Ds. Hendricus van Eyck van Heslinga

Op SKOALGEBIET gie it al net oars as ynspekteur fan it C. V. O. ûnderwiis. Der binne troch him hiel wat taspraken hâlden by it oprjochtsjen en iepenjen fan C. V. O skoallen en der binne hiel wat jubilea ûnder syn lieding fierd. Hy is dêrfoar yn 1923 keninklik ûnderskieden en Ridder wurden yn de Oarder fan Oranje Nassau. De Herfoarme kweekskoalle op “de Mariënburg” te Ljouwert is mei troch syn oantrúnen oprjochte en wêrfan hy foarsitter wurden is. Op 25 april 1923 iepene de doetiidske Minister fan Ûnderwiis en Wittenskippen dr. J. Th. De Visser, de Herfoarme kweekskoalle yn gebou “Mariënburg”. De skoalle waard nei de minister neamd, mar dy hiele mûlefol moast yn de omgongstaal al fluch it fjild romje foar it simpeler “Mariënburg”. (Sjoch it boek: EEN NATIONALE FIGUUR. Biographie over wijlen Z. Ex. Dr. J. Th. de Visser, Minister van Staat door Q. A. de Ridder met een voorrede van zijne excellentie Jhr. Mr. J. D. de Geer. Uitg. La Rivière & Voorhoeve – Zwolle.)

Op POLITYK MÊD wie hy adviseur foar in protte lieders út de C. H. U. en hy makke diel út fan it haadbestjoer fan dy partij (*. Yn de pastorije binne in protte gearkomsten hâlden wêrûnder ministers oanwêzich wienen. It gie foaral oer it Kristlik ûnderwiis wat eftersteld wie by it iepenbier ûnderwiis, mar ek in soad oare saken kamen oan de oarder. Hy wie hjir yn BERLTSUM foarsitter fan de feriening. “It Griene Krús”, oprjochter fan it “Kristlik Nasjonaal Wurkmansbûn”, siet yn de feestferiening. Sa hat hy ris in taspraak hâlden by it feest t. g. f. it 100 jierrich bestean fan ús lân by de saneamde ûnôfhinklikheidsfeesten yn BERLTSUM. Hy siet yn it bestjoer fan de Kristlike H. B. S., yn de Kommisje fan Tafersjoch op it ûnderwiis yn MENAMERADIEL, yn it bestjoer fan de Feriening ta Stifting en Eksploitaasje fan in Folks Sanatoarium foar Boarstlijers (T. B. C. - sanatoarium yn de Jouer, it lettere “Beatrixoord” yn Appelskea) en gean sa mar troch. Ik freegje my ôf, hoe hat dizze bêste man it allegearre foar inoar krigen en hoe is hy ea (oait) oan it twaris sneins preekjen takommen. It wie in grut man. (“A grand old man” soenen de Ingelsken sizze.) Mei ds. Jan. Hoekstra, ek in grut man op tsjerklik en polityk mêd, út Ternaard (wêrfan in tsjerkerút yn de Ternaarder tsjerke noch oan in soan fan him, de yn de Twadde Wrâldoarloch deasketten fersetsman ds. Sijbe Hoekstra, as oantinken tsjûget) siet hy mei oaren yn de redaksje fan it Herfoarmd Sneinsblêd foar de Provinsje Fryslân, it orgaan fan de Fryske dûmnys feriening, as oprjochter, foarsitter en einredakteur. Ek siet hy yn de redaksje fan it blêd “Koers houden” fan “Jong Hervormd Friesland,” in jongereinbeweging yn de Herfoarme tsjerke ûnder foarsitterskip fan dûmny dr. W. J. de Wilde mei û. o. de âld Berltsumer skoalmasters Jan Gerrit ‘s Lautenbach út Folsgeare en Theunis Tjeerd ‘s Runia út Muntsjesyl. De Herfoarme tsjerke fan Sint Anne is om 1900 hinne, op syn oantrúnen as konsulint, alhiel wer út ’e brân holpen, dit nettsjinsteande de tsjinwurking fan de Herfoarme Synoade. Sawol it tsjerkegebou as de gemeente wie yn djip ferfâl rekke. De Van Harenstsjerke waard restaurearre en der kaam yn 1902 nei in 38 jier fakant wêzen wer in dûmny dy ’t in protte minsken luts. Hy is op 5 febrewaris 1931 ferstoarn yn Apeldoarn nei in lange tiid fan siikwêzen yn de âldens fan 70 jier en begroeven te BERLTSUM op 9 febrewaris. Dêr kamen in protte minsken op ôf. Hy wie berne op 4-12-1860 as soan fan de op 25-3-1823 te Snits berne Wieger van Eyck van Heslinga, sosiëteithâlder (loazjemint en kofjehûs) en Tettje Camming en ôfkomstich fan Snits. Syn pake, wêr ’t hy nei ferneamd is, wie de yn april 1795 te Snits berne keapman Hendrikus Schotanus à Sterringa van Heslinga troud mei Catalina Aukes van der Werf. Yn 1885 waard hy kandidaat by it Provinsjaal Tsjerkebestjoer fan Fryslân, om de twadde augus tus 1885 as dûmny syn yntree te dwaan by de Herfoarme gemeente fan Kollumersweach. Nei 43 tsjinstjierren is hy yn BERLTSUM mei emeritaat gien. Hy wie de riedsman en adviseur foar Ortodoks Herfoarmd Fryslân mei in grutte kennis en bekwamens fan it tsjerkerjocht, en as kânselreedner en kategeet heech oanskreaun. Syn wurk wie ôf. Grutte wiisheid en takt, sûnder ea (oait) persoanlik te wurden. Nei in routsjinst is hy yn BERLTSUM begroeven wêrby in protte fertsjintwurdigers fan ferienings oanwêzich wienen. Dûmny Th.(omas) Kramer, de pastor loci, lies û. m. Rom. 8 fanôf fers 31.

Op 11 juny 1931 is troch de Herfoarme gemeente de famylje in grêfstien oanbean as oantins oan harren ferstoarne dûmny Hendricus van Eyck van Heslinga. De koarte plechtichheid fûn plak op it tsjerkhôf yn oanwêzigens fan de famylje en de gemeente en har fertsjintwurdigers. Ds. Kramer holde in koarte taspraak en bea de stien oan as blyk fan leafde foar it wurk en de persoan fan de ferstoarne dûmny. De âldste soan Tsjamko út Apeldoarn betanke foar dit waarme blyk fan tankbere oantins. In blomstik mei de wurden: “De frede fan God is boppe alles” duts de stien. Neidat ds. Th.(omas) Kramer it ”Ús Heit” útsprutsen hie ferliet de staasje, allegearre djip ûnder de yndruk, de deadenikker. 

Foar de aardichheid jit twa anekdoaten.

By in sikebesiik moat (de âlde) dokter Kwast sr. ris sein hawwe: “De dominee weet het weer eens zoveel beter dan de dokter”. Dokter Kwast sr. moat de minsken ek ris oanred ha om in protte hynstefleis te iten om sa oan de Spaanske gryp te ûntkommen. Foaral yn Minnertsgea moat dit advys goed opfolge wêze want dizze gryp hat dêr net botte fat op de ynwenners krigen, sa kinne wy yn de L. C. lêze . (** De Amearikaanske soldaten namen yn 1918 in grypfirus mei dat him tige fluch fersprieden hat, mei troch de mannichte feesten en parades dy’t holden waarden nei de Earste Wrâldoarloch. Spaanske kranten berjochten as earste oer de epidemy, dy’t sadwaande Spaanske gryp hjitten gie en wrâldwiid sa’n 20 miljoen minsken it libben kostte hat.

Dûmny van Eyck van Heslinga luts wat oan ‘e foet en wie dêrtroch breklik op ‘e gong. In jongfeint seach dêrnei en as reaksje dêrop moat de dûmny tsjin him sein hawwe: “Ik weet wel wat er aan mij schort, mijn ene been is wat te kort”. 

Oer in protte minsken dy ’t as “hilligen” ferearre waarden gienen ek folle (sterke) folksferhalen of waarden leginden ferteld. Tink mar oan in man as Pier Gerlofs Donia better bekind as “Grutte Pier”. Syn swurd en dieden waarden yn de folksferhalen al mar sterker en grutter of de bekende Ljouwerter dûmny Johannes Hendrikus Zelle of in man lykas Abraham “de Grutte” (Kuyper). Chesterton sitearre út syn boek ‘Ortodoxy’: “Het is zeer gemakkelijk in te zien waarom een legende met groter eerbied behandeld wordt en behoort te worden, dan een geschiedenisboek. De legende wordt gewoonlijk gemaakt door de meerderheid van de mensen in het dorp, die goed bij hun verstand zijn. Het geschiedenisboek wordt gewoonlijk geschreven door de enige man in het dorp die gek is.” 

Sa gie der ek it ferhaal rûn fan de ferneamde dûmny Spurgeon dy’t behalve yn de grutte tsjerken fan Londen ek foargie yn de lytsere tsjerken fan dy stêd. Tsjin it ein fan ‘e tsjerketsjinst gie dan de hoed fan de dûmny rûn, wêryn’t de tsjerkegongers dan harren bydrage deponearren. De opbringst foarme it honorarium foar de dûmny. (destiids ek wol “it op de ponge preekjen” neamd) De folde hoed waard de foargonger op de preekstoel oerlange, wêrnei ek Spurgeon de offerfeardigens fan syn tahearders yn it tankgebed beluts. Yn ien fan dy lytse tsjerken kaam in tsjerkegonger op it idee syn meibruorren en susters foar te stellen by de earstfolgjende preekbeurt fan Spurgeon by de ynsamling in lege hoed yn de hân te stopjen en ôf te wachtsjen hoe’t hy dêrop reagearje soe. Sa sein, sa dien. Nei de preek gie de hoed fan Spurgeon rûn, dy’t sa ‘t ôfsprutsen wie, leech op de preekstoel oan him oanrikke waard. Nei gewoante seach Spurgeon deryn, ferluts gjin spier en sei yn syn tankgebed, mei grut gefoel foar humor: “Ik tankje Jo, Hear, dat ik myn hoed noch werom krigen haw.”

Ds. Van Eyck van Heslingastrjitte.

Yn BERLTSUM hawwe wy dêr letter noch as oantinken oan him in Ds. van Eyck van Heslingastrjitte by krigen. In grut portret fan him hinget noch altyd yn it Herfoarmd Sintrum.

(* Ds. H. van Eyck van Heslinga hie mei ds. G. H. Wagenaar fan Ljouwert en ds. J. Schokking fan Koudum yn de jierren 80 fan de 19e ieu kolleezje rûn oan de V. U. by Prof. Dr. Ph. Hoedemaker, dy ’t yn 1887, nei in konflikt mei dr. Abraham Kuyper oer de needsaak fan de doleânsje, in jier earder, syn heechlearaarskip dellein hie. Mei ûnder Hoedemaker ’s ynfloed, fersmyt hy op polityk mêd Kuypers antitese tinken en gie út fan in Protestantske Nederlânske Naasje, naam it trijetal it inisjatyf ta it oprjochtsjen fan in nije Prot. Kr. politike partij foaroer Kuijper ’s A. R. P. Op 24 maart 1898 hat dizze ynspanning laat ta it oprjochtsjen fan it Bûn fan kiesferienings op Kristlik Histoaryske grûnslach yn de Provinsje Fryslân. De lettere lanlike C. H. U. (Dr. Ph. J. Hoedemaker wie berne yn 1839 te Útert. Syn heit wie mei de ôfskieding meigien. Syn mem bliuw de Herfoarme tsjerke trou. Tsjin har sin waard Philippus Jacobus yn de ôfskieden tsjerke doopt. Fanwegen de tsjerklike swierrichheden gie it gesin yn 1851 nei Amearika. Hy is letter werom kommen en lid fan de Herfoarme tsjerke wurden. Hy hat in grutte ynfloed hân yn Fryslân en foaral yn de Súd-West hoeke fan Fryslân. As dûmny stride hy foar de reorganisaasje fan ’e Herfoarme tsjerke, wylst er him as teolooch û. m. dwaande hold mei it fraachstik fan de skriftkrityk. Hoedemakers tinkbylden soenen in foarname plak krije yn de C. H. U. dy ’t yn 1908 oprjochte waard.)

(** De húsdokter fan Minnertsgea (dokter A. Gramsbergen) wie letter fan betinken, dat Minnertsgea it te tanken hie oan Watze van der Wal, dy ’t dêr jierren lang hynsteslachter west hat. Dokter woe der op út, dat de Minnertsgeasters troch it iten fan dat hynstefleis mear wjerstân tsjin de Spaanske gryp opboud hienen as dejingen dy ’t dat fleis net krigen. Yn BERLTSUM, Tsjummearum en oare doarpen om Minnertsgea hinne hie de gryp folle mear fet op de minsken krigen.

(Sjoch ek de L. C. fan 1- 2-1989. - Hynstefleis tegen Spaanse griep ).

(en de L. C. fan 16- 7-2007 – Aardappelsalade met paardenrookvlees ).

DE FERPYLDERING

De ferpyldering ûnstie oan it ein fan de 19de ieu. In wichtige spiler by it ûntstean fan dizze ferpyldering wie Abraham Kuyper (1837-1920). Hy wie in driuwende krêft efter de organisaasjes fan Protestanten. Kuyper stribbe nei soevereiniteit yn eigen rûnte. It Protestânske folksdiel soe him werom lûke moatte om sa binnen eigen kring op in gehiel Kristlike wize libje te kinnen. Kuyper woe in Protestânske politike partij, in Protestânske krante en Prote- stânske skoallen. De Roomsken folgen dit foarbyld en ek de Liberalen en Sosjalisten rjochtten harren eigen organisaasjes op. Nederlân waard in ferpyldere maatskippij wêryn it nei de tsjerke gean foar Protestanten en Roomsken fanselssprekkend wie. Nei it foltôgjen fan de ferpyldering yn de jierren 70 fan de foarige ieu bliuw de ûntsjerkliking tanimmen. Yn 1980 rekkene, neffens it Buro foar de Statistyk, 26 prosint harren as nethearrend by in tsjerke. Yn 2009 wie dat 44 prosint. BERLTSUM folget sawat op ôfstân dizze lanlike trend. (Yn 1849 wie dat noch 98 % wêrfan 56% protestant en 38% roomsk.)

Sjoch ek op GOOGLE : Dissertatie Kielman. In het laatste der dagen en by de ierdskodding fan 1755 by Lissabon.

Dr. Ph. J. HOEDEMAKER - Dr. A. KUYPER.

Tusken dr. Philippus Jacobus Hoedemaker (1839 – 1910) en dr. Abraham Kuyper (1837 – 1920) wie in ferskil fan miening. Woe de earstneamde “in sûnmeitsjen” fan de hiele tsjerke, de oare stjoerde oan op in ôfskieding. Doe ’t dr. Hoedemaker yn 1886 yn Fryslân tahâlde om syn ideeën bekend te meitsjen, krige hy fan dr. Kuyper in tillegram mei de wurden: “UW LIJN GEVOLGD.” Mei ûnder ynfloed fan dit tillegram hold dr. Hoedemaker op 20-12-1886 te Snits in radikale rede tsjin de tsjerklike bestjoerders foar in tige talryk publyk. Yn Amsterdam werom kommen, wêr ’t fan 11- 1-1887 oant 14– 1- 1887 it tsjerklik kongres begûn, waard it Hoedemaker dúdlik, dat hy troch Kuyper MISLIEDEN wie. Yn de rin fan 1887 betanke hy as heechlearaar oan de V. U. te Amsterdam. Ûnderwilens wie yn Nijlân in fakatuere foar dûmny ûntstien. Hy waard beroppen as dûmny te Nijlân en it berop waard troch him oannommen. Dochs al gau blyk, lykas Hoedemaker letter skreaun hat: “Maar ginds in het Noorden waren drie mannen, die IN HET GEHEIM besloten hadden met de doleantie mee te gaan en die, wetende hoe, hoe ik tegenover de Besturen stond, meenden, dat ik voor die en die kwestie geplaatst, wel zou MOETEN breken met de kerk, en HEN ER UIT LEIDEN. Maar God heeft deze ACHITOFELS raad tot dwaasheid gemaakt en mij een tijdlang te Nijland OPGEBORGEN om, mij op Zijn tijd weder naar Amsterdam terug te brengen”. (hy hat mar twa jier yn Nijlân stien W. H. P.) Op 27-11-1887 stjoerden de diakens Anne Klazes Feenstra, Hessel van der Velde en Foeke Sjirk ‘s Cnossen in brief oan de tsjerkerie fan Nijlân fol mei bibelteksten. Dêrnei folgen meardere petearen mei de pleatslike tsjerkerie. Mar Cnossen en v. d. Velde bliuwen by harren stânpunt om oan de doleânsje mei te dwaan. Hja seinen harren lidmaatskip fan de Herfoarme tsjerke fan Nijlân op en beleinen yn de troch Foeke Sjirk ‘s bewenne skuorre fan de pleats (mar eigendom fan ’e Herfoarme tsjerke fan Nijlân) godtsjinstige gearkomsten. Doe ’t yn 1889 it hierkontrakt fernijd wurde moast, waard yn it pachtkontrakt de folgjende kêst opnommen: “In de boerderij mogen nimmer openbare godsdienstoefeningen worden gehouden op straffe van een boete van fl. 100, - voor iedere overtreding”. Trochdat de doleânsje yn Nijlân frijwol gjin oanhing krigen hat wie dizze kêst oerstallich. 

(Oernommen út it Beaken no. 5, 1973.)

Ds. Gerhard Nijhuis fan BERLTSUM fielde him letter, krekt as Hoedemaker, ek mislieden troch it tsjerklik kongres. Hy hie itselde stânpunt. De Herfoare tsjerke moast fan binnenút herfoarme wurde. Hy ferlike yn it blêd De Roeper de foargongers by de Dolearjenden by de falske profeten fan âldIsraël. Ds. Nijhuis wie ien fan de earste bestjoerleden fan de Grifformearde Sindingsbûn (de GZB). It Herfoarme tsjerkeblêd fan de konfesjonelen, “De Gereformeerde Kerk”, (letter “Het Hervormd Weekblad” neamd) hat hjir ek ris in grut artikel oan wijd.

YNSTJOERD STIK yn de L. C. fan 6-7-1886

BERLIKUM, 3 Juli 1886.

Mijnheer de Redacteur!

Mag ik zoo vrij zijn u eene rectificatie te verzoeken van uw verslag van de Classicale vergadering te Leeuwarden, voorkomende in uwe Courant van heden. Daarin wordt gezegd, dat de meerderheid was voor de motie: Vrije beweging der verschillende richtingen in het Kerkverband. Dit is onjuist. Toen in het begin van de middagvergadering de Classis zich verklaard had niet alleen tegen het reglement der Synode, maar ook tegen het daarin volgens art. 4 uitgedrukte beginsel, werd later aan het einde door mij het navolgende voorstel ingediend: De Classicale vergadering van Leeuwarden verzoekt de Synode zoo spoedig mogelijk over te gaan tot het indienen eener modus vivendi, uitgaande van het denkbeeld, kerkelijke scheiding der verschillende richtingen onder GENOOTSCHAPPELIJKEN band. Door ds. Jurgens werd dit voorstel geamendeerd, alzoo, dat in plaats van kerkelijke scheiding, vrije beweging werd gelezen. Zoo werdt mijn voorstel aangenomen. Derhalve, mijnheer de redacteur! was nergens sprake van Kerkverband, want dit zoude geen enkele gereformeerde ooit hebben toegestemd, maar wel van een GENOOTSCHAPPELIJKEN band. U dank zeggende voor uwe welwillendheid, heb ik de eer te zijn, mijnheer de redacteur.

Uw dw. Dienaar,

Ds. Gerhard Nijhuis te BERLIKUM.

ABRAHAM KUYPER

“We moeten verbouwen of verhuizen.”

It wegerjen fan ‘e Amsterdamske tsjerkerie om attestaasjes ôf te jaan rûn út op in út it amt setten fan 5 dûmnys, 42 âlderlingen (wêrûnder Kuyper, hy wie ferbûn oan syn oprjochte V. U.) en 23 diakens. De konsistoarje fan ‘e Nieuwe Kerk te Amsterdam gie op slot. Wêrom sa ’n hast? De “modernen” woenen it tsjerklik guod feilich stelle foar de Herfoarme Tsjerke, as it ûnferwacht ta in skuorren komme mocht. Sels in plysjemacht kaam der oan te pas om de Nieuwe Kerk te bewaken. Kuyper en syn “oanhing” forsearren it paneel fan ‘e doar, dy ’t tagong joech ta de tsjerkeriedskeamer en namen “formeel” besit fan dizze tsjerke mar op 1 desimber 1886 folge it ûtsetten út harren amt. Men wie al it tsjerklik guod kwyt. Ûnder lieding fan Abraham Kuyper waard in nije tsjerke stifte. De Nederduitsch Gereformeerde Kerk mei deroan taheakke “dolearjend”. Fanwêr dit taheakjen? Hja “treuren” omdat hja al it tsjerklik guod kwytrekke wienen.

Bekend is Kuypers fisy op de “miene (algemiene) graasje” foar alle minsken en de bysûndere genede foar de útkarrenden. Mar hy joech de miene genede wol in tige grut plak. De lear fan ‘e achte werberte wurke yn ‘e Grifformearde tsjerken in ferbûnsautomatisme yn ‘e hân. Eltsenien waard sjoen as werberne, oant it tsjindiel blyk. Dit hie konsekwînsjes foar it preekjen. Selfûndersyk, kenmerken fan it leauwen en bekearing waarden net heard en sabeare leauwen waard selden oanwezen as in earnstige mooglikheid. Dat alles lei by Kuyper noch oars as by syn neifolgers. Hja gienen yn dizze saken folle fierder dan harren learmaster. Dochs hat it de toan opset. Wol sjogge wy wol de wrange fruchten fan in ferbûnsopfetting en leauwensautomatisme wêr ’t wy op bibelske grûnen net efter stean kinne. (aldus it R. D.) Lit dêrom de ûntwikkelings yn ‘e eardere Grifformearde tsjerken ús ta learing wêze. Ek ús kin it gefaar fan oerflakkens bedriigje. Guon Berltsumers seinen dan ek wol, sa is my oerlevere en ik ha it letter sels ek heard fan in âlde “ferûntrêste” njoggentich jierrige dy ’t der letter blykber oars oer tocht: “Doe ’t wy jongfeinten wienen en ek wolris kattekwea úthellen tochten en seinen wy, (op ‘e jongefeintenferiening) ús kin dochs neat barre, wy binne ommers grifformeard.” Dat dit Amsterdamske barren hjir ek ta in ôfskieding (“doleânsje”?) komme moast koenen in protte Berltsumers harren net begripe. It oantal dolearjenden wie hjir yn BERLTSUM dan ek net sa grut. Dizze tsjerke is dan ek foar in grut part oanwoeksen troch de komst fan ‘e eardere Berltsumer ôfskiedenen (40 gesinnen t. w. 67 bel. en 89 doopl.) dy ’t letter yn 1892 fan Bitgum werom kamen, nei BERLTSUM, troch de ynport, foar in grut part út de Dongeradielen, lettere oergongen en ek foaral troch de grutte gesinnen yn dizze tsjerkemienskip.

HET GEREFORMEERD KERKELIJK CONGRES te Amsterdam

in het lokaal Frascati op den 11, 12, 13 en 14 Januari 1887. Het wordt geopend Dinsdag morgen te elf uur precies. Telken morgen zal het Congres in den grote zaal van Frascati door een der Amsterdamsche Bedienaren des Woords worden ingeleid en telken avond zal er vanwege de Nederduitsche Gereformeerde kerk een openbare ure des gebeds worden gehouden op nader aan te wijzen plaats en uur. Het Congres staat op den grondslag, dat het juk van de Synodale Hiërarchie moet worden afgeworpen door een iegelijk die het Koningschap van Christus over zijn Kerk eert, zoodat de toegang tot dit Congres ALLEEN voor zulke leden van onze kerken open staat, die niet schromen voor de belijdenis van dat Koningschap tegenover de Synodale Hiërarchie uit te komen en dit met hun naam willen onderteekenen. 2. Doel van het Congres is eene algemeene beweging te wekken en te leiden, om al onze Kerken van onder het juk der Synodale Hiërarchie uit te brengen en aan Christus, hare Koning, te begeven. 3. Toegangsbiljetten zijn tegen betaling van fl. 1,- voor de 4 dagen te verkrijgen op der sinen tot den 14e januari 1887 aan den ingang van Frascati en van den 5en Januari af bij de H. H. Boekhandelaren etc. ..... .... (w. û. hjir yn Fryslân by M. O. Jongbloed te Dokkum, A. Jongbloed te Ljouwert, J. J. Wiarda te Sneek,) , H. Buskes te Utrecht , Gebr. Born te Assen, etc. .... .... 4. De leden van het Congres bestaan uit Genoodigden en Gasten. Alleen de eerste hebben vrije toegang tot de Sectie vergaderingen. De Gasten alleen met verlof van het Bureau etc. .... .... 5. Voor nachtverblijf te Amsterdam wordt gezorgd etc. .... .... 6. De Sectiën zullen verdeeld zijn in twee reeksen te weten etc. ....... .......

Men hie foartiid alles al regele om te kommen ta in brekken mei de Herfoarme tsjerke. Der wienen û. o. seksjes foar de tsjerkerieden, foar de tsjerkfâden en hoe te hanneljen foar it nedige ynrjochtsjen fan alderhanne stoflike oangelegenheden. Sa gie seksje VI bgl. oer it regeljen fan de ferhâlding wêryn ’t men komt te ferkearjen tsjinoer de tsjerken dy ’t Synodaal winsken te bliuwen. De lêste seksje gie oer it fieren fan de propagande fan dit begjinsel troch lêzings te hâlden en help te bieden oan bruorren dy ’t harren dêrnei ôfskiede woenen. Sa is it hjir doe ek yn BERLTSUM gien. Leendert Pieters Runia en Engele Klazes Kool waarden, yn in op 6-1-1887 byinoar roppen gearkomst, oanwezen as ôffeardigers nei dit Kongres yn Amsterdam, omdat L. P. Runia, E. K. Kool en master Sikke Hempenius, it haad fan de Kristlike skoalle fan betinken wienen dat dêr ek Berltsumers hinne moasten. De grutte oanjagers hjir dêrnei wienen Leendert Pieters Runia, syn broer Pieter Leenderts Runia, Engele Klazes Kool, Sytze Oeges Koopmans, Sybren Annes Lautenbach, Simon Dirks Renzema en oaren. Sjoch de brosjure: IOO jaar – Gereformeerde kerk van BERLIKUM 1887 – 1987 skreaun troch master Floris Visser.

De gearkomst yn Amsterdam waarden op woansdei en tongerdei besletten troch godtsjinstoefeningen: w. û. yn “Maison Strouken” û.l.f. de âld-Berltsumer dûmny Hein Hoekstra (1852-1915) fan Útert en yn “Plancius” troch dûmny Ploos van Amstel fan Reitsum.

DE HERAUT - 15-12-1889

BERLIKUM (Fr.) - 24-11-1887 Deze dag was voor de kerk des Heeren alhier, door ‘s Heeren grote genade, een heerlijke dag. Het nieuwe kerkgebouw (oan de Wiersterdyk nûmer 17, no “Pension Welgelegen”) was des morgens 9 uur met toehoorders gevuld. Onze geliefde vroegere leraar, de weleerw. heer H. Hoekstra, thans bedienaar des Woords bij de kerk van Utrecht, betrad de predikstoel, om met ons het nieuwe kerkgebouw in gebruik te nemen, ons de woorden des levens te verkondigen, en onze nieuwe herder en leraar, den weleerw. heer J. Hartwigsen, als candidaat Rijks Universiteit van Utrecht naar ons overgekomen, in het leraars ambt te bevestigen en bij ons in te leiden. Ds. Hoekstra legde tot grondslag zijner rede Efeze 4: 11, 12. Met de hem van den Heere geschonken gaven deed zijn eerw. dit met ernst, getrouwheid der liefde, tot eere Gods en tot groote blijdschap en troost der gemeente.

Des namidaags te 2 uur was het kerkgebouw wederom met hoorders gevuld.

Alsnu betrad onze nieuwe leeraar den predikstoel en legde tot grondslag zijner rede Efeze 3: 14-19. Deze bede van Paulus voor de gemeente te Efeze maakte zijn eerw. tot de zijne voor de gemeente alhier, in eenvoudigheid, doch met beslistheid, werden deze woorden naar den zin en de meening des Heiligen Geestes verklaard, en op grond en naar aanleiding daarvan verbond de jeugdige dienstknecht des Heeren op innige wijze zich aan deze zijn eerste gemeente. De tegenwoordigheid des Heeren in ons midden werd duidelijk openbaar en kennelijk ondervonden. Ook mag met dankbaarheid vermeld, dat de collecten bij het uitgaan, gehouden voor het nieuw kerkgebouw, hebben opgebracht fl. 63,22

Wel hebben wij ruime stof, om met de kerk van den ouden dag te betuigen: “De Heer heeft groote dingen bij ons gedaan, diens zijn wij verblijd!”

Namens de kerkeraad,

L. P. Runia, scriba.

L. C. 11-11-1932. Kerk en School, Benoemingen enz. 

Ds. J.(an) Hoekstra te Ternaard, een zeer bekend Hervormd Predikant in Friesland (hy stie mei ds. Hendricus van Eyck van Heslinga op deselde streek) herdacht heden zijn 25 jarige ambtbediening. Ds. Hoekstra, die 14- 5-1874 te Sloten is geboren, werd candidaat in 1907 en deed 17 november 1907 zijn intrede te Burum. Sinds 27- 4-1919 staat hij nu te Ternaard. Het is zijn uitdrukkelijke wensch dat elke attentie, in welke vorm dan ook, geheel achterwege blijve. Ds. J. Hoekstra was vandaag afwezig.

L. C. 10-1-1899.

KERK – en SCHOOLNIEUWS.

Sint Annaparochie, 8 Januari.

Voor de Ned. Hervormde Gemeente alhier was het heden een heerlijke dag. Zij kon toch haar kerkgebouw, dat voor eenige jaren wegens bouwvalligheid moest worden verlaten, geheel gerestaureerd weder in gebruik genomen. Dit geschiedde heden morgen met een toepasselijke rede van den consulent ds. Van Eyck van Heslinga van BERLIKUM. De plechtigheid werd door eene grote schare belangstellenden en o. a. door vertegenwoordigers van het Provinciaal Kerkbestuur in de Ring Stiens bijgewoond.

(En op 27-4-1902 krige de sûnt 8-3-1864 fakante gemeente fan Sint Anne, (dus pas nei 38 jier!) wer in nije dûmny yn de persoan fan ds. C. de Vries, dy ’t de moarns befêstige waard troch de konsulint dûmny van Eijck van Heslinga fan BERLTSUM.)

L. C. 27-2-1905.

Uit de provincie 

ACHLUM, 23 Februari.

Hedenavond sprak op de zaal van den heer Donia, ds. Van Eyck van Heslinga te BERLIKUM over “De Christelijk Historische beginselen.” Een 60 tal personen, w. o. enkele vrouwen, waren opgekomen om te luisteren naar den kalmen bezadigden spreker. Enkele gezegden van anderen, o. a. wat ds. A. S. (Syb) Talma op den Unie dag over vervreemding van de taal des Bijbels sprak en van “Groen van Prinsterer” werden aangehaald. Spreker beweerde dat het Friesch Christelijk Historisch beginsel wil: een neutrale staat, echter met uitkeering aan die scholen, waarvan de staat haar beginsel handhaafde. Hij onderschreef daarbij het vergeleken parallelstelsel door dr. (Abr.) Kuijper. Met het oog op de a. s. verkiezingen der Tweede Kamer in dit jaar, werd het vorenstaande nader uiteengezet. Tot het maken van op- en aanmerkingen melden zich een paar personen aan, w. o. een anti-revolutionair. Deze laatste beval de coalitie aan boven afbrokkeling. In de beantwoording van den spreker kwam duidelijk uit, de politieke klove, bestaande tusschen de A. R. en den Christelijk Historischen.

Út: Syb Talma (1864-1916) Een biografie door Gerard van Krieken

........ ........ By de liberalen stie Talma net yn ‘e geur fan hillichheid. Dat blyk ûnder de yn juny 1907 hâlden ferkiezings foar de Provinsjale Steaten. Talma hâlde doe in ferkiezingstaspraak yn Heinenoord, it doarp wêr’t hy tusken 1888 en 1891 dûmny west hat. Yn in bomfolle kristlike skoalle hâlde hy in “gloedfolle rede” dy’t neffens in kranteferslach mei de grutst mooglike oandacht folge waard. Mar fan ‘e goede stimming wie neat mear oer doe’t syn oanhingers ûnderweis nei hûs seagen dat fan ‘e tsjerketoer DE SWARTE FLAGGE waaide, DE PESTFLAGGE dy’t eartiids heven waard as de pest yn it doarp ferkynd wie. Yn datselde jier hâlde hy ek taspraken yn Baard, Frjentsjer en BERLTSUM en joech de kiezers it advys harren stim oan van der Molen (A. R. P.) te jaan. Yn BERLTSUM die hy dat yn ‘e Herfoarme tsjerke. etc. ....... .......

NIEUWSBLAD van het NOORDEN. 5-2-1931.

Ds. van Eyck van Heslinga overleden.

 .......... samen met ds. Wagenaar en dr. Schokking in 1898 oprichter van de Friesch Historische Partij. Van deze partij was ds. van Eyck van Heslinga voorzitter en redacteur van haar orgaan “De Banier”. In 1905 candideerde het district Sneek hem voor de 2e Kamer. Voor later aangeboden candidaturen heeft hij steeds bedankt. Bij de fusie van de partij in 1908 met de Christelijk Historische Partij maakte ds. van Eyck van Heslinga deel uit van de commissie, die het ontwerpprogram samenstelde. etc. ....... .......

(Foto: ds. H. van Eyck van Heslinga, makke troch Charles Gombault, hinget yn it Herfoarmd Sintrum.)

IT IS OF ..... OF ...... ...... NET BEIDE.

Wat mij oerlevere is, dat de tsjerkeried fan BERLTSUM der ek net sa foar wie, dat de dûmny tagelyk ek politikus wurde soe. De Herfoarme Synoade hat him dêr destiids ek oer útlitten en it beslút nommen dat it dûmnysamt net te ferienigjen is mei it Keamerlidmaatskip. Sa hat dr. J. Th. De Visser (wêr ’t de hjir earder út supra “Dr. J. Th. de Visser” (Herfoarme) Kweekskoalle te Ljouwert nei neamd is) ek syn amt as dûmny te Amsterdam dellizze moatten op grûn fan dit Synoade Beslút. It distrikt Leien hie him yn 1909 frege om harren distrikt te fertsjintwurdigjen by de oankommende Keamerferkiezings. Hy is letter (C. H. U.) Minister fan Ûnderwiis & Wittenskippen wurden.

L. C. 4-1-1894.

Sint Annaparochie. 2 Januari. 

25 JARIG JUBILEUM. 

Op 12- 1-1911 viert de Christelijke Jongelingen Vereeniging “Gideon” te Kollumerzwaag het 25 jarig jubileum. De feestrede wordt uitgesproken door ds. H. van Eyck van Heslinga, predikant te BERLIKUM, de oprichter van de vereniging. 

L. C. 10-1-1922. Kerk en School, Benoemingen enz. 

Heden is het 25 jaar geleden.

dat ds. H. van Eyck van Heslinga zijn intrede deed bij de Nederlands Hervormde gemeente te BERLIKUM. Voordien bediende hij 3 jaar het predikambt te Kollumerzwaag, 4 jaar te Harich en 5 jaar te Oostermeer.

(Yn de moarnstsjinst waard hy troch syn foargonger ds. A. Jellema foarsteld en befêstige n. o. f. de tekst út 1 Kor. 1 fers 1 en 2. Yn wolkeazen wurden wist ds. Jellema de tsjerkeried en gemeente de hâlding “yn ‘e fakatueretiid” tsjinoer oarstinkende amtsbruorren op it hert te drukken.)

Om op dr. Abraham Kuyper werom te kommen. 

De foarâlders fan myn frou Dirkje, de Fahner ’s komme oarspronklik fan Switserlân, út Gutannen by MEIRINGEN, it Haslital en omkriten. (Berner Oberland Kanton Bern.) Wy wienen yn de simmer fan 1993 mei ús gesin op syk nei har foarâlders en besochten dêr ek it tsjerkhôf fan Meiringen. Dêr leinen noch hiel wat Fahner ’s begroeven. Mar it ferhearde ús, dêr ek op itselde tsjerkhôf in grêfstien te finen fan de dêr op 25- 8-1899 oan typhus ferstoarne frou fan dr. A. Kuyper, t. w. Johanna H. van Schaay. Hja wie 57 jier âld wurden. Dit wie nij foar ús. Dr. A. Kuyper is letter nei syn ferstjerren op 8 -11-1920 net neist syn frou yn Meiringen, mar yn Nederlân begroeven op “Oud Eik – en - Duin” te Den Haag.

(In sage seit dat de bewenners fan it Haslital fan Fryske en Sweedske ôfkomst wêze soene. Dêr yn it Berner Oberland op harren pelgrimstochten efterbleaun wêze soene.)

Sjoch op Google: 

Fahner Sport Hasliberg en op: Peter Fahner – Madlen Michel berne te Meiringen op 27-9-1624 as soan fan Caspar Fahner en Elsi Wali. Lêstneamden binne ek de foarâlden fan myn oare helte Dirkje Anne’s Posthumus –Fahner en De Vrije Fries no 1 (1839) Friezen naar Rome blz 1-61)

Nei Doetinchem gie Hendrikus van Eyck van Heslinga nei Útert. Dêr krige hy kolleezje fan ûnder oare de teolooch en auteur Nicolaas Beets (1814 - 1921), bekend fan syn pseudonym “Hildebrand” fan de Camera Obscura. Van Eyck bliuw de Herfoarme tsjerke trouw en keaz foar de ortodoksy. Yn 1885 waard hy dûmny yn Kollumersweach. De Herfoarme tsjerke waard yn dy jierren ferskuord troch de doleânsje. Kwestjes rûnen heech op. Der waard fochten. Ien fan de tsjerken dy ’t de bannen mei de Herfoarme tsjerke ferbrutsen hie wie dy fan Kollum. (Kollum wie de 4e dolearjende gemeente, nei Voorthuizen, Kootwijk en Reitsum (**). Van Eyck waard roppen om dêr te preekjen. Doe waard drige dat de tsjerkedoar ûnder de preek mei in mêst iepenramd wurde soe. Van Eyck reizge mei de koets nei Kollum. Hy sei dêr dat hy by it minste teken fan geweld nei Kollumersweach weromkearje soe en spriek: “Ik gean te preekjen, net fjochtsjen”. De minsken binne harren dy úspraak lang bybleaun. De âld Berltsumer dûmny Hein Hoekstra (berne te Snits op 2- 9-1852 en stoarn op 31-12-1915 te Arnhem) is yn Útert mei de doleânsje meigien en hat letter û. m. yn 1892 as Grifformearde dûmny yn Kollum stien. Fan him binne de preken bewarre bleaun yn it Histoarysk Dokumintaasjesintrum fan it Nederlânsk Protestantisme (1800 - heden) Sjoch Google: op Plaatsingslijst van het archief van H. Hoekstra. Doos 1 en 2. en op Ds. H. Hoekstra – Het Utrechts Archief. (foto: Ds. Hein Hoekstra.)

Noch foar syn komst nei BERLTSUM ferstoar syn frou yn desimber 1885, Weltje de Witte, ôfkomstich fan Ferwâlde. Hendrikus van Eyck bliuw mei seis bern efter. Tryntje Wabes de Boer út Kolderwolde waard syn húshâldster. Van Eyck troude yn 1900 mei har en by har krige hy noch wer twa bern. Tryntje stoar oan de Spaanske gryp yn 1919. Van Eyck wurdt yn BERLTSUM oan weromtocht as in man dy ’t “zeer gedragen” spriek. Sa hie hy it oer “mijene heurders” en “de weareld” en “ons körps”. As de preek begûn mei “Geven en nemen, schikken en plooien, hier een weinig en daar een weinig” dan wisten de gemeenteleden dat dûmny him net goed tared hie op de preek. Nei syn emeritaat fêstige hy him mei syn tredde frou Johanna Aalbers yn Apeldoorn. Dêr ferstoar hy op 5 desimber 1931. Hy is yn BERLTSUM begroeven. Soan Tietso (ferneamd nei syn omke Tietso < Tieze) is yn de fuotspoaren fan syn heit gien. Hy waard ek dûmny. Twa oare soannen t. w. Wieger en Tjamco bouden in soad elektryske ynstallaazjes foar de súvelfabriken yn Fryslân. Hja hawwe û. o. hjir ek yn 1920 yn it BERLTSUMER KLEASTER fiif pleatsen en in tweintichtal arbeiderswenten fan elektrisiteit foarsjoen. Tineke Loggers, de dochter fan Jeannette, in dochter út it twadde houlik fan van Eyck, wenjende yn Ermelo, wurke oan in boek oer him.

Fuotnoaten:

(* “RUIMZICHT” wie letter de oplieding foar minsken dy ’t op lettere âlderdom dûmny wurde woenen. 

Jan Melle ’s van Dijk, berne te Tsjom op 16- 4-1830 en ferstoarn op 13- 6 -1912 te Doetinchem, krige syn oplieding troch de ôfskieden dûmny K. J. Pieters fan Frjentsjer ta ôfskieden dûmny op kêst 8 fan de Dordtse tsjerkeoarder. Hy wie fan 1862 oant 69 dûmny yn de ôfskieden gemeente fan Doetinchem en fundearre dêr doe in Nederlânsk Herfoarme Sindingsgemeente. Hy wie in grut foarstanner fan de Evangelyske Alliantie. Hy naam it inisjatyf ta it oprjochtsjen fan de Doetinchemse gestichten, kweekskoalle en gymnasium. (Sjoch ek Dr. G. A. Wumkes: Leven en Levenswerk van J. van Dijk M. zn, stichter der Doetinchemse Inrichtingen.) Dr. Geert Aeilco Wumkes (1869-1954), berne yn in ortodoks protestânsk gesin fan East-Fryske ôfkomst, hat hjir fan 1883 oant 1889 ek op dit ynternaat sitten. Op “Ruimzicht” binne mear as 300 dûmnys oplieden. Jan Melles wie befreone mei Guillaume Groen van Prinsterer (1801-1876), de oanfierder fan it REVEIL. Syn analyse yn “Ongeloof & Revolutie” tsjûget fan in profetysk ynsjoch. As je Gods heilsume geboaden loslitte, wurdt de minske syn eigen noarm. Dan geane jo fêst mei de hears- kjende opfettings mei, lykas wy dat by in protte kristlike ynstellings sjoen hawwe. Sawol yn Doetinchem as yn Tsjom binne in strjitte nei him neamd. De ds. Van Dijkweg en de ds. J. van Dijkstrjitte.

Oer niisneamde dûmny K. J. Pieters noch dit:

Hy kaam yn 1851 yn tsjinst fan de Kristlik Ôfskieden gemeente oan de Sulverstrjitte te Frjentsjer. Yn 1863 tsjinnen in achttal bruorren in klacht tsjin de dûmny yn. Syn libben joech oanstjit omdat hy bytiden by besites in boarrel brûkte. Doe ’t hy ek fan de belidenisskriften ôf begûn te wykjen bemuoide ek de klassis harren dêrmei. Dizze advisearre op’t lêst in losmeitsjen fan de gemeente. In lytse 100 sielen hâlden it mei him. Nei sekuer berie en ryp oerliz waard troch de úttrêdzjenden besletten om in eigen gemeente te stiftsjen. Yn novimber 1875 gie men as “Frije Evangelyske Grifformearde Gemeente” fan start. Op 17 april 1876 oanfurde dûmny Pieters syn wichtich tsjinstferbân yn dizze nije foarme gemeente. Op 15 oktober 1876 kaam de gemeente yn feeststimming byinoar foar it fieren fan de ynwijing fan it nije tsjerkegebou oan it Noard. Lang hat dûmny Pieters net foargonger fan dizze gemeente west. Yn 1879 kaam hy yn ‘e âldens fan 57 jier te ferstjerren. Konsulint dûmny M. Mooy út Âlde Leie naam dêrnei it op him útbrochte berop oan. Alle 500 sitplakken wienen eltse snein mear as beset. Evangelist J. W. Poot út BERLTSUM waard yn 1879 de opfolger fan dûmny Mooy. Dizze dûmny Mooy wie in duchtich drankbestrider. Yn dy tiid (hjir ek yn BERLTSUM) wie it skrinende earmoede trochdat it fertsjinne lean yn drank omset waard. Op 8 oktober 1882 ûnder de betsjinning fan it Hillich Nachtmiel die hy in yngripend foarstel: “Door op te staan van onze zitplaatsen verklaren wij het volgende: de gemeente des Heeren, hier aanwezig, verklaart zich tegen het gebruik van sterke drank en een iegelijk belijdt voor God en Zijn gemeente er zich persoonlijk van te onthouden en het gebruik ervan bij anderen tegen te gaan”. Op inkelde útsûnderings nei joech de hiele gemeente oan dizze útnoeging gehoar. It geroft fan dizze ôfleine ferklearring gie troch de hiele stêd. Yn de folksmûle spriek men dan ek al gau van “de droege gemeente”. Hjoed de dei is Dorette N. van Houten, in pakesizzer fan Ulbe van Houten wêr ’t de yn 1945 opjochtte “Ulbe van Houten” skoalle yn Sint Anne nei neamd is, dûmny (domina) in dizze Frije Evangelyske Gemeente. De gemeente telt mominteel sa ’n 130 leden en freonen.

(** Yn REITSUM wie de doleânsje foaral it wurk fan ien man t. w.: dûmny Ploos van Amstel. Troch in trúk wist hy de gemeenteleden hast allegearre mei te krijen. Want doe ’t hja yn 1886 met twa listen troch de gemeente gienen, wêrop men tekenje koe foar of tsjin it fierdere lidmaatskip fan de Herfoarme tsjerke, waard it presentearre as FOAR of TSJIN Ploos (sjoch ek it wurk fan de Wilde). Pas letter beseften de gemeenteleden dat in hântekening FOAR Ploos in hântekening TSJIN de Herfoarme tsjerke betsjutte. “It ferneamde wûnder fan de 19e ieu” (Algra) is yn Reitsum dan ek net mear west as IN TÛKE DIED fan de tsjerkeried. Der waard nochal ris sugerearre, dat de opfolger van Ploos frijsinnich wêze soe. Dit is perfoarst net wier. Op 11- 7 -1897 is der wer in nije dûmny kommen. It wie dûmny G.(errit) J.(an) Antink fan Parregea en hy wie syn oplieding begûn op .......... ”Ruimzicht”, dat stifte wie troch boppeneamde Jan Melles van Dijk yn Doetinchem. Hy wie ek in grut foarstanner fan it Kristlik ûnderwiis. Ek de bekende dûmny, it lettere Keamerlid foar de H. G. S. P. (ferwant oan de S. G. P.) Caspar Andries Lingbeek hat hjir dumny west. Hy wie Confesjoneel dûmny en tige anti-Roomsk. Ek moast hy neat hawwe fan “skuormakkers” lykas dr. Abraham Kuyper en Ploos van Amstel. Presys 100 jier nei de doleânsje, nl. yn 1989, tsjerkje de beide gemeenten wer tegearre as ien tsjerkemienskip op de terp fan REITSUM.

Yn 1876 wie in nije Wet op it Heger Ûndewiis oannommen dy ’t bepaalde dat de Steat net langer belútsen wêze soe by de oplieding fan dûmnys. Dizze wet wie in folgjende maatregel yn it folsleiner meitsjen fan de skieding tusken Tsjerke en Steat. De tsjerken moasten in part fan de dûmnysoplieding no sels ynfolje. (de saneamde duplex ordo struktuer.) Om dûmny (predikant) te wurden moast men 4 jier oan in iepenbiere universiteit studearje en 2 jier oan in tsjerklike oplieding. Ferstân en wittenskip oan de iene kant en ‘tsjerke-dûmnysskip-leauwen’ oan de oare kant waarden dêryn dúdlik ûnderskieden. Dizze struktuer soarge derfoar dat yn de teology, krekt as yn eltse wittenskip, allinne arguminten telle. Op it tentamen wurdt allinne frege of je de stof rasjoneel behearske. De lêste 2 jier is in mear spirituele oplieding (geastlik foarmjen) troch heechleararen dy’t troch de tsjerke oansteld binne.

Yn KOOTWIJK (de twadde dolearjende tsjerke yn Nederlân) wie de doleânsje foar in grut part te tankjen oan in skeel oer de dûmnys beropping. Der wie in groep dy ’t allinne in dûmny hawwe woe fan de Frije Universiteit (stifte op 20-10-1880) en in part fan de gemeente ek wol fan in Ryksuniversiteit. Der kaam in alumnus fan ‘e F. U. t. w. kandidaat J. H. Houtzagers en it gefolch wie dat de tsjerkerie troch hegere tsjerklike organen skorse waard. Yn BERLTSUM wie it nei 1892, dus nei de fúzje fan de dolearjenden en de ôfskiedenen (*, yn de grifformearde tsjerke ek fakentiden deilis om it beroppen fan in dûmny, dizze kear gie dan om in dûmny of út Kampen (de Teologyske Hegeskoalle fan de Ôfskiedenen) of út Amsterdam (de Frije Universiteit fan de Dolearjenden). 

(* Fuotnoat:

De troch de Minnertsgeaster ôfskieden dûmny Postma te Bitgum op 20-4-1842 stifte ôfskieden tsjerke stie yn Bitgum oan de Berltsumerdyk (no Berltsumerdyk 13). Dizze wie op snein 27 july 1845 yn gebrûk nommen. Earder as begjin waard der gearkommen yn in wenhûs dêr mei sa’n 12 à 13 persoanen. Berltsumers dy’t harren letter ek by dizze ôfskieden tsjerke oansletten hienen, binne yn 1892 fusearre mei de dolearjenden hjir yn BERLTSUM. Sa’n 40 gesinnen mei 67 belidene leden en 89 doopleden kamen fan de ôfskieden tsjerke fan Bitgum nei BERLTSUM oer.

L. C. 21-4-1888.

De Officier van Justitie mr. E. Star Busmann, conclusie genomen in het geding van de Kerkvoogden der Ned. Herv. Gemeente te Kollum, eisers, tegen ds. G.(errit) H.(endrik) Kasteel c. s. aldaar, gedaagden, schikkende tot toewijzing van den eisch tot afgifte van het archief der Ned. Herv. Gemeente te Kollum en tot waardeverklaring van het daarop gelegd revindicatoir beslag.

(G. H. Kasteel spile in grutte rol yn de Fryske doleânsje en stie sûnt 1880 yn Kollum. Hy wie yn it lêstoan dûmny fan de Grifformearde tsjerke fan Oppenhuizen, wêr’t er earder ek al earder stien hie. Hy is ferstoarn op 4-1-1931 te Ermelo, 80 jier âld. Ds. Van Eyck van Heslinga stie sûnt 1885 te Kollumersweach en is yn 1931 om deselde tiid hinne te Apeldoorn ferstoarn, 70 jier âld.)

L. C. 20-5-1886.

Kerk en Schoolnieuws 

(Sjoch de trúk fan ds. Ploos van Amstel fan Reitsum, ut supra neamd.)

ÂLDE FRYSKE folkswiisheid.

Ien Fries: in pear redens, twa Friezen: in tsjerke, trije Friezen: in skisma. (skuormakkerij.)

Ek wol:

Ien Fries: in dûmny, twa Friezen: in tsjerke, trije Friezen: in skisma.

Frou S.(ietske) van Eyck van Heslinga - van der Meij (de dochter fan Dirk Lourens van der Meij, troud mei Wieger van Eyck van Heslinga y. l. wenjende yn Ljouwert en dêr ferstoarn op 4 -11-1970) hat by testamint oan de diakonije fan de Herfoarme gemeente te BERLTSUM in bedrach yn kontanten grut fl. 15.000,- legatearre ûnder de lêst om elts jier op 4 desimber (de bertedatum fan har skoanheit) oan alle troch de diakonije bedielden in traktaasje of útkearing te dwaan en mei it fersyk om dit kapitaal te behearjen en te beadministrearjen ûnder de namme “Ds. Van Eyck van Heslinga fûns”.

Dit hat de op 29-11-1903 te BERLTSUM ferstoarne Lammert Ysbrand ‘s Brouwers ek dien. Hy legatearre oan elts fan de diakonijen fan de Herfoarme gemeenten fan BERLTSUM en Minnertsgea in som fan fl. 2000, - ûnder de bepaling dat de rinte jierliks brûkt wurde moat om op de lêste dei fan it jier in útkearing te hâlden fan in bôle en (in pakje) bûter oan eltse behoeftige widdo yn it doarp. (dus oan tsjerklike en net-tsjerklike widdowen.) L. IJ. Brouwers wie berne te St. Jabik op 19-10-1812 en troud mei Akke Simon ‘s Reisma.

L. C. 31-12-1963.

BROOD, BOTER en GELD voor weduwen en armlastigen. 

Op oudejaarsdag in BERLIKUM en Minnertsga.

Vandaag wordt in BERLIKUM voor de 60ste maal in successie gratis brood en boter uitgereikt aan ‘behoeftige weduwen’. Dit naar de laatste wilsbeschikking van Lammert IJsbrands Brouwers, die op 28-11-1903 te BERLIKUM overleed. Deze koopman had in zijn testament bepaald dat de Hervormde diakoniën van BERLIKUM en Minnertsga elk fl. 2000,- zouden ontvangen vrij van successierechten. Brouwers gaf in zijn testament te kennen dat de uitdeling zou plaats vinden op de wijze, zoals hij en zijn vrouw dat sedert 1880 hadden gedaan. etc. ........ ........ 

(L. S. Brouwers wie berne op 19-10-1812 te St. Jabik en tr. m. Akke Symons Reisma.)

L. C. 2-1-1958.

OP OUDEJAARSDAG KRIJGEN WEDUWEN BROOD en BOTER. 

Foto: De Berltsumer diakens Lammert Nannes Osinga (sittend) en Teake (Feikes) Brouwer oerlangje widdo Tjitske Posthumus–Grijpma út de Bûterhoeke, wenjende op húsnûmer 37, de bôle en bûter. 

(Tjitske Tjittes Grijpma wie troud mei Sikke Minnes Posthumus. (“Sikke & Tjits”.)

L. C. 2-1-1998.

WEDUWEN LUIDEN JAAR UIT MET SUIKERBROOD. 

Al bijna een eeuw gaan de weduwen van Minnertsga en BERLIKUM op de laatste dag van het jaar naar de kerk. Hier krijgen zij brood, boter en een gulden van de Diaconie. 

Foto: Voor de weduwen van Minnertsga was er op oudejaarsdag traditioneel een half witbrood, een suikerbrood, twee pakjes boter en een gulden.

LEIDSE COURANT 15-12-1979

Weduwen van BERLIKUM krijgen al 76 jaar gratis kerstbrood en boter.

BERLIKUM. Op de laatste zondag vóór oudejaar zal ds. Chr. S. Verwoerd zich weer kwijten van de taak om alle weduwen van BERLIKUM in Friesland gratis (kerstbrood) en boter in het vooruitzicht te stellen via een kanselboodschap. etc. ........ ........

(It testament van Brouwers sprekt fan “behoeftige” widdows. Dy binne der lokkich net mear. It is no mear in tradysje wurden. Diakens yn 1979 wienen Klaas Tiedes Tolsma, Jan Joukes van Dijk, Tiny de Jong-Boterhoek en Watse Hendriks Posthumus.)

L. C. 19-7-1910.

De dankbare cliënt 

Bij den uitgever J. H. Borgesius te Leeuwarden is verschenen aflevering no. 1. van “De Friesche kerk,” haar stichting en vestiging van de laatste helft der zevende tot het begin der elfde eeuw door ds. H. van Eyck van Heslinga, predikant te BERLIKUM. Dit werk zal bij genoegzame intee-kening in 20 afleveringen verschijnen.

L. C. 14-12-1926. 

Familieberichten 

L. C. 9 -8 -1923

Kerk en School, Benoemingen enz.. 

De jonge Hendricus wie yn 1923 slagge foar it earste diel fan syn notariële stúdzje.

L. C. 25-2-1933

BERLIKUM, 24 februari. 

Hedenavond hield de Chr. Jongelings vereniging “Het Mosterdzaadje” alhier een ledenvergadering. Het bestuur hetwelk aftredende was, werd in zijn geheel herkozen, doch de heeren H.(endrik) (Watses) Posthumus, H.(ielke) (Jans) Gerkema en W.(ijtze) J.(acobs) Tuininga, die niet voor herbenoeming in aanmerking wenschten te komen, werden vervangen door J.(an) (Andries) de Haan, D.(irk) J.(arigs) Lautenbach en J.(an) (Lolkes) Lolkema. De heeren G.(errit) (Sjoerds) Runia en J.(an) de Haan, zijnde de vertegenwoordigers der vereeniging in de Ring Friesland Noord-West hoek, werden herkozen.

L. C. 23–11-1934

Bloedvergiftiging. 

BERLIKUM 22 november. Het zoontje van den heer M.(inne) Kuperus alhier had een wondje aan zijn been opgelopen waaraan gezien de geringe omvang geen betekenis werd gehecht. Na enige dagen zwol het been evenwel dermate op, dat de dokter moest worden geraadpleegd, die bloedvergiftiging constateerde en dadelijke overbrenging naar een ziekenhuis te Leeuwarden noodzakelijk achtte.

L. C. 15-12-1990

advertinsje:

(Theunis Tjeerd ’s Runia is 93 jier âld wurden, hy wie troud mei de widdo fan Dirk Frans Wiegers Steenstra, Izaäkje (Yke) Hoekstra, en earder mei Wietske Bootsma. Hja hienen gjin bern.)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 13 -9 -1933.

BIJZONDER VRIJWILLIGE LANDSTORM. (B. V. L.)

Landdag te Oranjewoud.

(Der wienen in soad sprekkers wêrûnder:)

Ds. Th. Kramer te BERLIKUM sprak daarop en behandelde het onderwerp: “De B. V. L. en het geweten.” Hij zette uiteen hoe het geweten de stem van ons binnenste is, de stem van God. Door de zonde zijn andere stemmen in ons geweten gaan meespreken en daardoor is het geweten vaak niet meer in overeenstemming met de dingen die van God zijn. Ons geweten moet op Gods gaven afgestemd zijn, zooals een horloge moet worden geregeld naar de zon. Socialisten en communisten hebben de leer der revolutie aanvaard, zij prediken weerloosheid en antimilitairisme, maar dat is geen waarheid: het zijn wolven in schaapskleeren. De B. V. L. steunt op de kracht van hun geweten voortgekomen uit Gods gaven en is daardoor een sterk instituut voor Volk en Koningin. Deze landdag moet dan ook zijn een afspiegeling van het Geweten van den B. V. L. 

De Frijwillige lânstoarm B. V. L. wie ûntstien n. o. f. de Earste Wrâldoarloch (1914-18). Yn ‘e kranten fan it jier 1815 koe men yn lytse koarte advertinsjes it folgjende lêze:

Laat de verdediging van uw Vaderland niet aan anderen over maar help zelf ook mee. Wordt dus “Vrijwillige Landstormer”.

Of:

Nederland heeft nog 600.000 krachtige mannen die ongeoefend zijn. Door den “Vrijwillige Landstorm” kan hiervan een goede reserve gevormd worden. Of:

Zoo in uw gemeente geen afdeeling “Vrijwillige Landstorm “ bestaat, neem dan het initiatief. Doet dit nu!

L. C. 29-3-1938

H. H. AARDAPPELSORTEERDERS

DEMONSTRATIE van geheel nieuw systeem aardappelsorteermachine met leestafel op a. s. Donderdag 9 uur, bij de veiling te BERLIKUM, voor den heer B.(auke) (Lammerts) Lettinga te BERLIKUM. 

De fabrikanten de Fa. J. B. van Manen te BERLIKUM.

L. C. 17-8-1939

De Chr. Dem. Unie bijeen.

LANDDAG te BERLIKUM – Gisteren hield de federatie Friesland van de Chr. Dem. Unie haar landdag op het VVV-terrein. Om 11 uur opende de voorzitter, de heer Posthuma, lid van de Tweede Kamer, de bijeenkomst. etc. ...... ..... Hierna volgde de pauze met in aansluiting daarop een demonstratie-kaatswedstrijd door vier parturen, tijdens welke tevens gelegenheid bestond tot het deelnemen aan een excursie naar de kweekerijen en /of veiling. Hieraan werden ook door verscheidene der aanwezigen deelgenomen en blijkens uitlatingen, welke door ons werden opgevangen, was dit onderdeel van het programma zeer in de smaak gevallen. De kaatswedstrijd werd gewonnen door de heeren S. A. de Haan, S. Brouwer en G. Wassenaar, voor wie ieder een verguld zilveren medaille beschikbaar was. Na een hier op gevolgde samenzang van Gezang 274: 1,2 en 5 volgde een rede van den heer Posthuma met als onderwerp: “RONDOM DE KABINETS-CRISIS”. etc. ........ ........

L. C. 17-2-1943. 

BERLIKUM. 16 Februari. 

Jaarvergadering Hervormde Jongelingsvereeniging “Het Mosterdzaadje” .

Voorzitter is F.(olkert) (Klazes) Reitsma. Het ledental was vrijwel gelijk gebleven en bedraagt 30. De Bijbelse inleiding werd gehouden door het lid Sj.(oerd) D.(ouwe ‘s) Runia n. a. v. Ps. 103. Ds. Hemmes N. H. predikant te Sint Annaparochie, die deze avond was uitgenoodigd, hield een rede over onsterfelijkheid en opstanding.

LEEUWARDER NIEUWSBLAD. No. 8582 1e blad.

Woensdag 2 December 1936.

Chr. Hist. Jongeren.

MENALDUM.1 December. Na een rede van de heeren R. M. Minnema, te Koudum en J.(ouke) (Annes) Bakker, lid van de Tweede Kamer, is alhier opgericht een Christelijk Historische Jongerengroep met aanvankelijk 15 leden. Een bestuur werd als volgt gekozen: R.(oelof) W.(illems) Douma, voorzitter, mej. J. A. Zeeman, secretaresse, Jetse Roersma, penningmeester, D.(urk) Dikland, T.(rijntje) (Jans) Guldemond.

(Boppeneamde persoanen: Jouke Annes Bakker út Menaam (sjoch Wikipedia) is de pake fan skoaljuffer Meintje van der Brug, troud mei Uilke Dirks Strooisma út de Skoallestrjitte húsnûmer 2a. Durk Dikland is de heit fan de eardere Menamer bakker Sytse Dikland, troud mei Akke Gerbens van der Berg, letter wenjende yn BERLTSUM oan de Meseame op húsnûmer 17. De pake en beppe fan Roel Willems Douma, troud mei Sipkje de Boer en wenjende op de Lytsedyk húsnûmer 4 te Menaam, wennen destiids yn it Berltsumer KLEASTER-ANJUM. Syn pakesizzer Geertje Willems Douma is de frou fan Fokke Abrahams Sijbrandij út de Lytsebuorren húsnûmer 16. Trijntje Jans Guldemond is op 15-6-1944 troud mei Hendrik Watses Posthumus fan de Buorren húsnûmer 3, earder wenjende op de Hakkebakstreek. Myn heit wie widner fan Hiltje Andries Hiemstra. In pakesizzer fan Jouke Annes Bakker, t. w. Joeke Baarda út Snits, hat yn 1987 foar it C. D. A. yn de Earste Keamer sitten. In oare neikommeling t. w. Meintje T. van der Brug is troud mei Uilke Dirks Strooisma út de Skoallestrjitte húsnûmer 2a. Hja is hjir skoaljuffer oan de Kr. Basisskoalle “de Fûgelsang”.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

IN DEA FAMKE OPSETTE

Master Tjalling Dykstra fertelt op skoalle it ferhaal fan it dochterke fan Jaïris dat stoarn is. 

Jezus seit tsjin har “Famke, stean op.” 

Meiien giet it famke rjochtop sitten en sjocht om har hinne ...... 

Thúskommend yn de Krússtrjitte fertelt lytse Jouke fan Evert en Aaltsje it ferhaal. 

“Mem, Jezus hat in wûnder dien. Hy hat in dea famke opsetten”.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

WINTERSPORT

Hendrik Nieuwhof en Teake de Jong sitte yn ‘e klompebuorren op in bankje in ijsko te iten. 

“Bah, der sit in eamel op myn ijsko “ seit Teake. 

Hendrik: “Lit ‘m mar, hy hat ek rjocht op wintersport”.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

WEISWURST

Hendrik N. krige ien fan de fanút Dútslân stjoerde gastbern trije wike yn ‘e hûs te gast omreden fan sûnens.

It jonkje: “Onkel Heinz, hast du gestern Abend noch ‘ne Weiswurst im Bett gegessen?” 

Hendrik: “Nein, warum?” 

It jonkje: “Weil die Haut noch auf dem Nachttisch liegt ...... .......!”

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

LEEUWARDER NIEUWSBLAD, 26-4-1940

Chr. Historische Jongeren BERLIKUM.

BERLIKUM – 5 april. De afdeeling BERLIKUM van de Chr. Hist. Jongerengroep hield haar laatste vergadering in dit seizoen onder voorzitterschap van den heer D.(ouwe) Hek. Deze hield een causerie over: “De hedendaagsche politieke toestand”. Tot bestuursleden werden herkozen de heeren D.(ouwe) Hek, voorz., H.(ette) (Gerrits) Jellema, 2e voorz., A.(ge) (Tjittes) Schuurmans, secr., T.(hijs) (Joukes) van Schepen 2e secr., mej. G.(eeske) (Harmens) Siegersma, penn.se, mej. G.(rietje) (Arjens) Santhuizen 2e penn.se en als contactlid gekozen de heer P.(aulus) van der Heijden.

ZITTING BIJZONDER GERECHTSHOF LEEUWARDEN 20-5-1947

Douwe Hek, 35 jaar, geboren te Oosterend op Terschelling, onderwijzer (oan ‘e CVO skoalle) te BERLIKUM en wonende te Sint Annaparochie (aan de Bildtdijk te BERLIKUM) was lid van de N. S. B. en van de Landwacht Nederland, de latere Landstorm. Was als schrijver in dienst van laatstgenoemde organisatie aan het front bij Arnhem en Oosterbeek geweest. Hek was opgevoed in felle anti-Bolsjewistische geest. Hij had tijdens de bezetting gehoord dat onderwijzers het in Duitsland veel beter hadden dan in Nederland. Toen Mussert in Volk en Vaderland een oproep had geplaatst om door toetreding tot de Landwacht Nederland actief deel te nemen aan de strijd tegen plutocratie en Bolsjewisme (* sjoch ek hjirnei de folksmislieding), had hij daar gehoor aan gegeven. Hek beweerde ter zitting, dat de Landwacht bedoeld was om zwarte handel en sabotage te bestrijden. Verder vertelde hij dat hij op 29 september 1944 gedeserteerd was na gewond te zijn geraakt. Daarna had hij zich bij de Geallieerde troepen gemeld. De procureur-generaal kwam in zijn requisitoir terug op Hek’s bewering en vroeg zich af of voor de bestrijding van zwarte handel een opleiding inzake anti-tankgeschut nodig was. Hij nam het verdachte zeer kwalijk dat hij tegen zijn eigen land had gevochten en eiste 14 jaar gevangenisstraf. Het vonnis luidde uiteindelijk 9 jaar cel met aftrek van voorarrest. De Bijzondere Raad voor Cassatie, bij welke Hek een verzoek om strafvermindering indiende, oordeelde dat het in dienst treden bij Landwacht Nederland een verdachte niet even zwaar aangerekend mocht worden als indiensttreding bij een buitenlandse mogendheid. Negen jaar gevangenisstraf achtte men dan ook een te zware straf, die nu werd verminderd tot 6 jaar met aftrek. Hek diende daarop een gratieverzoek in bij de minister van Justitie. Dat bleef echter buiten behandeling, omdat hij in april 1949 voorwaardelijk op vrije voeten werd gesteld. In 1955 vertrok hij naar Schiermonnikoog, waar hij werd aangesteld als leraar aan (de doe dêrfoar krekt oprjochte) MULO aldaar. De minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, J. Cals ( fan de K.V.P.) verleende het schoolbestuur op 11 juli 1955 verlof tot het in dienst nemen van Hek als tijdelijk onderwijzer. Hek heeft de rest van zijn leven op Schiermonnikoog gewoond, waar hij onder meer een aantal jaren deel uitmaakte van de gemeenteraad. Hij overleed op 31-1-2003 te Dokkum.

(* MOSKOU of MUSSERT 

Yn Frjentsjer is op 31-3-1943 in NSB gearkomst yn De Koornbeurs. Sprekker is dr. M. H. Werther. It ûnderwerp is “Nederlandsche volkseenheid tegen communisme”. Hy hâld de leden fan de NSB fan Frjentsjer foar dat it oprjochtsjen fan it Folkenbûn troch de Joaden brûkt is om Dútslân “geknecht” te hâlden. Fierders krijt hy de gelegenheid om Adolf Hitler te ferhearlikjen (L. C. 1-4-1943) Hy woe syn folk yn frede nei in gouden takomst fiere. Mar dat hie it wrâld-joadendom net wollen. Dat woe oeral hearskje en besocht dit doel troch alderhanne middels netopmurken te berikken. Hitler hat it gefaar lykwols sjoen en it Joadendom der útsmiten. Werther ropt de tahearders yn Frjentsjer op om de kant fan de N.S.B.-lieder Mussert te kiezen, seker no ‘t Dútslân mei de kommunistyske Sowjet Uny yn oarloch is. (L. C. 1-4-1943) “Want it kommunisme betsjut: Satan de baas, dus ferneatigje. Der is gjin oare kar dan Moskou of Mussert”. De partij hie affysjes, ynsynjes, Mussertkrúzen, flaggen en in protte partiibrosjueres en naziboeken sa as: Moeder, vertel eens wat van Adolf Hitler! fan Johanna Haarer en Ras en toekomst fan dr. G.W. Hylkema om mar wat te neamen.

(It Nasjonalistyske Dútslan en it Kommunistyske Ruslân wienen foarhinne “bûnsgenoaten”. Dit feroare lykwols doe ’t Hitler ûnferwachts Ruslân binnenfoel. Doe wie de “freonskip” ynienen út.)

BILDTSCHE COURANT 5 -2-1935

HITLERS GROTE WOORDEN.

De omstandigheden hebben zeker meegewerkt om Hitler tot een machtiger persoon te maken dan eens de Keizer was. (Dútslân waard nei de Earste Wrâldoarloch tige swiere herstelbetellings oplein, dy’t in ekonomy fan in lân nea wer op gong bringe koenen) Ook heeft hij door zijn persoonlijkheid vat op de (tige ûntefreden) mensen. Zijn macht zit niet alleen in de concentratiekampen, maar hij weet de volksziel te bewegen en voort te stuwen. Velen in Duitschland vreezen hem en zijn bewind, maar velen dwepen ook met hem en VOOR HEN IS HIJ EEN HEILAND. Als redenaar is HITLER een vulcaan in volle werking (in ophitser). Echter in zijn redevoeringen vindt men wel groote woorden maar geen groote gedachten. Zij doen altijd weer denken aan den grooten trom wiens beteekenis vooral in het geluidsvolume zit. In de heele wereld wordt schande gesproken over de wreede en onrechtvaardige manier waarop het nieuwe Duitsche bewind zijn tegenstanders heeft behandeld; er zo WEINIG VRIJHEID, dat wie spreekt of schrijft tegen de regeeringsmening gevaar loopt VERVOLGD te worden; Duitschland heeft bijna alle staten van zich vervreemd en staat alleen op de wereld.

L. C. 28-5-1934

Drankbestrijding.

LEEUWARDER NIEUWSBLAD, 4-3-1940

NV BERLIKUM.

BERLIKUM, -1 Maart. – Onder leiding van de heer H.(ein) van Vliet kwam de afdeeling BERLIKUM van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholische Dranken in jaarvergadering bijeen. De rekening sloot met een ontvangst en uitgaaf van f. 202,11. Het ledental was iets gedaald. In de plaats van de heer H. van Vliet, die om gezondheidsredenen bedankte, werd de heer J.(an) H.(endriks) Zwart tot bestuurslid gekozen. 

L. C. 17-2-1943. 

BERLIKUM. 16 Februari.

Jaarvergadering Hervormde Vrouwenvereeniging “Dorkas” onder leiding van mevrouw T.(rijntje) Runia - Anema (troud mei Tjeerd Theunis zn. Runia). Uit de verslagen bleek, dat de vereeniging 31 leden telt. De aftredende presidente werd met algemeene stemmen herkozen. In de plaats van mevrouw T.(rijntje) van der Leij - de Boer (de vrouw fan Sape Waling ‘s van der Leij út de Krússtrjitte húsnûmer 4), die niet herkiesbaar was, werd gekozen mevrouw H.(iltje) Osinga - de Vries. (de vrouw van Eeltje Klazes Osinga fan de Kleasterdyk húsnûmer 14.)

L. C. 22-10-1955.

VEERTIG JAAR in het Christelijk jeugdwerk. 

De heer Th.(eunis) Tj.(eerd ‘s) Runia, hoofd van de school voor Christelijk Volksonderwijs (C. V. O.) te Wolvega, zal na een arbeid van 40 jaar in het jeugdwerk van het Christelijk Jongemannen Verbond (C. J. M. V.), afscheid nemen als voorzitter van de Christelijke Jongemannenvereniging “t Mosterdzaadje” te Wolvega. Op 15 September 1912 werd de heer Runia lid van de vereeniging in zijn geboorteplaats BERLIKUM, waar hij in 1915 tot voorzitter werd benoemd. Zijn onderwijzers loopbaan voerde hem achtereenvolgens naar Woudsend, Munnekezijl en Wolvega, en in alle drie plaatsen bekleedde hij ook de voorzittersfunctie. Ook op onderwijs gebied in Friesland is de scheidende jubilaris een bekend figuur. 

Hy wie û.o. skoalynspekteur en belutsen by de (Herfoarme) ûnderwizersoplieding “Mariënburg” yn Ljouwert. Nei it ferstjerren fan syn earste frou is hy letter opnij troud mei Isaäkje (Yke) Hoekstra, de widdo fan Dirk Wiegers Steenstra, y. l. winkelman yn de Bûterhoeke húsnûmer 10. (ear- der de yn 1938 ûntbûne Firma W. Steenstra en Zn, Hannel yn libbensmiddels, manufaktueren etc. foarhinne Boterhoek húsnûmer 226) letter oernommen troch Frans Sjouke Pieters Haarsma (ôfkomstich fan Minnertsgea) troud mei Geiske (Eeltje Klazes) Osinga oant nov. 1981 ta.

Advertinsje:

Wieger Dirks Steenstra en Pietje Franses Haarsma.

Durk Frans Wiegers Steenstra, winkelman wenjende yn de Bûterhoeke op húsnûmer 10 is letter troud mei Izaäkje (Yke) Hoekstra en Klaske mei bakker Jan Ulbes van Dijk wenjende op de Buorren húsnûmer 31

L. C. 13-7-1991. 

Dizze moaie plaat is eartiids makke yn de omkriten fan Berltsum.

Dokter Jacob Kwast sr. ried mei syn hynder en koetswein syn pasjinten yn BERLTSUM, WIER en RIE del. Dr. Kwast hat fan 1909 oant 1945 de praktyk yn BERLTSUM waarnommen. Doe is syn soan Jacob jr. him opfolge. Dy hat de praktyk oan ‘e Hôfsleane op húsnûmer 52 hjir oant 1965 ta hân.

L. C. 24-3-1936.

ZIEKENHUISVERPLEGING.

BERLIKUM 23 Maart. - Hedenavond kwam de kring BERLIKUM - WIER van de Vereniging voor Ziekenhuisverpleging MENALDUMADEEL in vergadering bijeen. Het jaarverslag vermeldt, dat er in het afgeloopen jaar een uitzonderlijk hoog aantal patiënten voor rekening der vereeniging zijn opgenomen geweest. Dit jaar slaat nl. sedert het bestaan der vereeniging een record met 137 patiënten etc. ....... ........ Conclusie: De vereeniging voorziet in een grote behoefte.

L. C. 13-11-1948.

BERLIKUM had de primeur.

Bloedtransfusies aan de lopende band. Ze stonden zich te verdringen rond het tafeltje in de gymnastiekzaal van de openbare lagere school te BERLIKUM voor het afstaan van bloed t. b. v. noodlijdenden in Indonesië. Het betreft een actie ten doel hebbende de schade die de bloedtransfusiedienst van het Nederlands Rode Kruis bij de brand in de koelpakhuizen te Amsterdam heeft geleden te herstellen. BERLIKUM had de eer de eerste afnameplaats te zijn en kwam goed voor de dag met ruim 150 aanmeldingen etc. ....... .......

L. C. 27-2-1980. 

"As ik ophâlde stie Berltsum der mâl foar"

Yn 1966 brocht Bouke (Gerrits) Wiersma (alias “Bouke Kwante”) sa ’n 500 Ljouwerter kranten rûn yn BERLTSUM. Nei de strange winter fan 1979 kaam der foar him in praktyske swierrichheid doe ’t hast eltsenien de beferzen hagen ôfseage hie. “Ik koe nearne mear de fyts kwyt en dat skeelde my fierstentefolle tiid. Ik bin doe te foet gien en dat foldie my sa goed, dat ik de fyts mar yn ’t hok set ha”. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

STRIKE

Berltsumer hat de hiele dei hurd wurke en giet op de bank lizzen om syn krantsje te lêzen. 

Syn frou is oan it striken. 

Hy sjocht har oan en freget: “Wêrom bisto dyn bh’s oant striken? Dêr sit ommers dochs neat yn? 

Syn frou: “Ik stryk dyn broeken dochs ek?

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 16-6-1898.

HEIDEBEWENNERS / DE EARME HEIDE /PLAGGEHUTTEN

In het Oosten van de provincie Friesland, op de heide die zich ten Noorden van Drachten uren van naar den kant van Groningen uitstrekt, wonen hier dichter opeen, dien meer verstrooid, honderden gezinnen in ellenhoge hutten van zooden en aarde. Elke hut heeft één hoogstens twee kamers of holen, elk hol één zeer klein venster; stroo en lompen dienen voor bed, de rook van het vuur vult de ruimte binnen, de beesten, het varken of de geit, deelen het verblijf met de menschen. 

L. C. 2-3-1928. 

Berlikum, 1 Maart

BERLTSUM - Door de Hervormde vrouwenvereniging werd heden een uitdeeling gehouden van kleedingstukken door de leden vervaardigd. De vereeniging wist in de 2e helft van deze winter nog 62 stukken te vervaardigen. Werd reeds eerder een dergelijke hoeveelheid gezonden aan de heidebewoners van Achtkarspelen, thans werden de weduwen en behoeftige gezinnen in eigen dorp bedacht. 

L. C. 15-2-1934.

Gereformeerde jeugdbeweging.

BERLIKUM. 14 Februari.

Gistermiddag hield de Gereformeerde Jongedochtersvereniging “Hebt elkander lief ” uitdeeling van de door haar vervaardigde kledingstukken. Nadat vooraf begunstigers gelegenheid tot bezichtiging hadden gekregen, werden van de 177 gemaakte kledingstukken, 83 stuks in eigen dorp onder de behoeftige gezinnen van Gereformeerde richting uitgereikt, terwijl 94 stuks naar de zending werd verzonden. ‘s Avonds werd in een gezellige samenkomst het aftredend bestuur, bestaande uit de dames G. Miersma, IJ. (Yke) Tichelaar, T. Boomsma en G. Terpstra herkozen.

L. C. 17-2-1928.

BERLIKUM - In de feestelijke vergadering van de Gereformeerde knapenvereeniging werd medegedeeld, dat de vereeniging 84 leden telt en ruim 150 begunstigers. Het voordelig saldo van de penningmeester bedroeg fl. 30,75. Onder de leden van de knapenvereeniging was tevens een reciteerwedstrijd (* georganiseerd. Aan de leden J. Smit, B. Bergema, Th.(ijs) Idema en Tj. Terpstra werd ieder een prijs toegekend, terwijl voor de beste opstellen K.(eimpe) Algra, A. Zondervan en P.(ieter) Quarré een onderscheiding verwierven. Aan den oud-leider de heer Sj.(oerd Ype Boeye’s) Groenhout werd dank gebracht voor hetgeen hij voor de knapenvereeniging gedaan had, terwijl hem als blijk van waardering een boekwerk werd aangeboden.

(* Fuotnoat:

(Reciteerwedstrijd: Grifformearden mochten eartiids net toanielspylje, wol resitearje. Letter yn de rin fan de tiid koe dit wol. Yn it midden fan de njoggentjinde ieu hie yn Fryslân it resitearjen, fan meast Nederlânsktalige fersen, yn selskippen, rederikerskeamers en genoatskippen in hege flecht nommen. Der wienen sels hiele hânliedingen dy’t útleinen watfoar gesichtsútdrukkingen en bewegings mei de earmen makke wurde koenen om it foarlêzen teatraler te meitsjen, sadat it publyk better ‘meinommen’ wurde soe.)

L. C. 2-3-1928.

BERLTSUM - In de gehouden vergadering van de afdeeling van het Nederlandsch Bijbel Genootschap alhier bleek, dat de ontvangsten met inbegrip van het batig saldo van het vorige jaar fl. 36,94 bedroegen fl. 198,94, en de uitgaven fl. 166,30 voordelig saldo fl. 32,64. Herkozen werd het bestuurslid Symon S.(ikke ‘s) Lautenbach en gekozen de heer O.(enze) Hoekstra (it haad fan de C. V. O. skoalle), de laatste in de plaats van wln. L.(olke) D.(ouwe ‘s) Braaksma. Door ds. van Eyck van Heslinga werd een causerie gehouden over “Het gebruik van de Bijbel”.

L. C. 14-5-1946.

30 JAAR schoolreinigster.

BERLIKUM - De 13den december was het 30 jaar geleden dat de vrouw (Trijntje Tiete Sjoukes Anema) van Tj.(eerd) Th.(eunis) Runia alhier benoemd werd tot schoolreinigster der school voor C. V. O.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

PERSOONLIJKE VOORNAAMWOORDEN

Master Nauta: “Heerke, vandaag gaan we zinnen maken met persoonlijke voornaamwoorden, ik, jij, hij, wij, jullie, zij. 

Bijvoorbeeld: Je vader zegt: Ik ga uit”. Wat zegt je moeder dan? “ 

Heerke: “Jij blijft thuis”. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. C. 29 -12-1843.

Mr. C. Wiersma, notaris te Leeuwarden, zal, ten verzoeke van K. J. Faber te Marssum, op Maandag den 8 Januarij 1844, des namiddags ten 4 ure ten huize van A. L. van der Mei, kastelein te BERLIKUM, publiek verhuren voor den tijd van 7 jaren: Alle Pastorie- Kerke- en Schoollanden van den Dorpe BERLIKUM thans bij onderscheidene huurders in gebruik.

L. C. 29-12-1894

Particuliere Correspondentie

Út krante de FRISIA. 15-8-1896.

BERLIKUM. - Ds. A. Jellema, die l. l. voor een beroep naar Oldeboorn heeft bedankt, is beroepen te Oppenhuizen - Uitwellingerga (Top & Twel) en heeft dat beroep aangenomen. Als reden van Z. Eerw ’s vertrek geeft men (MEN!) op, mindere opbrengst der Pastorielanden plus onvol-doende waarborg der huur.

(Hy is op 10-1-1897 al wer opfolge troch Ds. Van Eyck van Heslinga en hat him befêstige by syn yntrede.) 

It lei efkes oars.

Sûnt 1882 de nije tsjerkfâden J. G. Hacquebart, L. P. Runia en S. S. Osinga oan it bewâld kommen wienen, en dêrnei, waard der minder goed mei de tsjerklike húshâlding om gien. It gie by de berch del. Hege, ja sels hiel hege kosten waarden eltse kear makke by it beroppen fan dûmnys. Der waard in protte wyn fan de tsjerke brûkt by de gearkomsten fan de tsjerkfâden. In protte kosten waarden net ferantwurde. In protte saken gienen mar nei eigen goedfinen. Der waard nea in goede begrutting makke. Der waarden bûtengwoane, ja sels abnormale kosten makke nei eigen goedachtsjen. Gjin kwitânsjes waarden oerlein. Der waard mar raak jild liend sûnder dat it (kontrolearjend) Kolleezje fan notabelen dêr fanôf wist. Trouwens dit Kolleezje wie ek net op syn plak. It hie better tafersjoch hâlde moatten. Der waard kredyt (foar eigen gebrûk) fan de tsjerke brûkt wilens de rinte troch de tsjerke betelle waard! Der wie in tekoart ûntstien. Hoe koe dit no? Om it yn in hjoeddeisk wurdt te sizzen, der wie “mismanagement.” It koe hast net oars. Der waard ûndersyk dien. Doe blyk it noch slimmer te wêzen dan tocht waard. Jkhr. Mr. Constantijn Gustaaf Adolf van Asch van Wijck, tusken 27-4-1897 en 30-1-1900 griffier by it Kantongerjocht hjir yn BERLTSUM, hat oer it Behear en de Administraasje fan it Tsjerklik Guod en de Kosten fan Earetsjinst, in rapport skreaun oer de jierren 1882 - 1898 en dat lige der net om. Yn 1899 hat dûmny van Eyck van Heslinga hjir ek in ferslach oer makke. Hy hat dit yn de Nederlânske (Hollânske) taal dien, mar hat de Grykske letters brûkt, dat it mar better wie dat de minsken (dy it fijne dêr net fanôf wisten) dêr mar oer swije koenen. Ik kin de Grykske letters, by myn witten, net op de kompjûter krije (de kaai: de troch my makke oersetting dêrfan haw ik yn myn argyf) mar it foaropwurd is yn it Latyn skreaun en dat slagget wol. Boppedat docht it my tinken oan de Latynske sizwize: Graeca sunt, non leguntur. (It is Gryksk, it wurdt net lêzen.)

It giet as folget:

Historia tutorium ecclesiae Belcomiensis in hoc anno in Belgiae lingua, sed in litteris Graecis, ne lecta sit ab indoctis. Nisi loque necesse, lector tace de his rebus. Koart sein: Oh, lêzer, as it net needsaaklik is oer dizze dingen te praten, is it ek mar better hjiroer te swijen. 

(Wat ek noch in rol meispile wie dat de pachtopbringsten fan de Pastoralia nei ûnderen rûnen. It gie minder goed yn de lân- en túnbousektor.)

Sicco van Goslinga is ferstoarn yn DOANJUM. Dêr is ek in grêfmonumint fan him. Dizze Jonkhear en Frysk steatsman wie lid fan ‘e Fryske Steaten en fan de Steaten Generaal. Doe ’t hy as Ambassadeur fan de Republyk yn Frankryk siet, korrespondearre Sicco yn it Frysk mei syn famylje hjir yn Fryslân en brûkte dêrby de Grykske letters. Van Eyck van Heslinga wie dus net de ienige dy ‘t soks die. Of soe hy it fan Sicco van Goslinga ôfsjoen hawwe?

As immen van Goslinga nei de kaai freege, sei hy altyd, sa is ús oerlevere: “Der is gjin kaai fan”.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SIZWIZE: Na 2000 jaar mismanagement bestaat de kerk nog steeds.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

FRISIA. 9-11-1917.

Gemengde berichten

BERLTSUM wie altyd in goed dûmnys plak.