ÂLD-BERLTSUMER SKOALMASTERS

De BERLTSUMER skoalle gie, krekt as yn de measte doarpen, út fan de tsjerke. Yn de Roomske tiid wie dit hjir de St. Michaëls Parochie en letter wie dat de saneamde Nederduyts Gereformeerde Kerk, de út pleatslike gemeenten besteande Grifformearde tsjerke wêrûnder dy fan fan BERLTSUM. Yn materiële saken waard de tsjerke bestjoerd troch tsjerkfâden. Tsjerkfâden stienen destiids yn heech oansjen by de doarpsbewenners. Hja waarden keazen troch dyjingen dy ’t doe de saneamde floreenbelesting, letter grûnbelesting neamd, betellen. H. H. (Hege Hearen) Tsjerkfâden waarden hja doedestiids neamd) Hja stienen as kolleezje bûten de tsjerkerie. It wie in kolleezje dat bystien waard troch de saneamde (doarps) notabelen. Hjir wie it pleatslik brûkme dat de skoalmasters troch de tsjerkfâden beneamd waarden nei in soarte fan proefles en ek wie it wichtich dat hja goed sjonge koenen en oargelspylje. De earste oprjochters en dirigenten fan “de Bazuin” en “Klimop” hjir yn BERLTSUM wienen dan ek resp. de (haad) masters Siebe Heinsma (C. V. O.) en Jan Groenewold (Iepenb. skoalle). Beide wienen op muzikaal gebiet goed ûnderlein, sawol yn tsjerke as der bûten waard gebrûk makke fan masters talinten. Foarâl fan master Groenewold, hy wie de oprjochter fan in bernekoar en in strykorkest hjir yn BERLTSUM. Letter bekend as it strykorkest “Groenewold”. It tafersjoch op de skoalmasters waard fakentiids hôlden troch in skoalopsjinner. In echt ferneamde skoalopsjinner yn N. W. Fryslân hat û. o. de Minniste dûmny Marten Martens west. It wie in bybaan om wat by fertsjinje te kinnen. 

Yn BERLTSUM wie it net de skoalopsjinner mar de Herfoarme dûmny, dy ‘t op de skoalmaster(s) taseach. It basisynkommen koe pleatslik noch al ferskille. Hjir wie ek it Skoallân, dat oan de Ljouwerterfeart lei, wêrfan de pachtopbringst bestimd wie foar de skoalmaster. Hja krigen ek it skoaljild en de bybaantsjes leveren hiel wat op. Sa wie master Groenewold koster, oargelist, foarsjonger, tsjerkhôfadministrateur, boade fan de tsjerkfâden, hy hâlde it grêfregister by en gean samar troch. Mar foarâl wie hy skoalmaster dy ’t de bern it lêzen, skriuwen en rekkenjen bybringe moast. Dêrneist wie it Psalm sjongen en de Katechismus leare tige wichtich. Mar ek oare berne ferskes en rymkes fûnen de bern moai om te sjongen en op te sizzen. 

Yn ‘e Dordtse Tsjerkeoarder stiet: DE KERKERADEN zullen alomme toezien, dat er goede schoolmeesters zijn, die niet alleen de kinderen leeren lezen, schrijven, spreken en vrije kunsten, maar ook dezelve in de Godzaligheid en in den Catechismus onderwijzen.

De skoalle yn it skoalmastershôf. 

As earste skoalmaster wurdt hjir yn BERLTSUM yn 1592 neamd in sekere Everardus Jelly (Jelis) Bornensis. Nei alle gedachten is hy foar 1580 kleasterling west, omdat dizze ek noch in pinsje fan lân ûntfong – t. w. 40 carolus gûnen - yn ‘t heal jier.

Yn 1591 moat hjir ek in Johannes Hillebrandi út Ysbrechtum hinnekommen wêze, sa is hjir en der te lêzen. Hy is yn 1591 al wer fuort gien nei Ternaard. Hy is úteinliks as skoalmaster yn 1602 te Dronryp stoarn.

Yn 1604 is der in Jan Goeris, in skoalmasterssoan, út BERLTSUM. (BELCUM) Hjir moat dus ek in master Goeris (Joris) stien ha yn 1604. Hy libbe noch yn 1621, want op 7 maaie 1621 wie in Goris Cornelis tsjûge by it opmeitsjen fan in akte. 

Tusken 1586 en 1624 komt hjir ek hieltyd in master Frans Jansen foar as oargelist “tot BELCKUM”. Yn (aug.) 1622 en yn 1612 wie hy ûntfanger en doarpsrjochter te (BELCUM). Nochris wurdt hy neamd yn 1621, dan as oargelist en dêrneist ek as tsjerkfâd. Hjirút blykt dus, dat BERLTSUM doedestiids ek al in oargel hie. Nearne net wurdt hy “skoalmaster” neamd. 

Yn 1625 wie master Pyter Daniël ’s skoalmaster te BERLTSUM. Yn july 1631 ûntfong hy de skoalpinnings. As wy dûmny P. Nota leauwe meie moat dit in “Stelma” west ha (ôfkomstich út Pommeren) en der is noch in Paulus Stelma opfolge. (syn soan? sjoch fierderop) Op 18- 9-1695 binne te Winsum boaske Pyter Daniël ’s fan BERLTSUM en Trijntie Saake ’s fan Winsum. Mooglik wie dit syn pakesizzer mar it is net wis. Op 1- 5-1664 binne ôfreizge fanút de Lemmer wei nei BERLTSUM ta, de skoalmaster Paulus Jochum ’s Stelma mei syn op 17- 6 -1649 te Eastersee troude wiif Beezo Goycken ’s dochter. Hy wie ek oargelist. (By Ferwerd lêze wy: dat dêr op 15-6-1666 in Petrus Abrahammi Stelma fan de Lemmer kaam, hy wie de soan fan Daniël Stelma en te Ferwerd doopt op 26-12-1676)

Hjir moat ek in master WILLEM MEIJNDERTS (tusken 1647-1666) west ha. Hy kaam op 1-5-1647 fan Bitgum en wie troud mei Antie Willems. Syn traktemint wie yn totaal 215,- Hy wie neist skoalmaster en oargelist ek OARGELBOUWER (plm 1600-1666). Hy hat û. o. it oargel fan Blessum (1659) boud, dit oargel is it op ien nei âldste oargel fan Fryslân) en (wierskynlik) ek it eardere oargel fan Ferwerd. Ek boude hy it oargel yn de Gertrudis tsjerke fan Idaard. Yn 1654 boude oargelmakker Willem Meijndertsz in nij oargel foar de Sint Pitertsjerke fan Grou, werby it âlde oargel in funksje krige as rêchposityf. Dit nije orgel hie trije klavieren en telde sechtsjen stimmen en krige in plak op de westlike galerij boppe de yngong. Yn 1852/1853 is dit oargel ferfongen troch in gehiel nij oargel. Boude yn 1646 it eardere oargel te Âldtsjerk. It eardere oargel fan Rinsumageast (1646-48) oant 1892. Yn 1658 it oargel fan Blessum yntoanearre. Om 1660 hinne hat Meynerts it oargel fan Húzum restaurearre (ek wol as  Meijnert Egberts út BERLTSUM neamd). Yn 1647, 1659 en 1660 it oargel fan de Martinitsjerke fan Frjentsjer. Út in tsjerkfâdijrekken fan ‘e tsjerke fan Tsjummearum blykt dat yn 1662 oan Willem Meijnderts te BERLIKUM in som betelle wurdt foar it tafersjoch op it oargel. Hy wurket tusken 1646 en 1653 yn Rinsumageast en wurdt opfolge troch Jan Harmens Camp (1700-1718). Út in tsjerkfâdijrekken fan Wartena fan 31- 8-1655 blykt dat in som betelle wurdt oan wln. Wijllem Meinderts Oerwerckmaecker te BELCKUM. Hy komt dus neist skoalmaster, oargelist en oargelmakker ek foar as oerwurkmakker.

Op 20- 6-1667 in mr. Govert Eelcke ’s Adama “schooldienaar tot BELCUM”. Op 16- 8-1666 tekende mr. Govert Eelckes noch as tsjûge in testamint te BERLTSUM.

Dan komme wy hjir op 29- 2- 1676 in Cornelis Gelly (Jelles) tsjin as skoalmaster. Hy kocht yn 1676 mei syn wiif Theuntie Pytter‘s de Vries (Fries) in hûs. Hy wenne hjir yn 1677 en ek op 22-10-1681 wie Cornelis Jelles noch skoalmaster yn BERLTSUM. Hy wie ôfkomstich fan Britsum en yn 1667 yn BERLTSUM skoalmaster wurden. Hy hat hjir jierren stien. Yn 1715 komt hy noch foar as doarpsrjochter. 

Op 21- 7-1669 wurdt master Cornelis Jeltes, skoaltsjinner “tot BELCUM” veniam actatis gunt troch it Hôf fan Fryslân. (Hjir hat ek noch in mr. Gerrit Hofma wenne, perc. Kad BERLIKUM Sectie A. 729 - 730) 

Op 11- 3-1693 en op 25-11-1709 wie Cornelis Gelly hjir skoalmaster en doarpsrjochter. Ek op 16- 5-1713 en 1- 3-1714 wurdt hy jitris neamd as doarpsrjochter yn BERLTSUM. Hy wenne letter neist de herberch “Het Wapen van Vriesland”. 

Yn dizze jierren wenne hjir ek de OARGELMAKKER HARMEN JANS (1620 - 1690), boaske mei Tryntje Jans, dy ’t teffens oargelist wie. Hy is yn 1667 út Wanswert wei hjir kommen te wenjen. Yn 1667 levere hy noch in oargel oan de tsjerke fan Wânswert. Dêrfoar wie hy oant 1640 skoalmaster te Marrum (Fr.) west. Yn 1645, dus doe noch wenjende yn Wânswert, boude hy al yn gearwurking mei Gysbert Harmens Havinck in oargel foar de tsjerke fan Âldtsjerk. Yn juny fan 1646 kaam it nije oargel yn Âldtsjerk oan en waard dêrnei opboud. It waard yn 1647 yntoanearre troch Meijnart Egberts fan Ljouwert. Kuormakker Dirck Harmens makke it flechtwurk fan blanke wilgeteannen efter de rêch fan ‘e oargelist en yn ‘e twadde wike fan febrewaris 1647 waard it oargel keure troch de oargelisten Gerryt Lody fan Dokkum, Sjoerd Watze fan Frjentsjer en Jan Apckes fan Ljouwert. Fan it oargel fan Âldtsjerk is der noch it snijwurk en binne noch inkelde frontpipen te sjen yn it Frysk Museum. Dêrnei hawwe Harmen Jans en de soan oant 1708 it ûnderhâld fan dit oargel. Tusken 1674 - 1675 wurdt it oargel yn Tsjummearum alhiel troch Harm Jans fernijd foar fl. 490,- Tusken 1676/80 it oargel fan Easterlittens boud troch Harmen Jans. Jan Harmens herstel fan dit oargel te Easterlittens tusken 1692 en 1702. Yn 1681 l wurdt in oargel oan de tsjerke fan Bears levere. Yn plm. 1700 oan Peins, letter ferfongen yn 1867 troch in oar oargel. Yn 1665 oan Easterbierrum, dochs dit oargel hat nea goedkard west, en nei werhelle ferbetteringen is yn 1719 foar in part in nij oargel boud troch syn soan Jan Harmens, letter ek wer ferfongen yn 1807 en yn 1868 troch wer in oar oargel. Yn 1675 in oargel mei ien klavier oan Boksum. Yn 1726 waard der troch him noch in twadde klavier oan tafoege. It troch him yn 1665 yn Seisbierrum boude oargel is nea goedkard wurden en nei werhelle ferbetterings yn 1719 ferfongen troch in oar oargel. Yn 1668 waard it earste oargel boud yn de tsjerke fan Eanjum troch Coenraad Baders. Spitigernoch hat hy syn oargel net ôfmeitsje kinnen. Ûnder de bou kaam Baders te ferstjerren en waard begroeven yn de tsjerke ûnder it ynstrumint yn oanbou. Harm Jansen fan BERLTSUM hat it wurk doe ôfmakke. Yn 1681 waard it doarp troffen troch in wynhoas, de tsjerketoer stoartte yn en it oargel wie hjirby ferlern gien. De Grytman en tsjerkfâd fan Eanjum, Wilco van Holdinga baron thoe Schwartzenberg, hat de tsjerke doe fl. 500,- skonken foar de weropbou fan it oargel en opnij waard dit troch Harm Jansen útfierd en it oargel koe yn 1686 oplevere wurde. Yn Winaam boude Jan Harmens yn 1720 in nij oargel. Wy komme de nammen fan Jan Harmens en Harmen Jans tusken 1685 en 1720 ek tsjin by it oargel fan Harns. Yn 1682 te Deinum. Yn 1691 te Wargea, Yn Rinsumageast (1700-1718) etc. ...... ....... Ek dienen hja in protte oan ûnderhâld fan ‘e oargels.

Yn Meppel hat ek in saak spile om it dêr troch him makke nije oargel yn de Marije tsjerke welke net goedkard waard. Hy levere tusken 1688 en 1690 in oargel oan Wurdum. Yn 1710 oan Sleat. Yn 1720 oan Winaam. Oan Peins. Ek yn Warkum waard troch him in oargel boud yn de St. Gertrudis tsjerke. It oargel fan Mantgum is troch him yn 1710 boud of útwreide. De heit fan Jan Harmens berne yn 1655, t. w. Harmen Jans, ek oargelmakker en oargelist, op 22- 5-1712 boaske mei Aafke Walings, komt hjir noch foar yn 1690 mar dan inkeld as mr. Jan Harmens, oargelist en oargelmakker te BERLTSUM. Sûnt 1680 is syn soan Jan Harmens (Camp) ek yn de saak. Jan Harmens is ferstoarn op 8- 1-1720. (Der hat net bliken dien, dat hja ek skoalmasters wienen lies ik earne, oaren miene fan wol en dy hawwe gelyk.) It wurk fan de Camp ’s wie sterk ynspirearre troch de oargels fan de oargelbouwer Baders út Ljouwert. De Baders komme út Westfalen en Jan Harmens is learling by harren west yn Ljouwert. Hy is noait op it nivo fan de Baders kommen. Op 29- 1-1715 binne te Frjentsjer troud: Harmen Jansen fan BERLTSUM (oanjûn as: op ‘t heden yn Frjentsjer wenjend) en Geeltie Cornelis fan Frjentsjer. Hy wie wierskynlik in soan fan de oargel-makker Jan Harmens.

Om 1715 hinne komt hjir de nije skoalmaster Yme Wiltjes, teffens doarpsrjochter. Syn traktemint wie 136 Car. gûnen en as oargelist 65 Car. gûnen. Nei de dea fan Jan Harmens binne alle skoalmasters teffens oargelist west. Hja ûntfongen 201 Car. gounen en derneist de skoaljilden en fergees wenjen. Yn (maaie) 1720 wie Yme Wiltjes ek Diaken. Hy is foar 20- 9-1742 stoarn en is de soan fan de Ingelumer skoalmaster Wiltje Sijmens.

Op 18-10 -1742 waard ta skoalmaster keazen mr. Andries Jacob ‘s Jellema, letter Renema neamd, berne yn 1705 te Marsum en troud mei Sjoukje Sydses, as master (1731 - 1742) en beide ôfkomstich fan Ingelum. Hy wie hjir noch yn it jier 1744. Hy hie de efternamme fan syn twadde frou Doetje Taeke ‘s Renema oannommen. Hy is yn 1791 stoarn te Marsum.

Yn 1746 fine we hjir Master Sytse Anne ’s Ypeij, as skoalmaster, doarpsrjochter en oargelist. Hy wie berne op 6 -11-1725 te Hegebeintum as soan fan de skoalmaster Anne Ypeij. Hy troude mei Dieuwke Foppe ’s Wiegersma, de suster fan syn collega út Ingelum. Hy stoar yn 1800. (Syn soan Foppe Sijtzes Ypeij, is fan 1783 - 1815 skoalmaster west yn Rie sa stiet it my by. Hy wie krekt as syn heit te BERLTSUM en syn pake en oerpake, beide te Hegebeintum, dus ek wer skoalmaster wurden.) In broer fan him t. w. Claas Ypes, ek berne te Hegebeintum, wenne sunt 1747 te Ljouwert en wie eksekuteur fan Ljouwerteradiel.

Yn 1773 is te BERLTSUM in nije skoalle en kosterije stifte. 

Jetze Meinerts (mr. timmerman) kocht it âlde skoalhûs foar 356 gûne. De nije skoalle wie op 28 -12 - 1772 oanbestege en foar 1150 gûne gunt oan Jurjen Okkes, mr. mitselder te Harns. Dêr by kaam noch it fervjen. De tinkstien sit no yn de muorre fan de Koepeltsjerke oan de binnenkant. Dirk Embderveld mr. hurdhouwer te Ljouwert hat de tinkstien makke en dizze hat yn de gevel fan dy skoalle sitten. De kosten fan it meitsjen fan de tinkstien mei wapen, ynskripsje en loofwurk bedroegen 37 gûne en 8 stoeren. De âlde skoalle stie by de tsjerke op it tsjerkhôf wêr ’t no it Herfoarmd Sintrum mei de aula stiet. It hat letter ek as konsistoarje tsjinne mei wenhûs. Master Ypeij hat hjir mear as in heale ieu de plak swaaid. Hy is tusken 12-11-1800 en 12- 5-1801 stoarn. Hy wie de lêste jierrren gjin doarpsrjochter mear, mar wol doarpsûntfanger. 

Op 12- 5-1801 is master Heerke Willem ’s Dijkstra hjir as skoalmaster en oargelist fan Boksum kommen. Hy wie de soan fan de Bitgumer master en dêr op 13- 1-1781 berne. Hy wie op 14 -9-1800 te Boksum boaske mei IJttie Hendriks. It traktemint wie noch altyd 201 Car. gûnen, wilens de skoalpinnings yn sa ‘n grut doarp as BERLTSUM ek noch hiel wat opbrochten. Dan hie hy boppedat noch de hier fan it niisneamde skoalmasterslân en de foardieliche “gaarders of collecteurspost,” (in lyts 40 jier ryksûntfanger) dy ’t ek sa ’n 200 C. gn. yn it laadzje brocht. Hy is hjir mear as 50 jier ûnderwizer west. Hy wenne letter op syn âlde dei yn de Hemmemapoarte en wie hjirfan de eigner. (Dêrfoar waard de poarte bewenne troch Haye Minnes as hierder foar 126 Car. gn. yn ’t jier.) Syn soan T. W. Dijkstra, haad fan de Iepenbiere skoalle te Eastrum, wie hjir yn 1890 noch eigner fan lân en 2 sitbanken yn de tsjerke dy ’t hy ferhierde. Yn 1813 waard hy bystien troch de yn 1797 te Wergea berne ûndermaster W. J. Koopmans. Yn de simmer fan 1819 waard Reinder Iemes Toutenburg fan Húzum as ûndermaster oansteld. Oaren sizze sûnt april 1820. Hy wie berne te Deinum yn 1802. (In neikommeling fan de Ljouwerter hynstekeapman Yeme van Toutenburgh yn 1739 troud mei de fan BERLTSUM ôfkomstige Auckje van Gelder?) Mar mei dizze opfieder wienen se hjir lykwols net sa lokkich. Yn 1823 in H. v. d. Kamp. Op 8 septimber 1829 waard hy ôfsetten en syn “akte fan rang” waard troch Deputearre Steaten ynlutsen. Hy is op 21-5-1844 te Ljouwert stoarn. It waard master Dijkstra troch it gemeentebestjôer tastien om foar fl. 150, - noch in ûndermaster oan te nimmen. Yn BERLTSUM waard doe Sjoerd Kiestra, provisjoneel te Bitgum en ôfkomstich fan Seisbierrum, oansteld as ûnder-master. It oantal learlingen yn 1817 wie 105, yn 1840 130, en yn 1846 152 oant 171.

Yn 1830 wurdt in nije skoalle boud. 

Oant 1832 in Cornelis Pieters Zijlstra. Yn septimber 1842 ferstoar in Klaas Dirks Sijbesma, lêstlyn ûnderwizer te BERLTSUM. Hy wie troud mei (de dûmnysdochter) Joukje Bruining en ôfkomstich fan Pietersbierrum. Yn 1846 wie in (út de skoalmasterssibbe Wetterau ôfkomstige) Klaas Albert ’s Wetterau, troud mei Nieske Dirks van der Meij, ûndermaster en in Folkert Symons Faber. (plm. 1848) Earder neamde Heerke Willems Dijkstra is op 5-9-1859 ferstoarn. Hy wie hjir ek 40 jier percepteur (ryksûntfanger) west, sjoch ut súpra. Op 16- 4-1851 waard in ferlykjend eksamen hâlden. 

Op 18- 8-1851 kaam hjir doe Romke Meindert ’s van Reenen van Marssum. Syn ynkommen bestie yn 1851 út de opbringst fan it skoallân en it fêste traktemint fan fl. 201, - fan de Herfoarme tsjerke en de skoalpinnings fan sa ’n 140 à 150 skoalbern en frij wenjen. Hy wenne yn de Buorren op húsnûmer 18. Syn pakesizzer Romke Jan ’s mei deselde efternamme wie hjir letter skilder en wenne yn it yn 1928 boude hûs oan de Vermaningstrjitte op húsnûmer 9 yn it hûs wêr ‘t no de âld-blommist Germ Schiphof wennet. Fan him is letter in deiboek(je) útkommen mei as titel: “In en rond BERLIKUM 1930 - 1947”, optekene en bewurke troch syn dochter Relie (Aurelia) Grietje Koning -van Reenen, no wenjende yn Roan. (Hja is op 20-12-1955 troud mei Dirk Koning fan Sint Jabik.)

Yn 1858 wie der in Gatze Teades Bijlsma, troud mei M. K. de Groot, as ûndermaster, hy is yn 1861 haad wurden fan de skoalle yn Bears. Yn 1864 wurdt Reinder van der Schaaf, berne op 4-12-1843, beneamd as ûndermaster. 

Yn 1865 waard in nije skoalle (* stifte oan de Achter(om)wei(dyk), no bekend as de Hôfsleane. De Skoallestrjitte ûntlient hjir de namme noch oan. Oant dy tiid wie de skoalle by de tsjerke. Romke van Reenen, berne te Kollum yn 1825, stoar op 5- 3-1865. Hy wie noch mar 39 jier âld en troud mei Grietje Visser. (Sjoch de de Advertinsje en it stik oer him yn de Ljouwerter krante fan 14- 3-1865. Grietje Visser, berne te Peasens yn 1823, is hjir yn 1904 stoarn. Hy liet 6 bern nei t. w. Duurtje, Meindert, Trijntje, Jan, Arnold Barend en Harmen van Reenen. Trijntje wie troud mei de timmerman út de Krússtrjitte Sape Jan’s Smits (doe ôfkomstich fan Aelsum, as ik it goed ha wie hy de soan fan Jan Sapes Smits fan BERLTSUM) dy ’t hjir letter dolearjend wie. Jan van Reenen, berne yn 1857 en troud mei Janke Hoefstra, wie letter arsjitekt te Wytmarsum. Syn namme stiet op in yn 13-7-1889 mitsele stjintsje yn ‘e toer fan Dedzjum (Dedgum) fermeld. Hy wie de ûntwerper fan ‘e tsjerken fan Dedzjum en Himmelum (Hemelum). Tekende ek fan Skettens de toer yn 1877. Wenne yn 1885 te Arum en regele yn dat jier ienige wurken foar de kommisje fan behear oer de keunstwei Boalsert-Harns. Jan wie yn 1887 timmerfeint en letter timmerman te Berltsum en wenne yn it hege hûs mei boppewente lofts neist it eardere doktershûs fan dokter Kwast op it Skil, it lettere Griene Krús gebou en de Fryslân Bank. Dochter Tettje Jans van Reenen hâlde dêrnei yn dat âlderlik hûs kostgongers.

GOOISCHE COURANT 1-6-1869

Sedert het nieuwe schoolgebouw te BERLIKUM in Friesland bestaat – dat met 1 Junij 4 jaren wordt- is er nog geen schoolkind in dit groote dorp overleden, terwijl in de 4 jaren vóór de opening van het nieuwe lokaal, toen de jeugd in een veel te bekrompen lokaal moest verkeren, 29 scholieren zijn gestorven.

Zierikzeesche Krant 2-6-1869 (Na de opening met een tweede nieuw schoollokaal)

Ten bewijze dat luchtige ruimten van grote invloed zijn op de gezondheid der leerlingen wordt uit de gemeente BERLIKUM in Friesland berigt dat ....... al moge misschien andere zaken mede gewerkt hebben, dat verschil is toch groot genoeg om de aandacht van de gemeentebesturen op dit feit te vestigen. (in de voorafgaande 4 jaren waren er 29 kinderen gestorven en nu geen.)

Op 20-7-1865 waard oanbestege:

It ôfbrekken fan de âlde skoalle, boud yn 1830 en it bouwen fan in ûnderwizerswente te BERLTSUM. De tsjerkfâdij hat hjir ek noch foar in part oan mei betelle! De bining tsjerke en skoalle waard noch altyd field. De skoalle is iepene op 8 -11-1865.

Op 11-7-1865 waard Jan Hindrik Groenewold fan Droegeham beneamd as haad fan de skoalle. Hy wie berne op 14- 3-1839 te Roden. Fan 1858 - 1860 wie hy ûnderwizer te de Like en fan 1860 - 1862 haad ûnderwizer te Eext. Dêr troude hy yn 1863 mei Marchien Jobing fan Eext. Fan 1862 oant 11- 7-1865 te Droegeham. Hy wie ek wer lykas fan âlds, de oargelist fan de Herfoarme tsjerke, mei al dy tsjerkefunkjes as niisneamd. Dat is hy oant syn pensjonearring ta yn 1904 bleaun. Hy joech oant yn syn hege âlderdom noch muzyklessen oan de Berltsumer jongerein. Hy wie foarsitter fan de Liberale kiesferiening “Menaldumadiel”. Syn frou Marchien Jobing ferstoar op 9- 7-1906. Hja wennen doe yn in op de Tichelersdyk krekt nijboude wenhûs. Hy sels stoar op 24- 8-1920, 81 jier âld en 5 moanne. De Jan H. Groenewoldwei is nei him neamd. Op 1-10-1868 waard by riedsbeslút de help ûnderwizer (** Bauke Dijkstra, op syn fersyk, earfol ûntslach ferliend mei in gratfikaasje fan fl. 200, - Op 27-11-1873 wie hjir in R. A. Schilderman fan Nijegea (Sm.) beneamd as helpûnderwizer, yn 1879 in Jan Bos tr. m. Gezina Hendrika Bot, yn 1880 in L. K. IJstra, yn 1894 wurdt oan in juffer C. M. Brouwer earfol ûntslach ferliend en yn datselde jier wurdt oan de skoalmaster A. Dijkstra ûntslach ferliend op grûn fan syn yn it publyk útsprutsen anargistyske gefoelens en letter is hjir tusken 1893 en 1916 noch in Petrus Antoon Verbeeten as ûnderwizer beneamd. (Dy wie wat men doe neamde: “Sa read as in kraal”). De Berltsumer ûnderwizer Lammert de Vries hjir oan de iepenbiere skoalle hat letter haadûnderwizer west oan de skoallen fan Sibrandabuorren en Jirnsum. Hy wie drankbestrider en sosjalist. Hy hat yn BERLTSUM in ûnthâlderkoar oprjochte, dat sels noch prizen wûn. Hy wie ek lid fan de S. D. A. P. Op 1- 9- 1904 kaam hjir as skoalhaad Joh. Veninga fan Achlum. Hy wie berne yn 1870. Om 1916 hinne wie hjir ek in ûnderwizer J. Haringsma, oant 1-10-1924 in master J. Span en ek in juffer Gryt van Dijk dy ‘t oh sa aktyf wie. 

Oant 1-10-1924 wie Hendrikje (Anne Wybes) van Dokkumburg, tr. m. Sietze Roelé en letter mei Marten Jellesma, hjir skoallehimmelster. Op harren pensjoen fan fl. 68,- waard in oanfolling takend fan fl. 78,- yn’t jier. Yn 1926 waard in S. Mook hjir ta skoalle assistint beneamd. Hy nimt yn 1931 ûntslach.

Yn 1909 waard de âlde skoalle ôfbrutsen en op itselde plak, hoewol no mear nei foaren, oan de Hôfsleane, wer in nije skoalle boud. It skoallehûs wie al yn 1908 ferrize. It skoalhûs yn de Buorren húsnûmer 33 is ferkocht wurden. (wie letter in bakkerij). Hy is op 1-11-1934 pensjo- nearre en dêrnei al op 1-4-1938 stoarn, 68 jier âld. Hy wie sûnt 2- 1-1934 widner fan Jeltje Hoogterp. Hy is yn BERLTSUM begroeven. Hjir wie ek in master Gerlof Mebius, de opfolger fan juffer Gryt van Dijk. Hy wenne letter yn Hilversum.

Dan wurdt op 1-11-1934 master O. de Boer as haad beneamd. Hy komt fan Ingelum. Op 1-10-1944 is hy learaar wurden oan de R. L. W. S. te Ljouwert. Hy folge master Joh. Venenga op as foarsitter-directeur fan it mingd koar “Nut en Genoegen”. Oant Septimber 1945 tydlik de Berltsumer ûnderwizer Meindert van der Laan dy ’t dêrnei nei Dronryp gien is.

O. de Boer waard yn 1945 opfolge troch J.(an) Okkinga fan Baard. Dizze wied berne yn 1904 te Winaam. Hy en syn frou wienen lid fan ‘e Herfoarme tsjerke. Yn septimber 1946 is hy lid wurden fan Deputearre Steaten fan Fryslân. Hy wie ofkomstich út de S. D. A. P. en hie him ek fertsjintlik makke yn de kaderfoarming. Boppedat wie hy in foarstanner fan de Fryske Beweging. Yn 1955 waard hy boargemaster fan Skylge. Sûnt augustus 1945 waard ek in ûnderwizer G. Mebius oasteld. Om 1958 hinne ûnderwizer Andries de Haan.

Hy waard op 15-10-1946 opfolge troch P. Landman, ôfkomstich fan Drachten

Yn maaie 1950 waard Goffe Jensma, troud mei Hiltje Hoekstra, fan Baard haad fan de Iepenbiere skoalle. Hy krige dêr by syn ôfskied it boekwurk “De pelgrimstocht der mensheid” oanbean. (Hy is de soan fan Theunis Watze’s Jensma en Sybrigje Douwe’s Bierma en noch in fier famyljelid fan my.) De Jensma’s binne oarspronklik ôfkomstich fan Ternaard wêr ’t ek myn stamâlden Posthumus weikomme. Syn dochter Iefke waard somtiden troch ús jonges wolris op stang jage troch it sizzen fan “der hawwe wy Yfke wer mei it lyfke.” Dan wie der master Jaap van der Werff oant april 1966 as haad fan de skoalle. As ûnderwizer tsjinne hjir ek oant 1952 ta in master J. Lussing dy ’t nei Driesum ferhúze is as skoalhaad. In ûnderwizer Wiersma, Piet Wierda (1962) Oane Spoelstra en Mulder. Om 1971 hinne as ûnderwizer de yn 1941 te Seisbierum berne Gerrit Okkinga dy’t letter haad fan ‘e skoalle yn Arum wurden is. Hy wie in ferneamd keatser en keatstrainer.

(Oan in lyfke waarden de breidene hoasen fêstholden. Foardat de (foaral manchesteren) plofbroeken yn swang rekken droegen de jonge jonges yn myn jongejierren ek hoasen mei knibbellappen. Dizze knibbellappen sakken altyd ôf, sa heucht my noch. En mem mar roppe: “Doch dyn knibbellappen omheech aanst hast wer gatten yn ‘e hoasen” Foaral by it krûpende boatsjen wienen dy (rot)dingen foaral nedich.)

De lêste bewenner as skoalhaad yn it skoalhûs oan de Hôfsleane húsûmer 48 fan de iepenbiere skoalle wie Arend Laases Douma. Hy wenne letter oan de Kleasterdyk húsnûmer 7 op “De Hûndert” en no yn it doarpke Poppenwier wer’t ek in dochter fan him wennet.

De tsjintwurdige yn 1971 boude iepenbiere skoalle “Lyts Libben” stiet oan de K. J. van den Akkerstrjitte húsnûmer 2, earst ûnder oare mei as skoaldirekteur Meindert Wouda, dan sûnt 1-8-2009 Fokke Hofman en no mei Marianne Vijftigschild a. i. wenjende te Ljouwert as skoaldirekteur as it tsjintwurdich hjit.

De skoalle oan de Hôfsleane is no ek al wer ôfbrutsen. It âld skoalhûs Hôfsleane húsnûmer 48 stiet der noch wol en wurdt bewenne troch de famylje Peter de Jager.

No binne der noch in hieleboel skoalmaster en skoaljuffernammen te neamen fan master Jaap van der Werff oant master Arend Laases Douma ta, mar ik hâld dermei op. It wurde tefolle om op te neamen. Arend wie de lêste bewenner, as skoalhaad, fan it skoalhûs. Hy hat noch in tiid yn it Berltsumer Kleaster wenne, yn it no noch besteande foarhûs fan de eardere pleats “De Hûndert.” No wennet hy yn Poppenwier, it doarpke wêr ‘t de pake fan Boatsje, Marten, Johannes en Durk Sybrens Kuperus en tagelyk myn oerpake, Johannes Fokma, in tiid kafeehâlder west hat. Arend Douma is dêr ek al wer aktief en wol it doarpke dêr opkreasje mei in protte ......... (frucht)beammen. Ek op kultureel mêd is hy dêr dwaande. Soan Laas fan Arend en Tine Douma hat in garaazjebedriuw yn Sint Anne oan de Hemmemawei húsnûmer 24, hy woe wierskynlik net skoalmaster wurde lykas syn heit, it is ek net in maklike baan. Auto’s binne no fakentiids better te (be)stjoeren dan de mûnige bern fan tsjintwurdich. 

Fuotnoat:

(* Yn 1863 wurdt it âlde skoalgebou (wêr ’t no it “Herfoarmd Sintrum” stiet oan de Bûterhoeke húsnûmer 1) op taksaasje oernommen fan de boargerlike gemeente MENAMERADIEL, om dêr in beuker(bewaar)skoalle fan te meitsjen. Letter yn 1883 wurdt it evangelisaasjegebou mei it wenhûs yn de Buorren troch de Herfoarme tsjerke oankocht foar fl. 7000,- om te sjinjen as bewaarskoalle. Foar de ynventaris wurdt fl. 1795,- betelle w. û. de preekstoel. It lokaal fan de âlde bewaarskoalle wurdt no ek wenhûs, dat de âlde skoalle no in dûbele wente wurden is. Yn ien fan dy wenten hawwe myn oerpake en oerbeppe Hendrik en Hendrikje (“lytse Hinke”) Posthumus – Santhuizen wenne. De lêste bewenners fan de âlde skoalle wienen Jitze Zwaagstra (Jitze en Tine) en Jan Gerbens van den Berg. (Jan en Griet) (** dit fanwegen ûnearfol gedrach.

De preekstoel is ferkocht oan de Evangelisaasje fan Easterbierrum en is letter wer troch de Herfoarme tsjerke weromkocht om brûkt te wurden yn it Herfoarmd Sintrum ûnder de grutte restauraasje fan ‘e Koepeltsjerke (1972 - 1980) Dêrnei is de feriening Oranje Nasjonaal de eigner wurden fan dizze stoel. By de iepening fan de Buorren (yn 1982 t. t. f. de doarpsfernijing) en it ûntbleatsjen fan de grutte tinkstien dêr op de eardere Hakkebakstreek (no parkearterrein tsjinoer it hûs fan bakker Sjoerd Jan Wijnsma op Buorren húsnûmer 10), stiet master Floris Visser efter dizze eardere preekstoel. 

Yn 1806 kaam de earste Nasjonale Skoalwet ta stân.

Dizze wet stelde bepaalde easken, wêr it ûnderwiis oan foldwaan moast. Dus ek yn BERLTSUM. De kontrôle waard dien troch skoalopsjenners. De ûnderwizers moasten in bepaalde foech besitte. Sa wie der de 1e, 2e, 3e en 4e rang. Wa ‘t wat lêze, skriuwe en rekkenje koe, waard master fan de 4e rang. Fan de tredde rang waard boppedat easke, dat hja wat kennis besieten fan de begjinsels fan de Nederlânske taal en mei breuken rekkenje koenen. Ûnderwizers fan de 2e rang moasten wat kunde hawwe fan ierdrykskunde en skiednis. Foar de 4e rang waard winske dat hja mei de begjinsels fan de natuer- en wiskunde bekend wienen. De doelstelling fan de wet wie de oplieding ta Maatskiplike en Kristlike deugdsumens. 

In ûnderwizer op in Latynske skoalle fertsjinne om 1816 hinne trochsnee sa ‘n fl. 700, - yn ‘t jier en in ûnderwizer op de legere skoalle sa ’n fl. 200, - yn ’t jier en per bern sa ’n 6 stoeren yn ’t heal jier.

DE SKOALMASTERS OM 1850 HINNE

Hja hienen noch, krekt as dêrfoar, in protte bybaantsjes om troch de tiid te kommen. Hja hearren net by de hegere klasse, mar ek net by de legere. Dus te grut foar servet en te lyts foar tafellekken. Wol waard oanrekommandearre om harren by de better begoedigden oan te slúten, mar dy bliuwen yn feite wat op harren del sjen. By de legere klasse foelen foaral de jonge ûnderwizers op troch har spraak, hja gedroegen harren wat te pedant en troch harren klaaiing en praten foelen hja dus dan ek letterlijk “út de toan”. 

WAT IN SKOALMASTER DESTIIDS AL NET DWAAN MOAST.

De jeugd ûnderwize yn it lêzen, skriuwen, rekkenjen en psalmsjongen, it learen fan fragen en gebeden en de earste begjinsels fan de doe saneamde Kristlik Grifformearde religy (dit is de Herfoarme tsjerke). Ek moast hy de bern de goede seden ynprentsje. (moares leare) Hy moast it oargel betsjinje, foarsjonge en foarlêze yn tsjerke. Om de 14 dagen de tsjerke útfeie, de doarren slúte, op de klok en it oerwurk tasjen, de klok opwine, de klokliede, hy wie boadskipper foar de tsjerkfâden, it grêfregister en it kontra-boek waard troch him byhâlden en gean sa mar troch.

L. C. 6-4-1938.

BEGRAFENIS JOHS. VENINGA.

BERLIKUM, 5 April. 

Onder groote belangstelling werd alhier hedenmiddag ter aarde besteld het stoffelijk overschot van wijlen de heer Johs. Veninga, seder 1935 gepensioneerd hoofd van de openbare lagere school te BERLIKUM en sindsdien woonachtig aan de Bildtschestraat 80 te Leeuwarden. Naast de vele aanwezigen ...... ...... Ook was het tegenwoordige schoolhoofd O. de Boer en het volledige personeel aanwezig. Behalve ds. (Catharinus Paulus) Hoekema van Hallum, die den dienst leidde, werd nog het woord gevoerd door den heer Westerhuis van Leeuwarden, als oud-collega en de heer W. de Haan, wethouder dezer gemeente, die sprak als voorzitter van de oudercommissie. Een tweetal bloemstukken dekten de baar, waarvan een was van den zangvereeniging “Nut en Genoegen”, als laatste hulde aan den overledene, die vele jaren belangeloos als directeur der vereeniging had gefunctioneerd.

(Master Veninga wie oant 1-11-1908 de lêste bewenner fan it skoalmastershûs oan de Buorren húsnûmer 33, de lettere bakkerij fan Harmen Wybes Abma, Jan Ulbes van Dijk en dêrnei fan Jentje Herder en Jelle v. d. Veen. Hy kaam yn 1908 yn it nijboude skoallehûs oan de Hôfsleane neist de yn 1909 nijboude iepenbiere skoalle te wenjen.)

L. C. 22-10-1841.

GRIETMAN EN ASSESSOREN van MENALDUMADEEL.

Grietman en assessoren van Menaldumadeel, noodigen bij dezen uit Onderwijzers, welke genegen mogten zijn te dingen naar den vacanten post van Onderwijzer in de School te BERLIKUM, om zich daartoe vóór of op 30 October e. k. met vrachtvrije Brieven, onder overlegging van hunne Bewijzen van toelating en goed gedrag aan te melden ter Secretarie dezer Grietenij te Menaldum.

De voordeelen aan deze Post verbonden bestaan in een jaarlijksch Tractement van fl. 150,-

Menaldum, den 11 October 1841.

G. F. Br. Van Schwartzenberg en Hohenlansberg.

Ter ordonnantie van dezelven,

A. G. van Dalsen Fontein, Secretaris.

L. C. 4-5-1866.

Burgemeester en Wethouders van Menaldumadeel noodigen bij dezen Sollicitanten uit voor de vervulling der betrekking van HULPONDERWIJZER bij het Lager Onderwijs in de Gemeente Menaldumadeel, standplaats BERLIKUM, waaraan eene jaarwedde van fl. 300,- is verbonden, om zich daartoe onder overlegging der bij de Wet gevorderde stukken vóór den 15 Mei e. k. bij hen aan te melden.

Menaldum, den 30 April 1866.

Burgemeester en Wethouders voornoemd,

W. A. Bergsma, Burgemeester.

A. G. van Dalsen Fontein, Secretaris.

L. C. 14-7-1893.

Aan de Openbare lagere scholen te BERLIKUM en Dronrijp worden gevraagd ONDERWIJZERESSEN der 3e kl. , op eene jaarwedde van fl. 500,- Sollicitatie-stukken aan den Burgemeester van MENALDUMADEEL, voor 1 Augustus 1893.

As lêste nijs, noch foar it ôfslúten fan dit e-book:

YN it FRYSK DEIBLÊD fan moarn (13 desimber 2012) is te lêzen: 

Basisschool BERLTSUM “zeer zwak’

BERLTSUM. – Obs Lyts Libben in BERLTSUM heeft het predikaat zeer zwakke school gekregen van de Onderwijsinspectie. Volgens de inspectie presteert de school onder de maat, en hebben kinderen een leerachterstand in vergelijking met hun leeftijdgenoten op andere scholen. De school presteerde al eerder slecht. Er was een verbeteringstraject opgezet voor de kwaliteit van het onderwijs, maar de inspectie constateert dat dit niet goed is doorgezet. 

De C. N. S. SKOALLE.

Haden fan de op 15-12-1868 oprjochtte C. N. S. skoalle (by K. B. d. d. 19-1-1866 erkend) fêstige yn de yn de Buorren oankochte timmerskuorre, dy’t hjirta ferboud waard troch Lipke v. d. Leij.

Jacob Kassies, ôfkomstich fan Nijverdal. Fanôf it oprjochtsjen yn 15-12-1868 en nei in jier al wer fuortgien nei Den Helder. It âlde skoalhûs is no nûmere Buorren nûmer 79

Geert Broekstra yn 1869, ôfkomstich fan Kollum as leraar oan de iepenbiere skoalle dêr, letter nei Delfsyl. Hy wurdt te Delfsyl yn 1886 wer frege om haad fan ‘e skoalle te wurden yn BERLTSUM, mar hy betanke. (L. C. 18-12-1886. Beroepingen / geslaagd.)

Pieter Kurpershoek, (troud mei Anna Schravensande) ôfkomstich fan Noordbarge (Emmen) op 8-10-1879, letter nei Nieuwveen, noch wer letter yn 1886 nei Skettens wêrt hy dolearjend wie.

Klaas Gaasterland, troud mei Johanna Gijsen, tydlik haad fan ‘e skoalle om 1882 hinne.

Sikke Hempenius, ôfkomstich fan Holwert op 2- 6-1884, hy wie troud mei IJtje Wielenga, yn 1886 nei Dokkum en yn 1887 nei Zwammerdam. (en hjir sa neamd dolearjen gien)

Klaas Kremer, berne op26-3-1849 te Uithuizen, tr. m. Froukje Boersma, (* ôfkomstich fan Enumatil op 24- 6-1887. Hy behearde ta de doe saneamde dolearjende tsjerke. Hy is hjir yn 1916 mei pensjoen gien. Hy is dêrnei yn Boalsert wenjen gien en yn 1928 te Ljouwert wêr’t hy yn 1936 troch in ferkearsûngelok om it libben kommen is.

Op 15-12-1909 wurdt de troch L. IJtsma út Rie boude nije skoalle oan de Hôfsleane iepene, wêr ’t no de “Krústsjerke” Hôfsleane húsnûmer 23 stiet. De kosterswente húsnûmer 25 stiet hjir noch en wie foarhinne it hûs fan it skoalhaad. Dizze wente yn deselde tiid boud en de arsjetekt fan dit hûs wie de doe yn Amsterdam wenjende W.(illem) F.(rederik) Gaasterland. (s. f. Kl. Gaasterland)

Jenne de Haan, berne op 7-10-1878 te Follegea as soan fan de lânbouwer Jolle de Haan en Saapke Jennes Dijkstra, is op 4-5-1906 troud mei Geertje Schrale, hy is hjirnei ôfkomstich fan Visvliet op 1- 11-1916. Hy is op 1- 10-1939 mei pensjoen gien.

De tredde C. N. S. skoalle komt yn 1958 oan de Mulseleane húsnûmer 32 te stean mei it skoalhûs Mulseleane húsnûmer 30 A no bewenne troch Gerhard en Eelkje (Elly) Zoetman - Faber.

Meinte Brandsma, troud mei Akke van der Ploeg, de opfolger fan master Jenne De Haan hie sûnt 1924 earst as ûnderwizer in tiidlang yn BERLTSUM stien en is letter op 11- 4-1961 nei Sint Anne gien as learaar oan de doe saneamde M. U. L. O. Slotskoalle dêr, no sûnt 1982 de “Ulbe van Houten” skoalle neamd. (De yn 1954 boude 10-klassige hal-skoalle dy ’t as skoalle oant 2015 tsjinne hat.)

Floris Visser, (troud mei Joukje Kuipers) op 1- 4 -1961 ôfkomstich fan Nij - Beets, oant syn pensjoen ta hjir yn july 1985.

Fuotnoat:

De C. V. O. Skoalle.

***************

Haden fan de op 22- 5-1888 oprjochte C. V. O. skoalle yn de Buorren yn de fan de Herfoarme tsjerkfâden hierde Bewaarskoalle, dêrfoar oant 1881 it Evangelisaasje Lokaal fan de rjocht-sinnigen yn de Herfoarme tsjerke. It skoalhûs is no nûmere Buorren húsnûmer 51 en bewenne troch Jan en Sipkje Brouwer - Dam. (De skoalle is begûn mei 75 en hie dêrnei, by de oanstelling yn 1900 fan de tredde learkrêft , master Jan J. van Manen, 135 learlingen.) 

Willem Berend Kroeze, op 22 -5 -1888 ôfkomstich fan Haarlim. Yn 1890 nei Apeldoorn ta gien. Hy hie in traktemint fan fl. 800,- yn’t jier. Syn helpkrêft S. Anema krige fl. 1,- yn ‘e wike.

Leendert Cornelis Schreuders, berne te Zuilichem op 2-7-1867 , tr. m. Zwaantje Rebel, ôfkom- stich fan Huizen. Op 18- 1-1891 nei Staphorst as haad fan de Herfoarme Paasbergschool. 

Siebe D(ouwes). Heinsma op 4- 5- 1891 fan Abcoude. Yn 1907 nei Oldemarkt.

Abraham Anthonie van Beem, mar is al koart nei syn kommen hjir stoarn. Wie mar 2 moanne h. d. s.

Yn 1908 wurdt in nije skoalle oan de Hôfsleane boud mei in skoalmasterswente. (De lettere iepenbiere bibleteek no de “Lytse Biib” yn de Kristlike Basis Skoalle “De Fûgelsang”.) It skoalhûs fan foarhinne it haad fan de skoalle is no nûmere Hôfsleane 69.

Jacob Visser, berne op 3-4-1878 te Âldwâlde, tr. m. Neeltje Algra, op 1 -7-1908 fan Ternaard. Yn 1923 is hy learaar wurden oan de Herfoarme Kweekskoalle op de “Mariënburg” te Ljouwert. 

Oenze Hoekstra (troud mei Jantje Cnossen) op 1- 6-1923 ôfkomstich fan Skettens. Op 1-8-1932 nei Dalfsen gien as haad fan de nije Kristlike lân- en túnbouskoalle dêr.

Gadze Nauta, yn 1932 ôfkomstich fan Oud-Schoonebeek. Hjir mei pensjoen gien op 11-8-1969.

Yn febrewaris 1962 wurdt de nije C. V. O. skoalle oan de Mulseleane 13 iepene. (Hjir sit no berne-opfang “Okidoki” yn.)

Jan Bos yn 1969, hy wie hjir al yn jannewaris 1964 kaam as ûnderwizer. Jan wurdt yn oktober beneamd by it B. L. O. ûnderwiis yn Apeldoorn.

Yn augustus 1972 de fúzje fan de C. N. S. en C. V. O. skoallen mei as haad master Floris Visser. De beide skoallen krigen de namme C. B. S. “De Fûgelsang”. De C. N. S. skoalle waard letter fergrutte troch de oanbou fan in lange gong oan de dêrefter steande eardere Kristlike lânbouhúshâld- skoalle. De C. V. O. skoalle waard earst noch in tiid lang brûkt mar is nei de opheffing fan de húshâldskoalle oan de gemeente MENAMERADIEL oerdroegen. Hotze Rienks Bakker is hjir syn bedriuw in begûn en letter ferhúze nei de Bitgumerdyk húsnûmer 34. (Bakker Professional)

Dêrnei Gerhard J. H. Zoetman en wer letter Arjen van Steinvoorn noch in pear jier.

No is sûnt 2010 frou Jeanette E. Slagter - Klomp, troud mei Harm Slagter en wenjend oan de Riedsterweg 4 yn Doanjum, it haad fan de C. B. S. skoalle “De Fûgelsang”. Hja is de earste froulike direkteur (haad) fan ‘e skoalle. (Ûnderwizer(ressen) wienen hjir, te folle om op te neamen)

Foar de BESTJOEREN, HAADEN en de ÛNDERWIZERS fan / oan dizze skoalle(n): 

Sjoch it boek: “125 Christelijk Onderwijs in BERLIKUM” skreaun troch Floris Visser.

Foar in yndikaasje de filmen: 

De Fûgelsang 1987 Diel 1 (troch Watse Posthumus)

De Fûgelsang 1987 Diel 2 (troch Watse Posthumus)

De Fûgelsang 1987 Diel 3 (troch Watse Posthumus)

L. C. 27-7-1932.

Afscheid hoofd der school O. Hoekstra

BERLIKUM – 26 Juli. In tegenwoordigheid van het bestuur der school voor C. V. O. alhier, de financiële kommissie en de afgevaardigde der Christelijke Landbouwschool te Dalfsen, nam O. Hoekstra, hoofd der school, heden afscheid van zijn leerlingen wegens vertrek naar Dalfsen. 

Oan it wurd kamen de eare-foarsitter dûmny Th. Kramer, âld-foarsitter Nanne Willems Osinga en de hear Maat út Laag Zutphen, bestuurslid fan de Kristlike Lânbouskoalle te Dalfsen. .... ....

DE BREDE SKOALLE yn BERLTSUM.

Yn 2013 moat de BREDE SKOALLE (O. B. S. en C. B. S.) op de eardere “Fûgelsang” oan de Ds. Van Eyck van Heslingastrjitte komme te stean mei tuskenskoalse berne-opfang, lytse biib, gymnastyklokaal ensfh. (Oplevering: flak foar it nije skoaljier yn 2013)

FRANEKER COURANT. 

18- 7-2012.

Bouw Brede School BERLTSUM bijna los.

FRANEKER COURANT.

26- 9-2012.

Bouw brede school BERLTSUM gestart.

De Brede School BERLTSUM wordt straks gebruikt door O. B. S. “Lyts Libben” en C. B. S. “De Fûgelsang”, Lytse Bieb, Peuterspeelzaal van de Stichting Welzijn Middelsee en Kinderopvang Friesland die er buiten– en tussenschoolse opvang zal aanbieden. In de bouw zal ook een gymzaal worden meegenomen. TWA Architecten uit Burdaard hebben het (twee verdieping tellende) gebouw ontworpen. De bouwkundige aannemer is BouwGroep DijkstraDraisma uit Dokkum en de installatietechnische aannemer is ITBB uit Heerenveen.

(De brede skoalle hat de namme “de Foarútgong” krigen)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

DRUKFOUT.

Master Arjen van Steinvoorn.: Wat is een drukfout?

Lytse Knilles út de Túnboustrjitte.: Dat u op de w. c.-bril gepoept hebt, meester”. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

DAGBLAD van het NOORDEN. 

6- 8-2011.

Bakvis met een gouden hart. (2 foto’s: w. o. Relie (Aurelia) van Reenen in haar jonge jaren.)

Retourtje jeugd door Ronald Hooijenga.

Een duik in de geschiedenis is het, praten met Relie Koning - van Reenen (78) uit Roden. Over haar jeugd in het Friese BERLIKUM, over de oorlogsjaren, en natuurlijk over de eerste boeken die ze destijds ..... ..... De verzuiling vierde in het naoorlogse Nederland nog hoogtij. BERLIKUM had elf bakkers op een bevolking van misschien 2000 mensen. Wij kregen er drie aan huis, twee van de Doopsgezinde kerk waar we zelf ook bij hoorden, één Gereformeerde omdat die zulk lekkere roggebrood had. Met het geld dat ze met bessenplukken verdiende kocht ze in 1947 de eerste Joop ter Heul van Cissy van Marxveldt, die al ver voor de oorlog ...... ......

L. C. 21-12-1996.

GEHEIM van orgel te RIED deels ontsluierd.

(Oargelbouwer Harmen Jans fan BERLTSUM.

 ..............................................

L. C. 10-6-1786.

In de West - Dongeradeels LOTERY kan men loten bekomen, ook by Meester (S. A.) Ypey te BERLIKUM tot vyf Guldens twee stuivers ieder heel Lot.

GRUTTE FEROARINGEN

Yn ‘e rin fan ‘e 18de ieu feroaren de opfettings oer it ûnderwiis. Foar dy tiid wie it hearskenjende leauwen de basis foar it ûndewiis dat jûn waard. Der wienen gjin opliedingen foar ûnderwizers, mar hja moasten wol by harren oanstelling de “artikelen des geloofs” ûnderskriuwe. Hja waarden troch de tsjerkfâden beneamd. Tenei moasten ûnderwizers no in eksamen ôflizze wêrby ’t spesiaal letten waard op de kwaliteiten as ûnderwizer. It wie hurd wurkjen om foar sa’n eksamen te slagjen. Sûnder diploma hoegde der net ien te sollisitearjen. By de sollisitaasjes folge in ferlykjend eksamen. It wienen no de skoalopsjenners en net mear de tsjerklike autoriteiten dy’t bepaalden of immen geskikt wie as ûnderwizer fan de jeugd. De bern learden it lêzen oan de hân fan godtsjinstige teksten. Klassen bestienen net. Alle learlingen sieten trochinoar yn ien (faak lytse) romte en it ûnderwiis wie net klassikaal. Yn begjinsel gie eltsenien nei skoalle ta, mar fakentiden net lang want earme bern moasten al jong oan it wurk. Nei 1795 krigen nije tinkbylden oangeande it ûnderwiis ek stalte yn wetten. Nije foarmen fan ûnderwiis as it klassikaal ûnderwiis waarden no yn de skoalwet fan 1806 foar it gehiele lân fêstlein. In legere skoalle soe tenei trije klassen telle, wêryn’t de bern it folgjende leare soenen:

Yn ‘e earste klasse: 

Letters en sifers lêze en útsprekke leare, en it lêzen en útsprekken fan wurden en getallen. 

Yn ‘e twadde klasse: 

It begjin fan it lêzen yn boekjes, it ûnderwiis yn skriuwen en it begjin mei it rekkenjen, foarearsten noch út ‘e holle. 

Yn ‘e tredde klasse: 

It lêzen mei it yn acht nimmen fan ynterpunksjes en mei natuerlike útdrukkings; fierder ûnderwiis yn skriuwen, rekkenjen en grammatika. Meastal bleau in bern inkelde jierren yn ien klasse en gie pas nei de folgjende as it der oan ta wie. Yn de measte skoallen wienen de trije klassen yn ien lokaal húsfestige. Faak wie der mar ien master foar de trije klassen. Yn it lokaal sieten de bern op banken yn rijen, yn trije groepen skieden en de master siet of stie net foar de klasse, mar joech dan de iene en dan de oare klasse les en troch by de bern lâns te gean, wilens de oare groepen harren sels dwaande hâlde moasten. It skoalboerd, foarhinne frijwol net bekend, gie in wichtich plak ynnimmen en de bekwamens fan de master waard ôfmjitten oan it gebrûk dat hy fan it boerd wist te meitsjen. It wienen no de skoalopsjenners en net mear de tsjerklike autoriteiten die bepaalden of ‘t immen geskikt wie as ûnderwizer fan ‘e jongerein. Sûnt 1804 waard deselde stavering yn it hiele lân ynfierd. De skoalwet fan 1806 is oant 1857 fan krêft west en yn dy perioade binne in protte feroarings ta stân brocht. It soe lykwols noch oant 1902 duorje foardat eltsenien ferplichte waard om leger ûnderwiis te folgjen, wêrtroch it fersomprobleem dat foar dy tiid noch grut wie, gehiel oplost wurde soe. 

DE SKOALOPSJENNERS

Yn de earste helte fan de 19e ieu krigen in protte (foaral frijsinnige) dûmnys it skoal opsjennerskip ta bedield. Yn 1806 krige it ûnderwiis bestel syn definityf beslach. De skoalmaster wie no in freon foar de bern wurden. Der kaam in skoalboerd en de bern kamen yn klassen te sitten. De lytse lokaalromten, fakentiden net grutter as in wenkeamer, moasten grutter wurde of der moasten gruttere lokalen komme mei mear ljocht en frisse lucht. De Learstellingen fan de Grifformearde (Herfoarme) tsjerke ferdwûnen út it deistige programma fan de skoalle. It befoarderjen fan Kristlike- en Maatskiplike deugden waard it grutte doel. De fâdij en de yndoktrinearjende rol (dus ek op Minnisten en Roomsken) fan de Herfoarme tsjerke wie útspile. De fernijde skoalle probearre in Kristendom boppe twariedigens te bringen. Wol waard it Bibelske en Godtsjinstige karakter yn eare holden. Der waard mei (somtiden in formulier) Gebed iepene en der waard foarlêzen út de Bibel troch de master of ien fan de learlingen. Psalmen waarden leard, opsein en (fakentiden no ek meartoanich) songen. Dit hat hjir yn BERLTSUM (en yn WIER) ek lang stânhâlden en wol oan de 20e ieu ta, sa is my oerlevere. Mei de komst fan de Kristlike (en Roomske) skoallen is dit op in soad plakken letter opholden. Hoewol, op in protte plakken is de Iepenbiere skoalle altyd in Kristlike skoalle bleaun en op oare plakken waard it Bibelsk ûnderwiis fakultatyf jûn. Yn BERLTSUM letter noch troch guon dûmnys en oaren fan de Minniste en Herfoarme tsjerke. Dat dit no net mear bart, is dat, omdat de trije tsjerken it hjir no ôfwitten litten hawwe. De Herfoarme tsjerke hat him dan ek nea útsprutsen foar allinne it Kristlik ûnderwiis. Dat dit ûnderwiis op in protte skoallen net mear jûn wurdt is ek yn kultuereel opsicht in grutte ferearming. Nei it stiftsjen fan de Kr. Skoalle is it godtsjinstich ûnderwiis hjir yn BERLTSUM op de iepenbiere skoalle ek gewoan trochgien nettsjinsteande kêst 23 fan de wet fan 1857. (it jaan fan Kristlik ûnderwiis). Dit ûnwettich gedrach waard troch de rjochtsinningen brûkt as in oanfal op de iepenbiere skoalle. Lytsminsklik gedrach fan lêstneamden. 

Fuotnoat:

(*De Doarps– Tsjerke- en Bibelske skiednis en bgl. de wurken fan Rembrandt, Vondel en fan in protte oare grutte keunstners wurde dêrtroch no net altyd mear begrepen.) 

De KOSTERS en HELPKOSTERS fan de Herfoarme tsjerke.

Nei skoalmaster/koster/oargelist/foarsjonger en boade fan de H. H. tsjerkfâden, Jan Hendrik Groeneveld wienen hjir letter û. o. koster en helpkoster yn de Herfoarme tsjerke en oppasser yn de tsjerkefinne (buorfinne) fan BERLTSUM: in Jan M. Klaver, Gabe Werkhoven, Wybe Heere ’s van Dokkumburg, Gerke Zijlstra, Andries Vriewijk, Folkert Gabe ’s Werkhoven, Hendrik Watse ’s Posthumus (Hendrik en Hinke Santhuizen), Jitze Zwaagstra (Jitze en Nieske Postma), Hendrik Lourensz. Zwart (Hendrik en Frânskje Posthumus), Jan Gerben ’s v. d. Berg (Jan en Grietje Reitsma), Nanne de Haan, (Nanne en Geertje Tijsma), Sake Paulusz. Paulusma (Sake en Anne Steringa) oant 1980 ta, Sape Botes Schoorstra (Sape en Sjoukje Fennema), Sake Postma (Sake en Jeltje Tijsma) en no Tineke van Koningsveld - van der Veen (de widdo fan Mink Koningsveld) yn de earst federearre en no op 19 septimber 2010 fusearre P. K. N. gemeente. 

(De ûnder- of helpkoster, krekt as de koster, ek wol de “hûnegiseler” (en letter ek wol de “stokman”) neamd, wie hjir meastal ek de behearder fan de tsjerkefinne (buorfinne). Hy hie syn sit by de efterdoar fan ‘e tsjerke. Koster < custodire – oppasse(r) / bewake(r))

De OARGELISTEN fan de Koepeltsjerke.

De Berltsumers fanôf master Jan Hendrik Groenewold: û. o. Jan Jacob ’s van Manen, Pieter Jacob ’s Born fanôf 1-5-1923, (op 1-5-1948 25 jr. jub.), Sjoerd Douwe ’s Runia, Piet Jan ’s Post, Jacob Gerke ’s Hoogstra, Wymer Sjoerds Peterzon, Ulbe Willem ’s Pranger, Frans Jan ’s Zwart, Peter Palsma, Gerard Mollema, Alef Willem ’s Wiersma, Jacob Tjalling ’s Dijkstra (Is ien fan ‘e beide Jacobs fan it bekende Berltsumer duo “Dy twa”), Tineke Greidanus - Bruinsma, Tjeerd Sjoerd ’s Lautenbach en de net-Berltsumer Arjen Nauta.

TSJERKERIEDS gearkomste op 22-11-1861.

Oanwêzich alle leden fan de tsjerkeried. De foarsitter, dûmny M. L. de Boer dielt mei, dat yn-kommen is in Synoadale oanskriuwing d. d. 1- 8- 1861, nû. 79 oangeande it ûnderwiis yn de Iepenbiere skoalle, wêrop troch him it folgjende andert ynstjoerd wurden is: 

BERLIKUM, okt. 1861. 

Aan het Classicaal Bestuur van Leeuwarden. De Kerkeraad van de Hervormde Gemeente te BERLIKUM heeft de eer, ter voldoening aan de Synodale Aanschrijving van 1- 8 -1861 no. 79 bij deze te berichten: 

Ad. I.

De Kerkenraad bevordert zooveel mogelijk het getrouw bezoek der Openbare School, tot welke, omdat het onderwijs kosteloos gegeven wordt, de toegang VOOR ALLEN open staat, terwijl in deze geheel Protestantse Gemeente, GEEN NOODZAKELIJKHEID bestaat, om BIJZONDERE scholen op te richten.

Ad. II.

De staat van het schoolonderwijs alhier is door de godsdienstzin van den Hoofdonderwijzer (Romke Meindert ’s van Reenen) zoo gunstig mogelijk zoodat het dan ook meer of minder overbodig mag worden geacht, dat buiten de schooluren nog godsdienstonderwijs op de lagere school gegeven worde.

Ad. III.

Dat vanwege de Kerkenraad alhier GEEN bijzonder godsdienstonderwijs wordt gegeven, is omtrent dit punt niets te vermelden. 

Ad. IV.

Zondagsscholen, Godsdienstige avondscholen en bijbelstudie leerscholen bestaan te deze plaatse niet, en de Kerkeraad ziet zich voor alsnog GENE mogelijkheid om ze alhier op te rigten.

Ad. V. 

Er bestaat alhier GEEN behoefte aan een Diakonie school of afzonderlijke Diakonie catechisatie.

De Kerkenraad voornoemd, namens denselve getekend. 

ds. M. L. de Boer. 

FJOUWER JIER LETTER begûn it hjir yn BERLTSUM troch tadwaan fan de Herfoarme dûmny J. A. Ploos van Amstel fan EANJUM en in reizgjend agint G. van Emmerik te rommeljen. Hjir waard op 23 okt. 1865 in “Helpferiening foar Kristlik Nasjonaal Skoal ûnderwiis” oprjochtte. Op 15 desimber 1868 wurdt hjir in Kristlike skoalle iepene. De skoalle stie yn de Buorren efter it hûs nû. 79. Dûmny E. F. Kruijff fan HILAARD hâlde de iepeningstaspraak. (Bekend fan de lettere Berltsumer “Kruyffianen” by de dûmnysberopping yn 1871 tsjinoer de “Wijtianen” en dus net de Berltsumer dûmny M. L. de Boer. ) Master Kassies koe mei sa ’n 60 learlingen oan de slach. Hy hat it hjir net lang útholden. Ein septimber 1869 is hy nei nochal wat rúzje hjir, al wer fuortgien nei Den Helder. Yn jannewaris 1870 begjint hjir in nije opfolger, t. w. master G.(eert) Broekstra. Hy begjint mei 77 learlingen. Hy wurtd op 8-10-1879 opfolge troch master Piter Kurpershoek. Oh, dy Berltsumers! fan doe. De erkenning ta rjochtspersoan, nei oerliz fan de statuten, fûn plak yn 1866. Boppe de doar de inisjalen GDW fan Gysb. Dirks Wassenaar.

L. C. 1-8-1876.

Evangelieverkondiging in de Christelijke school te BERLIKUM, op Donderdag avond 3 Augustus des avonds half zes ure. Spreker: de Wel Eerwaarde Zeergeleerde Heer Ds. Ploos van Amstel, van REITSUM. (Dit wie yn it gebou wat no noch efter it hûs Buorren húsnûmer 79 stiet.)

Foar de fierdere skiednis fan de skoalle, sjoch it boek: 

125 jaar Christelijk Onderwijs in BERLIKUM, fan F.(loris) Visser.

Op 17- 7-1910 waard de 1000ste Kristlike skoalle yn ús lân iepene. 

It Bibelsk ûnderwiis wie hjir op de Iepenbiere skoalle (nettsjinsteande dat de wet fan 1857 it ferbea) GEWOAN TROCHGIEN. (Krekt as yn WIER)

It wie dan ek wol te begripen, dat in protte ynwenners fan BERLTSUM hjir ÛNTSTIMD oer wienen, dat der in Kristlike skoalle stifte waard. Skoalmaster Romke Meindert ’s van Reenen, it haad fan de iepenbiere skoalle, hat de iepening fan de nije Kristlike skoalle net mear meimakke. Hy ferstoar yn maart 1865 tige hommels. Op 11-7-1865 komt syn opfolger, master J. H. Groenewold hjir en de nije iepenbiere skoalle (oan no de Hôfsleane) waard op 8- 11-1865 iepene. Hy seach, dat in protte fan syn learlingen nei de Bysûndere skoalle oergienen. It wie dan ek wol te begripen, dat de ferhâldings der net better op waarden yn it doarp. Foaral omdat fan Ortodokse side der op wezen waard, dat it godtsjinstûnderwiis op de Iepenbiere skoalle yn gie tsjin de wet fan 1857. Dit wie natuerlik eigen belang. Hja woenen it leafst hawwe, dat sa folle as mooglik wie, de bern oergienen nei harren nijstifte skoalle yn de Buorren. 

GODTSJINSTICH foarmingsûnderwiis op Iepenbiere skoallen is fakultatyf. Sûnt 1842 is wetlik fêstlein dat âlders it rjocht hawwe (verwaarmde) romte te freegjen foar godtsjinstûnderwiis. Fanôf 1963 jild dit ek foar it HUMANISTYSK foarmingsûnderwiis.

It ÂLDSTE skoalgebou mei mastershûs fan foar 1773 stie op it tsjerkhôf oan it paad dat gie nei de stiennen (tsjerke) piip oer de Ljouwerterfeart rjochting Frjentsjer. Hjir wie ek it skoalmastershôf (A 685) en de skoalmastershaven, ferbûn mei de Ljouwerterfeart. Timmerman Jetze Meinderts hat yn 1773 dizze âlde skoalle kocht. By it opheegjen fan it nije diel fan it tsjerkhôf binne in pear beammen roaid op de râne fan it âlde tsjerkhôf (oant no by de urnemuorre) en binne dêr de fundaminten fan wierskynlik dizze skoalle en de 3 destiids yn 1773 al âlde huzen (as keamers fan de noch dêrfoar stien hawwende skoalle?) oan it ljocht kommen. It tegeltsje (tinkstien) fan dizze twadde skoalle sit no yn de reade bûtenmuorre oan de tsjerkhôfskant fan it Herfoarmd Sintrum. 

De TWADDE skoalle fan 1617 is yn 1773 ferkocht foar fl. 356, - oan de timmerman Jetze Meinderts.

De TREDDE yn 1773 boude skoalle stie op it plak wêr ’t no de aula is. De stiftingskosten wienen fl.1150, - De tinkstien fan de tredde skoalle, makke troch de te Ljouwert yn 1722 berne en dêr ek op 20-9-1799 ferstoarne stien- en byldhouwer Dirk Embdervelt *), sit no yn de binnenmuorre fan de Koepeltsjerke. 

De FJIRDE skoalle fan 1830 stie ek op it tsjerkhôf.

De FYFTE fan 1865 en 

De SECHSDE iepenbiere skoalle fan 1909 stienen op itselde plak oan de Foarste leane (Achter-omdyk letter de Hôfsleane neamd) op de hoeke fan de Skoallestrjitte.

De SÂNDE yn 1970/71 boude iepenbiere skoalle “Lyts Libben” stiet oan de K. J. v. d. Akkerstrjitte.

Fuotnoat:

*) De yn Ljouwert berne en wenjende stienhouwer Dirk Embderveld (1722-1788) waard yn 1763 Lânskipsstienhouwer, in Provinsjale funksjonaris dus. De keunstner hat hiel wat keunst-wurken op syn namme stean. Ik neam samar in pear: it snijwurk oan de preekstuollen te Ternaard (1768), Hallum (1773), Idaard (1774), It oargelfront yn de tsjerke fan Stiens (1777), stien– en byldhouwurk oan it stedhûs fan Frjentsjer (1762), en in wapenstien yn de tsjerke fan Warten (1783).

DE SKOALLEN.

Yn 789 feroardere Karel de Grutte,(* dat by alle Tsjerken en Kleasters skoallen ferriizje moasten, dat stêd en lân de âlders, as it no aadlike, healfrije bern, frije berne of liifeigners wienen, yn de gelegenheid wêze soenen, harren bern lêzen, sjongen, in bytsje rekkenjen, taalkunde en skriuwen leare te litten. In soarte fan folksûnderwiis dus. Ek nei de Reformaasje bliuw de oerheid de soarch foar de skoalle tabetroud fia de gemeenten. Wol hat de Herfoarme (Grifformearde) tsjerke probearre om de skoalle ûnder har gesach te krijen. Mar dat mislearre. Dochs waard de skoalle tsjinstber makke, oan de learbegrippen fan de Herfoarming yn it ûnthâld fan de bern te printsjen. It oprjochtsjen fan bysûndere skoallen stie eltse ûnderwizer frij, mits hy akte hie en Grifformeard wie. Katolike skoallen waarden strang keard. Net-Grifformearde bern, fan hokker religy ek, beaën it skoalgebed mei en oefenen harren mei oare skoalbern yn it sjongen fan Datheens Psalmen. As lykwols op Woansdei nei de middei of Sneons foar de middei yn skoalle de Kategismus opsein waard, mochten de bern fan de net-Grifformearden, lykas Minnisten en Roomsken, thús bliuwe. (Sjoch hjirnei: de L. C. fan 19-11-1910. BUITENPOST, 17 November.)

Fuotnoat:

(* Karel de Grutte, doe wenjende yn Aken, hie in ien grut Jeropa foar eagen mei himsels op de politike brêge en de Paus oan it geastlike roer. It hat him in protte muoite koste om de Friezen ta it Kristendom te bekearjen, mar om de Saksen te bekearjen wie noch slimmer. Dizze striid hat wol mear as 30 jier duorre. (772 - 804) It wie betiden in bluodderige striid en in swarte bledside yn de skiednis fan de tsjerke. Karel twong troch de wei fan moard, deportaasje, twongen doop en in protte oare middels de Saksen te bekearjen. Dat wie dus de oare kant fan it ferhaal. 

L. C. 19-11-1910.

BUITENPOST, 17 November.

Gisteravond trad de heer Kl. De Vries, lid van het hoofdbestuur van Volksonderwijs te Amsterdam, alhier als spreker op met als onderwerp “De Openbare School, de school voor onze kinderen” ......... .......... Kinderen zijn tere plantjes, rein en onbewust. Wij hebben hier het raadselachtige mysterie, de ontwikkeling van het jonge leven. De algemeene grondslag voor de ontwikkeling van het kind wordt gelegd op de Openbare School, toegankelijk voor allen in overeenstemming met de leer van Jezus: “Laat de kinderen tot Mij komen”, zonder onderscheid. Het artikel van de Wet op het Lager Onderwijs luidende: “Het onderwijs wordt onder het aanleren van gepaste en nuttige kundigheden dienstbaar gemaakt aan de ontwikkeling en opleiding tot alle Christelijke- en Maatschappelijke deugden”. Ziedaar het juiste kenmerk van de Openbare School. Spreker werkt dit verder uit; hij haalt daarbij aan de Zaligsprekingen uit de Bergrede, als: van de reinen van harte, de vreedzamen en de zachtmoedigen. Dat de kinderen op de Openbare School een onchristelijke adem inzuigen is onwaar, is ganselijk in strijd met haar wezen. Er staat ook geschreven in de Wet op het Lager Onderwijs: “De onderwijzer onthoudt zich iets te doen of te leeren wat in strijd is met de begrippen van andersdenkenden”. Het kind wordt op de Openbare School gelegenheid gegeven tot geleidelijke algemeene ontwikkeling; het sectarisch, kerkelijk onderwijs kan dat niet geven. Waar men anders spreekt van de antithese, de Openbare School is de school boven geloofsverdeeldheid. Terecht zei Thorbecke: De Openbare School heeft te zorgen voor den onderbouw, vormende alle kinderen zonder onderscheid van geloofsbelijdenis ........ ......... 

De leus wie eartiids altyd, en stie op grutte spandoeken, sa heugt my noch: “ONVERDEELD naar de Openbare School.”

A. O. W. wat is dat? Nea fan heard.

Wietze Jentje ’s Coopmans, berne te Wergea yn 1797, wie mei sechsjen jier al skoalmaster yn BERLTSUM (by master Heerke Willem ‘s Dijkstra) en hie de fjirde rang. Trije jier letter wie hy skoalmaster tredde rang en kaam doe yn Broek (ûnder de Jouwer). Dêr learde er troch en helle yn oktober 1821 de twadde rang. Dat wie it summum fan skoalmasterlikheid yn dy dagen. De earste rang waard tige seldsum helle, ek omdat noait ien dêrfoar learde, want men hie der gjin inkeld foardiel fan. Der wienen tusken 1806 en 1851 mar 12 ûnderwizers dy’t dizze rang besieten. Foar dizze rang moast men boppedat bekend wêze mei de begjinsels fan ‘e natuer en de wiskunde en moast men tige beskave hannelje kinne. Wietze Jentje’s wie 83 jier doe ’t hy dêr yn Broek earfol ûntslach krige. Yn totaal hie er 66 JIER (!) foar de klasse stien en dêr sechstich fan yn Broek. Hy is ferstoarn op 9 febrewaris 1883, 85 jier âld.

(De Algemiene Âlderdoms Wet (A. O. W.) is yn 1957 ynfierd. Eltsenien dy ’t 65 jier en âlder wie koe direkt ophâlde fan wurkjen. Myn pake Watse, berne yn 1891, wie doe goed 65 jier en hat syn kij ferkocht. Hy hie gjin opfolger. It bûthús kaam leech te stean en dat fûnen wy as pakesizzers mar nûver sa is my noch bybleaun. Hy sei tsjin ús: “Jimme moatte jim hiele libben dêr no foar betelje en wy krije it no fergees”.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 24-1-1957.

HULDE

BERLTSUM. 

P. J. Kuperus.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(Dûmny A. S. (Syb) Talma hat him yn it bysûnder ynset foar alderhanne sosjale rigels, wêrûnder in soarte fan AOW. Ûnder de behanneling destiids fan syn wet dêrta wie Willem Drees stenograaf yn de Twadde Keamer. Yn de byldfoarming is foaral Willem Drees (P.v.d.A) de ‘heit’ fan de AOW en fan de lettere fersoargingssteat, mar de woartels lizze al folle earder, nammentlijk by dûmny Syb Talma fan de A. R. P.) 

IT STEATSPENSJOEN (de A. O. W.)

Yn 1957 koe men A. O. W. “lûke fan Drees”. De ynrjochting fan de A. O. W. paste sels net by Drees syn idealen. Hy wie fan de streaming fan it garantisme wêrby de Steat garant stean soe foar dyjinge dy’t needruftich wienen. Wa’t syn broek ophâlde koe, krige neat fan ‘e Steat. Yn it ynfierde omslachstelsel betellet just eltsenien preemje, en kriget ek eltsenien A. O. W. 

L. C. 9-9-1859.

HEDEN morgen te zeven ure overleed, in den gezegenden ouderdom van 78 jaren en ruim 7 maanden, onze beminde Vader en Behuwdvader HEERKE Willem ’s DIJKSTRA, Oud-Onderwijzer der Jeugd en gepensioneerd Rijksontvanger alhier. In eerstgenoemde betrekking was hij meer dan 50 jaren, in laatstgenoemde gedurende 40 jaren nuttig werkzaam. En langzaam verval van krachtenmaakte een einde aan zijn voor ons zoo dierbaar leven. Met dankbaarheid voor zijn langdurig bezit zegenen wij zijne nagedachtenis, en hopen, dat hij, na de eervolle rust in den avond zijns aardsche levens, de eeuwigen zalige ruste is ingegaan. (hij wie troud mei en widner fan Ytje Hendriks van der Meer.)

BERLIKUM, 5 Sept. 1859.

S. Kiestra, G. K. Dijkstra, N. S. Osinga, K. Dijkstra, H. K. Dijkstra, Wed. J. H. Palsma.

 (Hast alle BERLTSUMER Heerkes stamme fan him ôf.)

L. C. 7-2-1801. 

De Raad der Gemeente van MENALDUMADEEL maakt door dezen bekend, dat het Ampt van Schoolmeester en Organist in het Dorp BERLICUM is komen te Vaceeren, derhalven nodig dat zulks wederom met een bekwaam persoon werd vervuld, zo worden de Liefhebbers, mits de vereischte bekwaamheden hebbende uitgenoodigt, tegens Woensdag den 18 Febr. 1801 ‘s morgens om 9 uur in de Kerk te BERLICUM om hunne gaven en bekwaamheden te doen blijken, en zulks op favorabel Tractement en verdere Emolumenten. 

Ter ordonnantie van de Raad. ....... ....... 

It is master Heerke Willem ’s Dykstra wurden.

Grytman en Assesoren van MENALDUMADEEL, maken bij dezen bekend, dat door het eervol ontslag van den Schoolonderwijzer H. W. Dijkstra de post van onderwijzer c. a. in de School te BERLICUM vacant is geworden, weshalve Sollicitanten van den eersten of tweeden Rang worden uitgenoodigd om zich vóór of op den 18 Maart e. k. in persoon of met vrachtvrije brieven aan te melden ter Secretarie der Gritenij te Menaldum, onder overlegging van hunne Acten van Rang, Attestatiën van goed gedrag en van practische bekwaamheid, de laatste afgegeven door hunne Schoolopziener. De voordeelen aan deze betrekking verbonden zijn: 1e. Eene vrije Woning; 2e. de opbrengst van 59 roede en 90 el Bouwland, 3e. een vast jaarlijks tractement van fl. 201, - uit de Kerkvoogdij fondsen, en 4e. de Schoolgelden van 140 à 150 leerlingen, ten bedrage van p.m. fl. 150, - in het jaar. Het vergelijkend Examen, tot hetwelk geene andere Sollicitanten toegelaten worden dan die de verlangde stukken tijdig zullen ingezonden hebben, en bevoegd gekeurd zijn, zal plaats hebben te BERLIKUM, op Woensdag den 16 April e. k. des morgens ten 9 uren. 

G. F. Br. Thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg. 

Ter ordonnantie van Deselven,

A. G. van Dalsen Fontein. 

Menaldum, den 5 Maart 1851.

L. C. 30-6-1857.

..... ..... ..... It is master Romke van Reenen, yn 1825 berne te Kollum, wurden. Hy siet yn 1857 ek yn it haadbestjoer fan de Friesche Onderwijzers Vereeniging, de gewestlike feriening fan it Nederlandsch Onderwijzers Genootschap, tegearre mei de skoalmaster J. de Vries fan Dronryp. 

L. C. 24-3-1865.

Finale Verkoop van huis, erf en tuin in de Buren te BERLIKUM, Kad. Sectie A. 720 en 721 door de Onderwijzer (Romke Meindert ’s) van Reenen bewoond; den 12 Mei 1865 te aanvaarden.

(Is no it hûs Buorren húsnûmer 16. Foarhinne wenne hjir Andele Kl. Boomstra (Boomsma) en dêrnei, wer folle letter, de widdo Klaasje Zijlstra - Osinga (“Klaasje petroalje”) en dêrnei de Berltsumer keunstskilder Simon Kamminga. Master Groenewold it opfolgjende haad fan ‘e iepenbiere skoalle kaam yn it yn 1865 nij boude hûs op no Buorren húsnûmer 33 te wenjen, de lettere bakkerij fan Jan Ulbes van Dijk en fan noch wer letter bakker Jentje Herder.)

L. C. 10-3-1865. 

HEDEN werd ik in de diepste droefheid gedompeld door het overlijden van mijnen dierbaren Echtgenoot, ROMKE van REENEN, in leven Onderwijzer der Jeugd te dezen plaatse. Hij stierf plotseling, ten gevolge van eene hevige bloedspuwing, in den krachtvollen leeftijd van 39 jaren, mij uit een gelukkig huwelijk van 16½ jaar, 6 kinderen nalatende, die meerendeels hun onherstelbaar verlies nog niet kunnen beseffen. Zij die den braven Overledene in zijn nuttig en werkzaam leven gekend hebben, zullen eenigzins beseffen wat wij in hem verliezen.

BERLIKUM, den 5 Maart 1865.

G. Visser, 

Wed. R. Van Reenen.

L. C. 14-3-1865. 

BERLIKUM. - Welke groote tegenstelling dit wisselvallig leven vaak oplevert, hiervan ontvingen wij dezer dagen weder een treffend bewijs. In de vorige week had het naburige Dronrijp gejubeld met den hooggeschatten Onderwijzer (J.) de Vries; en ..... ..... .... op den eersten dag der week werd ons Dorp in diepe droefheid en verslagenheid gedompeld, door het plotseling overlijden van onzen hoog geschatten onderwijzer van Reenen. Hij werd op het onverwachst aan ons ontrukt in de kracht zijn er jaren. Onbeschrijfelijk is het met zijn vrouw en hunne nog 6 jeugdige kinderen, benevens hunne grijze moeder, wat de school, ons Dorp, ja de geheele maatschappij in hem verliezen! Hij toch was één der braafste, ijverigste en verdienstelijkste menschen. Algemeen is dan ook de deelneming in dit verlies. Dit bleek vooral heden toen zijn stoffelijk overschot werd ter aarde besteld. Zijn lijk werd gedragen door de mannelijke leden van het hier bestaande zang gezelsschap, waarvan hij, de rijk begaafde zanger, de ziel en leven was. Dadelijk achter het lijk volgden de vrouwelijke leden van het zang gezelschap, vervolgens een aantal onderwijzers, dan de familie, onderscheidene autoriteiten en vrienden, terwijl meerderen zich uit eigen beweging bij de lijk statie hadden aangesloten, en eene talrijke menigte zich op het Kerkhof verzamelde. Rondom het graf geschaard, hield de Predikant der Hervormde Gemeente eene toespraak tot de aanwezigen, ontleend aan de laatste woorden, die de ontslapene, toen hij reeds met der dood op de lippen, by zijne vrouw in huis kwam, nog gesproken had, “Het oog naar boven” Deze toespraak werd afgewisseld door het zingen van een evangelisch gezang 182: 2, 4, aangeheven door de gezamenlijke onderwijzers en de leden van het zang gezelschap. Toen het gezang zweeg schetste ds. H. Uden Masman (Herfoarme dûmny te WIER), voorzitter van de plaatselijke schoolcommissie, in eenige treffende en welsprekende woorden, de verdiensten van den overledene als onderwijzer, en wekte vooral de kinderen op, om hunne braven, genegen en liefdevollen leermeester en vriend, nimmer te vergeten en om zijne nagedachtenis in eere te houden, door zijne goede lessen te behartigen. Nadat het lijk in de grafkuil was neergelaten, verwijderde zich de stoet weder in dezelfde orde. Zoo eindigde deze treurige plechtigheid, die naar wij hopen by velen eene blijvende indruk zal achter laten.

L. C. 24-3-1865.

Burgemeester en Wethouders van MENALDUMADEEL, noodigen uit Sollicitanten naar de vacature Hoofdonderwijzers betrekking te BERLIKUM, om zich met overlegging der vereischte stukken aan te melden ter Secretarie der Gemeente vóór den 1 April e. k. De voordeelen bestaan in Huis, Tuin en fl. 810, - jaarwedde, terwijl bij eventueele benoeming tot Koster nog op fl. 150, - kan worden gerekend. De dag van het Vergelijkend Examen zal nader worden bekend gemaakt.

It is master Jan Hendrik Groenewold wurden.

L. C. 13-2-1866. 

HEDEN avond te 7½ ure overleed zacht en kalm onze veel belovende Zoon, REINDER, in den jeugdigen leeftijd van 22 jaar en ruim 2 maanden, in leven Hulponderwijzer te BERLIKUM. 

Roordahuizum, den 7 Februarij 1866.

IJ. van der Schaaf, H. Hiemstra.

L. C. 15-6-1895. 

Door de Raad van MENALDUMADEEL benoemd tot onderwijzeres in de nuttige handwerken te BERLIKUM, mej. J.(anke) (Joh. Pieters) Runia. 

L. C. 1- 9-1930

AFSCHEID mej. G.(riet) van Dijk te BERLIKUM.

L. C. 3- 9-1930.

Een afscheid.

.......................................................................................................

IT FOECH.

By de gearkomste fan it konsistoarje (tsjerkeried) yn de konsistoarjekeamer op 9-10-1875 wie in brief ynkommen fan de H. H. tsjerkfâden fan de Herfoarme Gemeente, wêryn stie, dat master J. H. Groenewold, haad fan de iepenbiere skoalle hjir, yn 1865 wol oansteld wie ta ûnderwizer, koster, oargelist, foarlêzer, foarsjonger etc. etc. mar dêrfan nea in offisjele oanstelling krigen hie en dy no pas krigen hie. Nei lecture fan dit stik waard der troch diaken J. Hacquebart wezen op kêst 14 sub. 9 fan it Synodaal Reglemint foar tsjerkerieden en op kêst 18 fan it Alg. Reglemint op it Behear fan it Tsjerklik Guod en Fûnsen, wêr ’t yn beide kêsten sein wurdt, dat de beneaming fan foarlêzers en foarsjongers NET BY de tsjerkfâden mar BY de tsjerkeried thús heard, dat de tsjerkfâden oer de grinzen fan harren foech hinne gien wienen. Ek waard der in oanmerking makke op de klausule dy ’t giet as folget: ”Salang as hy hjir ûnderwizer is”. De tsjerkeried fûn, dat de tsjerkfâden de rigels oertrêden hienen en nei in folsleine diskusje waard besletten in skriuwen te rjochtsjen oan de Hearen tsjerkfâden. Hjirnei waard oergien ta it opmeitsjen fan in pleatslik Reglemint foar de tsjerkeried fan de Herfoarme tsjerke yn BERLTSUM. Hjir kaam û. o. yn te stean, dat der 4 ris yn ’t jier in gewoane tsjerkeriedsgearkomste en sa nedich bûtengewoane gearkomsten holden wurde soenen en dat de tsjinsttiid fan âldelingen en diakens bepaald waard op 3 jier. Jierliks giet 1 âlderling en 1 diaken ôf. (Der sieten doe, neist de dûmny, 3 âlderlingen en 3 diakens yn de tsjerkeried en de tsjerkfâdij bestie út 3 tsjerkfâden.) Foar 1849 wienen der 2 fan elts kolleezje en is doe om reden fan doelmjittigens útwreide ta trije.

B. & W. fan MENAMERADIEL.

Burgemeester en Wethouders van MENALDUMADEEL convoceren door deze t. v. v. de H. H. Kerkvoogden de Hervormde Floreenplichtingen van het Dorp BERLIKUM, om te compareren op Woensdag den 29 Maart e. k. des v. m. ten 11 uur, in de herberg van W. K. Boorsma aldaar, ten einde, met betrekking van de woning van den overleeden Onderwijzer, Koster en Organist, en in zake van al hetgeen met de vacature veroorzaakt door het overlijden van den Heer R.(omke) van Reenen in verband staat, zoodanige maatregelen te nemen.

L. C. 30- 7 -1896.

Gevraagd tegen half October a. s. eene BEWAARSCHOOLHOUDERES met acte NUTTIGE Handwerken, aan de Christelijke BEWAARSCHOOL te BERLIKUM. Nederlands Hervormd. Salaris fl. 300,- en vrije woning. Brieven franco aan Ds. A. Jellema, voor 9–8 – a. s. ( Juffer Hendrika Maria Wilhelmina Blom, berne te Útert op 18-4-1866 wie yn 1896 fourtgien. Hja waard opfolge troch Jannetje van Duijsen, berne op 11-10-1874 te Ljouwert, dy bliuw hjir oant 1906.) 

DE HERAUT. Zondag 12-6-1887 no. 494.

KERKELIJK WEEKBLAD van de GEREFORMEERDE KERKEN in NEDERLAND.

Ingezonden stukken.

Mijnheer de Redacteur!

In BERLIKUM (Provincie Friesland) is eene Chr. Bewaarschool. Sedert juni 1885 staat aan het hoofd dier school juffrouw B. Spiekman. Het tegenwoordige bestuur der bewaarschool had steeds niets dan lof voor de bekwaamheid en den ijver waarmede deze juffrouw haar werk onder de kleinen verricht. Tot dit bestuur behoort o. a. ds. Gerhard Nijhuis. Juffrouw Spiekman werd door de commissie geeërd en geprezen tot ..... ...... ze zich vereenigde met hen, die in BERLIKUM opkomen voor de eer van Jezus “koningschap” in zijne kerk. Ogenblikkelijk was het blaadje omgekeerd. Het bestuur der bewaarschool verzoekt haar binnen 8 dagen haar ontslag als hoofdonderwijzeres der bewaarschool aan te vragen. Dit kon ze niet, en – het ontslag werd haar gegeven.(Letter wie hjir oant 1890 in Anthonia de Boer, berne op 23-6-1867 te Beverwijk)

Wat dunkt u?

Met hoogachting, Ued. Dienaar in Christus,

S. Hempenius , Zwammerdam 30- 5- 1887.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DE HERAUT. Zondag 26 Juni 1887. no. 496.

Ingezonden stukken.

Mijnheer de Redacteur. (Juffer Spiekman wie tige beynfloedde troch master Kl. Gaasterland.)

In uw no. van 12 Juni j. l. komt een ingezonden stuk voor, geteekend S.(ikke) Hempenius (as dolearjende) te Zwammerdam, waarin de SCHIJN gegeven wordt, alsof het ontslag aan mej. B. Spiekman, hoofd der bewaarschool alhier, zou zijn gegeven wegens haare aansluiting bij de doleerenden. Het bestuur der bewaarschool te BERLIKUM ziet zich daarom, hoe ongaarne ook, genoodzaakt te berichten, dat het ontslag van mej. Berendina Spiekman geschied is, zooals ook de rede van haar ontslag luidt, wegens ONCHRISTELIJK GEDRAG. Wel heeft het doleerend bestuurslid voorgesteld haar duchtig onder handen te nemen en nog af te wachten, of zij van heden af zich Christelijk zou gedragen, doch de meerderheid des bestuurs kon zich, wegens zoovele onchristelijke gedragingen, daarmede niet vereenigen. 

Namens het bestuur der Chr. bewaarschool te BERLIKUM.

BERLIKUM (Friesl.), 14 Juni 1887.

J. Hacquebart, Voorzitter.

D. G. Wassenaar, Secretaris.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DE HERAUT. Zondag 7-12-1919. no. 2185.

Advertentie: 

Onverwacht riep de Koning (* der Kerk uit ons midden weg den ouden strijder voor Zijne eere, den Heer LEENDERT P. RUNIA, in den ouderdom van bijna 78 jaar. Met vele talenten toegerust, had hij ook door genade lust ontvangen om met onverdroten ijver die gaven te gebruiken. Vanaf de Reformatie (** zocht hij steeds bijna onafgebroken als Ouderling de gemeente te dienen en een instrument in de hand des Heeren te zijn, om Zijn Naam te verbreiden en Zijn kerk te bouwen. Van de strijdende kerk in de triomfeerende kerk overgegaan, rust hij nu van den arbeid. Hoewel thans niet in het ambt staande, riep de gemeente hem nog pas weer, om opnieuw daarin op te treden. Geve de Heere, Die hem afloste van zijn post, weer de gaven en krachten waardoor de ledige plaats eenigszins worde vervuld.

Namens den raad der Ger. Kerk:

J. S. van Tuinen, Voorz.

D. Renzema, Secr.

BERLIKUM, 3 Dec. 1919.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(** Dit is net DE reformaasje, hjir wurdt bedoeld de ôfskieding fan de Herfoarme tsjerke. De efterbleaune Grifformearden woenen de tsjerke reformearje fan binnen út. De útdrukking Kening (* fan de tsjerke komt nearne yn de Bibel foar. It is de de keningsoan Jezus (de Davids- soan) as Kening fan Israël en Jezus as de Brêgeman fan syn Breid(sgemeente, de tsjerke). Hjir wurdt de tsjerke beskôge as ferfanger fan Israël en Israël waard teologysk troch harren beskôge as hie it folk foargoed foar God ôfdien. It oprjochtsjen fan de steat Israël moast yn 1948 noch plak fine. De tsjerke koe doe net oars as tajaan dat de beloften fan God oan Israël, wêrûnder de lânbelofte, foar altyd fêst steane omdat God syn taseine beloften altyd neikomt, oars soe Hy in leagener wêze.

“IN BRYK WOEKSENE BEAM LÛKT MEN DIREKT NET SA MAR RJOCHT.”

Dêr is tiid foar nedich

It Hervormd Weekblad waard op 11 oktober 1889 te Snits oprjochtte ûnder de namme “De Gereformeerde Kerk” ûnder einredakteurskip fan dr. Ph. J. Hoedemaker. It blêd hat al dy jierren de begjinsels fan de Konfessjonele Feriening ferspraat. It waar berne as reaksje op de Doleânsje en woe hearsum wêze oan de belidenis en de Herfoarme tsjerk fan binnenút herstelle de medyske wei lâns en net troch ôfskieding. It doel fan de Konfesjonele Feriening waard pas yn 1951 berikke. De Doleânsje (“reformaasje”) hat dit doel nea berikke kinnen, sa hat bliken dien. Der kaam ôfskieding nei ôfskieding. (reformaasje nei reformaasje) It blêd hat dat de jierren troch dien. It hat striden foar it herstel fan de tsjerke, polemiken fierd mei de frijsinnichheid, dy ’t yntusken as macht yn de lieding fan de tsjerke – nammers in lieding sûnder macht – dwaande wie terrein te ferliezen. Dochs is de feriening bestean bleaun oant de dei fan hjoed ta. Dêrneist is der no noch it blêd De Waarheidsvriend fan de Grifformearde Bûn yn de Herfoarme tsjerke, dy ’t itselde neistribje woe.

DE WAARHEIDSVRIEND.

Donderdag 16 oktober 1969.

Bevestiging en intrede van ds. P. van Wakeren te BERLIKUM (Fr.). Op zondag 12 oktober j. l. deed ds. P. van Wakeren, gekomen van Schalkwijk (U.), intrede in de Hervormde gemeente van BERLIKUM (Fr.) De intrededienst vond plaats ‘s middags om 5 uur, nadat ‘s morgens om half tien de predikant aan zijn nieuwe gemeente verbonden was in een bevestigingsdienst, die geleid werd door de consulent ds. Chr. Verwoert uit Menaldum. Deze had als tekst voor de predikatie gekozen 1 Petr. 5: 2a “Hoedt de kudde Gods, die bij u is.“ Ds. van Wakeren nam als uitgangspunt voor de eerste bediening van het woord te BERLIKUM, als eigen herder en leraar, Openb. 22: 17 “En de Geest en de Bruid zeggen “Kom”. Het thema der prediking was: “Een gebed van de Geest en de Bruid. ” De Geest leert dit gebed aan de Bruid. etc ......... ........ Na de predikatie werd ds. van Wakeren hartelijk welkom geheten door ds. P. Inberg namens de classis Leeuwarden, door ds. de Ridder namens de ring Stiens, door da. T. (G.) Siccama namens de Doopsgezinde gemeente en door ouderling J.(an Dooitzes) Dijkstra namens de Gereformeerde kerk. Als consulent sprak nog ds. Verwoert en tenslotte voerde ouderling G.(atze) Nauta het woord namens de Hervormde gemeente. Hij getuigde dankbaar van de zegen van God in de vervulling van de vacature. 

L. C. 25-6-1887. 

Bewaarschool te BERLIKUM in Friesland.

Het Bestuur van de Christelijke Bewaarschool te BERLIKUM gevoelt zich genoodzaakt, wegens het in de “Heraut” van 12 juni 1887 voor komend ingezonden stuk geteekend (Sikke) Hempenius, Zwammerdam, te verklaren, dat mejuffrouw Berendiena Spiekman als hoofd onzer school ontslagen is wegens onchristelijk gedrag. 

Het Bestuur.

 J.(an) Hacquebart, voorz. 

D.(irk) G.(ijsbert ’s) Wassenaar.

(Master Hempenius, (dolearjend) ôfkomstich fan Holwert, wie hjir skoalhaad fan de C. N. S. fanôf juny 1884 oant febrewaris 1887. De BEWAARSKOALLE siet yn it, troch de Herfoarme tsjerke yn 1882 fan it Evangelisaasje bestjoer oankochte yn 1878 stifte Evangelisaasjelokaal “Predikt het Evangelie” mei dêrfoar it wenhûs húsnûmer 51 yn de Buorren. Letter siet hjir de dêrnei oprjochte C. V. O. skoalle yn. Oanlieding ta it oprjochtsjen fan dizze C. V. O. skoalle wie it te beneamen nije haad oan de C. N. S. skoalle. Guon woenen hawwe dat dizze skoalmaster lid wêze moast fan de dolearjende tsjerke, oaren mienden dat hy belidend lid fan de Herfoarme tsjerke wêze moast.)

L. C. 25-5-1873.

G. BROEKSTRA.

Anti-Schoolwetverbond. Openbare vergadering voor Boxum en Omstreken, op Woensdag 28 Mei 1873, ‘s avonds 7 uur ten huize van Jakob Greidanus te Boxum. Sprekers: W. Krijnin Jr, van Menaldum. G. Klijn van Marssum en G.(eert) Broekstra van BERLIKUM.

(It ferskynsel Normaalskoalle ferdwûn yn 1970. Doe binne de Normaalskoallen dy ’t der noch oer wienen, fusearre ta it Pedagogysk heger ûnderwiis. Mar eartiids wienen der yn hiel wat plakken Normaalskoallen.)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 6 -9 -1894.

De Christelijke NORMAALSCHOOL. (gevestigd te BERLIKUM.)

Ondergeteekenden, Hoofden van Christelijke Scholen, hebben eene Christelijke Normaalschool opgericht waarvan de lessen 1 Oct. a. s. zullen beginnen. Aangifte van Leerlingen vóór 1 Sept. a. s. bij één der Ondergeteekenden, die ook bereid zijn nadere inlichtingen te geven.

BERLIKUM, 1 Sept. 1894.

J. Alberts, Beetgum, A. C. den Besten, Minnertsga, R. Bakker (C. V. O.), Menaldum, S. Heinsma (C. V. O.), BERLIKUM en K. Kremer (C. N. S.) BERLIKUM.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NIEUWE LEIDSCHE COURANT 16-12-1965

In Leeuwarden is overleden dhr. J. Heslinga, oud leraar aan de Chr. Kweekschool van Leeuwarden. Hij werd op 24-6-1872 te Beetgumermolen geboren en werd dus 93 jaar. etc ....... In Gouda had hij een eigen normaalschool en in BERLIKUM was hij hoofd van een Normaalschool. De begravenis vindt zaterdag om 1 uur plaats.

L. C. 14-10-1933

Afscheid meester Bakker.

Meester R. Bakker het hoofd van de (Hervormde) C. V. O. school te Menaldum neemt afscheid. Namens de commissie tot wering van schoolverzuim in deze gemeente sprak dhr. J.(enne) de Haan (het hoofd van de Gereformeerde C.N.S. school mei 85 learlingen) te BERLIKUM die de arbeid van meester Bakker als lid van de commissie herdacht en hem daarvoor ook hartelijk dank zeide. Tevens meende de spreker nog woorden van dank te moeten brengen voor al den arbeid van meester Bakker als leraar aan de vroegere Normaalschool te BERLIKUM. Vele jonge mensen hebben hun positie te danken aan het werk van meester Bakker. etc. ....... .......

L. C. 21-12-1936.

BEGRAFENIS K. KREMER.

Hij overleed na een verkeersongeval ...... Hij was 30 jaar onderwijzer te BERLIKUM. Op 67 jarige leeftijd werd hij gepensioneerd, waarna hij zich te Bolsward vestigde. In 1928 verhuisde hij naar Leeuwarden. ......... Hij was een bevorderaar van de A. R. beginselen in het district Franeker. .........

Hij was Ridder in de Orde van Oranje Nassau ......... Ten huize van dhr. N. Kremer Sr. te Uithuizen werd een korte rouwdienst gehouden ........ op uitdrukkelijk verzoek van den overledene mocht bij het graf niet worden gesproken.

L. C. 9-8-1893. 

Aan de Openbare Lagere School te BERLIKUM wordt gevraagd eene Onderwijzeres der 3e kl, op eene jaarwedde van fl. 500, -. Sollicitatie-stukken aan den Burgemeester van MENALDUMADEEL, voor 24 Augustus 1893.

L. C. 31-12-1901. 

Raadsvergadering MENALDUMADEEL ......... ingewilligd werd het verzoek van H. Scheltema te WIER c. s, om aan de O. L. S. te BERLIKUM onderwijs in de Fransche taal weder te doen verstrekken.

.........................................

L. C. 8-3-1918.

RAUWERDERHEM. 

Voordracht voor hoofd der School te Poppingawier. 

1. H. Frankena h. d. s. te Molkwerum.

2. H. Sannes, onderwijzer te BERLIKUM. 

(Dit is Hartman Sannes de bekende Biltske histoarikus en Biltske skiednisskriuwer. Sa hat de bekende histoarikus / skiednisskriuwer, F. D. haadredakteur, A. R. keamerlid en de lettere senator Hendrik Algra hjir ek skoalmaster west yn BERLTSUM fan 1- 4-1915 oant 1922 oan de C. N. S. skoalle, ek wol de Grifformearde skoalle neamd.)

Senator en polityk haadredakteur fan it Frysk Deiblêd, HENDRIK ALGRA

Hendrik Algra is hjir yn BERLTSUM fan 1915 oant 1922 skoalmaster oan de grifformearde ( C. N. S.) skoalle west. Hy wie tige rjochtlinich en prinsipieel yn syn tinken. Yn it Dútske gizelderskamp Sint Michielsgestel kaam hy yn ‘e kunde mei de tinkbylden fan “de trochbraak”. In direkt nei de Twadde Wrâldoarloch oprjochte beweging om ta foarming te kommen fan ien progressieve partij. Hjirfoar moast it ferpyldere politieke bestel “trochbrutsen” wurde. Yn BERLTSUM wie û. o. de Herfoarme dûmny Albert Herman Knottnerus hjir in grut foarstanner fan. Algra gie dizze beweging mei krêft bestriden, net allinne as polityk haadredakteur yn it F. D. mar ek as senator yn de Earste Keamer wêr ’t hy yn 1946 lid fan waard. Yn datselde jier kaam it earste diel út fan Dispereert niet ....... it tegearre mei syn broer Ale skreaune populêre skiednis-wurk, wêr ’t de Nederlânske skiednis fanút reformatoarysk (grifformeard) begjinsel beskôge waard. Dit begjinsel makke Algra yn de rûzige sechtstiger jierren, wêryn ‘t hy noarmen en wearden te grabbel smiten seach, ta in skerp kritikus fan it kultuerbelied. Algra seach ek mei lede eagen oan hoe ek de (syn) grifformearde wrâld feroare. Men makke harren dêr los fan tradysjes wêrtroch ‘t hy, yn wurd en skrift, al mear as fjouwer desennia lang op ‘e bres stien hie. It besoarge him, krekt as de oan de Teologyske Hegeskoalle te Kampen ferbûne heechlearaar, professor Klaas Th. Runia, út it Berltsumer Runia skaai ôfkomstig. It joech harren in gefoel fan minsken sûnder thús. (as fan hûs en hiem ferdreaunen) Runia wie fan 1972 oant 1996 haadredakteur fan it Centraal Weekblad, wêryn ’t hy him ôfsette tsjin de saneamde moderne teology. Hy hat ek in protte publisearre yn it Frysk Deiblêd. Hja wienen beide tige teloarsteld, Mar ta in skieding kaam it net by beide manlju. 

L. C. 15-8-1934.

UIT DE PROVINCIE.

KOOTEN, 14 augustus. Afscheid H. Sannes.

..........................................................................................................................

ÛNDERWIIS

Ûnder de les Nederlânsk seit de skoaljuffer dat de wurden dy’t mei ON begjinne eat negatyfs betsjutte, 

lykas: ongelukkig, oneerlijk, onzin en sa neamt hja noch in hiele protte oare wurden. 

Lytse Jan Algra, ek net op syn bekje fallen, “Juf ik wit der noch ien: ONderwijs”.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 11-12-1970.

EEN LEVEN MET DE BIJBEL. 

(Hendrik Algra.)

L. C. 30-8-1928.

BENOEMD met ingang van 1 September a. s. tot onderwijzeres in de nuttige handwerken aan de school voor Christelijk Volks Onderwijs te BERLIKUM, mej. M. Jellema aldaar.

L. C. 4-9-1929.

EEN ZILVEREN JUBILEUM.

Meester (Johannes) Veninga (berne op 21-10-1869 te Wergea, tr. m. Jeltje Dirks Hoogterp,) hoofd der Openbare school te BERLIKUM, 25 jaar aldaar hoofd der school. Hij is reeds langer dan 40 jaren bij het openbaar werkzaam. etc. ...... ......

L. C. 6-4-1938. 

BEGRAFENIS JOHs. VENINGA.

BERLIKUM. 5 April. 

Onder grote belangstelling werd alhier hedenmiddag ter aarde besteld het stoffelijk overschot van wijlen den heer Johs. Veninga, sedert 1935 gepensioneerd hoofd der Openbare lagere school te BERLIKUM en sindsdien woonachtig aan de Bildtsche straat no 80 te Leeuwarden. Naast vele anderen waren o. a. aanwezig de burgemeester en de gemeente secretaris van MENALDUMADEEL, verschillende oud–collega ’s en vroegere personeelsleden. Ook was het tegenwoordige schoolhoofd, de heer O. de Boer en het volledige personeel aanwezig. Behalve ds. Hoekema van Hallum, die de dienst leidde, werd nog het woord gevoerd door den heer Westerhuis van Leeuwarden als oud collega en den heer W.(ijtse) de Haan, wethouder dezer gemeente, die sprak als toenmalig voorzitter van de oudercommissie. Een tweetal bloemstukken deelde de baar, waarvan een was van de zangvereeniging “Nut en Genoegen”, als laatste hulde aan den overledenen, die vele jaren belangeloos als directeur der vereeniging had gefunctioneerd. 

L. C. 22-3-1930. 

De O. L. S. te Sint Annaparochie.

O. m. vermeld dat ...... ...... van de oud schoolmeesters ...... ........

Te Sint Annaparochie stond mr. Willem Rein ’s Spoelhof (1788 - 1802), zijn vader was koopman en ouderling te BERLIKUM. Meester Spoelhof nam deel aan den politieken strijd zijner dagen, aan de zijde der Patriotten, maakte in 1795 zelfs deel uit van de Provisionele (voorlopige) Municipaliteit (gemeenteraad) van Het Bildt. Er kwamen klachten over het verwaarlozen van den schooldienst en in 1802 bedankte hij of hij werd bedankt. In 1808 neemt hij evenwel weer tijdelijk de school waar en in 1812 treedt hij op als onderwijzer aan de toen geopende school te Nieuwe Bildtdijk, tot zijn dood in 1839. Te Sint Annaparochie was na een korte waarneming door Hendrik Saakes in 1802, in 1803 als schoolmeester en organist benoemd Pieter Ebbings Kiestra van IJlst, die in 1808 overleden is.

(Willem Reins Spoelhof is 20-1-1789 mei attestaasje nei Sint Anne ta gien en is besibbe û. o. oan de Berltsumer Terpstra ’s (Wieger, Willem, Ids, Simon, Tjibbele etc. De Terpstra’s binne ôfkomstich fan Achlum) en Kiestra oan de Berltsumers mei de namme Ebbing.)

L. C. 13-7-1860

Het behaagde den Hemelschen Vader heden uit onze liefde armen weg te nemen ons aanvallig teder beminde Dochtertje JETSKE. Zij ontsliep na eene hevige ziekte, in den jeugdigen leeftijd van bijna negen jaren. 

BERLIKUM, den 10 Julij 1860 

( K. F. moat wêze) K. T. Lautenbach

A E. Kiestra.

Vrienden en Bekenden gelieve deeze algemeene tevens als bijzondere kennisgeving aan te merken.

L. C. 20-7-1860.

Werden wij voor vijf dagen diep bedroefd door den dood van ons aanvallig Dochtertje JETSKE, heden trof mij nog zwaarder slag, door het overlijden van mijn dierbare Echtgenoote ANNE EBBINGS KIESTRA, met welk ik ruim 17 jaren door eenen gelukkigen echt verbonden was. Eene slepende ziekte deed haar bezwijken in den ouderdom van bijna 41 jaren, mij nalatende 5 kinderen, van welke de jongste pas 14 weken telt. Zij was voor mij eene trouwe levensgezellin en voor onze kinderen eene zorgdragende Moeder. De Hemelse Vader schenke mij kracht om in Zijn ondoorgrondelijken wil eerbiedig en geloovig te berusten.

Vrienden en Bekenden gelieve deze algemeene tevens bijzondere kennisgeving aan te merken.

BERLIKUM, den 17 Julij 1860.

K.(laas) T.(eakes) Lautenbach.

L. C. 4-9-1922.

Tot leden der Commissie van Toezicht op het Onderwijs aan de (NIJ OPRJOCHTE) Tuinbouwschool (te BERLTSUM) zijn benoemd de heeren P.(ieter) J.(ippes) Binnema, G.(atze) L.(olke’s) Boomsma, N.(anne) S.(ybe’s) Osinga, R.(ein) M.(innes) Schiphof en J. Barten te BERLIKUM; deze laatste met 8 stemmen tegen 4 stemmen op den door B. & W. aanbevolen heer J.(acob) W.(ietzes) Tuininga. 

Aan het hoofd der lagere tuinbouwschool te BERLIKUM is voor fl. 350,- per jaar verhuurd de bij die school staande woning (moat wêze de dêrby ynboude wente). Het schoolgeld voor het onderwijs aan de lagere tuinbouwschool is bepaald voor een leerling uit een gezin op fl. 10,- per jaar; voor 2 of meer leerlingen uit een gezin wordt het schoolgeld met ¼ gedeelte verminderd. Minvermogenden betalen de helft der hiervoor genoemde bedragen, terwijl onvermogenden geen schoolgeld zal worden geheven. 

L. C. 23-3-1923.

(DE NIJ OPRJOCHTE TÚNBOUSKOALLE oan de Hôfsleane.)

De nieuwe cursus, aansluitend bij de lagere school, vangt aan 16 April. De school beoogt theoretische ontwikkeling naast veel practische arbeid. Aangifte vóór 1 April bij het Hoofd der School, die gaarne alle gewenschte inlichtingen geeft.

De Commissie van Toezicht. 

L. C. 19-3-1943. 

BERLIKUM, 18-3-1943. 

(Yn Fryslân wienen mar twa legere túnbouskoallen t. w. ien yn BERLTSUM en ien yn Bûtenpost. Master Paulus van der Heijden wie dêrfoar, oant 1922 ta, ûnderwizer west oan de Van der Tak skoalle yn Den Haag. Hy is hjir letter yn 1947 opfolge troch master Metske Steffen (Jabiks) Kramer, troud mei Maaike Bruggenkamp dy ‘ek ûnderwizeres wie. Yn 1953 hie de skoalle sa ’n 77 learlingen en dat wie sa njonkenlytsen heech te neamen, omreden dat it 10 mear wienen as it trochsnee fan de túnbouskoallen yn Nederlân! De foto fan master Paulus van der Heijden stiet yn it boek: EEN HALVE EEUW “DE AFSLAG” te BERLIKUM tusken de siden 104 en 105.)

L. C. 23-3-1956.

Kleuterschool vereniging te BERLIKUM opgericht. 

In een druk bezochte (leden) vergadering, bestaande uit voorstanders van Volksonderwijs (O. L. S.) en Christelijk Volksonderwijs (C. V. O.) is te BERLIKUM opgericht de Vereniging voor Bijzonder Kleuter Onderwijs. Na een kort openings woord van de heer R. J. van der Zee, verkreeg da. S. E. Treffers (Doopsgezind) het woord, die haar blijdschap er over uit sprak, dat de vereniging, die nu reeds 350 leden telt, kon worden opgericht. Het bestuur is als volgt samengesteld: Sj.(oerd) D.(ouwes) Runia, voorz.; R. J. v. d. Zee, vice voorz; J. Faber (Wier) secr.; H.(ielke) Gerkema penn.; mw. M.(arijke) Lautenbach – Osinga; mw. B.(ootje) de Haan - Kuperus en M. Kramer. Tijdens de pauze circuleerden bestek en tekening van de te bouwen kleuterschool (achter de O. L. S. aan de Skoallestrjitte). Ook werden enige meubeltjes voor de kleuters getoond. Mocht het schoolgebouw niet op tijd klaar zijn, dan heeft de Doopsgezinde Kerkeraad zijn consistorie daarvoor beschikbaar gesteld. Het slotwoord werd gesproken door ds. C.(ornelis) Fortgens (Nederlands Hervormd.).

Bij de opening van de bovengenoemde kleuterschool (sûnt 1958 mei de namme “Lyts libben”) op 21-8-1956 noemde Burgemeester D. Torensma het onbegrijpelijk, dat een dorp als BERLIKUM jaren lang verstoken is geweest van een kleuterschool. Hij verheugde er zich daarover, dat men elkaar had gevonden en hoopte, dat met behoud van ieders levensbeschouwing, op het fundament Geloof, Hoop en Liefde mag worden voort gebouwd. Een van de sprekers t. w. E.(eltje) K.(lazes) Osinga sprak namens een groep meelevenden van de Hervormde Gemeente. Hij betreurde, dat het streven, “één school voor het gehele dorp” niet bekroond werd. Een kleine minderheid van de Hervormden hebben samen met de Gereformeerden een 2e kleuterschool opgericht.

(Doe wienen der nei in lange tiid (48 jier) sûnder beukerskoalle samar 2 Kristlike (!?) beukerskoallen op g. g. (!!) yn it doarp. Oh, dy Berltsumers fan doe!)

It gebou fan dizze beukerskoalle wie in (houten) needgebou. Nei 15 jier, yn augustus 1975, is de nije beukerskoalle (“Lyts libben”) oan de Mulseleane pas iepene. De earste haadbeukerliedster fan “Lyts Libben” wie Lys (Lipkje Hielkje) Steensma en as beukerliedster Anneke Hendriks de Haan.

L. C. 20-8-1971.

HET LYTSE LIBBEN is nu goed onder dak.

(BERLIKUMER kleuters zaten 15 jaar in noodgebouw.)

Iepening Beukerskoalle “Lyts Libben” oan de Mulseleane (tsjinoer berne opfang “Okidoki”.)

De mearderheid fan de Berltsumer Herfoarmen wienen foar it oprjochtsjen fan IEN beukerskoalle foar it hiele doarp. Dan krigen ek de net-tsjerklike beukers de kâns om mei it Evangeelje yn oanrekken te kommen. De âlders moasten dan sels mar witte wat hja der fierder mei dwaan woenen. Fan Grifformearde side woe men dêr neat fan witte. Alle âlders fan de iepenbiere en in mearderheid fan de Herfoarme âlders hawwe doe in beukerskoalle oprjochte mei de statuten opmakke troch .......... in Grifformearde dûmny. In lyts part fan de Herfoarmen hawwe mei de Grifformearden dêrnei in TWADDE Kristlike beukerskoalle oprjochte ....... EK op Grifformearde grûnslach. Dizze twadde beukerskoalle waard fêstige yn in loads neist de Krústsjerke, no bekend as de “Klinker”, it oefenlokaal fan de Kr. muzykferiening “De Bazuin”. De eardere beuker-skoalle “Lyts Libben” wurdt no brûkt trocht de pjutters en it oare Berltsumer korps ûnder de nammen “Stifting ‘t Hûnenêst – Klimop Berltsum”. 

(“Lyts Libben” wie de oarspronklike namme fan de (Kristlike) gearwurkingsbeukerskoalle hjir yn BERLTSUM. De nije Wet op it Basisûnderwiis fan 1985 bepaalde dat beukerskoallen en legere skoallen meiinoar gean moasten. “Lyts Libben” is doe gearfoege mei de Iepenbiere skoalle. De oare Kristlike beukerskoalle yn it gebou neist de “Krússtjerke” (no “De Klinker” neamd) waard op 24 oktober 1984 gearfoege oan de Kristlike basisskoalle “De Fûgelsang”. Beukerliedsters koenen wol meigean nei it basisûnderwiis, mar dan moasten hja wol in saneamde Applikaasje-kursus fan twa jier folgje. In protte froulju dienen dat dan ek.)

OH, DY BERLTSUMERS! (fan doe.)

L. C. 20-12-1963.

Huishoudschool Berlikum eindelijk onder dak. 

Gisteren is in BERLIKUM de nieuwe Christelijke Landbouwhuishoudschool “de Fûgelsang” feestelijk geopend. De heer H.(idde) W.(ibius) Born, voorzitter van het schoolbestuur had de leiding van de bijeenkomst, waarin de openingsrede uitgesproken werd door mej. A. K. van den Bout, inspektrice van het nijverheidsonderwijs. De school begon in 1955 met 33 leerlingen en telde er het volgend seizoen reeds 85 en nu 172. De nieuwe school is nu al te klein met slechts zes lokalen. Het blijft dus nog schikken en plooien, zoals voorheen. Want er zijn negen lokalen nodig. De lessen werden in her en der door het dorp verspreide lokalen gegeven.

(Sûnt 1-8-1982 is de húshâldskoalle mei 114 learlingen opgien yn de Kristlike skoallemienskip “Ulbe van Houten” te Sint Anne.)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ITENSIERDERS LES.

Aukje fan Knilles en Tryntsje út de Krússtrjitte kaam fan de húshâldskoalle en fertelde: 

“Mem, ik ha hjoed itensierdersles hân fan juffer Ans (Metskes Kramer), mar ik ha yn stee fan moal sjippepoeier yn it cakebesleek dien”. 

Mem frege: “Oei, waard juffer Kramer doe net tige lilk?”

“No en of, “ antwurde Aukje, “hja stie te skombekjen fan lilkens”.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 22-3-1870.

Advertinsje:

BERLIKUM. 14 Maart 1870. Heden overleed

zacht en kalm, onze Vader en Behuwdvader

GERKE KLAZES de JONG, in den ouderdom

van ruim 73 jaar.

Namens de Broeders en Zusters

K. G. de Jong.

Eenige kennisgeving aan Familie, Vrienden en

Bekenden.

*********************************************

L. C. 28-6-1909.

In den ouderdom van 67 jaar is te BERLIKUM overleden de heer D. G. Jensma, als praktisch landbouwer, in onze Provincie bekend en gewaardeerd. De overledene was eenige jaren lid van de Friesche Maatschappij van Landbouw en van Provinciale commissie voor de veefokkerij.

L. C. 8-12-1962. 

Het bestuur der Christelijke Kleuterschool te BERLIKUM vraagt per 1 -3- 1962 een leidster, Nederlands Hervormd, Rechtzinnig. BERLIKUM heeft uitstekende busverbindingen met Leeuwarden. Brieven aan de secr. T. Van der Wal, Molenstraat 262 M te BERLIKUM.

L. C. 22-5-1964. 

Het bestuur van de mooi gelegen en nieuwe Bijzondere kleuterschool “Lyts Libben” te BERLIKUM vraagt m. i. v. 18- 8- a. s. een leidster van Orthodoks Nederlands Hervormde beginselen, i. b. v. acte A of daarvoor studerend. Ook gehuwde dames komen voor deze betrekking in aanmerking. Soll. voor 2- 6 te richten aan de secr. S.(ijbe) J.(ac.) Bontekoe, Buorren 153 BERLIKUM. (Fr.).

VERSCHENEN bij J. van ’t Oever te Leeuwarden op 20-12-1889: Het onrechtvaardig ontslag van het hoofd der school (W. B. Kroeze) te BERLIKUM. Een openbare brief aan ds. G. Nijhuis, Hervormd predikant aldaar. Door T. Dalhuizen, (Dalhuysen) Hervormd predikant te Wanswerd.

L. C. 8-3-1943

BERLIKUM – 5 maart 1943

Ledenvergadering Hervormde Schoolvereeniging.

In 1943 gemiddeld 93 leerlingen. Het ledental liep van 100 terug tot 96. In het bestuur werden gekozen, in de plaats van de heeren J.(acob) W. Tuinenga en Jac. (Bouwes) van Dijk, resp. de heeren J.(ohannes) Don en A.(uke) Tj.(ittes) de Jong. Door het hoofd der school, de heer Nauta, werd een korte bespreking gehouden over “De schoolarts” en “Het onderwijs in het Friesch”. 

L. C. 12-3-1946.

EBEN HAËZER. BERLIKUM. 

Ledenvergadering Hervormde Schoolvereniging “Eben Haëzer”. Het aftredend bestuurslid, de heer D.(ouwe) Sj.(oerd ’s) Runia werd herkozen, gekozen werd de heer P.(ieter) (Douwe ’s) van der Zee. Batig saldo fl. 665,01 Het aantal leerlingen bedroeg 104. De vereniging telt 101 leden.

-------------------------------------------------------------------------------------

It ûndersteande kranteartikel yn de Zierikzeesche Nieuwsbode agearret op de wetjouwing fan de Legere Ûnderwiiswet fan 1889 fan it Kabinet Mackay (1888-1891).

Deze wetgeving van de Lagere-Onderwijswet verbetert de positie van het bijzonder onderwijs. Bijzondere lagere scholen kunnen subsidie krijgen volgens dezelfde maatstaven als voor openbare scholen gelden. Er komt een verplichte schoolheffing voor gemeentescholen, waardoor bijzondere scholen een betere positie krijgen ten opzichte van openbare scholen. 

De hjirûnder neamde “November beweging” wiist nei de “April beweging fan 1853” tsjin it herstel fan de biskoplike hiërargy dat destiids op in grut ferlies útrûn foar de Liberalen.

W. H. P. 

ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE

3-11-1889

De Eerste Kamer en de November beweging.

........ ........ De aanneming van de Wet-Mackay evenwel zou ons een heel eind van de wijs brengen. Niet de vaderlandsche zin aangewakkerd worden, maar de sectekant. En weten we daar nog niet genoeg van? Moet het dan in elk dorp, in elke stad worden zoals het op sommige plaatsen reeds is, dat doolerende en niet-doolerende onderwijzers en besturen elkaar in de haren vliegen? Wat hebben die onderwijzers van bijzondere scholen eene positie!

Laat ons een greep doen uit het dagelijks leven van onze tijd. Te BERLIKUM, een dorp in Friesland, bestaan twee sectescholen, eene van de niet-doolerenden onder bestuur van den ortodoxen predikant, eene van den doolerenden. Beide onderwijzers verkeerden op vriendschappelijken voet, en dit ergerde den niet-doolerenden predikant zóó, dat hij bewerkte dat de onderwijzer door het bestuur werd ontslagen. Eenvoudig om reden van godsdiensthaat aan de dijk gezet. Om de ergenis, die dit voorval bij de doolerenden, of liever bij alle weldenkenden wekte, gaf de betrokken predikant eene verdediging van zijn besluit. Van de vriendschap voor den doolerenden onderwijzer durfde hij niet reppen, maar wel van zijn onchristelijken levens- wandel. En waarmede bewees de dominé dit? Dat de onderwijzer op Zondag GEREISD HAD en op Zondag EEN BRIEF HAD GESCHREVEN! Zo iets klinkt bijna ongelooflijk aan het eind van negentiende eeuw, niet waar? En toch, het is zoo begrijpelijk. De vrijheid der ouders, de vrijheid der onderwijzers, verdraagzaamheid en ontwikkeling, dat alles staat op het spel, toestanden als in BERLIKUM zullen in alle gemeenten regel worden en nog wel door staatsgeld aangemoedigd. En er zijn Liberalen, die dit stelsel verdedigen in naam van het recht, om vrijheid, van de billijkheid! Foei! 

L. C. 1-1-1890.

31 December. Inzake het ontslag van den hoofdonderwijzer eener Chriselijke school te BERLIKUM wordt aan de STANDAARD (A. R. blêd) het volgende rapport ter plaatsing toegezonden:

“Het hoofdbestuur der Vereeniging van Christelijke onderwijzers en onderwijzeressen in Nederland heeft aan zijne leden, den heer A. C. W. Scheffer te Harlingen, met twee hoofd-onderwijzers aan Christelijke scholen in Friesland, nl. de heeren J. C. de Puij te Sexbierum en W. C. van Munster te Leeuwarden, opgedragen een onderzoek in te stellen naar de zaak van het ontslag van den hoofdonderwijzer, den heer W.(illem) B.(erend) Kroeze, aan de Christelijke (C. V. O.) school te BERLIKUM. (Willem Berend Kroeze wie te Kampen berne op 27-5-1862 en op 3-10-1888 te Haarlim troud mei Anna Doeglas, lêstneamde is dêrnei al binnen it jier op 27-8-1889 te BERLTSUM ferstoarn – yn it kreambêd? - , dêr sil de man it ek swier mei te krijen hân hawwe, tink ik) Na kennisneming en bespreking van het door de commissie uitgebrachte rapport en van alle stukken, daarop betrekking hebbende, is het hoofdbestuur eenparig tot de overtuiging gekomen:

a. dat de verhouding tusschen bestuur en onderwijzer aldaar onhoudbaar was geworden. 

b. dat, hoewel de schuld der verwijdering aan beide zijden ligt, toch gebleken is dat de onderwijzer, door niet in alles te voldoen aan het door hem ondertekende reglement, zoowel als door geen rekening te houden met plaatselijke toestanden, niet te BERLIKUM kon werkzaam blijven. Om welke redenen het hoofdbestuur aan de leden der Vereeniging niet kan afraden om naar BERLIKUM te solliciteren, om redenen in dit ontslag gelegen”.

(Sjoch ek it boek 125 jaar Christelijk Onderwijs in BERLIKUM (1868-1993) de siden 37, 38, 39, 40 en 41)

BROCHURE, 23 siden, van ’t Oever. 1889.

Het onrechtvaardig ontslag van het hoofd ener Christelijke School te BERLIKUM. (prov. Friesland) skreaun troch de Herfoarme dûmny T.(heunis) Dalhuysen fan Wânswert.

(In iepen brief oan ds. Gerhard Nijhuis, Herfoarme dûmny te BERLTSUM.)

It kin wêze dat syn eigen ûnderfings him ta it skriuwen fan dizze brosjure dreaun hawwe. Hjir oer it folgjende: (ûntliend oan de Grifformearde dûmny fan de Jouwer t. w. Cor Waringa.) 

Theunis Dalhuysen is (krekt as it hjir earder neamde haad fan de Berltsumer C. V. O. skoalle, Willem Berend Kroeze) ek berne te Kampen op 21-12-1852 en ferstoarn te Marrum op 23- 1-1915. Hy leit mei syn frou begroeven yn Wânswert (by de tsjerke). Hy wie yn Âldeboarn begûn as dûmny en op it hichtpunt fan swierrichheden (it famke wie troch him swier makke, destiids in grutte sûnde dus), giet hy yn 1878 nei de op 1- 12-1835 troch de ôfskieden dûmny de Cock út Ulrum sels ynstallearde Kristlik Grifformearde tsjerke te Minnertsgea (yn in 4 keamer wenhûs op de Tsjillen, ferkocht yn 1848), wêr ’t men neat ôfwit fan syn oansteande heit wurden. Hy waard dêr ynstallearre op 10-11-1878 en krekt dêrfoar wie hy yn de gemeente Útingeradiel op 7- 11-1878, 25 jier âld, troud mei de 16 jierrige Sytske Hendriks Aarts ôfkomstich fan Âldeboarn. (boarne: www. genlias.nl) Yn Minnertsgea rint it út de hân fanwege iepenbiere dronkenskip. (en net sa ’n lyts bytsje!) Hy wurdt foar seis wike út syn amt set as dûmny. Krekt yn dy tiid fâlt it op dat Sytske har bûk minder plat is dan doe’t hja kaam. No wurdt hy út syn amt set troch de Klassis (regionale gearkomste) fan Frjentsjer. Nei in skoftsje skriuwt hy in nederige brief mei de fraach of ’t hy asjeblieft wer yn syn dûmnysamt ferhelle wurde mocht, mar in skoftsje letter in fjoerslagge brief, wêryn hy alles en eltsenien foar lieger en ûnrjochtbedriuwer útmakke. Hy ferlit dêrop de Kristlik Grifformearde tsjerke. (Hy waard yn 1883 ôfset.) Hy is dêrnei Herfoarmd dûmny wurden yn Rouveen. Yn 1889 stie hy yn Wânswert / Jislum en is dêr ek begroeven.

Minnertsgea hat trouwens wol mear te stellen hân mei in foargonger, sa heucht it my noch. Dizze kear mei in foargonger fan de lytse ôfskieden Frije Evangelyske gemeente dêr. Hy wie der yn 1964 kommen as foargonger by de út sa ’n 40 leden tellende gemeente. Hy koe moai prate, lichtte de boel op en bedondere de iene nei de oare. Hy ferdwûn en de gemeente bliuw mei grutte skulden sitten. (L. C. 17-7-1965. Utrechts Nieuwsblad 23-10-1965)

OER IT DRINKEN EN IT SMOKEN

IUS CONSTITUTUM (hoe de tsjerke feitlik is) IUS CONSTITUENDUM (Hoe ’t de tsjerke wêze moatte soe. Hoe geane wy thús, by gearkomsten en besites û. o. mei alkoholyske dranken om en om oer de smokerijen mar te swijen. (Fan it lêste hy ik de measte ôfkear omdat ik hjir altyd in protte lêst fan hie.)

Dat jild foar alle minsken, dus ek foar tsjerkeminsken en hjir yn it bysûnder de dûmnys dy ’t de Klassikale gearkomsten besochten. Oangeande art 23 fan Haadstik XXIII fan ien fan eardere Tjerke Oarders kinne wy it folgjende lêze: ......... dat Klassikale iterijen net yn herbergen plak fine mochten. Neffens dit artikel wienen der bettere gelegenheden te finen, as bgl. yn in pastorije. Yn Fryslân gie it der by de Klassikale iterijen somtiden nochal ferheftich op en ta. In miel as bruorren ûntaarde net selden yn dronkenens, omdat de konsumpsje fan bier en wyn net lyts wie. Dûmny dr. Harm Bouman, de eardere grifformearde dûmny fan BERLTSUM (1893), neamde de Klassikale iterij yn syn boek oer it Grifformearde tsjerkerjocht sels “de zwarten maaltijd”. S. D. van der Veen skriuw it folgjende oer de Klassikale iterij: Oan it begjin giet it noch, mar oan it ein ........... dan komt wier ek by dizze ‘Toer fan Babel’ de spraakverwarring, mar allinne op in oare wize en yn oare foarmen as by âlds. Dat somlike dûmnys mear dienen dan harren yn ‘e alkohol te ferliezen blykt út it folgjende sitaat. De measte fan de sterk boarreljende dûmnys lieten it by Wyntsje, mar as de sluiers ris optild waarden, soe men ûnder de nettroude dûmnys en widners ek nochal guon fine dy ’t hiel net ôfkearich binne fan Wyntsje’s suster Tryntsje.

(“Doch sa’t ik preekje, mar net sa ‘t ik libje, sei de dûmny doe ’t se him nei it feest yn ‘e kroade thúsbrochten”.)

L. C. 24-2-1890. 

KERK en SCHOOLNIEUWS. 

Aan de 1e Christelijke school te Apeldoorn zijn tot onderwijzers benoemd.

de heeren Schooneveldt te Zuidland en (W. B.) Kroeze te BERLIKUM.

(3-10-1888, Haarlem, huwelijk van Anna Maria Doeglas (< Doekeles) 20 jr, z. b. wonende te Haarlem, d. v. Dirk Doeglas en Anna Louise Homborg, beiden overleden, met Willem Berend Kroeze, geb. Kampen 17- 5-1862, hoofd ener school (C. V. O. te BERLTSUM) zoon Van Hendrik Kroeze en Geertrui Voerman, overleden te Kampen 3 -12-1955. (syn earste frou liet hjir, by har ferstjerren op 27- 8-1889, him in bern nei, t. w. Anna Louise Geertrui.) Hy hertrouwd op 4- 8-1926 met Tjitske Schreuder, geb. te Delfzijl 8- 5-1872, overl. te Kampen 20- 9-1950, uit deze verbintenis (?) geb. te Koudekerke 5 -10-1908 Hendrik Willem Kroeze. 

(De beppe fan Anna Maria Doeglas, t. w. Maria van Dansik, widdo fan Willem Frederijk Homborgh, wenjende yn it Gasthuishofje te Haarlim hie de tastimming ta in houlik net tekene. Wie hja it der net mei iens?)

Sjoch ek ds. T. Dalhuysen fan Wânswert.

L. C. 20-12-1928.

Het 40-jarig bestaan van de school van Ebenhaëzer (C. V. O.) te BERLIKUM.

(In wiidweidich ferslach.)

Sjoch foar it Kristlik ûnderwiis (C. N. S en C. V. O.) it boek:

1868 - 1993 “125 jaar christelijk onderwijs in BERLIKUM.” 

skrean troch Floris Visser.

L. C. 3-11-1934.

ZILVEREN JUBILEUM als hoofd der school.

(Dhr. J.(enne) de Haan, het hoofd der Christelijk Nationale School alhier, (BERLTSUM) vierde gisteren zijn zilveren jubileum.)

L. C. 2-10-1939.

AFSCHEID SCHOOLHOOFD.

(Ôfskie master Jenne de Haan fan de C. N. S. skoalle.)

L. C. 31-8-1985.

SFEER en FLEUR bij afscheid meester Visser.

L. C. 24-8-1957.

G. Nauta, 25 jaar C. V. O. school te BERLIKUM, gehuldigd.

L. C. 1-7-1969.

C. V. O. school Ebenhaëzer te BERLIKUM.

(Advertinsje i. f. m. it ôfskie fan master Gadze Nauta.)

L. C. 5-2-1962.

BERLIKUM kreeg moderne school voor C. V. O. 

(Iepening Herfoarme skoalle oan de Mulseleane.)

L. C. 2-5-1962. 

VEERTIG JAAR onderwijzer jubileum aan dezelfde school.

M.(einte) Brandsma en U.(lbe) van Houten jubileerden gister in Sint Annaparochie. De heer Brandsma is 38 jaar in BERLIKUM aan de C. N. S. (de Grifformearde skoalle) werkzaam geweest en kwam vorig jaar naar de hoofdplaats van het Bildt aan dezelfde school waar de heer van Houten nu onderwijzer is in Nederlands en Engels, nl. de Chr. Nat. U. L. O. school. En zoals de heer Brandsma na een kort begin in Vrouwenparochie steeds in BERLIKUM heeft gestaan, zo is de heer van Houten al die jaren Sint Annaparochie trouw gebleven, waar hij aan de lagere school begon. Beiden bevriend door een huwelijk met een Bildtse vrouw, (freondinnen út Froubuorren) beiden mannen van de Fryske Beweging, beiden “oud-landers” (zoals men op het Bildt zegt) – de heer Brandsma werd in 1903 in Zurich geboren, de heer van Houten in 1904 te Boksum, beiden leerlingen van de thans niet meer bestaande Gereformeerde kweekschool van J. E.van Buuren te Leeuwarden. De heer Brandsma kan uit de woonkamer van zijn nieuwe woning BERLIKUM zien liggen. Toen hij het dorp in 1961 verliet werd hem een verrekijker aangeboden, maar voorlopig behoeft de jubilaris die nog niet te gebruiken, want de band met het dorp der “gerniers” is zo sterk, dat hij nog altijd voorzitter is van de Berlikumer Fûgelwacht en secretaris van de A. R. kiesvereniging in MENALDUMADEEL. “Men rekket der op it lêst biwoartele, ek as men de skiednis fan sa ‘n doarp hwat ken”. Zei deze nieuwbakken Bildtker ons. Aan de dorpsgeschiedenis heeft de heer Brandsma, die voorzitter is geweest van de Krite BERLTSUM van het Kristlik Frysk Selskip, heel wat gedaan. Hij schreef ook het jubileumboek van de Berlikumer veiling-vereniging “de Afslag,” 1899 – 1949. “Ik wie gernier mei” lichtte hij ons toe. De overgang naar de tegenwoordige U. L. O. school was eerst wel even wennen, maar met meer dan 270 leerlingen behoort ook BERLIKUM, zodat ook in dit opzicht de band met het oude dorp niet helemaal verbroken is.

(In soan fan master Brandsma wie letter haad fan de Kristlike legere skoalle “Het Baken” yn Sint Pancras (it eardere Vronen) Hy wie troud mei Jeltsje Wierstra, in dochter fan Jentsje Wierstra út de Bûterhoeke. Dizze Abe Brandsma (1925-2013) hat hiel detaillearre de skiednis fan it betinkingsteken dêr beskreaun dy ’t begjint mei in spesifyk barren yn April 1945. Op 15-4-1945 waard dêr in oanslach dien op in spoarbrêge flakby Sint Pancras mei de bedoeling om it treinferkear rjochting Den Helder lam te lizzen. Hy hat û. o. ek de doarpsskiednis fan Sint Pancras beskreaun. Harren dochter Margriet, berne op 17-7-1957, wie de bekende sjoernaliste fan 1994 oant en mei 2010 foar it N.O.S. journaal mei as stânplak Dútslân en it Alpengebiet (Eastenryk/Switserlân). Hja wie yn de jierren 70 foar de radio begûn te wurkjen en kaam fia de I.K.O.N. letter by it aktualiteiten programma ‘Hier en Nu’ fan de N.C.R.V. Nei in koarte tiid ‘Met het oog op morgen’ stapte se troch nei de N.O.S. wêr ’t se úteinliks yn Dútslân kaam as korrespondint. Hja wennet no yn Amsterdam. In pakesizzer fan Ulbe van Houten, t. w. Dorette van Houten, berne yn 1968, is no dûmny fan de Frije Evangelyske gemeente fan Frjentsjer oan it Noard. ) 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HYGIËNE op SKOALLE.

Master Arend Douma fan o. b. s. “Lyts Libben”:

“Jouke, do moast dyn antlit tenei better waskje.

Ik kin sa sjen watsto fan ’e moarn iten hast”. 

Jouke: “Wat dan, master?”

Master Douma: “Bôle mei nútsjesmoar.”

 Jouke: “Mis master, dat wie justermoarn al”.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 16-5-1935.

Advertinsje: 

JOUKE (Heerkes) van SCHEPEN en TJITSKE (Thijses) IEDEMA

L. C. 10-1-1976.

BERLIKUMER school gaat twee keer per jaar leerlingen toelaten.

Het heeft Arend Douma, hoofd van de (O. B. S.) school in BERLIKUM ruim een jaar gekost, voordat hij van B. & W. van MENALDUMADEEL toestemming kreeg om twee keer per jaar nieuwe leerlingen toe te laten etc. ........ .........

FRANEKER COURANT.

26 oktober 2011 pagina 15.

Ingezonden

Hieke Joostema - Greidanus. (Oer de Stichting Berlikumer Belangen (SBB).

L. C. 26-5-1955

Jongeman uit BERLIKUM ging er met een auto vandoor.

L. C. 21-6-1996

Dode na schot bij verkeerscontrôle onder BERLIKUM.