Rutibeero, I muina Tatan

Ti na kataia n noora kabanean tamaroan karikaiia anera i roun te Atua. Uoua mwakoron te B’aibara aika tuangiira ibitakin Rutibeero nakon Tatan.

Te moan, ti na nooria bwa teraa ae e kaotaki n Itaia 14. (Te mwakoro aei e taekina te tai ae i mwaaira [future], n te tai are e a tia iai te Atua ae Maiu n Aki Toki [Eternal God] n katoka [intervene] ana waaki nako te aonaaba aei. Te botanaomata n Iteraera – tiaki tii [not exclusively] kaain Iteraera ke kaain Iutaia [Judah] – a tia n anaaki bwa tooro aika taenikai [captive slaves], ao te Atua e na roko ni buokiia ao ni kaokiia nakon te moan [original] aba ni berita). “E na roko te bong are e na anganingkami iai te motirawa Iawe (Lord God), ngkami Iteraera, i muin te maraki ma te rawawata, ma te makuri korakora are kam toronaki iai. Ngkanne kam na ngareakina uean Babiron ni kangai: E a baka te uea ae e tiritiri, e a toki kanga ana kainikatonga! Anne e aki toki n kataereia (smote) botanaomata ma te iowawa . . . anne e tautaekania aba (nations) ma te uun, e na babanikiriniaki (persecuted), ao akea ae na katokia” (kiibu 3-6, KCB). E aki toki ni karawawataia ao ni bainikiriniia botanaomata ni karokoa e roko Iesu n otea ana oko te uea aio (Itaia 14: 5, KPB).

Kiibu aikai a taekina te tai are i mwaaira (future). Ae nanona bwa e aki nanonaki ikai uean Babiron n kawai ae Nebukaneta.

Te uea anne e taekinaki bon tiaki Nebukaneta. Bon taekinan te uea ae e na riki bwa te TIA TAUTAEKA (RULER) n te embwaea ae boou ae ana Embwaea Rom ae ‘Tabu’ (‘Holy’ Roman Empire) ae reitan te embwaea n Rom ni kawai – e na tei te embwaea ae boou aio i roun tautaeka aika ana aranaki bwa te ‘United States of Europe, ke, te Europran Union – tengaun (10) aaba (nations) aika ana tebenako man te “Common Market” are e a tia n tei rabatana n te tai aei (Kaotioti 17 KCB). Buritan e na bon aki kaaina te embwaea anne boou anne.(Mwaitin aaba n te EU ngkai e raka i aon 20, ma iai aika a na butakinako n ai aron Buritan [Brexit], ao iai aika a na botaki n karika te tautaeka ae tii teuana – e na roko te tai are bon tii 10 nikiraia aika ana manga moan katea te embwaea n Rom aio.)

Erube (Europe) ae ikotaki (united) aio e na ekaanako (conquer) te Auti ae Iteraera (House of Israel) – ngkana ko ataia bwa antai Iteraera ngkai, bwa bon tiaki Iutaia (Jews) aika a maeka n aban Iteraera n taai aikai.

Te rongorongo aei bon kanoan taeka ni buraabeti (prophecies) ae ti na aki taekini moa ngkai.

Ma te “uea mai Babiron” aio (Itaia 14:4) n aron ae taekinaki n te buraabeti e na ekakinako (defeated) i roun Kristo ae maiu n mwaakana ma mimitongina. Ti na reitia nako:

“A bane ni motirawa ma n rau kain aonaba, ao a takarua ni kukurei. A kukurei naba kaai . . . ma tita akana i Rebanon, ngkai ko a taunaki ao akea riki temanna ae e na roko ni kabakai” (kiibu 7-8, KCB).

(Ti na ti taekinna ikai bwa te kai [tree] ae te tita [cedar] bon te kai ae nangi kinaaki n rongrongon te B’aibara bwa kain te aba ae Rebanon ma ai bon tii teutana nikiraaia aika a maiu n taai aikai, aika kuneaki i taubukin te maunga. E kakaongoraa bwa aia taeka buraabeti ae koreaki 500 tabun te ririki imwaain Iesu [B.C] a taekinna bwa e na korakora kabakaan ke korean te kai aio).

Kiibu aikai man Itaia 14 a bon taekina bakan te uea aio i roun Kristo ae mimitong. E taekinaki bwa te uea aio ena riki bwa angaatain Tatan n ana tautaeka n aba (political ruler) n te Embwaea n Rom ae boou, ao mataniwiin ana taanga ni buaka (military commander), ae e na mamanaaki i roun Tatan nakon taai ake imwaaira.

Ana Kaintokanuea Tatan i Aonaaba

Te kauoua, ngkana ti roko n te kibu 12 ao ti nooria bwa uean Babiron aio bon Tatan – are te akeanera ngkoa ae Rutibeero.

“Ko kanga ni baka mai karawa, ngkoe te itoi ni ngaina ao raneanean te karangaina? Ko kanga ni kabakaaki i aontano, ngkoe te tia tautaekania botanaomata?” (kibu 12).

Nanon te taeka ae Rutibeero bon “Te itoi ni ngaina,” ke “Te Tia uota te ota,” n aron karikana ngke e moan karikaki i roun te Atua.

Ma noora ana iango Rutibeero n te tai anne, “N na rierake nako karawa. N na karietata au kaintokanuea i etan ana itoi [anera] te Atua” (Itaia 14:13, KPB).

Ko na ataia, bwa iai ana kaintokanuea Rutibeero; bon te tia tautaeka (ruler) ngaia. Ana kaintokanuea e bon mena i aon te aonaaba, ma, e tangiria bwa e na waerake nako karawa. Ti na reitia: “N na tekateka i aon maunga ike a bobotaki iai atua n tokin tiani meang. N na toka i taberan nang, N na boraoi ma Teuare moan te Rietata” (kiibu 13-14). E nooraki ikai bwa akea riki ana iango Rutibeero ma tii te kan ekaanako te Atua man ana Kaintokanuea bwa e na riki ngaia bwa te Atua.

E bon tangiria bwa e na onea muiin te Atua, man onea muina n te unibweeti!

Ma n tokin te tai, “ko na kab’akaki nako moone (hell – Heb. Sheol), nakon tabon te kinono are i nano i nano” (kibu 15 – e manga kaineti te kibu aei ma te uea n aomata).

Rutibeero bon ana kariki bwai te Atua ae bon bane arona (supreme masterpiece), ma e manga tanrikaaki ni kaaitaraa te Tia Karikia (Maker) – bwa e na anaa ni kabane te korakora (assume all powers) bwa e na tautaekana te unibweeti.

N aron ae koreaki (literally) ao te taeka n buraabeti aio e taekina te buaka i karawa ae e na karaoaki n taai ake i mwaaira (future).

“Ngkanne e boo te buaka i karawa: e buakana te rakon teuare Mikaere n raonaki irouia ana anera. E buaka naba te rakon n raonaki naba irouia ana anera, ao e konaki, ao akea riki nneia i karawa. E tewenakoaki te rakon are te toa (great dragon), ae te naeta ni kawai, ae e aranaki ba te Riaboro (Devil) ao Tatan, ae te tia mamanaia kain aonaba ni bane. E tewenakoaki i aon te aba ma ana koraki n anera” (Kaotioti 12:7-9, Kiribati Catholic Bible, KCB). Ao taekana n Taniera 12:1-2, KCB, “N te tai arei ao e na teirake te mataniwi ae e kakanato ae Mikaere, ae te tia kawakina am botanaomata. E na roko te tai n rawawata, ae e tuai n noraki aekana mai maina. Ngkanne a na bane ni kamaiuaki kain am botanaomata aika a makoro araia n te Boki. A na maiti aika a na uti i buakoia akana wene inanon ruanimate, temangina nakon te maiu ae e aki toki, ao temangina nakon te kamamaeaki ma te kabuakakaki ae akea tokina.”

Ana tautaeka Tatan bon TIAKI te tautaeka ae e kateitei i aon te tangira - ke te angaanga (giving), ke te mannannano (concern) ibukin katamaroan mauiia aomata, ma bon te tautaeka ae kateitei I AON TEMANNA N TII NGAIA (SELF CENTREDNESS), i aon te kamoamoa, te baitingako ao te ngenge, i aon te mataai, te bakantang, te nano ni kabootoa, te kairiribai, te iowawa ao te urubwai, i aon te roo ma te kaairua, ao tiaki te oota ma te koaua, i aon te taraabuaka ao tiaki te taraaraoi.

E manga nooraki ikai ana mwakuri te Atua ae uoua mwakorona (duality). Itaia 14:12-14 e bon taekinna te buaka are i karawa are i mwaain karikan te moan aomata, Atam. Ao ngkai ti a tia n wareka Kaotioti 12:7 ao n Taniera 12:1 ao e taekinaki bwa Tatan, n banen ana tai are e anganaki bwa e na tautaeka i aon te aonaaba, e na manga kataia, te kauatai (second time), n taua ma te matoa (seize) ana kaintokanuea te Atua are i karawa. Itaia 14:12-14 e kaota te moan buaka i karawa, Kaotio 12:7 ao Taniera 12:1 a kaota te kauoua ni buaka imarenan Tatan ma te Atua!

Rutibeero – E karikaki

Ti na noora moa rongorongon ana karikibwai te Atua aio (Rutibeero) n ana boki Etekiera mwakorona 28 (Ezekiel 28).

Ma, ngkana ti taraa moa Etekiera 26 ao e taekinaki ikai rongorongon te kaawa teuana ae korakora ana karikirake (commercial city) ae Taea (Tyre). Bon te kaawa ibukin te okinibwai (commercial metropolis) n taai akekei, n ai aron te kaawa ae Babiron ae kautuun te borotiki (politics) n te aonaaba n taai akekei. Taea, n taai akekei, kanga aron kaawa n taai aikai aika New York, London, Tokyo, ke Paris. Taea ngkekei, e kakawaraki iroun kaibuken aonaaba (world shippers) ao taan okinibwai (merchants), ao e bon kamoamoaaki n tikiraoina (beauty)), kanga aron Paris n taai ngkai.

Mwakoro 27 e reitia n taekina ma kabotau (comparison) man kiibu tabeua n Kaotioti 18, ae a taekinna rongorongon te riita (leader) temanna ae e na roko n boota (combine) te borotiki ma te aro (politico-religious) i aan ana kairiiri (kiibu 9-19).

Ngkana ti roko n Etekiera 28, ao te botoniango (theme) ikai e kairiira nakon te tai ae imwaaira (future), te tai naba are e taekinaki n Itaia 14. Etekiera 28 e taekinna rongorongon te natinuea (prince) mai Taea (Tyre), te tia tautaeka i aon te aba, ae katotongan uean Taea n taai akekei. E taku te Atua nakon te buraabeti ae Etekiera: “Te nati n aomata, ko na tuanga uean Taea [e bon nanonaki (referring) ikai te riita ae na roko ae e na bootii borotiki ao te aro i aana] ba e kangai au taeka, ngai te Uea ae Iawe (Lord God); E on nanom n te kamoamoa, ko taku ba te Atua ngkoe, ko tekateka n te kaintokanuea n ai aron te Atua i nukani marawa. Ma bon te aomata ngkoe, ao tiaki te Atua, ko matebuaka ni kabotauko ma te Atua. Ko taku ba ko wanawana riki nakon (Taniera) ao akea te bai ae e raba ae ko na aki ata nanona. Ko a riki ni kaubai i bukini wanawanam ma am rabakau, ao kaikoa iai te koora ma te tirewa . . . ao ko bati n kamoamoa iai. Ma ngaia e kangai au taeka, ngai te Uea ae Iawe (Lord God); Ngkai ko kaboraoiko ma te Atua ao N na kanakomaia ianena ba ana buakaniko, aika botanaomata aika a aki ako . . . a na kamateko n te aro ae e kamaraki, ao ruam ni mate boni marawa” (Etekiera 28:2-8, KCB). (Kabotaua aei ma 2 Tetaronike 2:3-4, KCB, ae rongorongon “te aomata ae buakaka . . . e na kairiribai ma bai ni kabane aika aranaki ba te Atua . . e na kaotia ba aongkoa te Atua ngaia.”)

Te Anera ae Bane Arona

N aron ae kaotaki n Itaia 14, ao e a tabekakirake te aomata ae te iriko ma te raraa (human being) bwa te aomata ae kakannato ae rabatana te tamnei (spirit being). Ai tiaaki te natinuea mai Taea (prince of Tyre) – are bon te aomata – ma e a manga taekinaki te UEA mai Tyre (King of Tyre). Aei ngkanne bon taekan Rutibeero.

E reitia te ibonga ae Etekiera ni kaangai: “E taetae Iawe nakoiu ni kangai: Te nati n aomata, ko na anenea te kuna ni baebaeti i bukin UEAN Taea. Ko na tuangnga ba e kangai au taeka, ngai te Uea ae Iawe (Lord God):Moaniban te raoiroi ngkoe ngkoa, e koro raoi wanawanam ma tamaroam” (Etekiera 28:11-12, KCB).

Taiaoka wareka riki aei! “Moaniban te raoiroi ngkoe ngkoa, e koro raoi wanawanam ma tamaroam”. E bon aki kona n taekina aei te Atua nakon te aomata ae te iriko ma te raraa. Te anera aio e bon onrake n te wanawana (wisdom), te tamaroa (perfection) ao te tikiraoi (beauty). Bon ngaia te kabanea ni tamaroa mai buakon ana karikibwai te Atua, te kabanea n rietaata arona ae karikia te Atua ae te kabanea ni mwaaka. Te bwai ae kananokawaki bwa e a manga kaitaraa (rebelled against) te tia Karikia (his Maker)!

“Ko maeka i Eten n nnen arokan te Atua” (te kibu 13). E a bon tia n maeka i aon te aba teuaei. Ana kaintokanuea e bon mena ikai. “Ko katamaroaki n aekan nako atibu aika kakawaki . . . a katauraoaki baikanne ngke ko karikaki” (kibu 13). E karikaki (created) n te tamnei – e aki bungiaki n aomata. Bon te tamnei ngaia (spirit being) – tiaki te aomata ae te iriko ma te raraa. Te ataibwai ae korakora (great genius) ao te tarena n te anene ma te katangtang (music) a bon karikaki irouna. Ma, ngkai ae e a riki bwa te tia kaitaraa te Atua ao e a bai buakai (perverted) bwaai ni kabane n ana iango (thinking), ana mwakuri (actions) ao aroarona (being). Bon ngaia ae kariina aeka ni katangtang aika a kaberoro man tangibuaka, aika a aki karaua aron ao ana iango te aomata – aika a karika te kananokawaki ao te bwabwara n nano. Bon iangoa te tarena ae bane arona are e anganaki. E bon kabonganaa buaka!

A bane ni kabonganaaki buaka ana tarena – a bane ni riki ni mao (turned sour) – a kabonganaaki bwa bwaai ni kairiribai (hatred), bwaai n urubwai (destruction), ao bwaai ni kabwaranano (hopelessness)!

Ma, ti na kaungaira. Ana konabwai (potential) te aomata, ngkana ti taua ma nanora (care enough) n kaitaraa (resist) ana kamwamane (wiles) Tatan ma ana riaboroo (evils) ma te babwarannano (discouragement) ao ti teimatoa n toua kawain te Atua, e bon konaa ni korakora ao n rietaata riki nakon are i roun Tatan, ngke e moan karikaki bwa Rutibeero.

Ti na riki ngaira bwa kaain ana UTU te Atua!

Reitan taekan Rutibeero man ana boki Etekiera 28: “Ngkoe te keerube (cherub) ae ko kabiraki (anointed) ao ko rabunna (covereth); ao anne ae I kateiko (set you) nako iai” (moan te kibu 14). Bon au raitaeka man te B’aibara n I-Matang ae: “Thou art the anointed cherub that covereth: I have set thee so” (Ezekiel 28:14, KJV). N te B’aibara n Kiribati ae te KCB ao rairan te kibu aei e kangai: ”I katea te anera ae kakamaku ni kawakiniko . . .”, ao taekana n te B’aibara n Kiribati are te KPB: “N te bong are ko karikaki iai, ao I a kakiko i rarikia kerubim (cherubim) . .” Man kiibu (man B’aibara ni Kiribati) akanne ieta ao ti nooria bwa akea taekan te anera ae tao e rabunna te bwai teuana. E ngae n anne ao ti na waaki nako. Te kibu anne ieta e bon uotira nakon te boki ae Te Otinako te mwakoro 25, nakon te tai are e angan Mote te Atua tamnein (pattern) te ati ni berita (ark of the covenant). Kabwarabwaraana e teirake man te kibu 10, ma n kiibu 18-20, ao e taekinaki rongorongoia uoman keerube (cherubs) aika a tei irarikin ao ni kauaiteran ana kaintokanuea te Atua i karawa – ana kaintokanuea ana tautaeka te Atua i aon te unibweeti (universe) nikabuta. Baia ni kiba (wings) keerube aika uoman aikai a bon rabunna (cover) ana kaintokanuea te Atua (throne of God). Te ati ni berita bon katotoongan te kaintokanuea are i karawa, ao i aon te ati ao iai tamneia uoman anera aika rabunna aon te ati ma baia ni kiba. Temanna bon . . . Rutibeero.

E Kataneai n ana Etukuata te Unibweeti

Rutibeero, ngkoa, e bon kateaki (stationed) n ana kaintokanuea (throne) te Atua. E bon kataneiaaki (trained) ao n reke rabakauna (experienced) n aron waakinakin (administrating) ana tautaeka te Atua. Ao te Atua e bon rinea te anera ae bane arona aio, bwa e na uea n ana tautaeka te Atua, i aoia anera, aika a maeka i aon te aonaaba (earth).

Ti na reitia: “. . . ko maeka i aon ana maunga te Atua ae tabu, ko nakonako i buakon atibu aika a kanga ai (kibu14, KPB). Koron te raoiroi (perfect) arom mangke ko karikaki ni karokoa te tai ae ko riki ni buakaka (lawlessness) iai (kibu15, KCB).

Bon iai te wanawana (knowledge), te oota (understanding) ao te ataibwai (wisdom) i rouna. E anganaki naba korakorana ni kakaea bukin bwaai (reasoning), ni iango (thinking), ni karaoi babaire (making decisions), ni karaoi ana rinerine (making his choice). Ao, ma rabakauna nikabane aikai – n iriaki ma raoiroia ao buakakaia – te karikibwai ngaiia ae nangi bane arona ae e karikaki iroun te Atua, e a manga rairaki ni kaaitaraa (rebelled) te Tia Karikia (hisMaker) – e kaaitaraa te kawai nakon reken te raoiroi. E riki n akea kubana (lawlessness).

(manga reitaki)