atua, n te tai are e na “kautaki” iai (Taniiera 12:13).

                Ao te bwai ae konaa n riki bon karekean naba nakoaiia raaon Taniera n m’akuri n te Chaldean Empire ake teniman – Tatereka, Metiaka ao Abetenoko – bwa ana riki bwa te tiim teuana i aan Taniera, kanga n aiaroia “taama” i aan Kristo. N te koua ni koaua ao e mwaiti aeka n tiim aikai aika a konaa n reke tibangaiia.

                Ma teraa aron Bauro? Ngkai a kanakoaki abotoro ake tengau-ma-uoman nakon ana auti Iteraera ae bua (baronga ake tengaun), ao Bauro bon aia abotoro tiantaire. Ao anne te kiing (key). E bon taekina Kristo bwa abotoro ake tengaun-ma-uoman aikai ana katoaaki i aon kakateuana aia botanaomata (nation) man ana Auti Iteraera. Bauro ngkanne, e na katokaaki i aoiia botanaomata n tiantaire ni kabane, ma i aan Taniera.

                Eng, e na bon rineiia uea (kings) Kristo bwa ana tautaeka i aon kakateuana aia botanaomata (nation) nako tiantaire ni kabaneia. Ao taan tautaeka (rule) n te mwakoro (district) i aaia, ao taan tautaeka (rule) n te kaawa (cities) i aaia. Bon akea aika a bon maneweaki araia i bukin nakoa aikai, ma iai abotoro ao taan nakonako n taetaekina te euangkerio (evangelists) aika a bon m’akuri i aan Bauro – Banabati, Tierati, Tairuti, Ruka, Mareko, Biremon, ao a mwaiti riki, – aika a na bon karekeaki naba nakoaia aika kakanato. Ao e kangaa aroia ana aomata te Atua (saints) n te tai arei, ngke e moanna n rikirake te Ekaretia irouiia akana a rairananoiia, man te tai anne ni karokoa taai aikai ma te bong aei?

                Ti na tii konaa n taekina ikai are e a tia ni kaotia te Atua nakoira.

 

Ae Rekereke Ma Te Aonaaba Ni Kabuta

I rarikin kaotioti aikai i bukiia akana a tau n reke nakoaiia n tautaeka (rule) i aoiia botanaomata (nations) ao baronga ni botanaomata (groups of nations) n aron kabutan te tautaeka ae e rekereke ma te aba (national level), ao e na iai nakoa (positions) aika a nangi kakanato aika rekereke ma te aonaaba ni kabuta (international level) n itera nako n te scientific and social functions. Ao kanga iai taekan taian m’akuri aikai bwa baikara ao naake a nooraki bwa ana konaa n karaoi m’akuri aikai.

                Ngkai e moan bungiaki moa Noa, ao ti na taraiia moa. N ana tai Noa, ao rikin te iowawa ma taian kakumekume n te aonaaba bon te kairiribai imarenaiia reeti (racial hatred) nako, te mare imarenaia reeti (inter-marriages) nako, ao iowawa ae riki man ana m’akuri te aomata ni kan kataia ni karika te reeti ae tii teuana, ae kaaitaran ana tua te Atua. E a tia te Atua ni bairei abaia reeti nako man te moan (Tua Kaua 32:8-9; Makuri 17:26). Ma aomata a rawa ni kan maeka n te tabo are a anganaki i roun te Atua. Anne bon rikin te aro n iowawa ao ni kakeru are e karika tokin te aonaaba anne. Inanon tebubua te ririki, ao Noa e taetaekina maiun te Atua are ana iria – ma, a bon aki kan ongo.

                N te tai arei, n aiaron te tai naba aei, ao te aonaaba e ataira ma te mwaiti n aomata aika nangi mwaiti kurikuri (population explosion). Te tai aei bon te tai are “a tiba kabatiaki aomata i aon te aba” (Karikani B’ai 6:1). Ao e taku Iesu i bukin ara tai ngkai, n te tai ae ngkai (now), “Ai aron te tai ae maiu iai Noa, ao ai aron te tai ae e na roko iai Natin te aomata” (Mataio 24:37). E nanonaki ikai, boong (days) imwaain okin Kristo. N boong aikai (today) ao buaka ao waaki n kairiribai, iowawa ao kangaanga nako n te aonaaba a bon riki i marenan te reeti teuana ma te reeti teuana.

                N ana tai ni maiu ao Noa e bon tii taetaekina te euangkerio. Ma, Noa, ngkana e a “kautaki” n te m’aaka ao te mimitong, ao e a aki konaa ni mate, ao e na anganaki te bauwa (power) bwa e na kamatoaa ana kawai te Atua i bukiia reeti nako.

                Ma e nooraki bwa Noa ae “kautaki” e na reke tabena ae nangi bubura ngkana e nang kaokoroiia reeti ao botanaomata nakon abaiia aika e a tia ni baireia te Atua, bwa ana bon maiuraoi iai, kukureiia ao reke n bon nakoiia kakab’aia man abaia. Bon te tabe ae e na bubura karaoana ao katiaana. E tangiraki te iango ae bati i bukin karaoana raoi, n iriaki ma te bauwa i bukin kamwaingakiia botanaomata ao reeti aika korakora mwaitiia. Ma n te tai aei ao botanaomata ma reeti n aomata ana mwaing nakon te tabo ike e kamwaingiia nako iai te Atua, ao akea te ngurengure ae e na butimaeaki.

                Bon te m’aan ae kamiimii. A nangi imanonoaki (forced) aomata bwa ana kukurei. Ni karekea te rau, ni kakaea te maiu ae e onrake n te mari ao te kim’areirei.

                Ti taekina i ieta bwa ti na manga okira Ioteba, natin Iteraera ao tibutorun Aberaam. E riki Ioteba bwa te tia babirea aron te am’arake (food administrator) i aon te kabanea ni bubura n botanaomata i aon te aonaaba – Aikubita. Ioteba e bon karekerekeaki ma te kakab’aia ke te tekeraoi, “Bon te aomata n tekeraoi ngaia . . . ma ni katekeraoaki ana makuri ni bane” (Karikani Baai 39:2-3, KCB); “Te aomata ae teteke raoi ngaia . . . E kabane ana b’ai ake i nanoni baina ni kakabaiai” (Karikani B’ai 39:2-3, KPB). E bon kateaki bwa ana tia tautaeka te barao (pharaoh) ae e barao i aon te kabanea ni bubura ni botanaomata i aon te aonaaba. Ma rabakauna bon i aon tararuaan te maiu raoin te aba (economy) – bwa e na maiuraoi (prosperity). Ao te bwai are e karaoia, e karaoian ana kawai te Atua.

                E nooraki ikai bwa Ioteba e na bae n taua te nakoa i bukin tararuaan maiuraoin te aonaaba (world economy) – te agriculture, te industries, te technology, ao te commerce – i rarikin tararuaan te money ao te monetary system. Tititem (Systems) aikai ana bon kabonganaaki i aon te aonaaba ni kabuta, n tiiteboo ma aaba (nations) nako.  

                Te bwai ngkanne are e na karaoia Ioteba bon karekean ana taan mwakuri i aana n ana mwakuri ae e nangi kakawaki aio – bon raona naba aika a tia ni ibitaki nakon te aki mamate aika a bon tia ni katauaki nakon taian nakoa. E na iai te rabata ae e na tarataraiia bwa e na akea te rongo (famine), akean te am’arake (starvation), te raarikin (poverty). E na akea kaawa aika a kamaira (slums) aika a onrake n te raarikin. E na butanako aon te aonaaba te maiuraoi ao te rikirake (prosperity)!

                Teuana naba te mwakuri ae e nangi kakawaki bon katean auti aika boou n aaba aika a rereua (waste lands) – auti aika totoa are e na tangirii Kristo i bukin ana aonaaba are e na kateiia. “A na manga katei ma ni kamaiui kawa ma tabo ni maeka ake a kabakaki ma n uruaki ma ni kitanaki i nanon roro nako” (Itaia 61:4, KCB).

                Iobi bon temanna te kaubai ae kakanato mai mainiku (Iobi 1:3) ao bon te tia kateitei naba (kabotauaa Iobi 3:13-14 ma ana kakawenako te Atua n Iobi 38:4-6). E nangi maiuakina te maiu ae raoiroi, are te Atua e angan Tatan te kariai bwa e na kakaea naba teuana buakakan Iobi. Ma, bon iai mamaarana – te kakan eti (self righteousness) n taai nako. Ma te Atua e kairia nakon te kawai n raraoma (repentance) (Noora Iobi mwakoro 38 – 42). Ngke e a kamangoriaki te aomata ae e nang korakora rabakauna aio, e toki ana kakan eti ao e a mwiokoa te Atua ni bwaai ni kabane, ao e onrake n Tamnein te Atua – tao bon akea te aomata n te aonaaba ae e konaa n oreianako n rabakauna n intinia (engineer) i aon kateitei nako.

                Ngaia e bon nooraki bwa Iobi e na bae n taua te nakoa i bukin tararuaan kateitei nako i aon te aonaaba, manga katean taian rereua ao kaawa aika totoa nako aika a tia ni urubekebeke, tiaki nakon are mai i mwaaina, ma n nakon ana tamein te Atua; taian mwakuri nako ake e kainanoaki iai te mwakuri n intinia.

                 Ao iai temanna ae e maneweaki bwa e konaa ni buobuoki mai i eta. Bon Terubabera (Noora ana boki Akai, ao Tekaria 4).

                Anne ngkana kanga kaotan taian nakoa tabeua n te tautaeka i bukin te aonaaba ningabong.

                Ngkai ao ti na manga taraa ngkanne aron te Ekaretia, te aro ao te reirei n te aonaaba ningabong.

 

Te Reirei ao Te Aro Ningabong

Ngkana e oki Kristo nako aon te aba n kakanaton korakoran ma mimitongin te Atua, ao e na roko, n te tai aio (this time), bwa e na kamaiuiia kaain aonaaba (save the world) – maiuiia n tamnei (spiritually).

                N te tai are e tekateka ma mimitongina i aon ana kaintokanuea i Ierutarem, ao ni kabane botanaomata aika iriko ma raraa ana bane ni tei i matana. E nangi teirakea kaokoroakiia (dividing) “tiibu mairouia kooti.” Nakoiia tiibu ake i angamaingina, “Nako mai, ngkami akana kam kakabaiaki iroun Tamau, kam na ana (inherit) ueami are e katauraoaki i bukimi mai moani karikan aonaba” (Mataio 25:34, KPB). Eng, A NA ANA (INHERIT) ueaia ae e a tia ni katauraoaki. Aio are e nang taetaekinaki n te Nu-Tetemanti, “AIA BAI uean te Atua.” Aio raoi kanoan ana euangkerio Kristo ae e roko n taetaekina – a na konaa n riki aomata (ngkana a riki bwa NATIN te Atua – kaain te UTU n Atua) bwa taan b’aib’ai (inheritors) n te abanuea. Aio te koaua naba teuana are e karabaa (hidden) Tatan mairoura – e ribaia bwa ti na b’aib’ai n te abanuea; e tangiria bwa ti na riki n arona are n te tai arei ao e [Tatan] na kakiraroaaki (taken away) mairoun te Atua n aki toki (for ever). Ngkana ti taraa te kibu aei n te Kiribati Catholic Bible  ao akea taekaia taan b’aib’ai n te abanuea. Nooria: “Abana te Abanuea” – ae e “katauraoaki ibukim”. E kautaraoaki? Tao kanga ti na riki bwa iruwa? Tiaki taan abaaba? B’aibara n I-Matang a bane ni kabonganai taeka ake inherit, ke inheritors, ae rairana n te taetae n I-Kiribati “ko na b’aib’ai” ao “taan b’aib’ai”. Te raitaeka n te B’aibara aio e bon karabaa te koaua are i bukira bwa ti na b’aib’ai n te abanuea.

                Naake aika a tia n rairaki (converted), ngkai, bon taan b’aib’ai (heirs). Ti na b’aib’ai n te abanuea n rokon Kristo n te Kauaoki. Akana a mate i bukin Kristo ana kautaki (resurrected), a na teirake moa (rising first) – ao ana ibitaki nakon te Tamnei ae e aki mamate. Akana a bon maiu, iroun Kristo, n tain te Kauaoki, ana ibitaki, n te tai ae nangi waekoa – kanga te rube ni mata – nakon te Tamnei ae aki mamate, ao ana bootaki ma akana a moan kautaki bwa ana kaaitiboo ma Kristo inanon ruona man te eea (air).

                Ikai are a kaokoroaki akana a aki mamate ma akana iriko ma raraa ake i aon te aba.

                Man te tai anne, te tabo are e mena iai Kristo ao ti na mena naba ma ngaia. Iaa, ngkanne, ae e na mena iai? “Ao ana tei weana n te bong are i aon te maunga are Oriweta” (Tekaria 14:4, KPB).

                N bon miin te tai aei are e kaokoroiia taiani tiibu (ake a raraoma, kakoauaa, ao e reke irouiia te Tamnei ae Tabu) mairouiia kooti (taan kaaitara). Te kakaokoroaki aio – reireiakiniia akana a rairananoiia i bukin ana Abanuea te Atua – e na bon teimatoa kakaraoana inanon te teuana ni ngaa n ririki are e tautaeka iai Kristo i aon te aonaaba.

                A na anganaki botanaomata ni kabaneia i roun Kristo teuana te taetae (one language): “Ba N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki (pure) n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova, n toro irouna n te bo n nano” (Tebania 3:9, KPB – Ko na ataia, bwa e karabaaki te koaua aio n te B’aibara n Kiribati are teuana).

                N te tai arei ao ana koaua te Atua ni kabane a na taetaekinaki nakoiia botanaomata ni kabaneia. Akea ae e na manga mamanaaki. Bwa, “e na kebo te aba n ataakini Iawe n ai aron ae e kebo marawa n taari” (Itaia 11:9, KCB).

                Kristo bon “waakan Iete,” are taman Tawita. Nakon Kristo, ngkanne, are ana managa tiantaire ni kawaria (Itaia 11:10). E na taakin baina Kristo bwa e na kaokiia [kamaiuia] Iteraera ni kabane (kibu 11). (noora naba Roma 11:25-26).

                Ma, mwakuri ni kabane aikai i bukin kamaiuan te aonaaba (tiaki ni kabane aomata, ma bon angina) – e na bon kainanoa manga reireiakinaia (reeducating) kaain te aonaaba.

                Teuana te kangaanga are e na aitara ma ngaia Kristo n okina bon manga moan reireiakiniia (reeducating) naake bon iai aia reirei (educated). Kaburoro aikai – ao bon ana bwakuaku te aonaaba bon kaburoro aika taian kabane ni tamaroa ao ni wanawana n te aonaaba – a bon tia ni kabonganaaki buaka (perverted) rinanon reirei aika kewe (false education) are e na nangi kangaanga irouiia bwa a na butimaei koaua ma tii ngkana a kakeai aia kaairua moa. Ao tao tebuina te tai korakoran kakeaan taian kaairua, aika a bon matoa wakaaia inanon aia iango, nakon te manga moan karinan taian reirei i aon taian koaua.

                E na bon taraa ni kangaanga ao e na kiriaria riki butimaean taian koaua i rouiia, nakoiia akana a bon kabi ni wareware ao ni koroboki n te aonaaba.

                Ana Taeka te Atua (inspired Word of God), te B’aibara ae Tabu, bon aan (foundation) te ataib’ai (knowledge). Ma a [taan wanawana) bon tia n reireinaki bwa ana aki butimaea ke ni kubarai taian koaua aikai.

                Eng, reiakinaia (educating) ao reireiakiniia (reeducating) botanaomatan te aonaaba bon teuana te mwakuri ae nangi kakawaki are e na aaitara ma ngaia abanuean te Atua, n te tai ae e roko iaia Kristo bwa e na tautaeka. N boong aikai ao botanaomata a bon iirii koaua aika kewe man kaairua. Aia iango ni kabane e tangiraki bwa e na manga moan kaitiakaki ao e na karinaki te oota nakon te kawai are a riai n toua.

 

Te Etekuota Ekaretia

Ti a tia n nooria bwa imwiin teirakean te teuana ni ngaa n ririki, ao te aonaaba e na onrake n ataakin te Atua (knowledge of God), n aron “ae e kebo marawa n taari” (Itaia 11:9, KCB). E na kangaara n riki aio?

                Rekena teutana e a tia n taekinna te buraabeti ae Mika: “Ao ni bong aika kaitira ao e na kateimatoaki maungani maneaban Ierutarem i aon taubukini maunga, ao e na karietataki riki nakon tabuki; ao a na bane natanaomata nako aona [nanona}” (Mika 4:1, KPB).

                Taeka ni burabeti a kabongana te “maunga” (mountains) bwa tamnein te botanaomata ae bubura, ao te “tabuki” (hills) bwa tamnein botanaomata aika uarereke mwaitiia (smaller nations). Ae nanona bwa, abanuean te Atua, abanueaia akana a aki mamate – te abanuea ae e tautaeka – e na kateaki ma m’aakaia n tautaekaniia botanaomata aika bubura – aika mwaiti – aika a iriko ma raraa, ao ana kamoamoaaki i buakoiia botanaomata aika uarereke – ao ana raanga aomata nakon abanuean te Atua. Ti na reitia:

                “Ao a na nako botanaomata aika bati ao a na kangai, Kam na kāraki, ao ti na ararake nakon ana maunga Iehova (Lord), ao nakoni maneaban Atuan Iakoba; ao ane E na reireira ana aro nako, ao ti na nakonako ni kawaina nako: ba e na oti nako te tua (law) mai Tion, ao ana taeka (word) Iehova mai Ierutarem. Ao ane E [Kristo] na kaeti-taeka (judge) i buakoia botanaomata aika bati, ao E na boai’a (rebuke) botanaomata aika korakora i kiraroa; ao ane a na ororoi aia kabāng (swords) ba wini barau (plows), ao aia rānti (spears) ba b’ai ni koro m’anga ni kai (pruninghooks): a na aki tabeka te kabāng te botanaomata teuana n eka nako te botanaomata teuana, ao a na aki manga reirei’a te buaka (war) (kibu 2-3).

                Te ataib’ai (knowledge) aei – te reirei aei – ao ataakin ana tua te Atua – e na nako man te Ekaretia (Church) – ao mai Ierutarem (Jerusalem), ana kabitare ae boou te aonaaba (world capital). 

                E na tautaeka Kristo mai Ierutarem. Ao raona ikanne, i aan ana kairiiri Eria, n aron are n te kaotioti, naake a aki mamate aika a tia n rineaki iroun Kristo bwa ana kaaina te Etekuota Ekaretia. Te Kaotioti 3:12, ae koreaki nakoiia kaain te Ekaretia i “Biraterebia” (ngkai) e kaotia bwa ana riki bwa bouan (pillars) te Etekuota Ekaretia.

                   Ao imuina, n te rabata ae nangi kakanato aio ae te Etekuota Ekaretia, ae e na mwakuri i rarikin ao i aan Eria, ae kaotaki, bon Ioane te Tia Babetito ae tia ni manga kautaki (resurrected). E roko “ma m’aakan ma korakoran [Eria]” (Luke 1:17). I bukina ao e taku Iesu, “I tuangingkami ae e koaua: e tuai meni bungiaki temanna te aomata ae e kakanato riki nakoni Ioane te Tia Babetito . . . “ (Mataio 11:11). Bon ngaia te Eria are e burabetinaki bwa e na roko (Mataio 11:7-11).

                E taku Iesu bwa akea riki ae kakanato riki nakon Ioane te Tia Babetito. Ma ane te moan mangori n abanueaia akana a aki mamate e kakanato riki nakon Ioane (Mataio 11:11). E oti bwa Ioane e na bon katokaaki n te nakoa teuana ae rietaata. Ao e bon taraa n riai bwa e na mena i rarikin ao i aan Eria.

 

E na Roko Eria n Ara Tai

Uringnga riki aron ana mwakuri te Atua are te ka-taboro (duality). N aron are e a tia n taekina Iesu n ana boki Mataio, te taeka ni burabeti are e koreaki n Maraki 3:1 e bon kaineti nakon Ioane te Tia Babetito; ma ngkana ko bon reitaa nako am wareware man te kibu 5, ao e na mataata bwa te taeka ni burabeti aei e bon taekina rongorongon temanna ae e na katauroa te kawai imwaain ana Kauaoki Krsito:

·         Ioane te Tia Bibetito bon te bwanaa (voice) ae tatakaarua man rereuan (wilderness) karaangan Ioretan (River Jordan), bwa e katauraoa te kawai i bukin Moan Rokon Kristo, n te aro n aomata, nakon ana Temboro, ae kateaki n te tano, i Ierutarem, ao nakon ana botanaomata ae Iuta (Judah) aika iriko ma raraa, ao e taetaekina te rongorongo ae raoiroi are taekan abanuean te Atua (God’s kingdom) are e na kateaki n taai aika ana roko (future).

·         Ao ane e na katauraoa te kawai i mwaain ana Kauaoki bon temanna naba n aiaron Eria. Te bwanaa ae tatakaarua n rereuan tamnein te aonaaba (worldwide spiritual wilderness) ae e onrake n aia mangaongao aaro nako (religious confusion), ae e katauraoa te kawai i bukin teuare e na roko n mimitongin tamneina ae aia Kiing kiing ao aia Uea ueea, ae e na roko n m’aakan ao mimitongin te Atua nakon ana “temboro ibukin te tamnei” (spiritual temple) are te Ekaretia (Ebeto 2:21), bwa ana katea abanuean te Atua.

Ao riki, n Mataio 17:1-8, ao e taekinaki bwa Betero, Iakobo ao Ioane a noora tamnein Mote, Eria ao Kristo bwa a onrake n mimitongin abanuean te Atua. Ao n te kibu 10 ao ana reirei a titirakina Iesu, “A aera ngkai a taku tani koroboki ba e riai ba e na nako mai moa Eria?” Uringnga bwa Ioane te Tia Babetito e a bon tia ni bane ana mwakuri (ministry) are e katabeaki iai, ao e bon karinki n te matawariki imwaain are e waakina ana mwakuri Iesu. N aia tai n titiraki reirei ao Ioane te Tia Babetito e bon tia n roko ao e a tia naba ni kamateaki. E ngae n anne, ao e kaekaia Iesu, ao e taetae i bukin taai ake imwaaia, “E bon nako mai moa Eria, ao e na kaeti [kaoki - restore] bāi ni kabane” (kibu 11).

Bon tiaki Ioane te Tia Babetito ae e taekinaki ikai. Bon akea te b’ai ae e kaetii ke ni kaokii, ma e tii tatakaruaia nakoiia aomata bwa ana rairanoiia (repent) n aia kakatauraoi nakon Moan Rokon Iesu bwa te aomata naba temanna.

N ririki imuin tein te Ekaretia ao ana euangkerio Iesu e bon taobaraaki ao ni oneaki muina n te euangkerio teuana ae kewe – tiaki ana euangkerio Krsito (abanuean te Atua) ma ana euangkerio te aomata ibukin Kristo ae e kakeai ana tua Tamana.

Ao Maraki 4:5-6, KPB, ke Maraki 3:23-24, KCB, e kaota Eria ae na roko n tokin maiun te Ekaretia i aon te aba – n te tai are e nangi roko Kristo n mimitongina ao e na karika te aonaaba bwa e na urubekebe (total destruction – Moffat translation of original “curse”).

 

Te Reirei n te Aonaaba Ningabong

Te Etekuota Ekaretia, n ana kabitare Kristo are i Ierutarem, e a bon ataaki bwa e na anganaki te mwioko i bukin kabutan te aro n reirei ae boou.

                Ao te katautau naba bwa te mwakuri n anga reirei i bukin taian koaua nako i bukin te maiu n tamnei (spiritual truths) – i bukin te euangkerio ni koaua, te aro are a na bane n ibitaki nakon te tamnei (spiritual conversion) kaain te aonaaba (naake a maiu n tain okin Kristo) – e na kairaki ao ni kabutaki man te Etekuota Ekaretia, i roun Eria, i aan ana tararua Kristo.

                Bon oin raoi bukina ngkai e na manga okin Kristo nako aon te aba bon bukin karikirakean anuan te atua (godly character) iroun te aomata, ao e na kamaiuia (save) kaain te aonaaba. Bon angiia mitinare ao kaain te aro a taku bwa te tai aio (ae ngkai) bon tii te bong n kakamaiu (only day of salvation). Te kibu man te B’aibara are a kateitei i aona bon te raitaeka ae kaairua (II Korinto 6:2, KCB; KPB). E riai n mwakoro “te tai ni kamaiu,” tiaki “te bong” (ae e anaaki man Itaia 49:8, are e koreaki “te tai” ao tiaki “te bong). “Te tai” ni kamaiu e kaotia bwa e riaon tii teuana te bong ni kamaiu: “te bong” ni kamaiu e kaotia bwa bon tii teuana bongin te kakamaiu. N aron are e mwakoro i nanon iteran nako ara kaongoraa aio ao “te tai” ni kamaiuki bon akea tokina ni karokoa e roko tokin te teuana ni ngaa n ririki (mireniam). Tao ngke e bon kataia Kristo bwa e na “kamaiuiia” kaain te aonaaba, ao e na bon kaman tia ni kamaiua ni kabane. Ma e bon tuai ni kamaiuaki te aonaaba. Ana kangaara ni kamaiuaki kaain te aonaaba ngkana a bane ni kakaokoro aia ekaretia, aia aro, aia koaua, are, aongkoa a “kamaiuaki” mai iai? Te Atua e aki konaa ni kabonganai aaro ke ekaretia aika a mangaongao, aika a kakauntaeka imarenaiia, aika a butaakinako man katei irabubua mwaangana nako ma aia koaua aika a kakaokoro, bwa ana karaoa Ana mwakuri.

                Ma, karaoan te mwakuri ae taetaekinakin te eungkerio ni koaua ni kabutaa aon te aba e na bon tararuaaki i roun te Etekuota Ekaretia, ae e na kaainaki irouiia akana aki mamate, i aan ana kairiiri Kristo.       

                Teuana te bwai ae e na akea n te Etekuota Ekaretia n te mireniam bon te komete i bukin ana koaua te aro (doctrinal committee), are e kaainaki i rouiia taian “bwakuaku” n te aro, bwa taan babaireia bwa a koaua kanoan ana reirei Kristo ke a aki. Bon akea te komete aei n te moan tienture ngke e maiu te Etekuota Ekaretia i Ierutarem. Ni kabane reirei a roko mairoun Kristo rinanoiia ana abotoro – ao iai naba tabeua te tai are e bon reitaki Kristo ma abotoro rinanon ana burabeti (akea ara burabeti n taai aikai kioina bwa e a bon bobonga raoi kanoan te B’aibara). Ana Ekaretia te Atua ngkai, bon tii taboo arona ma te Ekaretia n te moan tienture, bwa e reke kanoan aia reirei mairoun Kristo, rinanon te abotoro temanna, n arona naba n A.D. 31.

                Teuana naba te tabe ae nangi kakawaki e na bon tararuaaki naba man te Etekuota Ekaretia – kairan rabatan te Ekaretia nako n taabo ake a mena iai i aon te aonaaba. ana bon kaainaki i rouiia naake a tia n rairananoiia – a natinaki i roun te Atua ngke a butimaea tamneina ae Tabu – ma a na boni mate (mortal).

 

Rikiraken te Wanawana ao te Tokanikai

 N aroiia Kristian ni koaua n taai aikai aika a bon teimatoa ni maiuakina te maiu are a na tokanikai i aon te kataaki, ao karikirakean maiuia n tamnei (2 Betero 3:18, KCB), ao ai aroia naba ake n te mireniam. Ma, ana aki kataia n tokanikai i aon Tatan. Ma ana kataia ni toakanikai i aon nanoia ao aia iango aika bubuaka, te kaririaki ke katei aika kamaira, ake a maeka i nanoiia.

                Ma tii teuana te Ekaretia – teuana te aro – teuana te onimaki – e na bati kaain te Ekaretia, ke mwakoron te Ekaretia (congregations) n kaawa nako aika a tei n taabo nako i aon te aonaaba. Ao e na iai taan babaire n mwakoro nako, taian pastors, elders, deacons ao deaconesses ni kabane mwakoron te Ekaretia.

                E kaotaki ikai te aro are e na barongaaki iai te aonaaba.

                E kaotaki naba ikai aron tautaekan te aonaaba ae e na konaa, ao e na bon, kateaki i aon te aba.

                Manenan raoi te Ekaretia i aon te aba bon katean ana kuura n reirei te Atua bwa e na anga reirei i aon te atatai i aon te tamnei (spiritual knowledge), te wanawana (education) ao aron karikirakean anuan te Atua (Godly character), bwa a na kanoai nakoa (positions) ni kabane n te Etekuota Ekaretia imwaain teirakean te teuana ni ngaa n ririki are e na tautaeka iai Kristo.

                Ao imuin te teuana ni ngaa ririki aio n tautaekanaki i roun Kristo i aon te aba, ao e nang roko te motiki taeka (final judgement).

                Ti a tia n taekinna bwa ngke e karaoa te moan bure Atam, ao te Atua e a kaina (closed off) nakoia botanaomata ni kabane te “kai ni maiu” (tree of life), ae e tei i bukin ana b’ai n tangira (gift) te Atua are te Tamnei ae Tabu (Holy Spirit) ae e a katanea te moan rangatana i rouia akana natinaki (begotten) nakon maiun te Atua ae aki mamate (immortality), ni karokoa e roko Kristo, Atam te kauoman, bwa e na onea imuin Tatan i aon kaintokanuean te aonaaba bwa e na tautaekaniia botanaomata ni kabaneiia i aon te aba.

                E ngae n anne, ao ti a tia nooria bwa taian burabeti ni kawai bon aan ana Ekaretia te Atua. Ao e taekina Betero (1 Betero 4:17) bwa te MOTIKITAEKA e a tia ni moanaki mairouiia kaain te Ekaretia. Naake a weteaki i roun te Atua bwa ana nakoina rinanon Kristo n tain maiun te Ekaretia ae ngkai (this Church age) ao a tia n mena ikai ao n motikaki taekaiia ngkai, n te maiu aei. Ma te motiki taeka e tuai n roko nakon te aonaaba ae banin.  

                Ae nanona bwa e inaomata te aonaaba ni kakaraoa te bure? E bon aki. E kariaia te Atua ngkana a kan karaoa te bure aomata, ma a bon tuai ni motikaki taekaiia i bukin aia bure akanne.

 

I muin Te Mireniam

I muin banen ana teuana ni ngaa n ririki n tautaeka Kristo ma te Ekaretia i aon te aonaaba, ao e nangi roko ana tai ni MOTIKI TAEKA te Atua. Te tia iowawa e konaa n karaoa te bure n tiritiri. Ma ngkan e reke, ao e kateaki n te kabowi, e bon tuai n motikaki taekana ao ni katuaeaki.

                N te kabane ni motiki taeka (final judgement), ma Kristo i aon te kaintekateka n tia moti, ni kabane aomata aika a tia ni maiu i aon te aonaaba ana bane ni kautaki nakon te maiu (life) (Kaotioti 20:11-12).  Ao ngkanne a nangi kaekaa bukinaiia n aia bure nako are a tia ni karaoia n moani maiuiia (first life).

                Naake a mate i bukin Kristo n tain ana Kauaoki ana kautaki nakon maiun te Atua ae aki mamate (immortal God-life), ao “Kristian” aika a bon maiu n te tai anne ana ibitaki (changed) n te tai ae nangi waekoa nakon maiun te Atua ae aki mamate (immortal God-life). A na tautaeka (rule) ao ana anga reirei (teach) ma ao i aan Kristo i nanon te teuana ni ngaa n ririrki. Ao nikiraia ni kabane aika a tia ni mate ana aki kautaki ni karokoa banen te mireniam (Kaotioti 20:5, KCB).

                Te ka-37 n mwakoro n ana boki Etekiera e kaota naba te mangauti (resurrection) n tain te motiki taeka. Te mwakoro aio bon taeka ni burabeti i bukin “rii aika mau” (dry bones). E bon kabaraa nanon aei te B’aibara n taku bwa rii aika mau aika n te kibu 11 bon taekan ana Auti Iteraera (House of Israel). “. . . A mau rira, ao e a bua ara kāntaninga . . .” N aron ae taku taeka ni burabeti: “Ao e a manga taku nako iu, Ko na taetae ni burabeti i aon ri aikai, ao ko na kangai nako iai, Ngkami aika ri aika mau, kam na ongora n ana taeka Iehova. E kangai ana taeka te Uea ae Iehova nakon ri aikai: Noria, N na karina te ikeike i nanomi, ao kam na maiu. Ao N na anga ia nako aomi, ma ni kawaerakei iriko i aomi, ma n rabuningkami ni kῡn, ma ni karina te ikeike i nanomi, ao kam na maiu, ao kam na ataia ba bon Iehova Ngai” (kiibu 4-6, KPB).

                I muina ao te kibu aio e manga taekina rongorongon te “Great White Throne Judgment” are e na karaoaki n te tai are kaain ni kabane te auti ae Iteraera, ake e nangi korakora aia bure nakon te Atua, a nangi kautaki.

                Ti na reita nako kanoan te buraabeti: “Ao I taetae ni burabeti n ai aron are I tuangaki. Ngke I tabe n taetae ao iai te karongoa, ao a kakamakuri ri ni kaei nako toaia. I tarai, ao a riki ia i aoia, ao te iriko, ao imuina te kun; ma akea te ikeike i nanoia. E taku Iawe [Kristo] nakoiu “Te nati n aomata, taetae ni burabeti nakon te ang. Tuanga te ang ba e kangai au taeka, ngai te Uea ae Iawe [Kristo]: Nakomai mani itera aika aua, ko na ukia mate aikai ba a aonga ni maiu. I taetae ni burabeti n ai aron are I tuangaki ao e rin te ikeike i nanoia, ao a maiu, ao a teirake. Bon te koraki ae moan te maiti n ai aron te tanga [ni buaka]” (kiibu 7-10, KCB). E kaotaki ikai bwa a kautaki nakon te maiu n iriko ma te raraa, ao e kateimatoaaki (sustained) maiuiia man ikeikean te ang (air), kanga aron moan maiuiia. Ao e manga taku te Atua, ”Taraia, au botanaomata, N na kauki ruami ma ni kaotinakoingkami mai iai, ao N na kaokingkami nakon abaia Iteraera.” Aio te kautimate (resurrection) are n te Great White Throne Judgment. Ni kabane kaain Iteraera nikawai ana kautaki nakon te maiu n iriko ma te raraa, n aron moan maiuiia. Ao imuina? “Kam na ataia ba boni Iawe ngai. N na karina te ikeike (my spirit) i nanomi, ao kam na maiu, ao N na kamaengkami n oin abami. Ao kam na ataia ba boni Iawe, ngai, ae I atonga anne, ao N na kakoroa bukina. Bon au taeka, ngai te Uea ae Iawe[Kristo]" (kiibu 13,14).

                Ao kabaraana teuana, n tain te Great White Throne Judgment imuin te mireniam, ao Iteraera n te O-Tetemanti e na kautaki: ao ngkanne a nang “ataa te Atua.” E nang roko irouiia ataakin te Atua. Akana a ‘kautaki’ a na wareka aio: “Kam na uring aromi ma ami makuri aika kam a tia ni bure iai, ao kam na nanom’araa i bukin baika a bubuaka aika kam a tia ni karaoi. Ngkana kam nora arou nakoimi, ngkami Iteraera, ao kam na ataia ba Iawe[Kristo] ngai. Bou arou nakoimi boni kaotani kakanaton arau, ao tiaki muin aromi ma ami makuri aika bubuaka. Bon au taeka, ngai te Uea ae Iawe” (Etekiera 20:43-44, KCB).

                Ao ngkana a raraoma (repent), ao noora riki Etekiera 37:14, KPB: “Ao N na karina Tamneiu i nanomi, ao kam na maiu, ao N na karokoingkami i aon abami: ao kam na ataia ba I atongnga Ngai ae Iehova, ma ni kakoroa bukina, bon ana taeka Iehova.”

                Ngaia are n te “Great White Throne Judgment” ao a nang ataia bwa Kristo te Tia Kamaiu (Savior) e bon roko bwa e na mate i bukiia. Ao n aia tai n raraoma (repentance) ao a na butimaea te Tamnei ae Tabu (Holy Spirit) ma iriana te kamaiuaki (salvation) ao te maiu ae akea tokina (eternal life).

Ao naake a bon tia ni maiu, aika a bon tuai n motikaki taekaiia, tiaki tii Iteraera, ma botanaomata ni kabaneia, ana ‘kautaki’ riki nakon te maiu ae konaa ni mate (mortals), te iriko ma te raraa, n aron moan maiuiia ni karokoa te tai are a mate iai. Naake ana reke n te motiki taeka aio bon naake a konaa ni mate (mortals). Ana ongoraea bukinaiia ao ana motikaki taekaiia. I bukin te ‘Great White Throne Judgment’ ao e taku Iesu: “N te bongi ni motikitaeka ao a na teirake kain Niniwe ni kabuakakaia kain te roro aei, ba a rairi nanoia ngkoa kain Niniwe ngke e taetae Iona nakoia; ao boni iai ikai ae e kakanato riki nakon Iona. N te bongi ni motikitaeka ao e na teirake naba neiere ueani maiaki ni kabuakakaia kain te roro aei, ba e mananga ngkoa mai abana are e raroakinokino ba e na ongora n ana taeka ni wanawana Toromon; ao boni iai ae e kakanato riki nakon Toromon” (Mataio 12:41-42; ao n Ruka 11:31-32). Ao, riki: “I bon tuangingkami: e na bebete riki taekan Totom (Sodom) nakon taekan te kawa anne . . . . .A na bebete riki taekan Taea (Tyre) ma Titon (Sidon) nakon taekami n te bongi ni motikitaeka” (Ruka 10:12, 14). E na iai te rekenikai (punishments). Akana e karako mwaitin aia bure ana kataereaki ma tii tabeua kaiia, ma naake e nangi korakora mwaitin aia bure, ao a bon ataa ana taeka te Atua, e na korakora naba mwaitin kaiia (Ruka12:47-48, KCB).

                Ma te rekenikai i bukin te bure bon te MATE (DEATH) n te kabanea raoi ni motikitaeka (final last Judgment). Ngkai ti bon bane ni bure ao ti na bon bane naba ni motikaki taekara ni kabane. Ma a riai n ataia bwa Kristo e ‘kabaraa boon (paid) tuaaia (penalty)’ i bukiia (in their stead). Ao ngkana a bon kaota te nano n raraoma, ao a na anganaki aia tai (opportunity) n te tai arei bwa a na rinea (choose) te MAIU (LIFE) ao ni karikaki bwa ana aki mamate (immortal).

                Ai korakorara ana akoi te Atua te Tia Karikibai, ana akoi ae e roota taberan karawa. E konaa ni kararoai ara bure mai i roura n ai aron raroani mainiku ma maeao (Taramo 103:12, KCB).

                MA IAI RIKI! E MWAITI RIKI!

 

E a Oti Kakanatoia Aomata

N te boki ae Ebera ao ti wareka ae kangai: “E aki muiokoia anera te Atua ba a na tautaeka n te aba ae e nangi roko, ae ti tataekinna” (Ebera 2:5, KCB). Te boto n iango ikai bon “te aba ae e nangi roko.”

                Bon tii teuana te aba (earth), ma te B’aibara e aki toki n mamanewea teniua te aonaaba (worlds), ke rooro (ages) ke maiuiia botanaomata (civlisations) i aon te aba – te “aonaaba are ngkoa” (te antediluvian world from Adam to Noah); te “aonaaba ae e onrake n te riaboro aio” (man te Flood ni karokoa okin Kristo, n te tai ae imwaaira); ao te “aba ae e nangi roko” (ae e na tei n te tai ae roko iai Kristo bwa e na katea abanuean te Atua).

                Te kibu aio ae e taekinna bwa aongkoa ana tautaekana te aonaaba anera; e bon taekina rekerekeiia anera ma aomata. E kabarabaraaki aei n ana mwakoro 2 te boki aei.

                Ma uringnga te boto ni iango, “te aba ae e nangi roko,” ke, te taeka ae ti nang kabobonganaa ikai, “te aonaaba ningabong” – tiaki te tai aio (present age) ae e kaan roko n tokina. Ti na reitia man te kibu 6: “E kakoaua anne temanna n te Koroboki ae e kangai . . . .” Ao e a rimuinaki ma onoua te kibu man Taian Areru 8:1-6, KPB, ke, te Taramo 8: 1-6, KCB.

                N te Taramo/Taian Areru aei ao e kaotia Tawita bwa te Atua e a kaaki b’aai ni kabane i aan waen te aomata – te aba (earth), te karawa ae ti nooria (earths atmosphere), ao taian marawa (sea). Ma ngkai ao teuare e korea te boki ae Ebera e manga karaababa (expand) riki ana taeka ni burabeti Tawita n karinna iai teuana te bwai ae e nangi okoro – te bwai ae e na riki nakon te aonaaba ae e na roko!

                 Ana kaotioti te Atua i bukiia aomata ae e oti ikai – m’aakan te aomata i aon b’aai ni kabane – e bon kaminoa te iango. Bon akea ataakin aei i roun te rabata n tiainti (science) – akea te aro ke te ekaretia riki teuana ae e a tia ni tataekinna – ao a bon nano roo (ignorant) iai reirei ake rietaata.

                E ngae n anne ao aei bon te bwai ae e taekina te Atua bwa e na katauraoia i bukiia akana a tangiria (1 Korinto 2:9-10).

                Ti a tia n taekinna bwa te Atua e bon anganiia ara moan karo (first parents) te oota ae a kainanoiia (necessary knowledge), ma a ki kakoauaa te bwai ae e taku! Tao 4,000 te ririki imuina, Iesu Kristo, Atam te kauoman, e roko nako aon te aba ma te rongorongo ae e uotia mairoun te Atua te Tama are i karawa, ao e anga naba te oota are e kainanoaki n te tai anne – ma tii tabeman – tebuabua ao uangaun – aika a kakoauaa te bwai ae e taku, e ngae ngke e mwaiti riki aika a taku bwa a bon kakoauaa (Ioane 8:30-31, 37-38, 40, 45-46).

                N boong aikai ao te tiainti, te aro ao te reirei a bon aki kakoauaa TE BWAI AE E TAKU!

                Ti na nooria riki bwa teraa ae taekinaki n te mwakoro uoua n te boki ae Ebera, ao ti na noora kibuna ae 8: “Ko kateia ba te tia tautaeka i aoni bai ni kabane. Ngkai e a tia ni kateia te Atua ba te tia tautaeka i aoni bai ni kabane, ao nanona ba bon akea te bai teuana ae e na aki mena i an ana tautaeka”.

                E na bon koaua bwa e bon nanonna ana taeka te Atua (“bai ni kabane”)? Akea te bai ae tuku?

                N te moan mwakoro, ao n ana raitaeka te Moffatt translation e kaotia bwa rairan te taeka n Greek i bukin “bai ni kabane” are e mwakoro n te B’aibara bon “te unibweeti” (kibu 8).

                Ae nanona, i bukiia naake a bon kakoauaa ana taeka te Atua, e taku bwa e a tia n angan te aomata te unibweeti ae banin – ma ni kabane ana karaekitii (galaxies), birion ma birion taai (suns) ma buraaneti (planets) – b’aai ni kabane – ana mena i aan ana tautaeka te aomata.

                Ma tataninga moa! Imwaain ae ko aki kakoauaa ao wareka kabanean te kibu 8 anne: “Ma ti tuai n noria ba e tautaeka te aomata i aoni bai ni kabane.” Ko uringnga (kibu 5), ae taetae i bukin te “aba ae nangi roko” – tiaki te aonaaba ae ngkai. Ma teraa ae ti nooria ngkai, n te bong aei? “Ma ti nora Iesu, are karaoaki ba E na mangori riki nakoia anera i bukin teutana te tai, ba, n ana akoi te Atua, E na katonga te mate i bukia aomata ni kabaneia –ti noria ngkai ba e baunaki n te neboaki ma te karineaki i bukina ngke E a tia n taona nanona nakon te mate.”

                Ma nooria bwa e kangaara Kristo n baunaki n te neboaki ma te karineaki. Reitia nako: “A karikaki bai ni kabane (te unibweeti ae banin) iroun te Atua ao i bukina, ao e kani kairiia natina aika a maiti nakon te mimitong. Ma ngaia are e bon riai ngke e karokoa raoi aroni Iesu n ri nanon te maraki, . . . . ma ngaia ae e aki mama Iesu n atongia aomata akanne ba tarina” (kibu 10-11, KCB).

                Ae nanona teuana, Kristian aika iai irouiia Tamnein te Atua ana riki bwa taan b’aib’ai (heirs) ma Kristo bwa ana BAINA (INHERIT) ni kabane b’aai are e a tia ni baina (already inherited) Kristo. E a mimitong ngkai. E a tia ni b’aina ngkai te unibweeti. E kateimatoa (sustains it) ngkai man korakorana. Te aomata, ngkana e a rairaki, ao iai irouna Tamnein te Atua (Roma 8:9), e na riki bwa te tia b’aib’ai moa ngkai – e tuai n reke raoi bwa te tia b’aib’ai raoi (possessor).

                Ma ti a nooria bwa Kristo e a tia n baunaki n te neboaki ma te karineaki – ao e a tia n reke irouna - e a tia n riki bwa te tia b’aib’ai. Teirakeia man Ebera mwakorona teuana: “Te Atua . . . .ni bong aikai, aika kaitira ni bong, ao e taetae nakoira iroun Natina. E katea Natina anne te Atua ba te tia baibai [heir] ni bai ni kabane [te unibweeti ae banin], ao e a tia naba ni karaoa karawa ma aonaba irouna. Te Nati anne bon raneneani mimitongin te Atua, ao boni katotongan naba te Atua, ao e kawakini [sustaining] bai ni kabane [te unibweeti ae banin] ni makan ana taeka . . . “ (Ebera 1:1-3, KCB).

                Kristo ae maiu e bon teimatoa ni kawakina te unibweeti ae banin man mimitongin maakana ae akea tokina. Te wareware aio e kateimatoaa n kaota kakanaton Kristo i aoiia anera – ngaia ae bon natinaki (begotten) ao e manga bungiaki bwa Natin te Atua – anera bon karikaki kakatemanna nako. Anera ngkai bon tamnei aika a kakawariira (ma tiaki noriia) n anganiira karauan nanora – nakoira ngaira aika ti mangori riki ngkai nakoia anera - ma bon taan b’aib’ai ngaira n te maiu are e aki toki, ngkana, n aron Kristo, ti bungiaki bwa natin te Atua (Ebera 1: 4-14).

 

Kabin Karawa – A Mate Buraneti

Ti na boot ate bwai are e taekinaki i ieta ma are kaotaki n ana ka-8 ni mwakoro te boki ae Roma/I-Rom.

                Ikai ao e kotia bwa Kristo bon Natin te Atua: “ . . . . ba E aonga n riki ni karimoa [firstborn] i buakoia tāri aika bati” (I-Rom 8:29). Aomata, aika iai Tamnein te Atua i rouia, bon taan b’aib’ai i roun (heirs of) te Atua ao taan b’aib’ai ma (joint heirs) Kristo – are, bon tii ngaia i buakoiia aomata, e a tia ni bungiaki bwa Natin te Atua man mangautina (resurrection) man te mate (Roma 1:4). Bon ngaia te MOAN (FIRST) mai buakon te utu n aomata ni bungiaki nakon ana utu te Atua – abanuean te Atua. Bon ngaia ae moan katanea manekan kawaira are imwaaira. Ti na rimuina n tain te mangauti n okin Kristo nako aon te aba n korakorana ma mimitongina.

                Roma 8:9 e tuangiira bwa ngkana iai Tamnein te Atua (Spirit of God) i nanora ao ti bon natinaki (begotten) i rouna, ao ngkana akea Tamneina i nanora ao bon tiaki ana aomata Kristo ngaira – tiaki Kristian. Ma te kibu 11 e taekina bwa ngkana e maiu Tamnein te Atua i nanora ao e kaiririira ao ti na kautaki man te mate n Tamneina – (ke ngkana ti bon maiu n tain okina ao ti na onekaki (changed) man te mamate nako te aki mamate (mortal to immortal).

                Ti na reitia: “Aomata nako aika a kairaki iroun Tamnein te Atua bon natin te Atua . . . . E kaotia te Tamnei anne ni botaki ma tamneira, ba bon natin te Atua ngaira. Ngkai bon natina ngaira bon tani baibai naba ngaira irouna.  Boni tani baibai ngaira iroun te Atua, ao raoni Kristo ni baibai . . . . ao bon raona naba ngaira n te neboaki. I taku ngai ba akea wareni marakira n te maiu aei, ngkana e kaboutauaki ma te neboaki ae e na kaotaki nakoira . . . .”(Roma 8:14-18).

                Ti na reitia: “A bane n ingainga baika a karikaki, ni kariaria te tai ae a na kaotaki iai natin te Atua. A riki n aki bongana baika a karikaki [ni kabane taai, buraneti, itoi, namakaina], tiaki n oin nanoia, ma bon nanon teuare e kaakeai bongaia. Ma iai te kantaninga ba a na kainaomataki naba, man te kabureaki nakon te mka, ao a na reke tibangaia n te inaomata, ma te neboaki ae aia bai natin te Atua. Ti ataia ba ni karokoa ngkai, ao a bane baika a karikaki [ni kabane taai, buraneti, itoi, namakaina aika a mka ngkai ao n mate aoia] ni ngirangira ni maraki, kanga n ai aron te aine ae e ariri. Ma tiaki ti baika a karikaki, ba ngaira naba [aomata aika natinaki n te Tamnei], aika ti anganaki te moa ni karea ae te Tamnei [naake tii tabeman  ake a weteaki ngkai nakon te kamaiuaki – te moaniua (firstfruits)], ti ngirangira i nanora, ni kariaria te [bungiaki] ba natin te Atua” (kiibu 19-23).

                Ai kaungara ao ai kakatongara kaotioti aikai!

                Akea riki te rongrongo ae e konaa n orea nako te kaotioti aio!

                E boni nangi kamiimii are e na aki reke iroum ngkana ko moan warekia.

                Ti na moana man Roma 8:29 ae taekina bwa Kristo bon te MOAN bungiaki (firstborn) i buakoiia TARINA AIKA BATI (MANY BRETHREN).             

                N Ebera 1, ti nooria bwa Kristo, te moan aomata ae bungiaki man mangautina man te mate, e a mimitong ao e kateimatoa maiun (sustains) te unibweeti ae banin. Bon ngaia ae moan katanea manekan kawaira are ti na manga toua i mwaaira. N okin Kristo nako aon te aba n m’aakana ma mimitongina, ao naake a tia n rairaki ao n reke i rouiia Tamnein te Atua ae Tabu a nangi bungiaki nako nanon ana utu te Atua rinanon te mangauti. Ao ngkanne te unibweeti ae banin e nangi kateaki I AAN aia tautaeka (Ebera 2:8).

                Ao, man Roma 8, ngkana iai iroura ao ti kairaki n Tamnein te Atua ae Tabu, ao ti na kautaki nakon te rabata n Tamnei ao te aki mamate i nanon ana utu te Atua n ai aron Kristo n A.D. 31 ngke e mangauti.

                Ti na manga kaokia riki man te kibu 19: “A bane ni ingainga baika a karikaki, ni kariaria te tai ae na kaotaki iai natin te Atua”; ao taekana n te RSV: “For the creation waits with eager longing for the revealing of the sons of God”. E na riki aio imuin te mangauti, te tai are aomata ni kabane ana riki – man te mangauti ke te oneaki n te tai ae nangi waekoa man te iriko ma te raraa nakon te Tamnei ae aki mamate – bwa natin te Atua.

 

E Kamiimii? – E Na Kabouaki Te Unibweeti

Kaotako raoi n aei. E aera ngkai te unibweeti ae banin – te kariki bai – e ingainga ni kariaria bungiakiia ao kaotaia natin te Atua aikai, aika ana bungiaki nako nanon ana utu te Atua? Kiibu man 20 rikaaki a kaota te unibweeti ma kanoana taian burabeti aika mka ma n nimamate – kanga a kabureaki nakon te mka ngkai ao akea te bai ae ana kariaa! “Ma iai te kantaninga ba a na kainaomataki naba, man te kabureaki nakon te mka, ao a na reke tibangaia n te inaomata, ma te neboaki ae aia bai natin te Atua.”

                E kangaara n riki aei ae ana kabureaki buraneti nakon te mka? E bon aki karikiia te Atua n aron aei.

                Te mka bon te aro teuana ae e riki man moanakin maten te bwai teuana ngkai e a ni mamate maiuna man te tai ae e bon maiureirei iai, ke ngke e AKI-mka. Te Atua e karikii b’aai n aroiia n AKI-mka.

                Ma iai te bwai ae e karika te mka bwa e na rin i rouiia.

                Teraana moa te bwai ae e kona n karika “kabureakiia nakon te mka”?

                Bon tiaki aroiia aei ngke a karikaki iroun te Atua! Ni kabane b’aai ae ti warekia n ana Taeka te Atua i aon ana kariki b’ai te Atua a kaotia bwa te kariki b’ai ae nangi tamaroa. Ara aonaaba aio bon te kariki b’ai ae nangi tamaroa mani tikiraoi.

                Ti nooria bwa anera a bon maekana te aonaaba imwaaian karikaiia aomata. Anera, aika bon nangi tamaroa karikaiia ni karokoa e a nooraki te kaaitara i nanoia, a karika aon te aonaaba ae banin bwa e na mka, e na mangaongao ao n akea kanoana, n aron are e nooraki n te kibu 2 (Karikani B’ai 1).

                E bon konaa ni karikaki te unibweeti ma kanoana ni kabane bwa e na kawakina te maiu (sustain life)? Ti bon aki tuangaki bwa tao e bon konaa ke aki, ma te bwai are e kaotaki nakoira e bon kamatoaa bwa bukin teraa ngkai te Atua e a iangoia bwa e na karikiia aomata!

                Ti na reitia ma kanoan Roma 8:22: “Ti ataia ba ni karokoa ngkai, ao a bane baika a karikaki [te unibweeti] ni ngirangira ni maraki, kanga n ai aron te aine ae e ariri.” Nooria bwa baika a karikaki a kabotauaki ma te tina ae e nang bung. Te kariki b’ai e nooraki bwa e ngirangira ni kariaria (kibu 20), ni kakantaningaa bungiakiia rinanon te mangauti nakon te maiu ae aki mamate, natin te Atua. Kanga ti taboo bwa kariki b’ai bon te tina ao te Atua te tama. Ma e ngae n anne, ao ngkana ti bungiaki nakon te Atua – ao iai m’aakan ao mimitongin te Atua i roura – ao ti na manga karaoa te bwai are e karaoiia te Atua ngke e “tuai n riki ni b’ai aonaba, ao akea kanoana” (“waste and empty” – Hebrew, tohu and bohu, Gen.1:2). Ngke e manga “onika taraan [kaboua] aon te aba” (Taramo 104:30) Kristo, e bon kaboua ke e onika aon te aba are e a tia ni urubekenaki i rouiia anera aika kaaitara ma taani bure. 

                Nanon te bai ae taekinaki ikai e bon riaon nanona are e kaotaki n taekana.

                Te bai are e taekinaki ikai e bon kamatoaa te bai are a nooria taan katarataraa karawa (astronomers) ao tiaintiti (scientists) – taai bon booro n ai aika a kanakoa te oota ma te kabuebue; ma buraaneti, n aki warekaki iai ara aonaaba, a bon nooraki n aroiia n mka, n ni mamate, n akea te b’ai ae konaa ni maiu i aona – n kakantaningaa bungiakiia natin te Atua; aika a na bungiaki nako nanon ana utu te Atua, ao ni katea abanuean te Atua.

                Ana euangkerio Iesu bon abanuean te Atua. Te bai ae kaotaki nakoim ngkai bon ana euangkerio Kristo i bukin te abanuea ae e onrake n taian kaotioti aika a kaotaki ngkai nakoim – te unibweeti ae banin e na mena i aan ara tautaeka, ao ngaira, ma te Atua te Tama ao Kristo, ti na riki bwa abanuean te Atua.

                Moan taben te Atua bon te Tia Kariki b’ai, ma te Atua naba bon te Tia Tautaeka. Ao te Tia Anga Reirei, ae e kaoti b’aai aika a riaon ana konaa ana iango te aomata.

                Ngkana ti booti kiibu ni kabane ake ti kabonganai ikai ao tao ko nangi noora tibangan (potential) te aomata ae nangi kamiimii. Tibangan te aomata bon te bungiaki nako nanon ana utu te Atua, ba e na reke i rouna te m’aaka ni kabane (total power). Ba e na tautaeka i aon te unibweeti ae banin!

                Ao teraa ae ti nangi karaoia? Taian kibu aikai a kaotia bwa ti na karekea te maiu nakon birion ma nirion buraaneti aika a mate i nanoni karawa, n aron te aonaaba ngke e karekeaki maiuna. Ti na kariki b’ai, n aron are e kairiira ao e bairea te Atua. Ti na tautaeka i nanon te tai ae e aki totoki (eternity). E kaotia te Kaotioti 21 ao 22 bwa e na akea te maraki, akea te kainano, akea te riaboroo, bukina bwa ti a ataia bwa ti na rinea ana kawai te Atua ae raoiroi. E na reke bwa te maiu ae akea tokina ae e tiitia iai bwaai (accomplishments), ao n ingainga nakon karaoakin bwaai aika boou, ao n taratara rikaaki n noora mwiin mwakuri aika a tia ma te raunnano, te kukurei ao te kimareirei.

                E na aki reke i roura te kua (tiredness) ke te mamaara (weariness). Te marurung n taai nako – onrake n maiu ae kimareirei, te maribo, te kakanimakuri, te korakora ao te m’aaka!

 

Te Aonaaba E Na Reke Bwa Ana Etekuota Te Unibweeti

Ao n tokin te tai ao te Atua te Tama e na ruo nako aon te aba aio. Ana kaintokanuea i aon te unibweeti ae banin e nangi kateaki i aon te aonaaba aio.

                Ngkana ti taraa 1 Korinto 15:24, imuin taekinakin taian tai n mangauti, ao e koreaki: “Ao e na roko te toki, ae ana tai Kristo n angan te Atua te Tama Ueana, ngkana e a tia ni kamaunai taian [nakoa n] uea, taian tautaeka ma taiani maaka.”

Ao n Te Kaotioti 21:3: “Ao i ongo te b’ana ae korakora man te kaintokanuea ba e kangai, Noria e mena uman te Atua irouia aomata, ao E na maeka i rouia, ao a na riki ba ana botanaomata ao te Atua E na boni memena i rouia.”

Ao n te Kaotioti 22:3: “E na akea riki te kamaraia. E na mena i nanon te kawa te kaintokanuea ike e tekateka iai te Atua ma te Tibutetei. Ao a na taromauria te Atua ana toro.”

Ngkana e taekinaki te Atua ma te TIBUTETEI, ao te TIBUTETEI bon Kristo ao te Atua bon te TAMA.

Ao n tokina te katiteunaaki (at-one-ment) e a koro bukina. Te Atua ni kauoman, te Tama ma te Nati Iesu Kristo i nanora ao ngaira ti bootaki (united) ma ngaiia bwa ti na riki bwa teuana te utu ae rietaata are te utu n Atua.

Ai kakukureira a na tamnei i bukira te Atua ae bon waaki ngkai n kakoroaki bukina. Bon akea taeka aika a konaa ni kabarabaraa tamaroan ana kaantaninga te Atua i bukira. Te neboaki ma te karineaki ma te mimitong ana b’ai te Atua ma Iesu Kristo n aki totoki.

Ngkai tia ataa ana kaantaninga te Atua – ana tamnei ibukira e a kaotaki, ao ma manga moan kabouakin te unibweeti ao te maiu ae aki totoki imwaira, ti a bon roko ngkai nakon

                         TE MOAN TETERE (THE BEGINNING)

 

_____________________________________________________________________________________