Embedded Files
BERLTSUM hat trije pipen hân t. w. de Hemmemapiip, de Grúzepiip yn de Buorren en de saneamde Tichelers- of Tsjerkepiip.
De HEMMEMA PIIP wie de oergong tusken de Krússtjritte (yn de 18e ieu de Nijestrjitte neamd) en de Wiersterdyk (destiids de Grienedyk, de Hegedyk of ek wol de Rydwei nei Wier neamd). By dizze oergong stiet no it pleatske Wiersterdyk húsnûmer 3 wêr ’t it gesin fan Alje Mulder yn wennet. Earder stie hjir ek in wynmûne, in nôtmûne dy ’t bekend wie as: “de mûne op it Noard”. Dat hjir al jierren lang in mûne stien hat blykt út it Backersboek (1542 - 1799). Út in wandelbrief d. d. 1656 (in akte fan ruiling) blykt dat in hûs en mole te BERLTSUM belêste mei de “erf”tsjintberens yn ‘e foarm fan it frij mealen foar de húshâlding fan Duco van Hemmema dêr, tusken Herre Lolles, mounder dêr, syn frou Syuike Pytters en syn soan Geryt Heeres oan de iene en Duco van Hemmema oan de oare kant ruile wurdt. Dêr wurdt in op 26-4 -1687 ynskreaune Johannes Haye ‘s Sinnema yn neamd as “molenaar op het Noord te BERLICUM”. In dei dêrfoar wie Johannes yn Ljouwert kommen te wenjen. (Boargerboek d. d. 25- 4-1687). Hy wie de soan fan Haijo Suffridus Sinnema dy ’t hjir fan 1651 - 1666 bakker wie. Hy wie ôfkomstich fan Seisbierrum en is op 13-5-1660 te Wurdum troud mei Riemcke Joannesdr. ôfk. fan Wurdum en earder yn 1653 mei Jisk Heeres fan BERLTSUM. Haijo is fanôf 1670 vroedsman yn Warkum. (ôfstammelingen binne û. o. de Berltsumer Bontekoe’s en Douwe Annes Sinnema de man fan Froukje fan Jan Lolke ’s Lolkema en Anna Jans van Dijk). Bakkers dy ta in bakkersgilde yntrêden binne út BERLTSUM, wienen û. o. ek in Meinte Tinnardts (23- 2-1627), in Pieter Frerks (Freerks) (29- 4-1630), in Piter Alberts (13-5-1630) in Wilbrand Cornelis (24- 5-1630), en in bakkersgesel Marten Martens yn 1627 tr. m. Tryntie Oenes, de widdo fan Birde Gatses fan Ljouwert ôfkomstich (5- 8-1633) west, d. w. s. hja wienen yn BERLTSUM berne. Yn de 16e ieu waarden boppedat in hiele tiid ek neist de bakkers de mounders registrearre. Op 28- 5-1709 wie dat û. o. in Jacob Ottes van der Meulen en op 29- 6-1730 in Nollius Hajonides (Nolke Haaije ‘s) van der Meulen. Hja wennen dus by de mole (meule) de Phoenix op it Sud-Fliet en namen dit oan as skaainamme. De lêstneamde is in neikommeling fan de âld-Berltsumer dûmny Nollius Hajonides. As yn 1672 in Haye Sinnema út Warkum ferstjert, as eigner fan niisneamde “wynmûne op it Noard yn BERLTSUM”, wurdt dizze mûne ferkocht troch de meiregearjende boarger fan Warkum, Sybrand Baucke ’s Osinga (notaris) mei de omskriuwing: de windmolen, huis en schuur op het Noord te BELCUM. De soan fan dizze notaris t. w. Livius Osinga wie letter notaris op ‘e Ryp en boaske mei Suzanna Schik, de suster fan Johan Caspar Schik, siktaris fan MENAMERADIEL. (Sjoch it boek: MENALDUMADEEL, 2000 jaar leven in een Friese gritenij fan David Hartsema, side 57 en f. f.). Yn 1630 is in Joannes Haie ‘s Sinnema, fan berop bakker en berne yn BERLTSUM, boarger fan Ljouwert wurden. Dit soe in soan fan him wêze kinne. Hjir wenne om 1681 hinne ek in Symen Douwes as mounder. Hy ferkocht op 1- 1-1681 in hûs mei oanboud grôthûs oan de w. s. Bredeplaats (no Kl. Bredeplaats húsnûmer 16) te Harns. Midden yn de Buorren fan BERLTSUM wie in piip, de piip yn de saneamde Grúsert, ek wol neamd it Grúske (het Gruisje) of de Griet(man)sleat.
(Út in resolúsje fan 19-3-1637 blykt dat in (nôt)mounder net tagelyk it fak fan bakker útoefenje mocht. Ek waard op 13-8-1701 opnij troch Deputearre Steaten ferbean dat mounders tagelyk ek bakker wêze mochten.)
Yn 1894 /95 is de GRÚZE PIIP noch fernijd wurden. Dizze rûn fanôf de Krússtrjitte efter de Buorren lâns ûnder de Kampsterbrêge troch rjochting Buorren, ûnder de piip yn de Buorren troch, rjochting Hôfsleane oan it hok fan Oene Onijdus Born ta. Dit hok stiet tsjinoer it hûs fan Arie Hendrik ´s Posthumus, Hôfsleane húsnûmer 61. (S. K. van Gelder hat dit hûs yn 1884 bouwe litten. Sjoch de op in krekt boppe de grûn mitsele bakstien lofts ûnder by de foardoar - net mear sa dúdlik te ûnderskieden - ynkerve inisjalen S.K. v. G. 1884) Oan de Grúsert stie ek it koartlyn ôfbrutsene Feerhûs, wêr ’t letter de yn BERLTSUM wrâldferneamde “Yep fan de Piip” (Yep Tjitte ‘s de Jong) yn wenne hat. Hjir stiet no de yn 2009 nijboude dûbele garaazje. De Kool sibbe hie oan de Grúsert (Piip de húsnûmer 7 en 9), wêr ‘t Otto Rintje ’s Rekker no wennet, in timmerwinkel. De Koalen (Andele, Engele Kool) en de Nijenhúzen (Ulbe, Tjeerd) fan BERLTSUM binne oarspronklik ôfkomstich fan Makkum, hja wienen skûtmakkerslju en koenen yn BERLTSUM wurk fine (en hjir ek mear fertjinje? ) op ien fan de trije skiphellings dy ’t BERLTSUM doedestiids ryk wie. Hja binne hjir begjin de 19e ieu kommen te wenjen. Letter binne hja foar harsels in timmerbedriuw begûn yn it doarp. Yn de timmerwinkel fan Koal wenne letter, as lêste timmerman, Evert Sjoerds Wijnalda, troud mei B. Miedema en dêrnei Rintje Baukes Rekker. Oan de Grúsert stie ek de eardere brouwerij (tusken de no dimpte Grúsert en de Brouwerssteech), no bekend as “It Piipskoft”. Letter hat dêr û. o. it sûkereifabryk ynsitten fan Klaas van Gelder en letter van L. IJ. Brouwers. Ek stie hjir by dizze piip yn de Buorren (no Buorren húsnûmer 60, it winkeltsje fan de famylje Doldersum mei in protte guod út de âlde tiid”), foarhinne de herberch (Kafee-Loazjemint) mei de namme “Het Metalen Kruis”. De muorren fan dit pân sitte dêr noch metersdjip yn de grûn. De Berltsumers koenen sa fanút de pream wei de herberch ynstappe om in slokje te nimmen. Hjir wenne oan it ein fan de 19e ieu it gesin Durk Gerben ‘s Visser yn. Hy wie ôfkomstich fan Jirnsum, loazjeminthâlder, en boaske mei in âld-muoike fan myn beppe Alida Johs. Fokma. Beppe is dêr letter as jongfaam by de dochter Klaske fan dizze âld omke en muoike kommen te wurkjen. En troch har wer harren jongere susters Janke en Jeltsje Johs. Fokma dy ‘t letter wer boaske wienen mei Sybren Marten ‘s Kuperus en Wybe Jan ‘s van Dokkumburg. De saneamde Vissersteech docht jin noch oan him werom tinken. Dizze steech is tusken de huzen yn de Buorren no mei de húsnûmers 52 en 66. Boppe op it húsnûmer 60 wie doedestiids in grutte romme boppeseal mei in apart toaniel. Gerrit, de soan fan Durk Gerben ’s Visser hat ûnder yn de kelder letter ek noch in skildersbedriuw hân. Begjin 1900 is it pân ferkocht. Folle letter hat hjir Sytse Jan ´s Bosma (Sytse en Hinke) wenne dy ’t dêr in tsiiswinkel yn hân hat. De Grúsert yn de Buorren wie fan âlds de skieding tusken de beide “doarpkes” Tuytgum, Tuutghum (1479) Wtgum (1470) Tútgum, Útgong) en BELCUM, (Berlaheem (1476) Berltiem (1496) Berltjem (1470) BELKOM, BELCOM, BERLICHEM, BERLICOM, BERLIKIM (1491) BERLICUM, BERLIKUM.) De âlde (hege) strjitte dy ’t troch BERLTSUM rint wie bekend as de Buorren (de Buurt, het Gebuurte, de Straat, mar waard somtiden ek wol it Tsjerkepaad neamd.). Dizze rûn fanôf de Bitgumerdyk (ek wol de Hege- of de Grienedijk of de Rijdwei naar Bitgum neamd) oan de Grúsert ta. Fanôf de Grúsert nei it tsjerkhôf ta wie de (hege)strjitte bekend as de Foarstrjitte (de Voorstraat). No is de eardere Hoofdstraat (Buorren) opdielt yn de nammen Hem memaplein, It Skil en de Buorren. De Foarstrjitte of Voorstraat wie yn tsjinstelling ta de Buorren of Buurt folle breder en rommer bewenne. Allinne de Buorren wie befluorre. Alle oare paden *) en wegen net. Dit wienen modderwegen en binne pas nei 1888 ferhurde grintwegen wurden. (Ik bin ek tsjinkommen: siatutanda hodie (hjoeddedei situearjende) Vtganga feu (of) Belcum.)
De 3e piip wie oer de Menamer- of ek wol Ljouwerterfeart neamd. (De Ballens rint fan Menaam nei Ritsumasyl ta.). Dizze stiennen piip, ek wol de TICHELERS- of de TSJERKE PIIP neamd, wie eigendom fan de Herfoarme tsjerke. De fiskerij yn dizze piip waard troch de tsjerkfâdij ferhierd. Jo koenen fanôf de Buorren oer it tsjerkhôf en dan oer de tsjerkhôfstille en dernei nochris oer de stiennen tichelerspiip of tsjerkepiip oer in paad, de saneamde “blauwe hikke” om, om nei de Frjentsjerterdyk, no de Kleasterdyk neamd, te kommen en dan fia de saneamde Munneketille yn it KLEASTER - ANJUM rjochting Rie/Frjentsjer. It paad kaam út by it hûs Kleasterdyk húsnûmer 22 wêr ´t Jan Joostema no mei syn gesin yn wennet. De dyk fan BERLTSUM nei Frjentsjer is letter yn 1857 ferhurde. (yn in doe saneamde “keunstwei”). By it ferbreedzjen fan de Ljouwerter- of Menamerfeart yn 1841 (foar de ferbettering fan de skipfeart en útwettering) is de stiennen Tsjerke- of Tichelerspiip ôfbrutsen en ferfongen troch in houten brêge. Letter is dizze brêge oernommen troch de Gemeente MENAMERADIEL omdat de houten brêge in protte ûnderhâld ferge en it ek net alderearst in tsjerke mar in doarpsbelang wie om it doarp út komme te kinnen rjochting Frjentsjer. De brêge is letter opskood rjochting it feilingsterrein tusken no de Hôfsleane en de Kleasterdyk, wêr ’t earder in heechhout wie en waard “de nije brêge” neamd. Om 1950 hinne is de bredere brêge boud dy ’t hjir no noch is as ferbining tusken de Hôfsleane en de Kleasterdyk. It Moddergat (de feart nei WIER ta) is yn 1861 ferbreedde.)
Âlde brêge by de feiling
Noch efkes fierder werom yn de tiid.
Op 12-4-1758 liet de Tsjerkfâdij bekend meitsje, dat de stjinnen tsjerkepiip fernijd wurde soe en dat der dêrom gjin hynder noch in reau passearje koe. Yn 1785 waard oanbestege, it wer fernijen fan it tsjerkepaad ‘in den dorpe BERLICUM‘ en no komt it: beginnende bij de Kerk aldaar en eindigende aan de Kruisstraat, en sulcks in perceelen. De Buorren waard doe yn 1785 as gehiel dus wierskynlik ek wol it “Tsjerkepaad” neamd! Fierder waard op 19 juny 1841 troch de Tsjerkfâden en kommiteerden fan de saneamde tichelerspiip te BERLTSUM onder nadere approbatie, publiek bij den minstaannemenden aanbesteed, het maken van een nieuwe brug, ter lengte van 12 en breedte van 5 el, met steenen walhoofden en vleugels, over de Leeuwarder-vaart. Bestek, tekening en benoodigde aanwijzingen zijn te bekomen en te zien bij A.(uke) L.(ourens) van der Mei, mr. timmerman (en kastelein) te BERLIKUM. De Ballens *) of Menamer-feart, rinnende fanút de yn 1507 groeven Harnsertrekfeart by Ritsumasyl, troch Menaam oan it Krúswetter by BERLTSUM, hat in lingte fan 10.235 ellen. Ritsumasyl wie fanâlds de eardere útwettering fan Westergoa yn de Middelsee. Om 1840 hinne en letter noch (1840 - 1843) binne in protte fearten yn N. W. Fryslân leike en ferbreede om de skipfeart te befoarderjen en om de útwettering te ferbetterjen oant Ritsumasyl, Roptasyl, Harns en Getswertersyl ta. Ek hast alle brêgen en doarpswallen binne doe fernijd en ferheege. De Wiersterfeart wurdt ek wol de Moddergatssleat neamd. De Wierster âldemar, rint fanôf de Bolkesyl, yn de âlde seedyk of binnendyk fan it Bilt, oan it Wiid of ek wol de Ried neamd, nei BERLTSUM ta. Tusken 1888 - 1889 is de Koudefeart (de Kouweweg bylâns) ferbreede. Om 1895 hinne is noch besocht om in lûkwei tusken Frjentsjer en BERLTSUM te realisearjen, mar dit is op neat útrûn.
Fuotnoaten:
*) (Publike) fuotpaden, tsjerkepaden, skoalpaden, lykwegen, jeipaden, poepediken of hoe ’t se ek mar neamd waarden, wienen foar de measte minsken út dy tiid fan folle grutter belang as de kleiwegen. Omdat de kleiwegen meastentiids in grut part fan it jier net begeanber wienen foar de fuotgongers.
**) de Ballens is de feart tusken Menaam en Ritsumasyl.
De “bepúning” fan de haadwegen (ta saneamde keunstwegen) yn Fryslân is sawat om 1830 hinne begûn. Yn 1830 de wei fan Ljouwert nei Stienwyk, yn 1831 - 1840 nei Grins, yn 1842 nei Harns, yn 1843 nei Snits en de Lemmer. Dêrnei ek tusken de plakken ûnderinoar, lykas bgl. Boalsert - Harns en Boalsert - Makkum. Yn 1850 rjochting Dokkum etc. ........ ........
ALTYD WOL THÚS.
Yep Tjittes de Jong (Yep fan de Piip) siet ris yn ‘e finzenis. Kontakt mei syn âlders fûn dan plak fia briefwiksel. Hy skriuw ris nei syn âlderlik hûs: “Heit en mem kinne wolris op besite komme, ik bin altyd wol thús.” Yn Grins rûn hy yn bras en das (d.w.s. yn it sneinske pak) de brulloften ôf. Hy felisitearre it breidspear, dêrnei de âlden fan wjerskanten en gie dan oan in tafeltsje sitten by de oare brulloftsgasten. Sa krige hy syn gebakjes en syn slokjes foar neat. “Ik tocht sa, de iene kant fan it breidspear tinkt dochs wol dat ik besibbe bin of in goekunde bin fan de oare kant.” Yep koe it altyd tige moai opsizze, foaral as hy in slokje op hie. Yep hannele yn fodden en âld izer. Hy kocht wolris âld guod fan ús as jonges, guod wat wy op it Berltsumer jiskelân oan de Frjensjerterfeart (it Berltsumer Wiid) fûn hienen tusken al dat ôffal dêr. Foar in âlde koperen oaljelamp woe hy ris wol twa gûne betelje, sa heucht my noch, mar ik woe de (skeinde) lamp net kwyt. Dizze hat jierren by myn âlden yn de kelder stien foar it gefal dat it elektrysk ljocht wer ris útfoel en dat barde nochal ris yn dy tiid.
It LÛKSKIP, de LÛKWEI en it JAACHPAAD.
De tiden fan tram en trein gienen foarôf oan it ferfier oer’t wetter. De Dokkumer Ie , de Potmarge, it Fliet, de Swette en fanút de Harnsertrekfeart (û. o. de Berltsumers) kamen de keapers en hannelers mei it lûkskip nei de wichtichste merken yn de Ljouwerter binnenstêd. Dêr hawwe wy bgl. nammen as de Dokkumertrekweg, Harlingertrekvaart, Groentemarkt, Wortelhaven en BERLIKUMERMARKT (foarhinne Keimpema-Espel) oan oerhâlden. De trekskûtsjes waarden meastal lútsen troch in hynder, mar somtiden rûnen ek de skippersfroulju en –bern it jaachpaad lâns te bealgjen. Yn Fryslân wie it de gewoante dat by de ôffeart fan it lûkskip op in blikken hoarn blazen waard.
De Harlingertrekvaart (de Harnsertrekfeart) mei in lingte fan 37 ½ kilometer is letter ferbreede en ferdjippe ta it Van Harinxmakanaal en dit waard yn 1951 foltôge. De frijkommende grûn is brûkt foar de oanliz fan it ten súdeasten fan Ljouwert lizzende rekreaasje eilân De Froskepôlle.
L. C. 15-6-1841.
(De Tichelers-piip wurdt in Tichelers-brêge by it ferbreedzjen fan de Ljouwerterfeart.)
De Kerkvoogden en Gecommiteerden van de zoogenaamde Tigchelaars-pijp van BERLIKUM, gedenken onder nadere approbatie, publiek bij de minstaanneemende aan te besteden: Het maken eener NIEUWE BRUG, ter lengte van 12 en breedte van 5 el met steenen walhoofden en vleugels, over Leeuwarder Vaart, IN PLAATS VAN DE TIGCHELAARS-PIJP. Bestek, Teekening en benoodigde aanwijzing zijn te zien by A. L. van der Mei (Meij), Mr. Timmerman te BERLIKUM, bij wier de Aanneming zal plaats hebben op Zaturdag 19 Junij eerstkomende, des namiddags ten 2 ure.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
L. C. 25-2-1859.
De Commissie tot den aanleg van Kunstwegen, uit de Raad der Gemeente Menaldumadeel, gedenkt op Dingsdag den 1 Maart e. k. te 11 ure des morgens, ten Gemeentehuize in Menaldum, bij inschrijving en opbod, te besteden: Het UITBREKEN der bestaande bestrating en het met NIEUWE KLINKERT VLOEREN van eene Straat door het Dorp BERLIKUM, ter lengte van ongeveer 450 ellen, benevens het aanleggen van een DORPSOPSLAG met WALBESCHOEIJING aldaar. Het Bestek en de voorwaarden liggen ter lezing aan de Secretarie der Gemeente en bij den Kastelein D. K. de Jong te BERLIKUM, alwaar op den 22 Februarij ‘s morgens te 10 ure aanwijzing in loco zal worden gedaan.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
L. C. 14-9-1860.
De Burgemeester van MENALDUMADEEL brengt ter kennis van belanghebbenden, dat de passage met Rijtuigen over de Brug, genaamd DE HEMMEMAPIJP, gelegen in de kunstweg te BERLIKUM, ten gevolge van vernieuwing, vanaf den 15 September e. k. tot nadere aankondiging, zal gesloten zijn.
Menaldum, den 12 September 1860.
Mr. W. A. Bergsma, Burgemeester.
L. C. 24-8-1888.
Het Gemeentebestuur van MENALDUMADEEL zal op Zaterdag den 1 September 1888, ‘s namiddags 1 uur, ten Gemeentehuize aanbesteden het maken tot Grintweg van de ACHTERWEG (no de Hôfsleane neamd) met de daarop uitloopende Steegen, volgens voorwaarden, ter lezing liggende op de Secretarie en in de Herberg van J.(elle) Terpstra te BERLIKUM. Afdrukken van het Bestek zijn ad 50 cent per exemplaar ter Secretarie verkrijgbaar.
L. C. 5-6-1919.
Notaris van Hulst te BERLIKUM zal op dinsdag 10-6-1919 ‘s avonds om 7 uur (ZT) bij I. (Ids) Rosier aldaar finaal verkopen: 1. Uitmuntend Guardeniersland te BERLIKUM aan het WIJD bij het BLAAUWE HEK en de Franekerdijk groot 81 A 80 Ca te verkopen in 2 percelen (yn in eastlik en westlik part)
(Dit is it lân lizzende efter it hûs Kleasterdyk húsnûmer 22 wer ’t Jan Joostema no wennet (Jan en Mintsje). It âlde no ferfallen paad fanôf it tsjerkhôf rûn efter dit hûs bylâns en kaam oan de westkant fan dit hûs út op de doe saneamde Frjentsjerterdyk. Âlde Berltsumers hienen it dan oer “de Blauwe Hikke omgean.”)
L. C. 27-4-1841.
Aanbesteding.
Het afdammen, droogmaken en slatten van de Vaart en Waterlossing genaamd de BALLENS of Menaldumervaart, loopende van uit de Harlinger Trekvaart bij Ritzumazijl, door Menaldum tot aan het Kruiswater nabij BERLIKUM, hebbende de lengte van 10230 ellen. enz. ....... .......
FRANEKER COURANT, 11 mei 2011 pag. 9
BERLTSUM - Beleef de verhalen en de geschiedenis van BERLTSUM en kom zo meer te weten over het dorp. Stichting Welzijn Middelsee in samenwerking met PALET en de Grúsert organiseren een dorpswandeling door BERLTSUM. De kuier vindt plaats op Donderdag 19 mei van 14.30 – 16.30 uur (o. l. v. Watse Hendrik ’s Posthumus) Men kan zich tot 17 mei aanmelden bij Sieta Kuipers, ouderenwerker Stichting Welzijn Middelsee (058-460805 of s.kuipers@welzijnmiddelsee.nl
L. C. 9-11-1909.
Door van Stralen Sz. te Leeuwarden. “Ald is de groun fen BERLTSUM en yn it roun”.
L. C. 12-4-1758.
De Kerkvoogden van BERLIKUM doen een yder by dezen kennisse geven, dat de Piip by het Tiggel-Werk word vernieuwd, zo dat daar geen Paard nog Rijtuig kan passeeren.
L. C. 8-6-1785.
Vernieuwing KERKEPAD te BERLICUM te beginnen by de Kerk en eindigende by de Kruisstraat. (Dit is de Buorren.)
Buorren, ek wol ris tsjerkepaad neamt
L. C. 14-11-1789.
VERHUUR van eeen Zathe en Landen in ’t CLOOSTER - ANJUM, thans door Arjen Abrahams Heijdanus bewoond, groot 112 pm.
(De pleats no bekend as Kleasterdyk húsnûmer 4.)
L. C. 18-4-1789.
BESTEDING: het slatten van de vaart tussen Franeker en het Berlicumer Wijd.
L. C. 25-12-1902.
De ondergeteekende betuigt zijn dank aan de Eerste Onderlinge Veeverzekering Maatschappij te ‘s Gravenhage voor de VLUGGE UITBETALING van zijn verdronken Paard, voor welke Maatschappij de Heer K.(laas) C.(ornelis) Runia, agent is. (hy wie yn BERLTSUM better bekend as “Klaas Keeses de frachtrider”)
A. de Groot
o/d Sint Annaparochie.
L. C. 13-5-1873.
DANK BETUIGING en Aanbeveling.
Ondergeteekende zegt door dezen aan de ingezetenen van Irnsum en omligging voor de veelvuldige bewijzen van vriendschap en gunstbetoon, in zijne betrekking aldaar sedert jaren terug genoten, hartelijk dank en beveelt zich in zijne nieuwe standplaats als logements houder en mr. schilder minzaam aan, belovende eene zoo spoedig mogelijke en accurate bediening.
D.(irk) G.(erben ’s) Visser.
BERLIKUM, den 13- 5-1873.
L. C. 21-8-1840.
Besteeding van de uitwerking en opruiming en het in de plaats stellen van 6 nieuwe bruggen op korte afdstand van elkander in het vaarwater van BERLICUM naar Roptazijl etc. De omschrijving en voorwaarden liggen bij A.(uke) L.(ourens) van der Meij te BERLICUM ter inzage. (o. a. bij Ried, Boer en Dongjum.)
(Roptasyl is yn it ferline faak ferwoastige troch stoarmen, hat wikseljende eigners hân en der binne rjochtsaken west om de ûnderhâldsjilden. Roptasyl is letter in gemaal wurden.)
L. C. 1-10-1841.
Heden overleed mijn teeder geliefde Echtgenoot K. SIJBESMA aan de gevolgen van hevige zenuw – zinking - koortsen, in den ouderdom van ruim 31 jaren. Slechts 23 weken mogt ik met hem de genoegens van eene allergelukkigsten Echt smaken,
BERLIKUM, den 22 September 1841.
J. Bruining
Wed. K. Sijbesma.
L. C. 16-10-1840.
Isaäk Telting, Notaris te Franeker, zal op Donderdag den 22 Oct. 1840, des v. m. om 9 uren, bij de Roode Tille o/d Wijnaldum bij boelgoed praesenteeren te verkoopen: Eene groote partij Houten Gereedschappen, gebruikt bij de vaart slatting van BERLICUM tot Roptazijl en Harlingen, bestaande in ruim 400 kruiwagens, Posten, Planken, Latten, Juffers en hetgeen meer te voorschijn zal worden gebracht.
L. C. 1-3-1917.
DE RAAD der Gemeente MENALDUMADEEL benoemde heden tot Vader en Moeder in het arm-huis te BERLIKUM, J. Hoekstra en echtgenoote te Makkum met algemeene stemmen. Besloten is aan de ver. “De Afslag” te BERLIKUM t. b. v. den aanleg van een nieuw Afslagterrein te BERLIKUM en een daarop aansluitende trambaan een subsidie uit de gemeentekas te verleenen van fl. 6000, - om op voorwaarde, dat tegen eene vergoeding van fl. 500, - WORDE GEDEMPT tot aan te wijzen hoogte de z. g. n. “GRÚZE” te BERLIKUM, alsmede een vuile sloot en greppel.
(Dit wie de Grúsert foar safier dy efter de Lytse Buorren lei. Dit is tusken de Hôfsleane en de Buorren. De Piip is pas yn it midden fan de 60er jierren dimpt. De âlde trambaan is sûnt 1972 in fietspaad wurden.)
L. C. 11-5-1926.
Het bouwen van een overkapping op het veilingsterrein van ongeveer 1100 m2 is gegund aan de laagste inschrijver P.(opke) (Dooitjes) Schram te BERLIKUM voor fl. 16.338, -
L. C. 26-4-1963.
VEILING BERLIKUM heeft één miljoen al vol.
Tijdens de groenteveiling gisteren in BERLIKUM verkeerde het bestuur van de veilingvereniging “De Afslag” in grote spanning, of de eerste miljoen gulden omzet over 1963 zou worden volgemaakt. Dit is inderdaad gelukt. De veiling was bijna afgelopen toen de voorzitter S. J. van Tuinen dit feit aan de aanwezige leden en handelaren kon mededelen. De aanvoerder, die het miljoen volmaakte was de heer J.(an) Zwart uit BERLIKUM met een partij rabarber. De koper was de firma Gebrs. Rekker, groentehandel te BERLIKUM. Aan aanvoerder en koper werd een kistje sigaren aangeboden. Het is voor het eerst in het bestaan van de veiling, dat een omzet van 1 miljoen zo vroeg in het jaar werd volgemaakt. Het jaar 1962 was voor de vereniging een topjaar, maar toen was het toch nog eind juni, voordat deze omzet werd bereikt. Het bestuur hoopt, dat men dit jaar voor het eerst een omzet van meer dan 3 miljoen zal halen.
L. C. 5-10-1957.
Vrijdag middag raakte de timmerman D.(ooitje) (Popke ’s) Schram, werkzaam bij de heer P.(ieter) (Lolke ‘s) Lolkema te BERLIKUM, met zijn linkerhand in een schaafmachine. Twee van zijn vingers waren dermate verwond, dat hij voor behandeling naar een ziekenhuis in Leeuwarden werd gebracht.
(Dit is û. o. de timmerlju Engele Visser behearder fan it Houtstek fan van der Meij (Engele en Metsje) en Pieter Boates Algra ek alris oerkommen.)
.
L. C. 4-11-1778.
De notaris Petrus Wierdsma te Leeuwarden zal op zaterdag den 28 november 1778 ‘s namiddags ten een uur praecys in de Hopzak binnen Leeuwarden (op de hoeke fan de Peperstrjitte) by strykgeld verkoopen: de helft in een Zathe en Landen in het KLOOSTER - ANJUM onder BERLIKUM, by Jacob Jetzes (Roorda, berne yn 1793 te Menaam) cum uxore (Anke Faber, letter yn 1825 boaske mei Doetje Klazes Schiphof, berne te BERLTSUM yn 1788) gebruikt. Hy is de soan fan Jetze Jacobs Roorda en Lysbeth Ruurds van Donia.)
Breder volgens de Billetten.
L. C. 8-7-1889
Zuivelfabriek - KLOOSTER-ANJUM
Wegens verandering van woonplaats wordt bovengenoemde FABRIEK met volledige inventaris uit de hand te koop aangeboden, zeer geschikt voor grote boerderij of kleine Coöperatie en des verkiezende op een andere plaats overgebracht en in werking geleverd. Dagelijks in werking te zien en te bevragen bij J. J. Swart.
Klooster-Anjum bij BERLIKUM.
L. C. 22-1-1983.
Zuivelfabriek Ried nu militaire opslag.
Duidelijk was de controverse tussen Jouke Joh. Swart enerzijds en Wiebe Jan ’s Anema en Arjen Bouke ’s Roorda anderzijds. Het boterde niet meer tussen deze 3 boeren, die in 1886 nog besloten hadden tot de oprichting van een zuivelfabriekje in het KLOOSTER - ANJUM. Drie jaar lang verwerkten ze in hun bedrijfje de melk van ongeveer 100 koeien. Meer kon men niet hebben al was het aanbod wel veel groter. Men dacht aan uitbreiding. Swart wilde zich als zuivelfabrikant richten op een speculatieve fabriek. Anema en Roorda zagen meer in een coöperatie. Jouke Swart bouwde in BERLIKUM samen met zijn broer Haring een vrij grote zuivelfabriek. Op 25- 1-1889 zou daar het eerste rookpluimpje uit de schoorsteen kringelen. In hetzelfde jaar besloten enkele boeren in Ried onder leiding van Wiebe Anema tot de bouw van een cooperatieve zuivelfabriek in hun eigen woonplaats. Niet alleen zakelijke motieven maar ook een zekere vorm van dorpisme speelde bij deze beslissing een rol. Uiteindelijk leefde bij het merendeel van de Friese boeren de coöperatie. Het ging goed met de fabriek in Ried. Het ging trouwens ook erg goed met de fabriek van Jouke Swart in BERLIKUM aan de Beetgumerweg. In een modern bedrijf verwerkte hij binnen 10 jaar de melk van 2000 koeien. Toch zou zijn fabriek het niet zo lang volhouden als de coöp. in Ried. Swart werd in 1915 gedwongen zijn fabriek over te doen.
De coöperatieve zuivelfabriek in Ried rond 1910 toen het nog een bedrijvig middelpunt was
Nu is het een zogenaamde mobilisatie-opslagplaats voor de Koninklijke Luchtmacht
Fuotnoat:
(*It fabryk yn Rie gie úteinliks yn 1983 ek ticht. De boeren sleaten harren oan by de Coöp. yn Dronryp.
Helaas dreigt de fabriek in Dronrijp ook met definitieve sluiting in 2010.
......................................................................................................
L. C. 24-11-1937.
Het 25-jarig bestaan van de L.IJ.E.M.P.F.
De L.IJ.E.M.P.F. (Leeuwarder ijs- en melkpoeder fabriek) kocht yn 1915 N. V. Swart ’s Zuivelfabrieken te BERLTSUM.
Hja wienen earder fan plan in gehiel nije fabryk te bouwen op in troch harren oankocht terrein by Moaie Peal. Mar troch dizze oankeap wie dat no net mear nedich. BERLTSUM ûntfong no de molke fan dat diel fan Fryslân, dat lei boppe de line Ôfslútdyk – Ljouwert, en boppedat ek noch de leveransjes fan de Wieringermarpolder. De groei fan BERLTSUM hie hielendal beantwurde oan de ferwachtings. BERLTSUM wie in fabryk wurden mei wierskynlik it grutste molkeressort yn ús lân. Aldus Ir. A. Cats, direkteur fan de L.ij.e.m.p.f. sûnt 1927 oant no ta.
Ynterieur Lijempf fabryk te Berltsum
Loft foto Lijempf fabryk te Berltsum
L. C. 20-11-1936.
Heden overleed na een hevige ongesteldheid in den ouderdom van 58 jaar, onze zwager en oom de heer Johs Willem Swart Jzn. Directeur der N. V. Leijempf, BERLIKUM.
BERLIKUM, 18 november 1936.
Familie Anema.
(Syn pake Willem Johannes Swart, ôfkomstich fan Hegebeintum, is hjir op 22-5-1813 yn it Kleaster Anjum kommen te wenjen. Syn heit Jouke Joh. Swart wie troud mei Antje Klazes Osinga de dochter fan Klaas Sybes Osinga. Sa wie de Swartsibbe eigner fan it eardere “Skilwolde” wat troch harren ferhierd waard.)
L. C. 31-8-1998.
Sjoch ek:
KLEASTER ANJUM 2 dagen airport.
Dizze destiids twa dagen duorjende happening mei de 16 mini fleanmasiensjes fûn plak op in lâningsbaan mei ferkearstoer en striebalen op it terrein deun by de âldste om 1740 hinne boude pleats fan it Kleaster- Anjum, stjelppleats “De Wylde Swanne” neamd, de wenpleats fan (ymport Frys) arsjitekt Piet Anton Timans. Hy wennet hjir sûnt 1977 (yn de doe oan de agraryske bestimming ûntlutsen pleats) mei syn freondinne Liz, dy ’t byldemakker is en samler. (Lizzy’s kabinet) Op it terrein fan dizze pleats waard ek yn 1886 it earste lytsskalige súvelfabrykje stiftte troch Jouke Joh. Swart, Wiebe Jan’s Anema en Arjen Bauke’s Roorda. Dit fabrykje is dêr no noch te besjen. (op it adres Kleaster - Anjum húsnûmer 35)
(Yn 1832 wie de douarière (widdo) Juliana Agatha Baronesse thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg út Ljouwert de eigneresse fan dizze pleats. Hja wie troud west mei Georg Wolfgang Carel Duco Schwartzenberg thoe Hohenlansberg.)
Hooibalen doen dienst als tribune voor het publiek dat de vluchten van de superlichte toestellen volgt
L. C. 19-8-1974
F 104 G Starfighter - ‘s avonds tijden bomb run op de Vliehors - water van de Waddenzee geraakt - Piloot kon nog klimmen tot 18000 voet waarna toestel onbestuurbaar werd. - F 104 crashte bij BERLIKUM - piloot landde bij Minnertsga - Vlieger E. S.
(Dit wie oan it begjin fan de jûn yn it Berltsumer Kleaster – Anjum oan de Minnertsgeaster kant.)
L.C. 20-08-1974
L. C. 20-08-1974
Starfigter raakte een moment water Waddenzee
L. C. 7-8-1937.
De bereiding van textiel Caseïne.
Dinsdag l. l. heeft de heer Antonio Ferretti, uitvinder van het lanital (melkwol) met enkele heeren van de directie der Snia Viscosa en der N. V. HIMCA (Hollandsche Industrieele Maatschappij voor Caseïne-bereiding) een bezoek gebracht aan de fabriek van de N. V. Lijempf te BERLIKUM, de eerste in Nederland werkende fabriek tot bereiding van textiel-caseïne volgens het patent - Ferretti, welke caseïne de grondstof is voor de melkwol-fabricage.
L. C. 19-9-1940.
Aan de zuivelfabriek van de “Lijempf” herdachten niet minder dan 12 arbeiders den dag, waarop zij 25 jaar geleden bij de N. V. Lijempf in dienst traden. Vanmorgen werden de jubilarissen, t. w. Jan Kuperus, H.(ein) van Vliet, H. Meijer, Hor.(atius) Postma, W. Adema, IJ.(me) Lautenbach, P.(ieter) Faber, G. G. Brouwer, G.(errit) A.(lbert ’s) Brouwer, Th.(ijs) van der Leij allen te BERLIKUM en Tj. Smits en J. Sijtsma te Beetgum, op het fabriekskantoor door den directeur (Weru-meus Buning sr.) ontvangen die hen namens de hoofddirectie toesprak en hen ieder een enveloppe met inhoud overhandigde. Bovendien kregen ze allen een vrije dag. De assistent-directeur bood hun namens het personeel ieder een barometer aan. Als bijzonderheid kan nog worden gemeld, dat het heden eveneens 25 jaar geleden is, dat de fabriek, welke in 1898 door den heer J.(ouke) Swart werd opgericht, door de N. V. Lijempf is overgenomen.
L. C. 25-2-1959.
Zuivelfabriek BERLIKUM blijft draaien.
Ir. J. B. Ritzema van Ikema, direkteur van de Coöp. Condensfabriek “Friesland” (C. C. F.), heeft gister op de leveranciersvergadering van de zuivelfabriek te BERLIKUM meegedeeld, dat er op het ogenblik van sluiting van de fabriek in BERLIKUM geen sprake is. Wel zal de afdeling melkinrichting in het midden van het jaar stopgezet worden, omdat de nieuwe melkinrichting in Leeuwarden en die van de Frico in Warga dan de produktie van consumptie melk overnemen. Hierdoor komen in BERLIKUM wel een aantal personeelsleden vrij, doch deze zullen in BERLIKUM blijven werken omdat de Condens verschillende werkzaamheden van Leeuwarden overbrengt naar BERLIKUM.
(Fanôf 1955 oant 1986 wie de C. C. F. eigner fan it fabryk.)
L. C. 29-5-1959.
CONDENS regelt positie van zuivelfabriek BERLIKUM.
(It Berltsumer Condensfabryk C. C. F. ûntfong jierliks sa ’n 13 ½ miljoen kilo molke en telde by in normale besetting sa ’n 120 man persoaniel.)
L. C. 24-9-1976.
Receptie A. Werumeus Buning druk bezocht.
Út namme fan de Berltsumer freunekring bied notaris Posthumus (lofts) de heer Werumeus Bunning in kado oan.
L. C. 25-2-2009.
Zuivelfabriek BERLIKUM. (L. C. fan woansdei 25- 2-1959.)
L. C. 11-2-1898.
BERLIKUM. In de vorige week had er t. h. v. de Wed. (B.) Osinga een opmerkelijke bijeenkomst plaats van landbouwers uit de omstreken van BERLIKUM, allen melkleveranciers van de boter en kaas makerij van den heer J. J. Swart. Men zag er boeren uit Marssum en Zweins, uit Tjummarum en Oosterbierum, uit Oude(Bildt)zijl en Oude leije, om van de overige naderbij gelegen plaatsen maar niet te spreken. Het geheele getal beliep over de honderd. De heer Swart had het vorige jaar gezegd: als de zaak goed gaat zullen de leveranciers deelen in de overwinst; welnu, de zaak was goed gegaan en de boeren kregen een flinke extra uitkeering. Het is wel te begrijpen, dat het dorp BERLIKUM levendig belang stelt in de onderneming van den heer Swart, waar een 30 tal werklieden ruim hun brood verdienen, aan wie in het afgeloopen jaar de belangrijke som van fl. 36.000, - gulden als loon is uitgekeerd. Het vorige jaar was men niet zonder bezorgdheid dat door de oprichting der coöp zuivelfabriek te Marssum de zaak een gevoelige knak zou krijgen: het tegendeel is echter gebleken. Volgens geloofwaardige mededeling is in 1897 zeven millioen liters verwerkt tegen 6 millioen in 1896. Het getal boeren leveranciers is van 240 tot 340 geklommen met ruim 2000 koeien.
L. C. 29-6-1959.
CONDENS werpt zich op markt van zacht-ijsmachines.
Friesland heeft er een nieuwe industrie (voor BERLIKUM?) bij.
Er is op het ogeblik een N. V. in oprichting, waarin aandeelhouder zijn de Cööperatieve Condensfabriek Friesland ( C. C. F. ) te Leeuwarden en de Sweden Freezer Manufacture Cy te Seattle in de Verenigde Staten. Deze vennootschap, waarvan de Condens de meerderheid van de aandelen heeft, zal zich bezig houden met de fabricage van ijsmachines, hetgeen naar alle waarschijnlijkheid zal geschieden in de vroegere zuivelfabriek te BERLIKUM. De Amerikaanse maatschappij brengt de technische “know how” voor de fabricage in en een aantal onderdelen van de ijsmachine, die in massa goedkoper in Amerika gemaakt kunnen worden. De verkoop van de ijsmachines buiten de Benelux wordt verzorgd door de Amerikaanse maatschappij, terwijl de Condens de verkoop in handen heeft in de Benelux.
De apparaten zijn bestemd voor de vervaardiging van “soft ice” (zacht ijs) en ze lenen zich uitsluitend voor bedrijven (hotels, restaurants) met een niet te grote omzet aan consumptieijs. Het belang dat de Condens bij deze machines heeft is gelegen in het feit, dat deze fabriek evenals o. a. de Leijempf ijsmachinefabrikant ijsmix fabriceert, die als grondstof voor het consumptieijs dient.
L. C. 3- 4-1986.
Trotse fabriekspijp BERLIKUM legt het af tegen de slopershamer.
Met een doffe dreun is op 2 april 1986 ‘s middags om 03.07 uur, definitief een einde gekomen aan de geschiedenis van de in 1889 gestichte melkfabriek “de Volharding” (it “fabryk fan Jouke Swart”, letter de “Leijempf” (Leeuwarder IJs- en Melkproducten Fabriek, oprjochtte yn 1913), wer letter yn 1955 de “C. C. F.” (Coöp. Condens Fabrieken) noch wer letter soft ice masinefabryk “Sweden Freezer”, en noch wer letter de Yswafel- en koekjesbakkerij “Biscuiterie Maastrich- toise” en Pasta Choca. Allegear ûnderdielen fan de C. C. F.) Iets later dan was gepland, maar onafwendbaar stortte de 400 m2 steen van de 35 meter hoge hoge pijp van de v. m. melkfabriek ter aarde. Precies op de plaats die de werknemers van het sloopbedrijf van der Wal uit Joure hadden berekend. Enige honderden mensen, onder wie oud werknemers van de melkfabriek, sloegen het tafereeltje gade. “Daar verdwijnt weer een stukje historie”, klonk het hier en daar. Het neerhalen gebeurde zonder gebruik te maken van explosieven. In de loop der jaren heeft de fabriek verschillende functies gehad. Nadat de melkfabriek in 1955 werd gesloten, werden er gedurende enige tijd ijsmachines gemaakt. Tot voor kort werden er biscuitjes voor ijsjes geproduceerd en ook Pasta Choca. Over twee weken moet het terrein schoon zijn. De aannemer moet dan met de bouw beginnen van een bedrijfspand voor het Carrosserie en Wagenbouw bedrijf Rondaan uit Beetgum.
(foto: fan de omfallende piip.)
“Rondaan’s Carrosserie–wagenbouw” wie earst fêstige oan ‘e Berltsumerdyk te Bitgum mei as eigner Sijds Rondaan, weinmakker, troud mei Zwaantje Brouwer. No sit hjir yn BERLTSUM syn pakesizzer Sijds Rondaan as karrosserybouwer, hy is troud mei Grietje Stienstra en hja wenje yn ‘e eardere direkteurswente oan ‘e Bitgumerdyk húsnûmer 67. (It bedriuw is offisjeel startte yn 1915, mar is feitlik al âlder omdat earder de al besteande weinmakkerij oernommen waard troch Syds Lolle Rondaan)
Op it Berltsumer molkfabryk hawwe destiids bytiden wolris tusken de 200 en 250 wurknimmers wurke!
Sjoch ek film: Sloop súvelfabryk Berltsum (troch Watse Posthumus)
L. C. 24-4-1972.
H. de Haan verliet na 45 jaren Sweden Freezer.
(Harm de Haan, fan de Tichelersdyk, it eardere Leijempf - en C. C. F. Fabryk. )
TOB NIET ‘t KOMT TOCH ANDERS
Wat is het weer in Mei toch guur – het wordt nog slechter, ieder uur.
Boeren en tuinders zitten te beven – zal hun dit jaar geen voldoening geven?
Het is vandaag de zoveelste Mei – en er komt nog steeds meer regen bij.
De granen verrotten op het land – ‘t is net of is alles nu een strand.
De meeuwen baden zich in de plas – alsof dat voor hen de zee nu was.
Bieten liggen in het water te druipen – en lopen veel kans daarin te verzuipen.
Aadappelen staan in bakken te treuren – wat zal er toch met hen gebeuren?
Heel enkele staan al in de rij – en wachten vergeefs op een zonnige Mei.
Straks is het met de groenten gedaan – dat gaat ons allen toch wel aan?
Mechanisatie is o zo fijn – maar is nu zeker ook geen gein.
De trekkers staan rustig te wachten – boeren en tuinders uitten hun klachten.
Maar eens zal de zon weer schijnen – en zullen hun lasten weer verdwijnen.
BERLIKUM
H.(arm) W.(ijtzes) de Haan
---------------------------------------------
NIEUWSBLAD van het NOORDEN. 7- 8-1973.
Samenwerking van C. C. F. en Biscuiterie Maestrichtoise.
De Coöperatieve Condensfabriek “Friesland” (C. C. F.) te Leeuwarden en de “Biscuiterie Maes-trichtoise” zijn besprekingen begonnen om te komen tot samenwerking in de ijsbeschuit sector. De belangrijkste reden van deze samenwerking is het verloren gaan van het hele produktie-bedrijf van Maestrichtoise door een brand op tweede Paaszondag. De samenwerking zal tot stand worden gebracht door inbreng van de produktie afdeling van ijswafels van de C. C. F. in de Biscuiterie Maestrichtoise, gevestgd zal worden in het Friese BERLIKUM. De aandelen van het Maastrichtse bedrijf worden overgedragen aan de C. C. F.
L. C. 31-3-1984.
IJSWAFELS en PASTA CHOCA komen uit fabriek BERLIKUM. (2 foto ’s)
Rond de honderd miljoen ijswafels en ijshorens verdwijnen jaarlijks uit de voormalige zuivelfabriek te BERLIKUM. De fabricage van de wafels betekent nu een flink stuk werk gelegenheid voor dit dorp, waar in vroeger jaren de schoorsteen nog rookte voor de verwerking van melk. Maar behalve de wafelbakkerij is in het Berlikumer complex ook de fabricage van Pasta Choca “Beregoed” ondergebracht. Jaarlijks worden hiervandaan zo ’n honderdveertig duizend bekers “Beregoed” op de markt gebracht. Ruim 30 mensen hebben nu werk in deze vestiging van de C. C. F. “Friesland”. (De Berlikumer zuivelfabriek maakte sedert 1912 deel uit van de L.e.ij.m.p.f.– keten. (It “Leeuwarder ijs- en melkpoeder fabriek”, fêstige oan de Potmarge, wêr ’t no de Ljouwerter Krante fêstige is.) Als zodanig werd hier de melk verwerkt van talloze boeren, die zich niet hadden aangesloten bij één van de Coöperaties. Altijd ging er een grote vloed melk naar dit bolwerk. (BERLTSUM hie it grutste fabryk fan de Leijempf-keten, ek yn it fabriseren fan kondensearre molke.) In de laatste jaren van vóór de tweede wereld oorlog zat men bijvoorbeeld op een aanvoer van 18 miljoen kilogram. Het duurde echter tot 1966. Toen stopte in BERLIKUM de ontvangst van de melk van de vele boeren. Rond die tijd waren er in de Berlikumer fabriek rond de 250 mensen aan het werk. Dat kwam echter ook voor een groot deel door de activiteiten van de C. C. F. (Coöperatieve Condens Fabrieken.) Immers, in 1955 verwierf de C. C. F. het eigendom van de fabriek, samen met andere Leijempf-bolwerken. Vanaf dat moment begon de fabricage van speciale producten. In BERLIKUM heeft men zodoende bijvoorbeeld de productie van koffiemelk gekend, maar vanaf het begin ook het maken van Pasta Choca. (reclame kreet: “Pasta choca, Beregoed!”) Bovendien werden hier ijsmachines geassembleerd (Sweden Freezer). Uiteindelijk richtten de actieviteiten van de C. C. F. vestiging in BERLIKUM zich alleen nog maar op “Beregoed” en op het wafel bakken. Het begin van de Berlikumer zuivelfabriek begon in 1889. Het was Jouke Swart, die besloot om in BERLIKUM een nieuwe grote zuivelfabriek te bouwen. De zuivelpionier Jouke Swart ontplooide hier nieuwe activiteiten op weg naar een fabrieksmatige zuivelbereiding. De fabriek begon op 25 October 1889 te draaien. De toen groeiend Leijempf-keten werd in 1912 eigenaar, toen de zaken een wat slechter aanzien kregen. Jouke Swart had evenwel al eerder van zich laten horen als “boerennifelder” toonde hij meer dan gewone belangstelling voor verbetering van de zuivelbereiding. Het was dezelfde Jouke Swart, toen nog woonachtig in het KLOOSTER - ANJUM, die in 1885 naar Denemarken toog om te kijken hoe men daar betere resultaten verkreeg bij de boter bereiding. Toen hij met zijn wijsheid terug kwam kreeg hij meer boeren warm voor een andere zuivelbereiding. Samen met Wiebe Jan ’s Anema en Arjen Bauke ‘s Roorda besloot hij in 1886 tot de inrichting van een klein zuivelbedrijfje in KLOOSTER - ANJUM. Het was toendertijd een van de eerste initiatieven om enige verbetering aan te brengen in het zuivelproces.
Eardere molkfabryk oan de Bitgummerdyk
In kommisje fan it Drintske Lânbou Genoatskip brocht yn 1887 in rapport út oer it bûterfabrykje. De boterfabriek in Klooster Anjum is 12 meter lang, 5 meter breed en 3 meter hoog en slaagde erin om van 31 liter melk 1 kilo boter te produceren terwijl de investeringen niet zo groot waren. De bouw van deze fabriek kostte fl. 1200,- Voor machines en gereedschappen moet fl. 2500,- betaald worden.
(It earste fabryk(je) yn Fryslân waard yn 1879 stifte troch Mindert Bokma de Boer út Ljouwert. Hy hie inkelde jierren dêrfoar ek op in reis troch Denemarken súvelfabriken besocht. Dat brocht him op it idee om ek yn Feanwâlden sa’n fabryk te begjinnen: de Freia. Yn de jierren dêrop ûntstienen ferlykbere fabriken. Op it hichtepunt telde Fryslân sa’n 170 fabriken. Al gau kaam der in fúzjegolf: mei de meganysaasje en skaalfergrutting waard it foar in protte fabrykjes ûnmoog- lik om selsstannich iepen te bleauwen. Somlike fabrykjes bestienen mar hiel koart.)
De trije eigners Swart, Anema en Roorda út it Kleaster krigen út 31 liter molke goede bûter. Boppedat krigen hja fl. 3, - oant fl. 4, - boppe de heegste notearring op de Ljouwerter merk.
Drie jaren later zou het fabriekje (fan 60 m2) te koop worden aangeboden en besloot Jouke Swart in BERLIKUM een grotere fabriek te stichten.
L. C. 17-5-1984.
Leeuwarden – De C. C. F. onderhandelt met P. de Ruijter en Zoon B. V. in Baarn (de fabrikant van o. a. gestampte muisjes) over de overname van de marketing en verkoop van de produktgroep Pastachoca (de reklame gjalp op t. v. wie: “Pastachoca Beregoed!“) Men verwacht dat de overname op 31 augustus van het jaar een feit zal zijn. De produktie van Pastachoca blijft tot 1 januari 1986 in BERLIKUM. De overdracht zal vrijwel geen direct verlies aan arbeidsplaatsen met zich mee brengen bij de C. C. F. Het wegvallen kan door interne verschuivingen worden opgevangen, aldus een persbericht.
Op GOOGLE: Knipselmap Zuivelindustrie Leijempf. 1911 – XX
Skiednis fan de Leijempf weryn ek BERLTSUM memorearre wurdt mei foto ’s wêrûnder dy fan it Berltsumer súvelfabryk. ..... ....... De groei van BERLIKUM heeft helemaal beantwoord aan onze verwachtingen. BERLIKUM is geworden tot de fabriek met waarschijnlijk HET GROOTSTE melk- resort in ons land. Het ontvangt melk van dat deel van Friesland dat ligt boven de lijn Afsluitdijk-Leeuwarden en telt bovendien ook nog leveranciers in de Wieringermeerpolder ..... .......... ..........
L. C. 19-8-1971.
J. de Groot, BERLIKUM, 25 jaar in de zuivel.
(Jan Wop ’s de Groot út de Nije Buorren. Hy wie letter foarman yn de Pasta choca fabrikaazje fan de C. C. F. yn BERLTSUM.)
(Heit en soan, t. w. Wilco - en Arnoldus Werumeus Buning binne hjir beide direkteur fan it molkfabryk west. De heit fan Buning sr. wie earder eigner west fan it súvelfabryk “Welgelegen” te Eastermar.)
FOLKERT REITSMA.
*****************
Âld-Berltsumer Folkert Klazes Reitsma, de soan fan Klaas Folkerts Reitsma en Boukje Klazes Zeldenrust, earst mei syn âlders wenjende yn de Vermaningstrjitte lofts fan it hûs húsnûmer 4 (no garaazje) en letter yn de Bûterhoeke yn ien fan de no slope twa rigen hierwenten foaroer kapsalon “Gretina”, Bûterhoeke húsnûmer 30, hat ek in protte publisearre, û. o. oer de skiednis fan it doarp Easterein wer ’t hy no wennet, oer de Bonga state dêr, de doarpstsjerken fan Molkwar etc. ...... ...... en in protte oare ferhalen lykas: De nachttrein, It famke fan Skarl, Peter ’s gevaarlijke reis, De man dy ’t omfoel. Hy hat in protte yn it ferienings- en tsjerkelibben sitten. Yn BERLTSUM wie hy, al tige jong, foarsitter fan de (Herfoarme) jongelingsferiening en siktaris fan de Ring N. W. Fryslân. Yn BERLTSUM wurke hy earst op it “Lijempf ” fabryk op ferskate ôfdielings lykas de molkûntfangst, de bûtermakkerij, de ferpakkingsôfdieling ensfh. Letter hat hy him troch selsstúdzje tige opwurke. It is aardich om dy troch him skreaune ferhalen te lêzen.
Sjoch op GOOGLE: Mear ferhalen – Folkert K.(lazes) Reitsma.
NIEUWSBRIEF Mei elkoar, foar elkoar.
BERLTSUM hat sûnt desimber 2008 in nij doarpsblêd: Nieuwsblad Meielkoar, foar elkoar, útgeande fan de Stichting Berlikumer Belangen (S B B). De Berltsumers wurde op dizze wize op de hichte hâlden fan it doarpsbarren. Matthé van Hout is foarsitter, Hotze (Rienks) Bakker, siktaris, Andries de Haan, skathâlder en de leden binne Cees Kuipers, Jeanette Hoekstra, Klaas (Foppes) Smits, Jan van den Beukel en Bauke (Douwes) Wiersma.
Google Sites
Report abuse