IT BERLTSUMER TSJERKHÔF

(Gjalt Gerrits Reitsma hie om 1800 hinne al in protte ûnreplik guod yn BERLTSUM. It lân rûn fan Wier nei BERLTSUM de Moddergatsfeart en in stikje de Menamerfear bylâns) Ypeus Gjalts Reitsma, bouboer te Eastermar c. s. besieten noch in protte lân tusken BERLTSUM en WIER de Wiersterfeart oant WIER ta en de Menamerfeart bylâns. (Ik ha in sterk fermoeden dat dizze Reitsma’s (Ypeus Gerrits, Gjalt Gerrits en Ate Gerrits) oarspronklik fan de pleats Oosterwal komme. Ate is hjir stoarn yn 1832. Op 19-10-1809 is hjir ek in frijfeint B. G.(jalt’s?) Reitsma stoarn, 21 jier âld, en ôfkomstich fan Hurdegaryp en yn 1827 ferkeapet in Wilco Reitsma út Eastermar hjir noch in hûs yn BERLTSUM)

Der binne op de skieding by de nije oanliz ek wat beammen mei stronk en al út de grûn helle dat it tsjerkhôf no noch folle grutter liket. Hjir hat op de westkant fan it nije, no mear as trije meter ophege, tsjerkhôfbebouwing west want der kamen fundaminten fan û. o. reade stien te foarskyn dy ‘t by it opheegjen fan it “nije” hôf no noch djipper ûnder de grûn kommen binne te lizzen. Dit sille de fundaminten fan de âlde skoalle (of skoalhûs?) yn it eardere saneamde skoalmastershôf west hawwe. It stie midden yn it skoalmastershôf. By it skoalmastershôf, yn de skoalmasterhaven (ek wol neamd de twadde haven fan it tsjerkhôf.) dêr wie in stalte oan in feart dy ’t dêr oan it tsjerkhôf ta rûn hat. Bewenners út it KLEASTER - ANJUM wei waarden faak, as hja ferstoarn wienen, hjir by dit stalte it tsjerkhôf opdroegen as de lêste reis mei de boat (snikke of pream) gie, sa is my oerlevere troch de âld-koster fan de Herfoarme tsjerke, Hendrik Lourensz. Zwart, (Hendrik en Frânskje) dy ’t ek wer it ien en oare fan âlde doarpsbewenners heard hie w. û. in âld-boer mei de namme de Groot dy ’t earne by de âlde Grifformearde tsjerke oan de Wiersterdyk wenne hat. Neist de âldste skoalle op it tsjerkhôf stienen om 1760 hinne ek noch (doe al!) 3 âlde húskes dy ’t troch de tsjerke ferhierd waarden.

Om efkes wer op niisneamde Gjalt Gerrit’s Reitsma werom te kommen. Hy wie ek eigner fan de grûn fan it “âld tichelwurk” wêrfan Claes Johannes (minnist) yn 1645 en Claes Poopes, boaske mei Grietie Fockes, yn 1675 de tichelbaas wie en noch wer letter yn 1758 Sybren van Gelder. (* mei de dêrop noch oerbleaune wente en de grûn fan it lettere hûs wêr ’t de âld-boer út it KLEASTER - ANJUM, Jan Sybes Hiemstra wenne hat en wêr ’t no syn dochter Henny Wijngaarden - Hiemstra wennet. Dit hûs (A 695) is no nûmere Hôfsleane 74. (it wie troch Reitsma oankocht yn 1830 /31.) Yn 1835 wenne hjir Klaas Eeltje ‘s Schiphof.).

De grûn wêrop de huzen Hôfsleane 60 o/m 72 steane wienen ek fan dizze Gjalt Gerrit’s Reitsma. Syn soan Ate Gjalts Reitsma (**, berne op 24-12-1792 en st. yn 1832 te Hurdegaryp, wie eigner fan de dêr wer efterlizzende greide wêrop ‘t no yn Delfts Read: de “weropbou” huzen (1942 - 1952) Molestrjitte de húsnûmers 1 o./m. it lêste húsnûmer steane. De hiele wyk dus. Foar 1942 wienen hjir yn de fjirtiger jierren trouwens ek al wenten boud. It tsjerkepaad rjochting de Tichelers- of Tsjerkepiip rûn hjir oer dizze greide. In perseel grûn, (A 151) foaroer it tichelwurk oan de oare kant fan de feart, wer ’t no it eardere kafee “De Brug “ op stie, wie earder eigendom fan de tsjerke (diakony). De trochbraak Molestrjitte/Hôfsleane (om 1953/1954 hinne) is yn myn jonge jierren krekt bard. Yn 1700 wienen de erven fan in sekere Regnerus Brevoort de eigners fan it perseel greidlân (2.20.00 ha) A 693 wêrop ’t no de Molestrjitte leit. Yn 2 húzen dêr stiet yn de sydgevel mitsele de jiertallen 1939 en 1947. (Op bgl. de sydmuorre fan it hûs op de hoeke Hôfsleane/ Jac. van Tuinenstrjitte stiet it jiertal 1920 en bgl. op it hûs oan de Túnboustrjitte húsnûmer 14 it jiertal 1956) De namme Giolt Clasen Reitsma, tr. m. Sytse Fockes wenjende op de Gaastmaburen te Hurdegaryp komt yn 1711 al foar by de bou fan de tsjerke dêr.

It begraven yn de tsjerke wurdt yn 1795 ferbean. Mar yn desimber 1813 is it wer tastien. It definityf einde wie mei yngong fan 1- 1-1829. Sûnttiid waarden de deaden op rige en nûmer begroeven. Foar 1829 kaam de deade samar op in frijkommend plak te lizzen. Ek moasten de tsjerkehoven ôfslúten wurde. Yn 1818 joegen de tsjerkfâden fan BERLTSUM, mei goedkarren fan de Hear Grytman fan MENAMERADIEL, al oan in nij grêfregister meitsje te wollen yn de tsjerke en op it tsjerkhôf. Mei it gefolg, dat de eigners fan de grêven oproppen waarden om harren foar 1-10-1818 by de fjildwachter O.(bbe) T.(homas) Westra, boaske mei Antie Douwes, (wenjende oan de Foarstrjitte, no de Buorren) ta te kearjen mei de bewizen fan (grêf)eigendom. Obbe wie de soan fan Thomas Wybes en Hiske Obbe ’s Westra. Foar it opmeitsjen fan it register en it yn oarder bringen fan de grêven soe foar elts grêf 5 stoeren betelle wurde moatte troch de grêf-eigners en de net oanjûne grêven soenen as oan de tsjerke ferfallen beskôge wurde. Der sille ek doe wer hielwat grêfstiennen opromme wêze, sa tink ’t my. Sawol yn as bûten de tsjerke. Op it tsjerkhôf sille fêst net folle stiennen lein hawwe. Dêr hienen de measte minsken it jild net foar om soks betelje te kinnen.

It hôf wie meast greide wêrop gjin fee weidzje mocht, it meande gers waard fakentiden as hea ferkocht oan de heegste bieder. De tsjerke (iepenbiere) skoalle stie ek op it tsjerkhôf en de bern boarten dêr. Om 1903 hinne binne de 7 lêste grêven dy ’t foar it bordes (de haadyngong) fan de Koepeltsjerke leinen, opromme. It tsjerkepaad kaam no fanôf de Buorren rjochtút te rinnen nei de haadyngong fan de Koepeltsjerke ta. Yn 1862, by de oanliz fan de nije stiennen flier yn de tsjerke, binne in protte stiennen romme en op it tsjerkhôf opslein of it doarp ynrekke om brûkt te wurden foar stoepestiennen e. d. Der binne doe ek in protte âlde stiennen op it tsjerkhôf romme.

Om de tsjerke hinne stiet it no fol mei (plm. 1.500 grêven) grêfstiennen, dat wy it ús no hast net mear foarstelle kinne. De diakonije hat in part op it hôf yn gebrûk hân om dêr de minsken, dy it net betelje koenen, begrave litte te kinnen. Op it izeren stek oan it begjin fan it tsjerkepaad steane de wurden “Memento Mori”. (Frij oerset: “tink der oan, datsto ek ienris stjerre silst” of koart sein “Gedenkt te sterven”.) It izeren stek is yn 1991 makke en yn it plak kommen fan de stiennen muorre mei it wite houten draaistek. Hjirfoar stie hjir ek in izeren stek mei itselde opskrift.

Hjir sjogge jo oer it generaal net folle minsken, blommen en baarnende ljochtsjes op it tsjerkhôf. De measte minsken sizze: “Ik ha hjir op it hôf net folle te sykjen”. Allinne op stjêrdata, trou- en jierdei wurde noch wolris blommen, as oantins, nei it grêf op it hôf brocht.

Der hat ek in tiid west, sa heucht it my noch, dat hjir op it tsjerkhôf neist of op de stiennen grêven ek grêftrommels op tsjerkhôf stienen. Dizze kostbere besittings dy ’t tusken 1870 en 1940 by of op de grêfmonuminten delset waarden as útering fan rou en fertriet is tsjintwurdich in selsumheid oan it wurden en binne hjir yn BERLTSUM no ek net mear te sjen. In grêftrommel is in mei in glêsplaat ôfslúten fersinke metalen trommel dy ’t as fersiering op it grêf pleatse waard. Somtiden wie dat by wize fan grêfstien mar somtiden ek as ekstra oantinken. Meastal wie sa ’n rûne trommel folle mei in krânse of takke fan beskildere sinken blêden en porsleinen blommen (stienguod). Der wienen ek wol ovale trommels in omrin. Somtiden waard (foaral yn roomske gebieten) in foto of in winsk tafoege. De trommels wienen oan ’e bûtenkant swartferve, sa ’n 20 sintimeter heech en hienen in trochsnee dy ’t fariearje koe fan 35 oant 100 sintimeter.

Yn it bûtenlân hawwe wy by ús protte reizgjen as gesin troch Jeropa en foarâl yn it súdlike diel dêrfân hiele oare ûnderfinings opdien. It binne foaral yn Roomske omkriten, wêr ‘t de minsken der hiel wat foar oer hawwe om de ferstoarnen te betinken mei blommen en troch it opstekken fan kearsen as neitins. De grûn is dêr wijde grûn. De net-Roomsken en net-doopte Roomske bern kamen elts op in apart dêrfoar bestimd diel te lizzen. Hjir binne alle minsken gelyk.

No ’t ek party minsken harren ferbrânne litte, is der koartlyn oan de Noardside in urnemuorre (columbarium) op it tsjerkhôf oprjochte. It kremearjen is yn 1925 pas legalisearre. Ek is yn 2000 tagelyk by de bou fan in aula oan de Noardside fan it Herfoarmd Sintrum in nij stik oan de Westside fan it besteande tsjerkhôf yn gebrûk nommen wêr’t plak is foar 300 ekstra grêven. Op de webside: Graftombe.nl Begraafplaats BERLIKUM binne alle grêven mei de nammen op it tsjerkhôf oanjûn. It âldste bewarre begraafboek is fan it jier 1845.

Fuotnoaten:

(* Om noch efkes op it boppeneamd “âld tichelwurk” werom te kommen. Yn 1784 is it âlde tichelwurk bûten wurking steld en de hiele ynboel ferkocht. (L. C. 7- 5-1785) Yn 1792 hie Winandus van Assen wer in nij tichelwurk stifte oan de oare kant fan de no saneamde Hôfsleane op it lettere feilingsterrein “De Afslag”. Yn 1814 is Tetman Willem ’s Dijkstra hjir eigner fan wurden. Yn 1836 syn skoansoan Sjoerd Willem ’s Osinga. Yn 1871 Hermanus Alma (** en yn 1873 Auke Gerhard van der Meij. (A. G. van der Meij, stien- en pannenfabriek; hannel yn boumaterialen 1792 - 1916) Nei de stifting fan in tichelwurk yn 1856 troch L. & G. A. van der Meij op it ein fan de Tichelersdyk oan de Menamer/Ljouwerterfeart waard it tichelwurk fan 1792 no wer it “âlde” tichelwurk neamd. It twadde “âld” tichelwurk dus. It lêste yn 1856 stifte tichelwurk hat oant 1937 ta bestien en is doe ôfbrutsen. Yn 1871 wie K. Hager dêr tasker. Herman Alma (de soan fan de Berltsumer notaris Hendrik Willem Alma en de pakesizzer fan Tjeerd Alma, notaris te Menaam.) de tichelbaas, liet yn 1871 yn de simmertiid syn wurknimmers wol keatse om fleisprizen. De froulike wurknimmers mochten doe noch allinne tasjen. Rinse Cornelis Kramer hat oant syn dea ta yn 1933 dit tichelwurk bestjoerd as mastersfeint (tasker) foar L. G. v. d. Meij. (dit wie sûnt 1873 fan A. G. van der Meij) Oare beroppen wiene neist de tasker, de hager, de tichelder en de oen(oven)feint. Der binne noch foto ’s fan dit tichelwurk te sjen. (Hjir hat sûnt 1908 ek in Wietze Kramer tasker west en dy hie û. o. ek in Cornelis en Renze.)

(** L. C. 15-6-1832 De nots. P. J. Mebius ferkeapet finaal op 20-6-1832 it ûnreplik guod út de neilittenskip fan boppeneamde Ate Gjalts Reitsma t. w.: I. een stuk verhuurd kostelijk greidland gelegen te BERLIKUM ten Noorden van het Oud Tichelwerk (no de Molestrjitte). II. Een stuk verhuurd bouwland aldaar aan de Franekerdyk (Kleasterdyk) “De Bylle” genaamd. III. Een stuk verhuurd bouwland mede aldaar “de Lange Drie” genaamd. IV. Een verhuurde hechte en sterke huizinge, grond en tuin aan de Voorstraat (de brede Buorren) te BERLIKUM. Gerrit Gjalts Reitsma ferkeapet yn novimber 1836 it eardere wenhûs en skuorre mei bûthús en steande op it “Ald Tichelwerk” bewenne toch Klaas Eeltjes Schiphof c. s. (A 695) en de derneist lizzende stikken grûn. ( A 694 en A 696.)

(Sjoch op Google: Het levensverhaal van Cornelis Visser, - Spanvis mei û. o. foto ’s wêrop Cornelis Rinse ‘s Kramer (mei in grutte wynflek op it wang) te sjen is. Hy wenne oan de Tichelerdyk op húsnûmer 32. Sije en Sijke Beetstra - Schotanus, ek fan de Tichelersdyk op húsnûmer 20 en Jan en Gryt Wijma - Schotanus fan de Molestrjitte húsnûmer 2. Op it lêste adres wennet no sûnt 2012 Harry (Horatius) Jans Postma.)

L. C. 27-6-1953

Voorlopig asfalt op Achterweg te BERLIKUM.

(De Hôfsleane fan no wie der doe tige min oan ta. Grutte gatten yn ‘e dyk en der wienen noch gjin trottoirs. It waard troch it tanimmend ferkear ek gefaarliker op ‘e dyk.)

L. C. 25-7-1953.

VROEDE VADEREN VERGADERDEN.

..... ..... .... ..... blijkens informatie bestaat de kans, dat de DOORTREKKING van een straat in de Boterhoek (Bûterhoeke/Molestrjitte nei de Hôfsleane) naar de Achterweg in BERLIKUM geen bezwaren ontmoet, zodat deze doorbraak binnen afgeziene tijd tegemoet kan worden gezien. .......... begin Augustus zal met de voorlopige verbetering van de Achterweg een aanvang worden gemaakt.

(De doe saneamde ‘Achteromdyk’, sa heucht my noch as boike fan 8 jier, wie der yndie tige min oan ta. Der sieten tige grutte gatten yn it asfalt. It wie noch earder fanôf 1888 in grindwei.)

L. C. 11-12-1954.

TICHELWURKEN stiene alear oer hiel Westergoa.

Nei 1200 kaam yn Fryslân de bakstienfabrikaazje yn swang. Fryslân is net to tinken sûnder bakstientsjerken op syn terpen, sûnder stinsen yn de midsieuske mienskip, sûnder de steatlike keapmanshuzen yn syn bloeijende stêdden. De bloeitiid fan de 17de en de 18de ieu wie ek de gruttte tiid fan de tichelwurken, al binne der ek yn de 19de ieu wol nije boud lykas der doe âlde ôfbrutsen waerden (lykas ek yn BERLTSUM). As men de kaerten fan Schotanus om 1700 hinne der ris op neisjocht, fynt men tichelwurken oanjown oer hiele Westergoa en in mennichte dêr bûten. Dat wienen it forneamde Wynser (ek wol Stienser) tichelwurk en ien fan it Fliet to Ljouwert. De klaei yn dy omkriten liket tige brûkber west to hawwen, hwant men heart al fan ticheljen op Wilaerd by it setten fan de Âldehouster toer. Mar bewesten de Middelsee en benoarden de marren fan de Súdwesthoeke stienen doe by de fearten lâns de measte tichelwurken yn dy tiid. Wy tinke oan Winsum, oan Harns, oan BERLTSUM, oan Boalsert, oan Makkum, oan Snits wylst letter Frjentsjer (Roordaburg), Keimpetille, de Ryp (Oarebyt), Skinkenskâns en net to forjitten Keningsbuorren by Harns ( der ‘t yn de goede tiid tsien stien hawwe) opkamen. Troch it net mei de tiid meigean, binne in protte stienfabriken teloar gien.

Út in hierkontrakt fan 4 septimber 1554, wêryn sprake is fan 22 pm lân, dat bestiet út de singel mei it dêroan lizzende lân “gaende om wijllen Sicke van Graetnya Hoff” te Minnertsgea, “het tichelwerk met het verdolven landt” en de “Lutke fenne” alsmede het huis en de huisstede by het genoemde tichelwerk, witte wy no ek noch, en dat hiene wy oars net mear witten, dat der by Minnertsgea ek in tichelwurk stien hat en dat hjir ek lân ferdold is. (Is de stien destiids brûkt foar de bou fan de Meinardstsjerke en Lyts Hermana? Wol sa’n 13 miljoen (!) stien, brûkt foar de bou fan it Slot Lyts Hermana, waard der nei de ôfbraak yn 1836 ferkocht.)

NOCHRIS IN OERSICHT yn it koart.

Om 1612 hinne wurdt hjir yn BERLTSUM in Joannes Sipckesz neamd as tichelbaas.

It Âld Tichelwurk fan foar 1651–1785 no bekend as perseel Hofsleane nûmer 76 te BERLTSUM.

-----------------------------------------------------

----------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------

L. C. 5-1-1866

De ondergeteekende berigt door dezen aan hare geëerde Begunstigers, dat zij hare STEENFABRIEK heeft verkocht aan den Heer H. Alma te Menaldum. Onder dankzegging voor het zoo ruimschoots genooten vertrouwen beveelt zij haar opvolger bij hare gewestgenooten ten zeerste aan (De eardere stienfabryk by de brêge oer de Menamerfeart.)

BERLIKUM, 23 December 1865

T. T. Dijkstra, Wed. S. W. Osinga.

ANNO 1679 DEN 28 DECEMBER IS IN DEN / HEERE GERUST DEN EERSAMEN CLAES POOPES / MEISTER TICHELAER TO BELKOM OUT IN SYN 32 / IAER LEIT ALHIER BEGRAUEN / ..........IS ..........HEERE ge / RUST DEN EERBAERE GRYTIE . O . ES......T / 71 STE IAER EN LEIT ALHIER BEGR................/

De widdo fan Claes Poopes, t. w. Griet Fokesdr. troude nei 1679 mei Sybren Cornelis en sette it bedriuw fuort. Sybren Cornelis wie foarhinne boer op Cammingha yn it KLEASTER - ANJUM en syn heit Cornelis Pytters kocht yn 1622 in hûs yn BERLTSUM.

(De pleats Cammingha stiet deunby de pleats De Hûndert en dizze beide pleatsen wienen yn de Midsieuwen yn bestit fan it krekt noch yn de gemeente Menameradiel lizzende Kleaster Anjum.)

(** Foar de aardichheid dit stikje út de Ljouwerter krante fan 25- 7-1871.

Mijheer de Redacteur!

Te midden van het fraaiste weer der wereld hadden wij hier j. l. zondag een echt Friesch volksfeest. Geheel voor eigene rekening liet de heer Herman Alma onder zijne werklieden eene kaatspartij houden, welke, begroet door een aantal vlaggen, bijgewoond werd door honderden toeschouwers. Voor de mannen bestond de prijs in 6 kilogram spek, die, na een hardnekkige strijd, ten deel viel aan F. Dijkstra en P. Hager; de premiewinnaars ontvingen 5 kilo, al de overigen elk 1½ kilogram. De levenlustige jongens betwistten elkander vrolijk en dapper de overwinning, doch ten slotte kregen ook dezen elk eene mooie pijp, ½ kilo tabak of iets anders. De vrouwen en meisjes, ofschoon zij wel is waar niet mede kaatsen, kregen ieder ook een prijs. Van eene goede hoeveelheid bier kon elk naar hartelust drinken, dat de strijders tot nieuwe moed aanwakkerde. Kortom, het was eene vermakelijkheid, die voor het geliefkoosde steekspel der ouden niet behoefde onder te doen. De heer Alma heeft hierdoor op nieuw het bewijs geleverd, dat hij een volksman is; het strekte ten voorbeeld voor alle fabrikanten en werkgevers. Als die heeren, benevens alle kapitalisten, zoodanig meer en meer handelden, er zou gewis weldra harmonie tusschen heer en knecht, tusschen kapitaal en loon tot stand komen. Wij althans danken bovengenoemden heer voor de genoegens en het plezier ons zoo ruimschoots bij die gelegenheid geschonken en hopen, dat hij lang onze patroon mag blijven en nog vele jaren tot nut en welzijn van den werkenden stand moge leven. Ook onze tasker, Kl. H. Hager, heeft alles aangewend, wat tot opluistering van dit feest kon dienen, dat in de beste orde afliep; hij blijve nog lang zijne werkplaats bekleeden met den wensch, dat soortgelijke volks vermakelijkheden dikwijls de kermissen moge vervangen, zult ge mijnheer de redacteur ons met de opname dezer regelen in uw blad zeer verpligten.

De arbeiders van het Oud Tigchelwerk.

BERLIKUM, 19 Julij 1871.

(Der wienen tusken 1854 en 1891 wol tweintich oant sânentritich bakstienfabrikanten yn Fryslân. It tal arbeiders yn dizze takke fan yndustry skommele sawat tusken de 300 en 400 wurknimmers mei útsjitters yn 1874 (1060) en yn 1891 (994). De produksje wie yn it earste plak bestimd foar Fryslân en Hollân. Dêrfoar wienen ek de Eastseelannen ôfnimmers. De Fryske bakstienbakkers gienen teloar omdat hja net mei de tiid meigien wienen. It wie hjir in twadde takke en tsjin de konkurrinsje út Grinzerlân en de fabrikanten, de Grutte Rivieren bylâns, wienen hja net opwoeksen. Om 1900 hinne wie it sa goed as ôfrûn yn dizze sektor yn Fryslân.)

L. C. 9-4-1867.

De ondergetekende, bij Zijne Majesteit ’s besluit van den 14 Maart 1867 no 65 benoemd tot notaris in de plaats van wijlen zijnen Vader den Heer T. Alma, ter standplaats BERLIKUM, brengt bij deze ter kennis aan belanghebbenden, dat hij op heden die betrekking heeft aanvaard en provisioneel zijn kantoor zal houden ten huize van S.(joerd) A.(uke’s) Tolsma alhier.

BERLIKUM, den 2 April 1867.

H. W. Alma, notaris.

NIEUWSBLAD van FRIESLAND

(Hepkema’s Courant) 5 Maart 1945.

BERLIKUM, - Met 1 Maart is tot wijkzuster alhier benoemd zuster Statema van Bolsward.

LEEUWARDER NIEUWSBLAD, 1 Februari 1940

BERLIKUM - 3 Januari. Onder leiding van de heer G.(errit) Jellema kwam begravenisvereniging “BERLIKUM” in jaarvergadering bijeen. De secretaris-penningmeester dhr. P.(ieter) de Geele bracht verslag uit, waarbij bleek, dat de vereeniging in het afgeloopen jaar 27 maal dienst had gedaan voor leden en 8 maal voor niet-leden. Het ledental was met 8 gestegen en bedroeg op 1-1-1940 696. Op 1-1-1939 bedroegen de bezittingen der vereeniging in totaal f. 1578,67 tegen f. 1528,26 op 1-1-1940. Het aftredend lid de heer D.(ouwe) Sj.(oerds) Runia werd herkozen.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 30-10-2006.

Begraven in BEETGUM. De doodgraver vertelt.

VAN GELDER. - Grytie Fockes (Fokes) dr., de widdo fan de op 28-12-1679 yn ‘e âldens fan 32 jier ferstoarne Claes Popesz., mastertichelder wenjende op it âld tichelwurk (A 694), is nei 1679 troud mei Sybren Cornelisz. van Gelder. Dizze hat it tichelwurk fuortset en dêrnei syn soan Cornelis tr. m. Claaske Clases. Sybren syn suster, Aaltje Corn. Folckerts van Gelder wie boaske mei de om 1705 hinne berne Bote (Aebe ’s) van der Veen. (Sybren en Boate hawwe beide tsjerkfâd west.) Sybren en Aaltje hawwe de namme van Gelder oerkrigen fia har beppe Aeltie van Gelder dy ’t troud wie mei Folkert Ernste ’s. Beppe Aeltie har heit wie Corn. Thijssen ‘s van Gelder en skuonmakker fan berop. De sibbe komt oarspronklik fan it Bilt. Dizze Corn. Thijssen ‘s van Gelder hat yn de rie fan MENAMERADIEL sitten (as “mederechter”) en syn namme stiet ek op de grutte tsjerke klok dy ’t yn de eardere krústsjerke fan BERLTSUM hongen hat.

(As de pake fan Folkert Ernstes ek in Folkert E(e)rnstes west hat, kin it wêze dat dizze persoan fâd west is mei Gerrit (Gerold) Nannes oer de bern fan Agge Agges II, neamd yn in akte fan 28-7-1619. Agge Agges II hie in “hûs mei in pleats” steande yn BERLTSUM, wie brûker fan 3 p.m. earmenlân, fan in ½ p.m. tsjerkelân en it fruchtgebrûk fan 11 p.m. boulân wêr ’t Folkert Eerntzen (troud mei Sijke NANNES) en Cornels Arys, beide wenjende te WIER de eigner fan wienen. Agge Aggis syn feestapel bestie út “Thien peerden, zoo goede als quade” doch mar ien ko mei wat jongfee en wat lytsfee. Fierders hie hy trije weinen, twa ploegen en twa eiden. Soe hy in leanbedriuw hân hawwe? De Berltsumer Kuperussen stamme of fan Agge Agges I. Sa sil de namme NANNE ek yn de Kuperus sibbe kommen wêze en noch wer letter troch oantrouwen yn de Osinga sibbe)

L. C. 19-2-1785.

Dr. J.(ohannes) Mebius, Seretaris van MENALDUMADEEL, zal op Maandag den 7e Maart 1785 ‘s Morgens om 11 uur praecys, ten huize van de Castelein Hendrik Everts (Huivingh) te BELCUM publick op een Afbraak Verkoopen: Een Tichelwerk: met de daar aan zijnde lootsen, waar aan een menigte beste Bouwmaterialen zijn, van extra zwaare Balken, Pannen, Steen en Yzerwerk enz. staande onder het behoor van BERLICUM, zynde intusschen nader onderrigt te bekoomen by de Actuarius voorz. en by S. van Gelder ten gemelde Dorpe BERLICUM.

N. B. By de bovengemelde S.(ybren) van Gelder (troud mei Tryntje Wilkes) zijn nog te bekomen, eenige Duizenden beste Nieuwe Steen, van Allerhande zoorten voor een civylle Prys.

(De soan fan dr. Johannes Mebius en Hiltje Ennema, t. w. Mr. Paulus Joh. Mebius, berne te Marsum op 29- 5-1769, abbekaat en notaris te Marsum, wie letter ek Siktaris fan MENAMERADIEL en is te Marsum stoarn op 25- 5-1838.)

FRISIA.

22-6-1928.

WARGA - Onze plaatsgenoot de heer J. L. de Boer, candidaat-notaris, is bij Koninklijk Besluit benoemd tot notaris te BERLIKUM.

L. C. 3-11-1865.

VERKOOP van de STEENFABRIEK te BERLIKUM.

De Notarissen T. Alma te Menaldum en C. H. Beekhuis te Buitenpost zullen, op Donderdagen den 16 November 1865 provisioneel in de Herberg (“de âlde herberch”) bij W.(illem) G.(atses) Haanstra te BERLIKUM, en den 30ste dier zelfde maand finaal, in de Herberg bij S. E. Schiphof aldaar, telkens ten 4 ure na den middag, presenteren te verkoopen:

1. De sedert jaren zeer gunstig bekende, aan de Hoofdvaart (Ljouwerter feart) en de Kunstweg (Hôfsleane) gelegene, in volle werking zijnde STEENFABRIEK, met daaraan verbonden hechte en zeer logeabele HEERENHUIZINGE, TUIN, RUIM ERF, benevens TASCHERSWONING, STAL en WAGENHUIS, KNECHTSWONINGEN enz. enz., staande en gelegen te BERLIKUM, gekwoteerd lett. B no 178. Kad. Bekend BERLIKUM sectie A no’s 848, Erf gr. 19 roede 20 el; 849, Tuin gr. 52 roede 70 el; 850, Tigchelfabriek gr. 5 roede 70 el; 850a , Huis en erf gr. 2 roede 80 el; 850b, Tasschers-woning gr. 1 roede 40 el; 850c, Stalling en Wagenhuis gr. 1 roede 20 el; 1321, erf gr 53 roede en Bergplaats, deel makende van het Kad. Perceel no. 1505, geheel groot 18 roede 70 el.

2. Drie stukken GUARDENIERSLAND, gelegen nabij BERLIKUM, onder het behoor van Sint Annaparochie, grootendeels vergraven Kleiland en gedeeltelijk nog voor één jaar verhuurd, Kad. bekend gemeente Sint Annaparochie, plaatselijke benaming “Nijfenne”, Sectie D onder nummers 358 gr. 77 roede 30 el; 359 gr. 81 roede 90 el en 360 gr. 85 roede 70 el.

Te aanvaarden:

Het perceel 1 den 1 Februari 1866.

Het perceel 2 dadelijk en na expiratie van de huurtijd.

Een en ander eigen aan Mej. de Weduwe S.(joerd) W.(illems) Osinga te BERLIKUM.

Dagelijks te bezichtigen.

Condities te vernemen bij genoemde Notarissen en Mej. de Eigenares (Titia Willems Dijkstra).

AUKE GERHARDS van der MEIJ

A.G. Van der Meij besiet ferskate fabriken, t. w. “De Hoop” yn Harns, stienfabryk “De Nijverheid” en pannefabryk “De Onderneming” yn BERLTSUM en “Nooitgedacht” yn Rie en hâlde kantoar yn Ljouwert. Fan it fabryk yn Rie is bekend, dat dizze giele stien makke. Ek it tsjerkepaad hjir yn BERLTSUM is fan dizze giele stien makke.

L. C. 13-2-1936.

Afbraak boelgoed. BERLIKUM.

Notaris J. de Boer te BERLIKUM zal op Zaterdag 15- 2-1936 ‘s morgens 9 uur bij boelgoed à contant verkoopen: Een groote partij afbraak afkomstig van en aanwezig op het NIEUW Tigelwerk te BERLIKUM als: De geheele oven, ijzeren kruiplaten, enkele kipkarren, plm 150 meter rails, platte en holle kruiwagens, stookpotten etc. ...... ......

L. C. 23-1-1960.

Apart grêfskrif yn Berltsum.

Yn de Berltsumer tsjerke leit in stien foar ûnderskate sibben fan in boerefamylje, dy ’t noch gjin “fan” hie. Op de stien no komt in tige apart opskrift foar, dat tsjut op it from ferstjerren fan in famke fan tsien jier âld. Dat famke hjitte fan “Soetie” en wie in dochter fan Mynthie Claesz.

It opskrift seit:

“ANNO 1629 DE 11 FEBR. STERF SOETIE MYNTHIES DR. OLT INT 11 JAER SONG IN HAER LAETSTE URE DE STRICKE DES DOOTS HADDEN MIJ OMVAEN DOCH ICK RIEP DES HEREN NAEM AL SO AEN O HEER VER(laet mij niet?) IN DESE NOOT EN LEIT HIER BEGRAUE”

De minsklike need, dy ’t sa faken by grêfskriften ûntbrekt, komt hjir nei foaren yn in meidieling oer it úterste fan in bern fan tsien jier.

D.(ouwe) J.(ans) van der Meer, dy ’t dit opskrift meidielt yn syn boek oer MENAMERADIEL, hat fûn, dat it liet, dat Soetie song, foarkomt yn “De C L Psalmen Davids” fan Petrus Dathenus. Dy psalmen waarden doe in protte songen.

It liet (Ps CXVI), de fersen 2 en 3 seit:

De stricken des doots hadden mij omvaen. Ick was beladen met anghsten ter hellen. Ick was in noodt en suchten en in quellen. Doch ick riep des Heeren naem also aen. O Heer verlos mijn ziel uyt deze noot.

In lyts histoarysk “documint humain” dit grêfskrift.

Dizze (grutte sark)stien leit no, nei de lêste grutte restauraasje, lofts foar it doopstek. De oare (grutte sark) stien is fan Folpert Baardt c. s. en leit rjochts foar it doopstek.

Hjirop is it folgjende te lêzen:

Anno 1649 den 9 september is in den Heere gerust d‘ eerentveste en achtbaren Folpert Baardt, secretarius van MENALDUMADEEL, oud in zijn ............ en leyt alhier begraven. Anno 1657 den 14 october is in den Heere gerust d ‘eerbare Sydtske Baardt, huysvrouwe van Folpert Baardt, secr. van Menaldumadeel ......... ende leyt alhier begraven.)

BERLTSUM. Grêfskriften. û. o.

G. 27 Grutte sark; sirkelmedaillons; yn 1 en 3 in hânmerk (221; 2 en 4 nea brûkt.

® Ao 1639 DEN 31 MAY STERF - DE EERSAME IASPER POVWELS OVT INT 72 IAER EN LEIT HIER BEGRAVE - Ao 1636 DE - 31 MAERT STERF D - EERBARE TRINTIE CLASES HUISVROU VA- IASPER POVWELS OVT INT 59 IAER-.

Binnen de râne:

ANNO 1658 DEN (3?) IUNY STERF DEN EERSAME POUWEL IASPERS..........IAER ENDE LEIT HIER BEGRAVEN – ANNO 1660 DEN 11 (H.v.V.: 17) IUNY STERF IANNEKE POUWELS - DE HUISVR........... CONELIS OUT- 26 IAER............. BEGRAVEN - ANNO 1709 DEN 7 NOVEMBER IS IN DEN HEERE – GERUST DEN EERSAMEN LAMMERT PYTTERS OUT - INT 43 IAER EN LEIT ALHIER MET TWEE KINDERS BEGRAVEN - 1731- DEN 1 (H.v.V.: 3) IULY IS IN DEN HEERE GERUST DEN – EERSAME CLAAS ATES OUD 71 IAAR - MIN 21 DAAGEN EN LEIT HIER – BEGRAVEN –

Jasper en Cornelis Paulusz. wennen yn 1613 te Menaam. (Hyp. boek. O 2 side 115).

Hja wienen bruorren fan Adriaen Paulusz. te Marsum en waarden yn 1621 fâden oer de wezen fan Marten Claesz. te BERLTSUM (broer fan Tryntie Claesdr.; fgl. G 34). Poulis Jaspersz., soan fan de Ljouwerter bierbrouwer Jasper Paulusz. en (de dochter fan de minniste foargonger fan Âlde Biltsyl) Tryntie Claesdr. te BERLTSUM trouden (as Minnisten) 18 Juny 1633 foar it gerjocht fan MENAMERADIEL mei Adriaentie Hendricksdr. dochter fan Hendrick Claesz. (Procl. boek A 12 side 153). Hy wie yn 1650 boarger fan Ljouwert (Procl. Bk. A 15 side 73 ) Syn widdo ferkocht yn 1659 lân te BERLTSUM, mar in bloedbesibbene, t. w. Dirck Dircksz. (troud mei Grietie Marten Claesdr.) niaarde (Procl. Boek A 16 side 185). Jasper Paulus wie letter brouwer te Ljouwert. Hy kocht yn 1637 noch Biltlân. Jasper Paulusz. en syn frou Tryntie Klases binne resp. yn 1639 en 1636 te BERLTSUM begroeven.

Lammert Pytersz, soan fan Pyter Lammertsz. en Maeycke Paulus Jaspersdr. te Dyksterhúzen ûnder Bitgum, troud mei Eentie Intsesdr., berne om 1675 hinne, dochter fan Intse Deddesz. en ANTIE HOYTES dr. (Weesbk. I 31 side 336 e. f.) Syn neilittenskip waard yn 1715 ynventarisearre (Weesk. I 41 side 273) en Paulus Pytersz. te BERLTSUM waard as omke fâd oer de 3 wezen, t. w. Antie, Tryntie en Tiets. Lammert Pytersz. wie boer te KLEASTER - ANJUM (Stim-kohier fan KLEASTER - ANJUM, nu. 3 ) en besiiet lân te BERLTSUM (Floreenkohier fan BERLTSUM, nû. 197) De stjerdatum fan CLAAS ATESz. is nei alle gedachten net just ôflêzen. It Quoti-saasjekohier neamt him noch yn 1744. Dirk Andringa (as erfgenamt fan syn mem) erfde in grut part fan it fermogen (Pers. kohier fan BERLTSUM, 1747).

(ANTIE HOYTES dr. boppeneamd is in foarbeppe fan de Runia ’s en in protte oare Berltsumers, wêrûnder dy fan my. W. H. P.)

L. C. 17-7-1771.

Dr. J. Mebius, Secrtaris van Menaldumadeel, zal op Maandag den 22 July 1771 ‘s morgens te 10 uur ten sterfhuize van KLAAS ATES tot BERLIKUM by BOELGOED verkoopen: 7 à 8 Koebeesten w.o. 4 melke, eenige Koemelkers- en Hofkersgereedschappen, alsmede een groote quantant Roode Beyen, Appelen, Peeren en verdere Boomvrugten, verder ‘t geen ten dage der Verkoopinge te voorschijn zal worden gebragt.

Ao 1661 den 18 Jan sterf MARTEN van BAARD lieutenant van een Comp. te voet out 34 jaer ende leit alhier begraven. (Hjir yn BERLTSUM waard foarhinne de Kamp ek wol de “Lieutenants”- of de “Compagny ’s” Camp neamd. )

A.o. 1625 de 2 May sterf de erbare MARGARETHA HARDENSTEIN out 50 iaren en was d ’echte huisvrouwe van Balthasar Stuyfsant i chr dienaer in sijn gemeinte toe BELCUM. Nascentes morimar, morientes vivimus, illud intulit alter Adam, hoc contulit alter Adam. Christe vini, vidi, vince tuis, tibi vincere morti mortuus ut poteras, mortem ab olendus ades. Sic rubra terra siam macula sine –stikje Gryks- et fir mors iurrosa mihi, vitaque Christe sies.

(De grutte sark is te sjen direkt oan de lofterside fan it doopstek.)

Yn de tsjerke:

Elisabeth Petrus Nota. Berne yn 1764. Doopdatum 11-11-1764. Stjerdatum 25-10-1775. Anno 1775 die 25 octobris saivo variolorum morbo tristissimis parentibus crepta est charissima filia ELISABETH NOTA annum agens duodecimum, et hic sepulta est. (oerset yn it Frysk : nei in koarte sykte fan pokken is by de úterst drôve âlders weiskuort de alderleafste dochter Elisabeth Nota, 12 jier âld en leit hjir begroeven)

Yn de tsjerke:

DOUWE (Dominicus) PETRUS NOTA. Berne yn 1755. Doopt op 7- 9-1755. Stjerdatum 25-12-1775. (ds. Nota sil op de 1e Krystdei fêst net preke ha nim ik oan) Anno 1775 die 25 decembris maximo cum parentum suorum cucta variolis obiit optimus juvenis Dominicus Nota, litt: studiosus, anno aetati suae vigesimo primo et sub hic tumolo quiescit. ( is ta grutte smert fan syn âlders oan de pokken stoarn de leafste jongfeint Dominicus (Douwe) Nota, studint letteren, yn de âlderdom fan 21 jier en hy rêst ûnder dizze stien.)

Dizze lêste trije (lytse) stiennen lizze direkt oan de rjochterside fan it doopstek (ek wol neamd it doophek of de dooptún) mei dêrop fjoerfazen. “Ik sil jim dope mei (de) Hillige Geast en fjoer”. (Luk. 3:16)

Den 19 iuni 1708 is in den Heere gerust den eerbaere TRYNTIE IANS, huysvrouw van Ian Harmens, orgelmaeker en organist tot BELCOM, oudt in haar 60 ste iaar en is hier begraven met SES van haar kinderen.

Ao 1796 den 13 may is overleden SYBE Yme ’s SEVENSTER in leeven huisman tot BERLICOM oud zijnde 85 jaar 11 maanden en 8 dagen en leit alhier begraven. (Sybe IJme‘s 5- 6-1710 - 13- 5-1796 boaske mei Grietje Jan’s Brolsma.)

Anno 1678 den 19 september is in den Heere gerust de eerbare AELTIE JANS de huisvrou van Claes Ians de nagelatene weduwe van Iohannes Sybe ’s Andringa oud in haer 48 iaar ende leit alhier begraven.

L. C. 25-2-2003.

RAADSEL grafsteen BERLIKUM opgelost.

Tsjerk Hiddes waard yn 1622 yn Seisbierrum berne. Hy wie in boeresoan, mar keas foar in libben op it wetter. As op 13 juny 1665 luitenant-admiraal Auke Stellingwerf sneuvelt yn de Slach by Lowenstoft, folget Tjerk Hiddes him op. Yn dy hoedanichheid rekket hy in jier letter libbensgefaarlik ferwûne yn de Twadde Nederlânsk-Ingelske oarloch, wannear ’t hy ûnder kommando fan Michiel de Ruyter dêroan dielnimt. Syn praalgrêf yn de Grutte Tsjerke fan Harns is spitigernôch ferlern gien, mar in rouboerd is bewarre bleaun.

Foto: Dirk Harmens Herrema by de stikken stien foar syn wenhûs Bûterhoeke húsnûmer 70. (it molehûske oan it Berltsumer Wiid. Op dit stikje greide foar dit wenhûs waarden op houten rekken altiten de jutesekken fan de N. N. K. droege.)

NOCH EAT OER DIZZE GRÊFSTIEN.

Hjir docht bliken dat de stien fan kaptein Colart letter ek brûkt wurden is as grêfstien foar it echtpear Symon en Taakje. Grêfsarken waarden wol faker brûkt troch oare sibben en somtiden waarden de âlde grêfskriften fuothelle en de nije nammen en data oanbrocht. Wapenôfbyldings fan foarige eigners liet men fakentiden sitte, wêrtroch de kâns grut is dat ferkearde wapens by de ferkearde famyljes teloane komme koenen. Sa hienen sibben ek farianten yn de wapens. De Roorda’s fan Ginnum bgl. hienen in net blyndoeke Moarekop en oaren wer in blyndoeke (*yn it wapen stean. Ek op alliânsjewapens binne somtiden ferskillen te sjen. It kaam ek foar dat de man de efternamme fan de frou oernaam. Sa koe it dan ek foar komme dat in frouljuswapen mei de earn ôfbylde waard en in mannewapen as frouljuswapen mei de liuw. Op in sark yn de Lauren- tiustsjerke te Kimswerd sjogge wy ek sa ’n nuveraardichheid en boppedat sjogge wy ek twa ferskate útfierings fan it wapen HEMMEMA. Yn it grutte alliânsjewapen fan de âlders fan Taco van Heemstra, sjogge wy yn it wapen fan syn mem Ebel Alefs HEMMEMA in LIZZENDE HÛN ôfbylde, wilens har heit in sittend eksimplaar yn syn wapen hat. De Hemmema ’s fan BERLTSUM hawwe in opsteande hûn yn it wapen. Ek de aadlike sibbe Herwey út Ternaart hat in blyndoekte moarekop yn it wapen.

(*Op de Sardinyske flagge steane quattro mori (4 moaren) ôfbylde mei in doek om de holle, earder foar 1999 mei in blyndoek foar de eagen en doe nei lofts sjende.)

L. C. 29-11-1797

Tot onze leedwezen werd onzen jongsten zoon Volkert Mulder, als kadeth hebbende gediend op ‘t Lands Schip van Oorlog “De Vrijheid”, in de zeeslag tusschen de Hollandsche Vloot en die der Engelschen, geleverd op den 11 October laatstleden, het linkerbeen weggeschoten, hij stierf te Yarmouth aan de gevolgen deezer Wonde in den ouderdom VAN BIJNA 14 JAREN.

Franeker, den 25 november.

A. Mulder

OENTZEMA / OANTZIEMA.

Op it tsjerkhôf leit foaroan in ienfâldige grutte sark: nei alle gedachten ôfkomstich út de eardere tsjerke; merkt: 1598 (yn in cartouche) en D L (yn de ûnderrâne); sirkelmedaljons, wêryn manljuswapens; 1. dield; lofts h. ad.; 2. net kenber; 3. nei alle gedachten Oentzema (51); 4. dield mei rjochts h. ad,; lofts trochsnien.

® Ao 1600 DE 18 IUNY STERF / DE EEDELE WYBE V GROVESTEIN GRIETMA OVEr MENALdvMa DEEL / Ao 1598 DE 21 APRILIS / STERF DIE EERBAre IVFFROV HYLCK OENTZEMA Zy HVISFROW /

Net werkenber ôfh. All. Wapens ûnder in kroande helm; helmteken.: 3 strúsfearen (yn it wapen- teken fan it Stamb. Yn elts fan de strúsfearen 3 stjerren, pealsgewize; dizze stjerren ûntbrekke hjir). It fierdere neffens War.

Ao 1660 DEN 30 NOVEMBER STERF GEESKE IANS / DE HUYSVROUW VAN. ......... CLAESSEN OUT / INT. 0 IAER EN LEGT ALHIER BEGRAVEN /

Wybe van Grovestins wenne – krekt as syn opfolger Tierck van Heerma - as Grytman te BERLTSUM, wêr ’t syn frou (jonkfrou) Hylck Pybe Oentzes Oenthiema (de widdo fan Franciscus Hemmius) ferskate eigendommen besiet. Sa fûn bgl. yn 1580 troch Wybe Grovestins, út namme fan syn frou Hylck Oentzema, in ferkeap plak fan in terp te BERLTSUM oan Keimpe van Donia.

(Symon) Claesz. en Geyscke Jansdr. (boppe neamd) wienen “harbargiers” te BERLTSUM.

D. L.: Dirk Lieuwesz. de stienhouwer.

L. C. 23-12-1889

Bij akte van het Kantongerecht te BERLIKUM van den 14 December 1889, behoorlijk geregistreerd, is aan Laurens Gerhardus van der Meij, oud 20 jaren, zonder beroep, gedomicilieerd te BERLIKUM handlichting verleend voor het huren eener Steenfabriek en het exploiteeren en drijven van dien, het koopen en verkoopen van steen en bijbehoorende Materialen en het uitoefenen van zoodanige bedrijven als voor dat exploiteeren dier Fabriek noodzakelijk zijn en het beschikken van zijne inkomsten dienaangaande.

Voor extract conform Schonegevel, griffier.

L. C. 29-7-1879

Door vertrek van mijnen Zoon naar elders (Ljouwert) wordt tegen matigen prijs te huur aange boden: Een ten vorigen jare nieuw gebouwde Huizinge, solide en net, voorzien van alle mogelijke gerijflijkheden, benevens Tuin en Bleek, staande te BERLIKUM aan de hoofdvaart naar Leeuwarden. Dadelijk te aanvaarden. Te bevragen bij den eigenaar L. A. van der Meij, Houthandelaar aldaar. (wenhûs Tichelersdyk húsnûmer 4.)

L. C. 17-4-1911

HEERENHUIS

Te huur een Heerenhuis met tuin en Stalling aan de Steenfabriek te BERLIKUM, thans bewoond door mej. de wed. Lettinga. Te bevragen bij A. G. van der Meij, steenfabrikant, Willemskade Leeuwarden.

(It Heerenhûs waard al sûnt 1879 en 1893 ferhierd en is yn 1916 ôfbrutsen .)

.......................................................................................................................

L. C. 2 maart 1916.

Notaris Wachter te Leeuwarden zal publ. verkopen op dinsdag 7- 3-1916 om 7 uur bij J. De Jong in café “Spoorzicht” te Leeuwarden: De in vollewerking zijnde pannenfabriek “De Onderneming” te BERLIKUM, met erf droogloodsen, turfschuren, 6 woningen, machines, ovens, persen, bakken, gereedschappen, pantafels, schragen, kruiwagens, planken, pramen enz. aan den weg naar Leeuwarden en het vaarwater, groot 94.21 are, tot heden in exploitatie bij de N. V. voorheen A. G. van der Meij te Leeuwarden, welke fabriek steeds en met succes een alom zeer gunstig bekend produkt heeft voortgebracht.

L. C. 14 april 1916.

Afbraak

Te koop op afbraak eene partij beste materialen van de af te breken Pannenfabriek te BERLIKUM w. o. 3 loodsen, lang 40 meter, breed 7 meter, 2 loodsen lang 6 meter, breed 7 meter. Plusminus 60.000 gegolfde, geribde en holle roode pannen, 300.000 rode en gele steen, balken, 32 holle en platte kruiwagens, 6 houten pramen, juffers, latten, schroten, deuren etc. etc.

Út it GEMEENTELIJK CONTACT. 2e jiergong nûmer 3 fan septimber 1970 lêze wy:

Steen- en Pannenfabriek te BERLIKUM.

Daan (Daniël) de Jager gaf ons een interessante beschrijving van de Stoomsteen- en pannen-fabriek “De Nijverheid” te BERLIKUM, waar hij van 1912 tot 1917 als machinist werkzaam is geweest. Deze fabriek was eigendom van de N. V. voorheen A. G. van der Meij en uit de brief van de heer De Jager blijkt dat in deze fabriek langs machinale weg metselsteen werd vervaardigd. In maart 1912 nam men ook de productie van dakpannen ter hand. Dit laatste heeft echter niet zo lang geduurd, want op 1- 1-1917 werd de fabriek gesloten. Gebouwen en terreinen werden verkocht aan de Veilingvereniging “De Afslag“ te BERLIKUM, die deze liet inrichten tot marktterrein. De huidige veilinggebouwen staan nog tot 2012 op het voormalige fabrieksterrein en zullen dan worden afgebroken.

(Gooike Bijlsma wie oant 1906 mastersfeint op dizze stienfabriek en hat destiids hiel wat jongelju yn it fak oplieden w.û. de Berltsumers Frans Faber, Sietse Bosma en Auke van der Wal en in protte oaren. Daan Joh. de Jager wie letter oannimmer yn it oanlizzen fan wetter- en gasbuizen.)

L. C. 27-4-1928

Aan den heer R.(inze) (Cornelis) Kramer, tasker aan de steenfabriek te BERLIKUM, is op zijn verzoek eervol ontslag verleend, terwijl in zijn plaats is benoemd de heer D.(ouwe) (Aukes) Idema.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 30-3-1916

TERREINEN TE BERLIKUM.

Notaris Wachter te Leeuwarden zal op 4-4-1916 finaal verkoopen: Het bij uitstek gunstig aan weg en water gelegen terrein te BERLIKUM, waarop de steenfabriek “De Nijverheid” met verdere opstallen als: heerenhuis, stal, wagenhuis, woningen enz. aan de Leeuwardervaart en de Kunstweg (Hôfsleane) groot plm. 94.22 m2. De inventaris kan, indien gewenscht, worden overgenomen 10% beneden gedane taxatie. Bod fl. 11.289,- etc. ...... ......

De op het bovengenoemde terrein aanwezige 1.000.000 steenen zullen binnenkort bij boelgoed publiek worden verkocht. (L. v.d. Meij, sûnt 1889 eigner fan it yn 1857 stifte Tichelwurk te Rie, (wêr’t no de Nieuweweg rint) hat dizze doe yn 1916 ek ferkocht.)

Notaris Wachter.

(Hjir op dit terrein is dêrnei de Berltsumer feiling “De Afslag” kommen te stean.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 11-11-1916

AFBRAAK en BOOMEN te BERLIKUM

G. Heeringa, deurwaarder te BERLIKUM, zal op dinsdag 14 november 1918 ‘s namiddags 6 uur ten huize van T. Westerlaan te BERLIKUM publiek à contant, verkoopen, om af te breken: Een zeer hechte DROOGSCHUUR, lengte plm. 50 meter en breedte plm. 18 meter, met pannen gedekt, voorzien van ijzeren spantwerk en beste gebinten; een GEBOUW waarin 3 woningen en houten HOK. Voorts om te rooien: 18 BOOMEN (in hoofdzaak linden) en eenige vruchtboomen. Een en ander aanwezig en te bezichtigen op het terrein van de voormalige steenfabriek te BERLIKUM. Inlichtingen te bekomen bij den deurwaarder bovengenoemd.

L. C. 25-8-1933

ADVERTINSJE

Geef hierbij kennis van het overlijden van mijn zeer geachten vriend R.(inze) C.(ornelis) Kramer, die bijna 40 jaar lang met trouwen plicht mijn steenfabrieken te BERLIKUM als meesterknecht bestuurde. L. G. van der Meij. Leeuwarden, Augustus 1933

WEROM BINNE DE MEASTE DAKPANNEN READ?

Eartiids koenen der allinne mar reade dakpannen makke wurde. Yn Nederlân waarden dakpannen makke fan rivierklaai. It izeroksyde kleuret de pannen ûnder it bakken read. Yn de 17e ieu pas waard ûntdutsen hoe ’t donkere dakpannen makke wurde koenen. De metoade: in part fan ‘e soerstof ûnder it bakken ûntskuorre. Dat die men troch in (tige) grutte mannichte brânstof te brûken, en de oen ôf te slúten dat der gjin nije soerstof by koe. Sa kleuret it izeroksyde yn de klaai blauswart. Omdat der mear brânje foar nedich wie, wienen dizze dakpannen wol djoerder en dêrtroch ek wat sjieker. Tsjintwurdich kinne wy dakpannen yn prinsipe yn alle kleuren fan de reinbôge meitsje. Dochs kieze minsken noch fakentiden foar read. Hjoed de dei is dat lykwols net ûnûntkomber, mar in kwestje fan smaak en tradysje.

L. C. 9-6- 1923.

UIT DE HAND TE KOOP.

Pakhuizen (voormalige vlasfabriek) te BERLIKUM. Het voormalig fabrieksgebouw gelegen aan spoor en groot vaarwater. Te bevragen bij P.(ieter) en M.(inne) (Ruurds) Braaksma te BERLIKUM. Desgewenst is de gehele fabriek ook te koop met of zonder inventaris.

(Oan de Pôlle by de Berltsumer feiling.)

L. C. 31-3-1978.

BOUW NIEUWE VEILING BEGONNEN.

L. C. 7-9-1977.

Oud-tuinbouwman S.(ybren) J.(itze) van Tuinen (73) overleden.

L. C. 21-10-1831.

Na eene kwijnende ziekte van eenige maanden, werd heden morgen door eenen zachten dood van ons weggenomen RENSE ANSKES de GROOT, Landbouwer en Kerkvoogd, alhier, in den ouderdom van 59 jaren en ruim 6 maanden. Zijn afsterven is bedroevend voor mij, die omstreeks 10 ½ jaar met hem in den echt heb mogen leven, gelijk voor zijnen Zoon en Behuwdzoon, doch wij eerbiedigen in dezen het altijd wijze en goede bestuur van Hem, die al onze lotgevallen regelt, terwijl wij ons van de deelneming der Vrienden en Bekenden van den waardigen Overledene ten volle verzekerd houden.

BERLIKUM, den 10 Oct. 1831.

Pietje Wigles Westra, Wed. R. A. de Groot.

Mede in naam van des Overledenens Zoon en Behuwdzoon.

(Pietje Wigles Westra,berne om 1770 hinne, wie earder troud west mei Jan Pieters Pieterzen, berne om 1770 hinne, boer en keapman te BERLTSUM)

Noch eat fûn oer Jan Pieters Pieterzen:

Jan Pieters Pieterzen, hy onderteekende samen met de andere leden van het plaatselijk bestuur van BERLIKUM een document betreffende de belasting op wijn en andere dranken, Brood, Turf op het gemaal enz. ........ ........ jaar 1814. (4.)

Jan Pieters Pieterzen, hy onderteekende mede als Lid van de Gemeenteraad van BERLIKUM een brief aan de Gouverneur van Friesland, betreffende geleverde paarden enz. enz 1816. (2)

Jan Pieters Pieterzen. T.(etman) W.(illems) Dijksma (moat Dijkstra wêze), Schout van BERLIKUM, schrijft in een door hem getekende brief dat Jan Pieters Pieterzen, koopman en boer te BERLIKUM, er zijn voldoende redenen om van het driemaal ‘s weeks excerceren tot het zich eigen maken van de Landstorm uit hoofde zijner bezigheden, zoo aan dezelve boerderij enz. enz jaar 1814. (3.)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 11-11-1811.

TE HUUR, by beslotene Briefjes, voor den tyd van zeven jaren: Een uitmuntende ZATHE en LANDEN, met Huizinge en Schuure cum annexis, staande en gelegen onder den Dorpe Sint Anna Parochie, dog naby BERLIKUM, groot naar naam en faam 37½ Morgen en 16 Roeden Bouw- en Weiland, belast met Verponding en Gemeente Omslagen, thans by Rinse Anskes (de Groot) en Maartje Clases in Huringe en gebruik. Petri en Mei 1813 vrij te aanvaarden.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(Rinse Anskes hat de efternamme de Groot fan de syn op 15-4-1792 te BERLTSUM troude en fan Sint Anne ôfkomstige frou Maartje oannommen. Hy is letter yn twadde boask op 23-5-1821 troud mei Pietje Wigles Westra, de widdo fan Jan Pieters Pieterzen. Rinse Anskes de Groot wie yn 1832 bouboer op it pleatske Wiersterdyk húsnûmer 3 (A. 562 boud yn 1878) en letter syn soan Klaas Rinses de Groot, wêr’t Alje en Janneke Mulder no wenje.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 20-11-1855.

De eigenaars van Graven op het kerkhof te BERLIKUM worden opgeroepen, om zich vóór den 20 Dec. 1855 te vervoegen t. h. v. den Houder van het nieuw aan te leggen Register der Graven, den Onderwijzer R.(omke Meindert ’s) van Reenen, ten einde aldaar bewijs van eigendom te ontvangen. De Graven, voor welke zich geen eigenaars opdoen, zullen beschouwd worden als aan de Kerk te zijn vevallen.

Namens de Kerkvoogden,

K.(laas) R.(inses) de Groot. Adm.

L. C. 23-2-1838.

Een zware slag heeft ons getroffen. Onze oudste Zoon RENSE, werd ons heden door den dood ontrukt. Eene hevige ziekte van weinige dagen maakte en einde aan zijn, ons zoo dierbaar leven. Bijna tien jaren oud, was hij de vreugd van ons leven; en wij hadden gegrondde hoop, dat wij aan hem veel vreugde beleven zouden. Maar God nam hem weg. Hij sterke ons, om deze zware beproeving Christelijk te verduren!

BERLIKUM, den 12 Februarij 1838.

K. R. De Groot.

M.(artha) de Groot, geb. Heeres.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 19-7-1844.

Familieberichten

Na het verlies van ZES Kinderen, werden wij heden op nieuw in diepen rouw gedompeld, door het overlijden van onzen jongsten zoon JETZE. Hij bereikte slechts den leeftijd van een jaar en 6 weken. Elk ouder hart gevoelt hoe zwaar ons dit valt, en bidde met ons, dat God ons sterke om ook deze bezoeking Christelijk te verdragen.

BERLIKUM, den 10 Julij 1844.

K. R. de Groot, M. de Groot, geb. Heeres.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 13- 2 -1863

Mr. Schonegevel, Griffier te BERLIKUM, zal, t. v. v. H. H. Kerkvoogden aldaar, op Maandag den 23 Febr. 1863, des v. m. 11 uur op het Kerkhof te BERLIKUM, tegen gereed geld, veilen: 54 zware Esschen -, 19 zware IJperen boomen en 1 zware Linde boom. Benevens de takken van dien.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 3-5-1901.

Uit de Provincie.

BERLIKUM. 1 Mei.

Met 13 Mei a. s. treed hier een nieuwe regeling in werking met betrekking tot de begrafenissen. Onlangs nl. is een (begrafenis) vereeniging opgericht, die zich ten doel stelt “door het heffen eener jaarlijksche contributie van haar leden, hun overledenen kosteloos op waardige en plech tige wijze ter aarde te brengen”. De jeugdige vereeniging vindt algemeen bijval. Verreweg de meeste hoofden van gezinnen hebben zich aangesloten, zoodat het binnenkort met de oude regeling, de BUURT DIENSTEN, (de burenplicht) wel voorgoed gedaan zal zijn.

L.C. 2-7-1990

BERLIKUMER stierf niet bij aanval op vliegveld.

LEEUWARDEN - In “Sneon & Snein” van zaterdag stond in de Leeuwarder Courant vermeld, dat op zaterdag 27 juli 1940 de 31 jarige Theunis Stroop uit BERLIKUM om het leven gekomen is als gevolg van een Engelse bombardements aanval op het vliegveld Leeuwarden. Dat is volgens Klaas (Holstes) Meijer niet juist. Loodgieter Theunis Stroop is die julimorgen in 1940 omstreeks kwart vóór negen bij werk aan het koepeltje van de Hervormde kerk in BERLIKUM uitgegleden en van het ronde dak gestort, (en op it tsjerkhôf te loane kommen) waardoor hij dodelijke verwondingen opliep. Meijer, toen electriciën in BERLIKUM, herinnert zich, dat hij Stroop de vrijdags tevoren boven op de kerk geholpen heeft en toen nog tegen hem gezegd heeft, dat Stroop beter geen klompen kon dragen. Dat was gevaarlijk bij dit soort loodgieterswerk, gezien de glibberigheid van de goten van de kerk. Toch is Stroop de volgende dag weer op klompen in de goot aan het werk gegaan. Toen moet hij zijn uitgegleden. Het in BERLIKUM wel gehoorde verhaal, dat Stroop geschrokken zou zijn door een laag overkomend vliegtuig, dat een aanval deed op het vliegveld en daardoor zijn evenwicht moet hebben verloren, ontkent Meijer met klem: “Der wie gjin fleanmasine”.

(Theunis Stroop wie nog mar 3 jier troud en wenne midden yn de Buorren yn BERLTSUM. (no de Fa. A.(ugustinus J.(acobus) Wetting en Znn. op húsnûmer 86 - 90.) Hy wied berne te Âldeboarn as soan fan Geert Stroop en Sytske Vlieger. Hy is oan syn ferwûnings yn Ljouwert deselde dei noch ferstoarn. Hja hienen (noch) gjin bern.)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 29-7-1940.

Met leedwezen geven wij kennis van het plotseling overlijden ten gevolge van een droevig ongeval, van onze vriend en buurman TH. STROOP, in den ouderdom van ruim 30 jaar, echtgenoot van G. van der Veen.

BERLIKUM, 27 Juli 1940.

D. R. Schiphof.

B. Westerlaan.

M. J. Palma.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 6-11-1936.

HET KLOKLUIDEN te HARLINGEN.

Overdracht van de gemachineerde lui-inrichting.

De lui-inrichting van de Raadhuistoren te Harlingen geëlectrificeerd. Om half negen kwam het bijna voltallige comité ten gemeentehuize bijeen om de plechtige overdracht te verrichten. Mede waren aanwezig de heeren Meijer, van BERLIKUM, vervaardiger van de nieuwe lui-inrichting, alsmede de heeren S. J. Prummel. Directeur van het gewestelijk electriciteitsbedrijf en technisch adviseur van het comité., J. W. Janssen, chef-monteur bij dat bedrijf, die het electrisch contact tusschen het uurwerk en de luidinstallatie heeft ontworpen en tot stand gebracht ....... ....... dat aan de heer S. de Haan te BERLIKUM opdracht kon worden gegeven de mechanisatie ter hand te nemen. De heer de Haan werd echter ongesteld en is overleden, waarna het technisch bureau K.(laas) H.(olstes) Meijer te BERLIKUM de opdracht overnam. ........ ......... gistermiddag waren wij in de gelegenheid een kijkje te nemen in den toren, waar de heer Meijer ons de werking van den door hem vervaardigden motor met toebehooren uiteen zette ......... .........

L. C. 15-8-1940.

Loodgietersbedrijf annex Winkel in Huis Houdelijke Artikelen heeft overgedragen aan.

L. S.

Ondergetekende deelt aan het geachte publiek van BERLIKUM e. o. mede, dat zij m. i. v. heden haar loodgietersbedrijf annex winkel en huishoudelijke artikelen heeft overgedragen aan den heer G. R. Mollema te Franeker, met dank voor het genoten vertrouwen.

Hoogachtend, Wed. T. Stroop, BERLIKUM.

Als uitvoerder in dit bedrijf is daar aangesteld de heer T. Wetting, (Augustinus Jacobus) die reeds geruime tijd bij hem in het bedrijf werkzaam is geweest tot volle tevredenheid van de cliëntele.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DE ÂLD TOER.