OANFOLLINGS

Noch wat lettere losse oanfollings fan GOOGLE fûn út DELPHER KRANTEN e. d.

BERLTSUM 

Friese nummerborden, kentekens voor auto’s en motoren. (GOOGLE)

Yn de provînsje Fryslân begûnen de autonûmerboarden mei de letter B. As earste Berltsumers mei in auto waarden neamd de bruorren Pieter en Minne Braaksma mei autonûmer B. 69 ôfjûn op 13-2-1906. Dokter Jacob Kwast hie autonûmer B 370 wat ôfjûn waard op 21-4-1909. etc. ......

MUZYKKORPSEN FUSSEARRE

Op 1-1-2013 binne de beide Berltsumer muzykkorpsen fusearre. It nije fusearre muzykkorps krige de namme “Opmaat”.

MUDRUN

Op snein 26 april 2015 fynt yn BERLTSUM de earste mudrun plak. De start en finish is by it sportkompleks “De Koekoek”. 

Stifting Fêstguod MFC. (Google: Kruiskerk Berltsum (frl.) wordt multifunctioneel centrum .....)

Op 22 desimber 2015 beslút de gemeenteried fan Menameradiel op útstel fan B. & W. om subsydzje en in jildliening te tsjinjen oan de “Stifting Fêstguod MFC” ta it ferbouwen fan de “Krústsjerke” fan BERLTSUM ta multifunksjoneel sintrum. 

IT MITTEREITHER OARGEL.

Yn in feestlike gearkomst is op freed 21 jannewaris 2016, nei de restauraasje fan in lyts jier troch de firma Reil út Heerde, it Mitterreither oargel út 1780 fan ‘e Koepeltsjerke fan BERLTSUM wer yn gebrûk nommen. 

BEAMMEN KANDELABEARRE.

De linebeammen op it tsjerkhôf fan BERLTSUM binne yn febrewaris 2016 troch frijwilligers oan de stam ta snoeid. Datselde wie yn 2004 foar it lêst bard. 

IT HÔF fan FRYSLÂN

Op 25-9-1621 docht it Hôf fan Fryslân útspraak yn de saak dy’t Sjouck Lieuwe Hessels widdo te BERLTSUM oanspant hie tsjin Tyal Auckesdr. Hotsma oangeande de rjochtsjildichheid fan de ferkeap fan oandielen yn de Sate op Ritzebuorren ûnder Tsjerkwert.

BITGUM 

Op skrikkeldei 29 febrewaris 2016 wie der in grutte brân yn it kassenkompleks by it tomaten-kwekersbedriuw “Garderners Pride” B. V. oan de Bodde tusken BERLTSUM en Bitgum. De skea oan it gewaaks blyk efternei lokkich ta te fallen. Mooglik is de brân yn de technyske ynstallaaasje fan it kassenkompleks ûntstien. It kassenkompleks mei trostomaten fan de famylje Cock Overbeek wie yn maart 2005 iepene.

As lêste is de urn fan de op 8-5-1918 te Heusden berne en yn Den Haach op 15-9-2015 ferstoarne Agnes Marie Charlotte Andreae, de frou fan Wilco Holdinga Tjalling Camstra Thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, begjin maart 2016 yn de romme en mear as 3 meter djippe grêfkelder OP IT TSJERKHÔF fan Bitgum bysetten. Dit wie gjin sinekuere want de bûtengewoan swiere tekstien moast earst wol fuortskood wurde. 

....................................................................

VERMIST

Jacob Klazes de Jong, geb. te Dronrijp op 4-1-1788, zoon van Klaas Dirks de Jong en Antje Gerkes, loteling lichting 1808, Mairie BERLIKUM; 33e regt. lichte inf. (jagers) 4e bat. 2e comp.; wordt eind 1814 vermist; zijn laatste bericht was van 22-3-1811 uit Stettin. (earder Prusen en no in stêd yn Poalen) Tresoar nr. 351. Op de lijst van vermisten. Toegang 11 inv. Nr. 6510 nr. 22.

(De soan fan foarâlden fan de Berltsumers Jacob, Dirk en Gerke de Jong )

IT ANGELUSTUORKE.

(Sjoch by de oare hjir yn dit e-book neamde klokken)

It Angelustuorke is seldsum yn de Fryske tsjerken. Der binne noch mar 4 yn Fryslân t. w. it spitse Angelustuorke op de St. Margryttsjerke fan Easterlittens, dy fan de Jacobinertsjerke yn Ljouwert, dy fan de Sint Piter fan Grou en dy fan de Gertrudustsjerke yn Warkum. Yn it Angelustuorke fan Warkum sit gjin Angelusklokje mear. Dit klokje rôp in de Roomske tiid dageliks trijeris op ta it Angelusgebed. Yn it angelustuorke fan de eardere tsjerke fan BERLTSUM hat nei alle gedachten ek in angelusklokje sitten.

SCHRIJFTAFELSOCIALIST MET VERDIEPENDE LAAG

Sytske Bakker, in dochter fan de WIERSTER skoalmaster Tjalling Bakker en in suster fan dûmny Sybe Kornelis Bakker, wie troud mei de modern-frijsinnige dûmny Adriaan Hendrik van der Hoeve. (1870-1943) berne yn it Noard-Hollânske Spanbroek út in modern-frijsinnig dûmny’s skaai. Hy studearre yn Leien en hie koarte stânplakken as Vledder (1899-1902), Onderdendam (1902-1903) en Pietersbierrum (1903-1905). Foaral de Fryske plakken Kollum (1906-1912) en Frjentsjer (1912-1918) soenen syn libben kleurje. De reden dat hy mar sân moanne yn Onderdendam ferbliuw hie te krijen mei it feit dat syn frou Sytske Bakker, berne yn WIER (by BERLTSUM) leaver keas foar it libben yn de Fryske kontreien. Hja wie net samar in dûmnysfrou, mar foar him in tige grutte stipe. Ek noch immen dy’t sels opteach nei de foarhoede fan de froulju’s beweging. Hja befûn harren yn de “heechstse echelons” en wie û. m. de opfolgster fan Aletta Jacobs (1854-1929) by de “Nederlandsche Vereeninging van Staatsburgeressen”. Út Sytske’s ûntwikkeling blykt dat hja maatskiplik ‘ebenbürtig’ wie oan harrren man, de dûmny, de siktaris fan de N. P. B. en de ynspekteur fan it ûnderwiis. Sûnder twivel sil hy in stevige ‘sparringpartner’ oan har hân ha. In minderheid yn Kollum fûn van der Hoeve “te links en te read”. Ek makke hy dêr as “blauwe dûmny” de ôfdieling Kollum grut. Ek bedriuw hy dêr neffens somliken te folle polityk. ( letter waard hy wethâlder yn Útert). Yn Frjentsjer waard hy yn 1912 dûmny. Hy folge dêr mei-redakteur S. Winkel fan de “Blijde Wereld’ op en waard yn dy perioade ek siktaris fan de N. P. B. ( De Nederlandsche Protestanten Bond). Sosjalisme en kristendom wienen ien, mei dy boadskip gienen syn besikers nei hûs ta. It libben nei de dea wie foar van der Hoeve realiteit, mar dan net op rasjonele grûnen. Langje en hoop wienen foar him de kearnwurden dy’t as pearels yn de minsklike siel lizze en gjin twivel ta litte. Hy leaude net yn it fersoenjend stjerren fan Jezus. Hy wie mear immen fan de wierheid heech hâlde, foar it rjocht stride en de neiste leaf hawwe. Hy wie in mystikus. It leauwen wie foar him in saak fan de minsklike yntuysje dat de minsken skonken wurdt. As ynspekteur fan it ûnderwiis naam hy it op foar mear en better taalûnderwiis, wat syn gelike kânsen foar eltsenien útdrukte. 

ROOD MAAR MET MATE. Biografie van ds. A. H. van der Hoeve. Resinsje yn it Frysk Deiblêd fan freed 29 april 2016 troch Lodewijk Jenne Feikes Born. (Geloven op side 9) 

BERLTSUM

Stroffelstiennen (* Stolpersteine)

Yn maaie 2015 binne û. o. hjir yn BERLTSUM stroffelstiennen pleatse foar foar de wente op de Kamp húsnûmer 7 wêr’t it gesin fan Tjeerd Lautenbach wenne hat mei harren soan Sijbren Lautenbach, de lettere fersetsman en op de eardere “Hakkebak”streek (no parkearplak) wêr’t destiids it gesin fan fersetsman Willem Scholten wenne. Se werinnerje foarbygongers deroan dat út dizze húzen minsken fuortfierd binne ûnder de Twadde Wrâldkriich. Minsken dy’t net wisten wat harren presys te wachtsjen stie. De tegeltsjes as in swijende, mar gânssizzende werinnering. De idee is basearre op in útdrukking brûkt troch net-joaden, as hja stroffelen oer in stien dy’t de strjitte útstiek. “Hjir moat wol in joad begroeven lizze” waard der dan sein. Net in fynfielende útdrukking fansels. Der is in symboalyske draai oanjûn troch dizze stroffelstiennen te yntrodusearjen. De betinker wie in Günther Demmig. Op ynternet binne listen fan lannen en stêden wêr’t stroffelstiennen te finen binne. De stiennen binne 10 by 10 cm mei in messingplaatsje wêryn de namme, bertedatum, deportaasjedatum, plak en datum fan fersjerren stânse is. De stiennen binne eatwat ferhege, dat jo deroer stroffelje soene, mei jo holle en jo hert.

(* Stolpersteien (stroffelstiennen) binne oarspronklik betinkingsmonuminten fan 10 by 10 sitimeter by huzen wêr foar of ûnder de oarloch Joaden wennen. Op de stientsjes steane persoansdata fan fermoarde Joaden, as de namme, bertedatum en stjerdatum.

DE STANDAARD voor de PAASKAARS in de Koepelkerk. (yn 1995 makke troch Matthé van Hout.)

Bij het ontwerp van de standaard voor de Paaskaars hebben enkele overwegingen een rol gespeeld die zijn doorgetrokken bij het ontwerp bij de standaard voor de overledenen. De overwegingen bij de standaard voor de Paaskaars waren: 

Op de berg van Golgotha is Jezus gekruisigd. De betekenis van de kruisiging is van wereldwijde betekenis. De berg van Golgotha is synoniem voor onze wereld en ook voor BERLIKUM. De basis van de kaarsenstandaard is gemaakt van iepenhout, de houtsoort die typisch is voor deze regio. De ronde voet van de standaard symboliseert de wereld die ons door God is geschonken. Het “bovenaardse” gedeelte van de standaard is gemaakt van eikenhout, een duurzame houtsoort. Al voor het Christendom speelde de eik een rol in de relatie met het goddelijke. De aandachtige waarnemer zal in de vorm een gestileerd kruis ontdekken. Vanwege het kruis kan het licht over deze wereld schijnen. Op het kruis staat de kaars die brandt als wij als gemeente bij elkaar komen. Kruis en brandende kaars symboliseren samen de oneindige liefde van God die ons door Jezus Christus is geschonken en voorgeleefd. Wij mogen dat licht doorgeven wat hoop geeft op een betere wereld en de wetenschap dat ons leven niet eindigt bij de dood. Tot zover de grote standaard voor de Paaskaars.

DE KAARSENSTANDAARD voor de OVERLEDENEN in de Koepelkerk. ( idem )

Voor de kaarsenstandaard ter nagedachtenis aan onze overledenen is ook gebruik gemaakt van iepenhout en eikenhout. Iepenhout voor de bodemplank, de basis van ons aardse bestaan. Hierin zijn gaten gemaakt waarin de kaarsen zijn “geworteld”. Het “bovenaardse” gedeelte is gemaakt van het duurzame eikenhout. De Alpha en de Omega geven aan dat wij van de wieg tot het graf in Gods handen zijn. De verbindingsplank wordt gedragen en is verbonden met de symbolische betekenis van de Alpha en de Omega en is ook van eikenhout. Er zijn zeven gaten, het getal van de volheid. Als ons leven is voltooid wordt de kaars geplaatst. De gaten waardoor de kaarsen worden gestoken geven steun en verticale richting aan de kaars. De kaars staat symbool voor een persoonlijk mensenleven. Wij worden als het ware bij leven en dood “omringd” door Gods liefde. Deze liefde houdt ons overeind. De kaarsen worden aangestoken aan de Paaskaars. Elke levenskaars heeft een lont en is in staat om licht te verspreiden. God heeft iedereen laten schijnen op zijn of haar specifieke manier, wij zullen hen niet licht vergeten.

BERLIKUM, Matthé van Hout, 10-12-2007 (Maker van deze kaarsenstandaard in 2007)

DE BEURT- en VEERDIENST van BERLIKUM op Harlingen.

Jelle Arjens de Vries heeft in 1866 een Beurt- en Veerdienst van BERLIKUM op Harlingen. Vermeld in het Register van de Middelen van Vervoer te water, afdeling Beurt- en Veerschepen met vermelding van o. a. door wie de concessie is verleend, wijzigingen en aanmerkingen, de tijden van vertrek enz. Jaar 1866 . (8) (De vergunning werd reeds op 11-3-1740 verleend)

DE PRAKTIJK VAN HET BANNEN

Sedert de bijeenkomst te Harlingen in 1557, waar de mate waarin de Doopsgezinde gemeente de praktijk van het bannen diende door te voeren aan de orde werd gesteld, was de beweging van Menno Simons in verschillende facties uiteengevallen. Drie hoofdstromingen waren er voortaan te onderscheiden; de ruimzinnige Waterlanders, Hoogduitsers en Jonge Friezen, die met elkaar het minst rigoureus waren in het uitvoeren van het bannen; de Oude Vlamingen, die onverhard bleven vasthouden aan het heiligingsideaal van de gemeente “zonder vlek of rimpel” (“de krekten” of rjochtsinnigen neamd); de Harde- of Oude Friezen en de Jonge Vlamingen, die een middengroep vormden. BERLTSUM behoort fanouds tot “Waterlanders” de ruimzinnige groep. (de “rekliken” of frijsinnigen neamd)

REQUEST

A.(nne) G.(errits) de Vries (timmerman) en F.(okke) D.(irks) Kuperus. Doopsgezinde gemeente te BERLIKUM. Onderwerp; een request van de Diakenen om subsidie met toegevoegde lijst van uitgaven jaar 1819 (4).

WALING ANDRINGA P. zn.

berne te BERLTSUM yn 1860 en yn 1885 troud mei Bernadine van Bon wie 40 jier skoalmaster oan de iepenbiere skoalle te Zuidlaren (1882-1922) en de oprjochter dêr fan muzykferiening “Erica”. ( dêr yn dy omkriten in protte foarkommed heideblomke.)

(Is de op 23-4-1860 te BERLTSUM berne soan fan Pieter Walings Andringa en Hyke Sikkes Sikkema.)

NIEUWSBLAD van FRIESLAND 13-4-1923

Hepkema’s Courant, Heerenveen

BAKSTEEN De nog in voorraad zijnde partijen Roode Drielingsteen aan de Steenfabrieken “De Vooruit” en “De Vlijt” te BERLIKUM, (it “nije tichelwurk”) alles 1e klas fabrikaat, worden tegen zeer lage prijzen opgeruimd. Vraagprijzen Waalsteen (straatklinkert-metselsteen) aan mijn adres. 

Aanbevelend, Lourens van der Meij, steenfabrikant, Leeuwarden.

(Lourens Gerhard Aukes van der Meij, berne op 17-10-1869 te BERLTSUM, wie troud mei Eelkje Gebina Koopmans, de dochter fan Jan Koopmans, grôtmakker en moalfabrikant op it Fliet te Ljouwert. (Koopmans Meelfabrieken) Hy siet letter ek yn de direksje fan dizze fabrieken.)

1975 SURINAMERS IN BERLIKUM 

In de voormalige tuinbouwschool.

 “Stel dat het je buren worden”

De Stichting Berlikumer Belangen had grote twijfels, hoewel de Surinamers zo snel mogelijk verspreid zouden worden over de dorpen in N. O. Friesland. Het ging in BERLIKUM om een groep Hindoestanen en Javanen die bevreesd was na de onafhankelijkheid van Suriname door de Creoolse meerderheid onder de voet te worden gelopen, zei de gemeente Menaldumadeel. Secretaris S.(ieds) Dijkstra van de Stichting Berlikumer Belangen (de kassier fan de Friesland Bank hjir) in de Leeuwarder Courant. Stel dat het je buren worden. Het zijn practisch analfabeten en die moeten wij hier opvangen. De huizen in de omgeving worden ook meteen de helft minder waard. Het Centraal Bureau Huisvestingsbeleid Rijksgenoten uit Den Haag had haast. Het leidde tot gemor bij de Friese gemeentebestuurders. In BERLIKUM viel het reuze mee. Meester Sjouke Faber (fan de iepenbiere skoalle) merkte dat de dorpskinderen van onschatbare waarde waren voor de integratie tussen Friezen en Surinamers. Ze kwamen elke dag spelen met hun leeftijdgenootjes. Het leerlingenaantal op de school in BERLIKUM steeg door de invasie zo sterk, dat er een extra leerkracht kon worden benoemd. Onder de ouderen brak het ijs. Er werden fietsen uitgeleend en bezoekjes gebracht etc. ........ ......... Tot eind november 1975 mochten Surinamers zich vrij vestigen in Nederland. Tussen 1970 en 1980 emigreerden er zo’n 300.000. Dat was bijna de helft van de Surinamse bevolking.

MAANDBLAD ORGAAN VAN DE VERENIGING TEGEN DE KWAKZALVERIJ 

64e jaargang no. 9 october 1949

ONGEHOORD

Een kapper, die een half jaar gestudeerd heeft en daardoor veel verstand meent te hebben van haarziekten plaatste de volgende advertentie:

HET NEDERLANDSCH GENOOTSCHAP VOOR HAARHYGIËNE

 (Aangesloten bij de Bond van Natuurgeneeskundige inrichtingen o. l. v. Artsen)

maakt bekend dat:

Frits Fröling, kapper, medisch gediplomeerd haarspecialist

Vermaningstraat 425 - BERLIKUM

elke maandag zitting heeft van 7 tot 9 uur of na afspraak (ook voor dames) voor alle voorkomende haarziekten en haaruitval. Het bleek, dat genoemde kapper in de waan is alle haarziekten en haaruitval zonder medisch toezicht te mogen genezen. Hij past hoogtezon-therapie toe en zelfs hormonale therapie. Ziekten van het haar zijn even goed ziekten als de andere. Die mogen ALLEEN behandeld worden door een arts. Deze kapper oefent geneeskundige kwakzalvers-practijk uit zonder daartoe bevoegd te zijn, heeft geen recht om dit te doen en handelt in strijd met de wet. Hij heeft zelfs de brutaliteit om zijn kwakzalverspractijk openlijk in de krant bekend te maken. De advertentie wijst er wel op, dat zo’n kapperspractijk met een medisch tintje (lees: kwakzalverspractijk) geen windeieren opbrengt voor de kwak. Sterk werkende stoffen tot welke vele hormonen te rekenen zijn, behoren niet door leken toegepast te worden op gezag van een kapper. ALLEEN de arts mag deze voorschrijven! MEN ZIJ GEWAARSCHUWD. 

BELIDENIS DWAAN BÛTEN BERLTSUM.

Dûmny Martinus Lambertus de Boer fan BERLTSUM – dûmny Ernst Frederik Kruijff fan Hilaard (dêr stie letter ek de bekende dolearjende dûmny Johannes Cornelis Sikkel dy’t ek ynfloed hie yn BERLTSUM. Syn ferearders waarden troch guon minsken ek wol “Sikkelianen” neamd. )

It begjin fan ûnrêst

Yn 1866 tsjinje twa froulike ynsittenden fan BERLTSUM, t. w. Dirkje Jelles de Boer, troud mei Anne Heerkes Hoekstra, en Liskje Jan Jacobs Runia (1843-1867), yn 1868 troud mei Pieter Jeremias Lammerts Quarré, in fersyk yn by de tsjerkeried om op in oar plak by in ortodokse dûmny belidenis fan it leauwen ôf te lizzen omreden dat hja harren net ferienigje koenen mei de preken fan dûmny Martinus Lambertus de Boer. Mei tsjinsin, dêrta twongen troch de Klassis, moast dûmny de Boer (en dus ek de ortodokse tsjerkeried) dit wol tastean. Dêrnei keazen in protte Berltsumers deselde wei om yn oare rjochtsinnige tsjerken belidenis te dwaan. Populêr wie foaral de gong op weinen nei it doarp Hilaard. Dêr stie de doe rjochtsinnige ûnderwizerssoan dûmny Ernst Frederik Kruijff, berne op 8-12-1834 te Wamel. Dit ferklearret ek dat dizze dûmny tige populêr waard by de Berltsumer rjochtsinnigen fan destiids. Hy waard hjir dan ek by foarkar troch it ortodokse diel beroppen en mocht hy hjir yn 1868 de feestrede útsprekke by it iepenjen fan de kristlike skoalle en dûmny M. L. de Boer net. Dizze bliuw foarstanner fan it iepenbier ûnderwiis.

HARMEN JANS (CAMP) en zoon JAN HARMENS orgelbouwers te BERLIKUM

Ned. Herv. Grote of Martinikerk, Hoofdorgel, Groot Kerkhof 24 Bolsward.

Gedetailleerd rapport van Harmen Jans, BERLIKUM, 1688/89. Renovatie. Keuring reparatie door Evert Haverkamp te Leeuwarden 1689. Onderhoud Harmen Jans en zoon Jan Harmens, BERLIKUM, 1716. reparatie balgen.

ALGER CLASEN MENSMA, zilversmid, geboren te BERLIKUM.

Alger Clasen Mensma trouwde in 1632 met Aeltje Rycx. Werd in hetzelfde jaar burger van de stad Leeuwarden, komende van BERLIKUM. Leerling van Timon Joostes. Meester in 1633. Overleden in 1678. Hij maakte o. m. avondmaalsbekers voor de Hervormde gemeente van Burgum en Wijnjeterp. Voorts zijn er van hem een brandewijnskom en een knottekistje in het Rijksmuseum te Amsterdam. Hij maakte ook de 2 identieke zilveren gildebekers van het Schippersgilde van Leeuwarden. De bekers zijn conisch van vorm. Glad zilver, versierd met graveerwerk. Bovenrand: band en bladranken. Eronder een voorstelling van een anker, een windroos en een beurtschip met spriettuig en op het roer de vlag van de stad Leeuwarden (klimmende leeuw) etc. Jaartal 1657.

De gildebekers waarden troch it Skippersgilde fan Ljouwert brûkt om der by de gearkomsten wyn út te drinken. De bekers gienen dêrby in elts troch de hannen. Dat tsjinne om útdrukking te jaan oan it bestean fan in bân meiinoar en de ferantwurdlikens foarinoar. It Ljouwerter skippersgilde beskikte oer in protte drinkersark.

KEATSE OP SNEIN

De Heidelbergse Kategismus is ta stân kommen yn 1563 yn Heidelberg, oanstjoerd troch de grifformearde keurfoarst Frederik III (1515-1576). De wichtigste auteur wie Zacharius Ursinus (1534-1583), heechlearaar te Heidelberg. Caspar Olevianus (1536-1587) hat him dêrby holpen. Binnen de tsjerken en dêrbûten wurdt de snein omskreaun as “de dei dy’t God foar himsels reservearre”, mei net selden as ûnderbouwing: God rêste op de sânde dei, seinige en hillige dy. Út neat blykt fierders dat dizze sânde dei út Genesis ús hjoeddeiske snein is. Dat liket opnij op minsklike tsjutting. Ek wurdt de ferizenis fan Jezus meastal koppele oan de snein, meastal as de dei dat Hy út de dea opstien wêze soe. Dit wurdt lykwols ûnfoldwaande ferifiearber achte. Oft der in relaasje bestiet tusken Jezus’ opstanning en de hjoeddeiske snein wurdt troch teologen ferskillend beoardield; it is dúdlik net helder oft Jezus op in snein opstien is. Koartom; al as net hat it in der in soad fan, dat wy minsken de snein in betsjutting jûn hawwe, dy’t op syn minst net iendúdich is. Yn 321 lykwols makke de Romeinske keizer Constantijn by wet de snein ta algemiene rêstdei yn it gehiele Romeinske ryk. Fêststeld lykt wurde te kinnen, dat de snein sa as dy troch kristenen op eigen wize ynfold wurdt, troch de minske sels ynsteld is. Kristenen meie de snein as rêstdei frij ynfoljen bliuwe sa as wy dat gewoan binne binnen ús kristlike tradysje (!), mar meie dit net mei Bibelske arguminten foar eltsenien jildend meitsje. Krekt sa min as moslims of oare religys ús harren gebrûken of tradysjes oplizze meie. Hjir yn BERLTSUM waard op grûn fan Snein 38 fan de Heidelbergse Kategismus net troch de rjochtsinnigen op snein keatst, mar wol troch de frijsinnigen dy’t hjir gjin boadskip oan hienen. Fytse en reizgje of in ysko keapje op snein mocht ek net. Hjir waard mei op oantrún troch in pear Berltsumers noch in kristlike keatsferiening oprjochte. (de C.F.K.) De Berltsumer merke waard op snein ek net troch de rjochtsinnigen besocht. Keapsneinen wienen net yn diskusje. Winkelétalaazjes waarden op snein troch hast alle Berltsumer rjochtingen (en net-rjochtsinnigen) blyndearre mei rolgerdinen. De snein is bedoeld as in dei fan ynkear en besinning, mar dat wurdt hjoed de dei lykwols troch in grut part fan de befolking sa net mear belibbe is myn ûnderfining. It is in dei wurden lykas alle dagen.

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TAMPONS

Twa Berltsumer jonkjes rekkenje in pakje tampons ôf by de kassa fan “De Spar” oan de Hôfsleane fan van Wigcheren. 

Kassjêre Sippy Dijkstra snapt der hielendal neat fan en freget it âldste jonkje. “”Hoe âld bisto?“ 

“Acht jier”, is it antwurd. 

De kassjêre beslút troch te freegjen. “Witsto eigentlik wol wêr’t dy foar bedoeld binne?“ 

It jonkje: “Net echt, mar se binne net foar my, se binne foar myn bruorke. Hy is trije jier âld”.

“Echt wier ..... “ antwurdde de kassjêre mei in glimpk op har gesicht.

“Ja”, sei de jonge. “Wy seagen fan’e moarn op t. v. dat as jo dit brûke soenen, dan kinne jo swimme, tennisse en fytse”. 

“Myn bruorke kin al dy dingen noch net”. 

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 ÔFSKIE

GOOGLE: Feestelijk afscheid van vertrekkende dominee – BERLIKUM.com

Op Freed 25 jannewaris 2013 nimt dûmny Jeannette van den Boogaard-Bongers op in feestlike gearkomst yn it Sintrum ôfskie fan BERLTSUM mei moaie, malle en leave wurden. Mei muzyk, mei sang en sketskes. Sjoch de side mei de 46 dêrfan makke fotos.

IT VAN DAM OARGEL

It Van Dam oargel yn de Doopsgesinde tsjerke fan BERLTSUM is, nei in restauraasje troch de firma Bakker & Timmenga, yn it begjin fan 2013 feestlik oplevere.

FYTSPAAD BERLTSUM – RIE

It fytspaad tusken BERLTSUM en Rie is op 26-4-2014 feestlik iepene. Oanwêzich wienen û. o. deputearre Sietske Poepjes en de boargemaster fan Menameradiel Tom van Mourik. 

EMPATEC

Empatec iepent op 23-3-2012 in siergêrskwekerij yn BERLTSUM (yn de eardere kassen fan alstroemeriakweker Fokke Hoeksma) De iepening waard ferjochte troch de eigen meiwurkers. De kwekerij beskikt oer 18.000 m2 kassen en 2 hectare volle grûn. Empatec is hurd op wei de grutste siergêrsenkwekerij fan Jeropa te wurden. Hjir wurkje no 80 man.

OARGELBOUWER HARMEN JANS te BERLTSUM

Harmen Jans (Camp) BERLIKUM 1687. Reparatieonderhoud van 1692 tot 1720 aan het orgel van de Nederlands Hervormde kerk van Rauwerd, eerst om het jaar, later jaarlijks.

PEEL en MAAS. Weekblad voor Venray en omgeving. pag 2 (2/4)

8 augustus 1891

Tegen aardappelziekten

Uit Vrouwenparochie schrijft men. Voor enige tijd meldden we dat op het proefveld alhier van de afdeling BERLIKUM van de Friesche Maatschappij van Landbouw proeven waren genomen tegen aardappelziekten bestaande uit het besproeien der planten met vloeistoffen, waarvan kopersulfaat en kalk de hoofdbestanddelen zijn. Reeds nu kunnen we bijna met zekerheid berichten, dat deze proeven met gunstige uitslag zijn bekroond. Terwijl op de akkers, waar het middel niet werd toegepast, de ziekte zich zoo sterk onder de aardappels heeft geopenbaard, dat het loof bijna zwart is geworden, is dit op de besproeide akkers, welke tegen die liggen, waar het middel is toegepast, bijna niet zijn aangetast, tengevolge van de druppels, die bij de bewerking zijn overgespat etc. ..... ..... Na den zoo goed geslaagde proeven, gaan nog dit jaar (1891) enige landbouwers het middel op de late soorten toepassen etc. ...... ......

(En ik W. H. P. brûk dit spul hjoed de dei, 125 jier letter, no noch op myn hobbytún efter hûs.)

EMPATEC

Kwekerij “It Wiid” Gernierswei 23 /a WIER.

Een empatec tomaat smaakt supergoed.

De tomatenkwekerij kweekt op duurzame wijze cherry en snacktomaten. Zij werken exclusief voor Smeding Groenten en Fruit, die de tomaten onder de merknaam Mijnboer aanbiedt. Op deze kwekerij werken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. ( de vroegere Sociale Werkvoorziening) Hier werken nu 20 man.

Yn dizze kassen op de Baaskamp (Bassecamp) oer it Berltsumer Wiid sieten earder de bruorren Harman-Jacob en Geert Schiphof, de soannen fan Minne Reins Schiphof, dy’t yn 2009 faillyt gien binne. 

Kening Willem-Alexander en keningin Maxima hawwe op 13 juni 2016 by in streekbesite oan Noardwest Fryslân ek in besite brocht oan dizze tomatenkwekerij “It Wiid” oan de Gernierswei.

( Dit gebiet oer it Berltsumer Wiid ynklusyf “it Heechhiem” hat altiten al sûnt minske heuchenis by BERLTSUM beheard en NET by WIER. De bewenners fan it Heechhiem behearden ek tsjerklik by BERLTSUM en guon fan harren hienen hjir destiids yn BERLTSUM sels in eigen beslettene bank yn ‘e Berltsumer tsjerke. Yn de wintertiid waard, omdat hja it Berltsumer Wiid oerfarre of destiids alhiel oer WIER gean moasten, troch harren somtiden dan ek wol de tsjerke fan WIER besocht.)

IERSEKSCHE EN THOOLSE COURANT

23-9-1927 pag. 4 (4/6) 

GRIEZELIGE VONDST - Eenige lieden die te BERLIKUM hun werk verrichtten merkten op, dat er iets in de vaart (de steensloot) lag. Het bleek te zijn, een man in rechtopstaande houding met een fiets naast zich. Nadat de man op het droge gehaald was, werd hij herkend als de 62 jarige J. H., schilder te Sint Annaparochie. Dr. Kwast, die juist passeerde, kon slechts den dood constateeren. Het bleek, dat de betrokkene den vorigen avond te elf uur het café (“de Brug”) van D.(ouwe) Bijlsma verlaten heeft. Vermoed wordt, dat hij op de brug op zijn rijwiel is gestapt en toen bij het afrijden van de brug het stuur niet meester is geweest en zodoende bij den hoogen wal neer in het water is gereden. De omwonenden en ook in de nabijheid liggende schippers hadden dien avond echter niets bijzonders gehoord. De verdronkene laat een vrouw en zeven kinderen achter.

( It wie de ferversfeint Jentje Hilverda, berne te Sânfirden, wenjende te Sint Anne en troud mei Hiltje Kamerling. )

BERLIKUM HELPT LANGESLAG 1951

HET AVONDMAALSTEL van de Gereformeerde kerk van Laag Zuthem.

Wie wel eens de bodem van de avondmaalskan van de Gereformeerde kerk / tegenwoordig de locatie Laag Zuthem heeft geïnspecteerd, ziet daarin gegraveerd: - BERLIKUM HELPT LANGE-SLAG 1951 - Dit vraagt om uitleg. In de jaren 44 waren de meeste gemeenteleden overgegaan naar de pas opgerichte Vrijgemaakte Gereformeerde kerk (art. 31) in Laag Zuthem. Vanaf 1944 kerkten de overgebleven leden van de Gereformeerde kerk, verstoken van alle goederen, in de Lagere School met de Bijbel. De hoofdmeester van deze school in Laag Zuthem was nl. ook Gereformeerd Synodaal, zoals de gereformeerden van toen af vaak werden genoemd ter onderscheiding van de Vrijgemaakten. Dat was natuurlijk behelpen in die kleine ruimte. De waarnemend consulent (ds. H. A. Munnik) destijds zei: “Jullie moeten hier weer een kerkgebouw oprichten”. Welnu, dat gebeurde met vereende krachten. In 1951 werd de nieuwe kerk geopend. En op een gegeven moment was daar de heer Boscher, die in een (kerk)blad las, dat er in het Friese BERLIKUM een speciale kerkdienst werd gehouden ter gelegenheid van het ‘inwijden’ van het nieuwe avondmaalstel. Hij moet hebben gedacht: “Dan moet er ook een oud avondmaalstel zijn”. Hij nam contact op en vroeg wat men ermee van plan was. Dat was niet raar. Na de scheuring waren er veel hulpbehoevende Gereformeerde Synodale kerken en de bereidheid om elkaar te helpen bleek er ook te zijn in BERLIKUM. “Dat mogen jullie wel hebben, maar dan zetten wij even de naam van onze plaats erin”. Nu weet waarschijnlijk niemand dat meer in BERLIKUM. Zo vermoedt de tegenwoordige ouderling-kerkrentmeester van de P. K. N. gemeente aldaar, Jan van Wifferen. (3 Foto’s: yn Tsjerkelûden jiergong 27 nr. 1 febr. 2017 op side 29)

Bron: SAMENKLANK Juli-Augustus 2014, het kerkblad van de Protestantse gemeente te Heino.

( De Grifformearde tsjerke fan Langeslag – Heino is yn 2015 fusearre mei de Herfoarme gemeente fan Heino ta de Protestânske gemeente fan Heino. It âlde Berltsumer nachtmiels ark waard op 7-9-1887 oanbean troch in gemeentelid. Sjoch op side 54 fan it boekje 100 jaar – Gereformeerde kerk van BERLIKUM 1887-1987 en op side 1617 fan dit e-book) In oar gemeentelid hat yn 1929 de Griformearde tsjerke in alhiel nij doopfet oanbean. Sjoch it Bolswards Nieuwsblad 9-3-1929.

ECHO VAN HET ZUIDEN 14-12-1882. pag. 3

Uit BERLIKUM (Fr.) wordt gemeld; Binnen zes dagen zijn uit dit dorp niet minder dan 13 tjalken, gemiddeld met 800 hect. inhoud, beladen met aardappels, koolrapen en wortels naar Holland vertrokken. Bovendien zijn er nog belangrijke hoeveelheden met kleinere schepen en veerschepen vervoerd.

ALKMAARSCHE COURANT 1 september 1930. pag 8

Een slachtoffer.

Te BERLIKUM (Fr.) is de 67 jarige H. Hylkema, die op een bouwakker aan het werk was, door de hitte bezweken.

(It wie Hylke Gatses Hylkema, troud mei Antje Martens Kuperus, soan fan Gâtse Hylkes Hylkema en Hinke Miedema.) 

LEIJDSCHE COURANT 31-7-1857

In het dorp BERLIKUM nabij Harlingen heeft men in de nacht van 21 op 22 dezer 8 horlogiën gestolen. Aan een daarvan bevond zich een zilveren halsketting en een haarsleutel met navolgend opschrift: “Ter gedachtenis aan mijn zuster M. S. R., overleden te BERLIKUM”. De politie heeft daaromtrent nog niets ontdekt.

NIEUWSBLAD HET LAND VAN HEUSDEN en ALTENA etc.

8-6-1910

Te WIER bij BERLIKUM sloeg de bliksem in de boerderij, bewoond door de gebrs. Van Dijk. Met behulp der brandspuit gelukte het, het vuur tot de schuur te beperken.

ÚT it boek: ONS DORP, LEVEN ALS GOD in FRIESLAND fan journalist Ton van Dijk. (1972)

In boek wêryn’t hy werom giet nei 1972, doe’t hy yn Rie foar 12.000 gûne syn húske yn Fryslân kocht. Jierrenlang kaam hy dêr yn de wykeinen en op fekânsjes en rekke dêr as Amsterdammer fertroud mei it libben op it Fryske plattelân. Dêrby net yn mindere mjitte holpen troch it feit dat tsjinoer syn hûs it legindaryske kafee fan Piet Groen stie. In staasje fan bonte figueren dy’t yn syn boek foarby komme moette hy oan de stamtafel. Frijfeint Tsjip Simmes de Vries, taneamd “Orandus”, de BERLTSUMER troubadour Jurjen Osinga alias “Grote Jo” en in protte oaren.

Hy skriuwt oer: Sytze “de dakzitter”, (Sytze Douwes Sijens út BERLTSUM, de soan fan Douwe Sijens en Aaltje Rozendal) die ooit 500 gulden en een vermelding in het Guiness Book of Records verdiende door 14 dagen op het dak van café Groen te blijven zitten. Sytze, die uit jaloezie het huis van zijn vriendin in de fik stak en er op een campingstoel naast ging zitten om van het vlammenspel te genieten totdat de politie hem inrekende. Dezelfde Sytze ook die zijn middelbare, goed in het vlees zittende vriendin als escord aanprees in café Groen, terwijl ze er zelf naast zat te lonken. Die Sytze die Ton van Dijk belde dat hij gehoord had, dat hij in een boek kwam. En wat er dan zoal over hem in kwam te staan? Dat bij Ton even het zweet uitbrak. Die brand, kwam die erin? Mooi! Dat boekje moet ik hebben! Het was een ongeloofelijk café, vertelt van Dijk, zoals je ze maar zelden tegenkomt. Ik woonde er 20 meter vandaan. Het was onze telefooncel. Ik zat geregeld mee te lullen aan de stamtafel. Mijn bijnaam was al snel “Aagje”. Zo’n café is een rijke bron voor iemand die nieuwschierig (Aagje) is. Waarom er nu weer deze tarwe werd gezaaid. Hoe het met de aardappelen ging. Wat de melkprijzen waren. Ik wilde alles weten. Maar ook wie wie was. Van wie is dat er een! Waar woont die? Zo kom je een hoop te weten in zo’n kroeg. Ik ben altijd een detailfreak geweest en ondanks het feit dat ik wel een borrel lust, is mijn geheugen nog vrij aardig.

Út it boek: STERKE VERHALEN fan journalist Ton van DIJK (sept. 2012)

Piet Groen van café Groen uit Ried had doordeweeks een goeie ploeg van stamgasten uit de dorpen rond Ried. Tjipke de Vries (1929-1989), steuntrekker bij uitstek, uit het naburige BERLIKUM werd dagelijks door Piet ‘s neef's middags uit BERLIKUM opgehaald, waar hij bij zijn oude moeder (Geertje de Vries-Ferwerda) woonde. Tjip had de bijnaam “Orandus” de Vries, een verbastering van doctorandus, omdat zijn verbale begaafdheid en humor soms iets boven het gemiddelde van de stamtafel lagen. Ook Tjip werd twee keer per dag dronken, net als Piet Iglo die zijn naam dankte aan de diepvries maaltijden waarop hij leefde, maar Tjip ging niet naar huis om zijn roes uit te slapen, hij lei gewoon zijn hoofd op het zachte kleed van de stamtafel, de eeuwige pet op de kale kop en vertrok dan voor een klein uurtje. Wee degene die hem trachtte tussendoor te wekken, die kreeg de wind van voren. En kwam niet aan zijn pet, ook al was de pet bij het dutje van zijn kop gegleden. Tjip en zijn pet waren één, zelfs bij zijn maandelijkse bezoek aan het bordeel aan de Rijksstraatweg ging zijn hoofddeksel niet af en dan stonden zijn klompen voor het bed. Arie Nekkie was vaste gast, de aardappelhandelaar wiens kop een beetje scheef op de romp stond. Kale Kojak. Cor met het slordige gezicht, die een kraakbeen aandoening had waardoor zijn oren en kaken doorgroeiden. Jan Kopke, die juist zo’n klein hoofdje had. Jelle Mosk, die zo heette omdat hij zo klein en druk was als een mus en Cor Tuinslang, die zo heette omdat hij zo mager was als een tuinslang. Arjen (Ages) Knol de bezorgslager van slagerij (Lolke) Smit uit de Berlikumer Buorren, “Grote Jo”, (Jurjen Heerkes Osinga) de troubadour van het Noorden, uit de Berlikumer Bûterhoeke, die graag met zijn valse gitaar zijn succesnummer “Brand in het bordeel” zong en Chocomel, de neef van Tjip (Simmes) de Vries, die nooit iets anders dan chocolademelk dronk omdat hij de illegale taxichauffeur was die ‘s avonds zijn oom naar huis bracht en soms ook andere mannen die het contactsleuteltje van de Mercedes of Opel Kadet niet meer konden vinden. En nog vele anderen huisden regelmatig aan de stamtafel of aan de bar met een kelkje of flesje, zo ook ondergetekende, die vanwege de rust en de ruimte èn het café er schuin tegenover een tweede huisje in Ried had gekocht. etc. ......... .........

(Sjoch de destiids makke fideofilmkes fan jierdeis, útstapkes, Jurjen Osinga mei syn gitaar, Tsjip yn it sikehûs, de sigeunerwein yn de optocht by de doarpsfeesten etc. ....... ...... )

Yn dit eardere kafee oan de Peinserweg sit no The Ranch Grillrestaurant fan de famylje Klaas Smidt út BERLTSUM wenjende yn de Skoallestrjitte húsnûmer 9.

HET STRAFKAMP VOOR NEDERLANDERS IN WILHELMSHAFEN

Dagboek en herinneringen januari-mei 1945 bewerkt en ingeleid door Oebele Vries

Dagboek van Geert bij der Leij. In de nacht van 10-11 januari 1945 ben ik door de Duitse soldaten opgehaald. Ze hebben me uit de schuilkelder gehaald en naar Sint Annaparochie gebracht ............ Ik wist nog niet dat we naar Duitsland zouden gaan, maar vermoedde het wel. Op vrijdag 12-1-1945 werden we met een Van Gent & Loos wagen naar de gevangenis in Leeuwarden gebracht. ......... later op de avond werd nog een patiënt bij me in de cel gebracht, Siebren Quarré uit BERLIKUM. Deze had een erge aanval van benauwdheid, ook al doordat hij in de smoorvolle zaal, waar zwaar gerookt werd, het niet uit kon houden ........ In een veewagen zijn we van Leeuwarden naar Groningen gegaan ........ Donderdagmorgen 18 januari zijn we in Wilhelmshafen aangekomen. 

(De hjirboppe neamde Siebren Quarré, de soan fan Dirk Quarré en Aukje Lautenbach, wie troud mei Renske Terpstra en wenne yn BERLTSUM yn de Bûterhoeke. Hy is nei de oarloch ‘as in wrak’ werom kommen út Dútslân. Hy is op 9-11-1953 stoarn, noch mar 37 jier âld. Syn widdo is letter wer opnij troud.)

FRIESCH DAGBLAD 15-11-2008

Uitbreiding voor machinefabriek ESV in BERLIKUM.

BERLIKUM – Machinefabriek ESV (Edel Staal Verwerking) in BERLIKUM is het afgelopen jaar sterk uitgebreid. Door groei van het bedrijf is de fabriek voor de derde keer in tien jaar verbouwd. Bij het bedrijf, gespecialiseerd in in het maken van machines voor de voedsel- en verpakkingsindustrie, werken 30 mensen. Het bedrijf heeft een jaaromzet van vier miljoen euro. Bij het bedrijf heeft ook CRAMM YACHTING nieuwbouw gepleegd. Dit bedrijf is deels eigendom van ESV en produceert onderdelen voor de jachtbouw. Bij CRAMM werken 35 man en de jaaromzet komt naar verwachting uit op zeven miljoen euro. Vandaag houden beide bedrijven open huis.

TWEE NIEUWE WIJNEN.

8-10-2015 - Tomaten en paprika wijn. Tomatenteler Theo van der Kaaij uit BERLTSUM en Patrick Grootscholten hebben in samenwerking met een wijnmakerij uit Bentelo twee hele bijzondere wijnen gemaakt. Donderdag werden ze gepresenteerd in driesterren restaurant De Librije in Zwolle.

(Bentelo hat de grutste út griente perste en fergiste profesjonele wynmakkerij fan Nederlân) 

CLAES JANSENS CUPERUS (KUPERUS) fan BERLTSUM

Dizze sibbeskiednis tanket syn ûntstean oan in speurtocht yn in partikulier famyljeargyf, wêrfan trije skreaune boeken fan de Útertske minniste learaar Johannes Cuperus (1725-1777) it “pièce de resistance” foarmje. Geduldich oanfoljend argyfûndersyk basearre op in al langer yn de sibbe sirkulearjende stambeam, hat in ryk dokumintearre famyljeskiednis oplevere. Hoewol’t de ôfstamming oant ein 16e begjin 17e ieu werom brocht wurde kin, lieden de earste wiidwreidige data nei de Fryske gemeente MENAMERADIEL, wêr’t de yn 1653 te BERLTSUM berne Klaas Jansens (Cuperus) ynearsten kûper yn de Berltsumer Buorren (yn no it hûs bekend as húsnûmer 25) him letter manifestearret as boer te Deinum. Hy wie dêr teffens âldste en learaar fan de Feriene Flaamske- en Wetterlânske gemeente (te Boksum). Syn doperske gefoelens wienen gjin beletsel om teffens tsjerkfâd en ûntfanger fan de belêstings te Deinum te wurden, wat in dúdlike yndikaasje is foar syn sosjale status. Syn pakesizzer is ek in Klaas Jansens. In oar fameus lid is de romrofte Patriot en learaar fan de Minniste gemeente De Knipe (Boven-Knijpe) Andele Scheltes Cuperus. Opmerklik is dat dêrnei hieltiten noch it hoerdersamt yn dizze sibbe útoefene waard.

 IT HEMMEMAPARK

It Hemmemapark waard oanlein en wurdt ûnderhâlden troch de bewenners fan BERLTSUM. Ek de kosten foar it ûnderhâld wurde folslein troch it doarp opbrocht. Sawat de helte troch de bewenners fan Hemmemastate en de oare helte troch (hast) alle oare bewenners fia donaasjes (8 euro yn’t jier) oan de S. B. B. (de Stifting Berltsumer Belangen). Sa wurdt it park ynstân hâlden en net allinne it park, mar ek it ûnderhâld fan de fyts- en kuierpaden de Ried, de iisbaan en it Leechje bylâns wurde hjirút betelle. Hoe koe dit ûntstean? De ynwenners fan BERLTSUM fiele harren eigner fan harren doarp. Allinne op dizze koöperatieve wize koe it park en de paden realisearre en dêrmei ûnderhâlden wurde. BERLTSUM kin grutsk wêze op dit inisjatyf op it mêd fan leefberens.

Van WAD tot STAD 

7-6-2016

Lustrum Berltsumer rûntsje op 18-6-2016

It rûntsje giet troch it doarp fia de Kwekerijleane, de Bitgumerdyk, de Ir. van der Slikkeleane en de Mulseleane nei it doarpsplein. De idee foar in hurdfytsersrûnte is ûntstien om de ienfâldige reden dat it noch net bestie yn BERLTSUM. Der wie al keatsen, fuotbal, foljebal en wy sochten foar de Berltsumer merke om echt wat oars. BERLTSUM is ien fan in tweintichtal plakken yn Fryslân wêr’t WV Snits in wedstriid organisearret. Foarsitter hjir yn BERLTSUM is Jelma Wassenaar (har man Douwe Douwes Wassenaar fytst foar dizze Snitser hurdfytsersferiening). Jouke Oeges Tuinstra docht it sponsorjen en de p.r., Hendrika Pieters de Koe koördinearret it frijwilligerswurk. Martje Post is skathâlder en Tsjeard Nagel is parkoerskoördinator.

BERLTSUM – BITGUM GOOGLE Donderdag 9-6-2016

Vliegtuigcrash

Een straaljager van het Zwitserse demo-team Patrouille de Suisse is donderdagmiddag neergestort in een meertje naast het huis aan de Bodde van de familie Jaap Willems (Pims) Vink bij Bitgum. De piloot van de F-5 heeft zich in veiligheid kunnen brengen met de schietstoel. Hij is licht gewond geraakt. Tijdens de landing is hij door het dak van de tuinbouwkas gegaan en terecht gekomen tussen de paprika’s. Tom van Mourik, de burgemeester van de gemeente Menameradiel, deelde mee dat de schade beperkt is gebleven. Een traumahelikopter is ter plekke geweest maar is leeg naar het U.M.C.G. in Groningen teruggekeerd. Evalien Vink-Blokhuis van Vink-Sion Tuinbouwbedrijf aan de Bodde in Bitgum zag de crash voor haar ogen gebeuren. “De schietstoel ligt bij ons in de tuin, de piloot kwam aanstrompelen”. Vink woont in het huis waar de straaljager vlak naast is neergestort. “Mijn dochter hoorde een knal. Ze keek achterom en zag de straaljager uit elkaar spatten in de tuin. De schietstoel ligt bij ons in het gras en de piloot kwam aanstrompelen. Al snel kwam de politie”, zegt Vink. “Ik ben blij dat de piloot het overleefd heeft”. Vink heeft beperkte schade aan haar woning. Vrijdag en Zaterdag zijn de luchtmachtdagen 2016 waarbij zo’n 200.000 bezoekers worden verwacht. Deze gaan morgen en overmorgen gewoon door. De nieuwe pas voor kort op de Leeuwarder vliegbasis aangekomen F-35 ( ek wol neamd de J. S. F. of wol de Joint Strike Fighter) is dan ook te bezichtigen. 

(De earste dei wienen der sa’n 110.000 en de twadde dei sa’n 170.000 besikers oan de Ljouwerter militêre fleanbasis, meiinoar dus sa’n 280.000 besikers.)

DE PRINSETÚN

Willem Frederik beskikte yn Ljouwert oer in eigen, gehiel nij oanleine tún. Dy tún komt foar it earst op it aljemint yn syn deiboek yn 1648. “Ick heb met Hemmema gegeten en den wal en bolwerck besien, wahr myn hoff wesen sall”. It stedsbestjoer hie him koart dêrfoar tastien in tún oan te lizzen yn ien fan de dwingers fan de stêd, de Doeledwinger. De lieding fan dit projekt lei Willem Frederik yn hannen fan dizze Hemmema, in offisier út syn eigen garde, t. w. kaptein en jonker Doeke van Hemmema (1603-1698). Hy beseach mei Hemmema ek oare moaie túnen fan bekenden yn de de stêd. Nei in ôfwêzigens fan in heal jier konstatearre Willem Frederik by thúskomst yn Ljouwert ein 1648 tefreden “ .... .... “ besach myn hoff, die heel wel iss en fray gemaeckt”. Koart dernei, begjin 1649, skriuwt Willem Frederik sûnder omwynsels: “Ick sach myn hoff, die heel hubs iss gemaeckt van captein Hemmema”. Yn 1652, by it oansteande houlik fan Willem Frederik mei Albertine Agnes, waard dy tún fergrutte. Sels besiet de jonker Hemmema de al âlde State Hemmema yn BERLTSUM. Foar de, nei alle gedachten, oanliz yn Renessânsestyl fan Willem Frederiks tún yn Ljouwert (no de “Prinsetún”) soe Hemmema kontakt socht hawwe mei de Riedpensjonaris Jacob Cats . Dizze hie om syn bûten “Sorgvliet” by Den Haach (no it Catshûs) inkelde túnen mei bysûndere beplanting oanlizze litten. Yn 1649 notearre Willem Frederik dat hy mei inkelde “freonen” – nei alle gedachten foar de earste kear – “in myn nieu hoff” iten hie.

PUBLICATIE 7-6-2016

STREEKBEZOEK Z. K. H. Willem Alexander en Koningin Maxima aan de Noord-West Hoek van Friesland op 13-6-2016.

AAN ALLE BEWONERS VAN BERLTSUM

Zoals bekend zullen onze koning en koningin op maandag 13 juni a. s. een streekbezoek brengen en o. a. een bezoek brengen aan de Tuinderij “It “Wiid” te WIER. De route loopt door BERLTSUM en wel vanaf Sint Annaparochie (11.00 uur) – Bitgumerdyk – Hôfsleane – Kleasterdyk en de Gernierswei, zodat het gezelschap om 11.20 uur bij de tuinderij zal zijn. Hier zullen de leden van “Opmaat” en de schoolkinderen de koning en de koningin welkom heten. Als (enige) Oranje vereniging in onze gemeente zijn wij hier zeer mee ingenomen en als Oranje Nationaal zullen we daarom dit bezoek ook niet zomaar “voorbij laten gaan”. Zo zullen we o. a. de kroon boven het kroningsmonument (hoeke Hôfsleane – Skoallestrjitte) laten hangen en zullen we het treintje ook permanent een plek geven. Ook zij we van plan om de koning en de koningin op een bijzondere manier welkom te heten in de 12e stad van Fryslân! Wij zouden het fantastisch vinden als zoveel mogelijk inwoners de vlag in top hangen op deze dag en zoveel mogelijk langs de route zullen staan om een ‘glimp’ te kunnen vangen van dit hoge bezoek!

Troch grutte billboards del te setten mei in wolkomsttekst en in oranjekroan te pleatsen boppe it monumint dat werrinnert oan de ynhuldiging fan Beatrix, hoopte de Oranjeveriening fan BERLTSUM de kening en keninginne te ferlieden om even op de Hôfsleane út te stappen. De rein dy’t op dat momint mei bakken út de himel kaam, wie lykwols spulbrekker. Hja wifelden efkes, mar riden dochs troch. Yn kwekerij “It Wiid” krige it keningspear in yndruk fan de ynspanning dy’t ferrjochte wurdt troch Empatec om minsken mei in ôfstân ta de arbeidsmerk wer oan it wurk te krijen. Bûten hawwe de learlingen fan basisskoallen “Fûgelsang” en “Lyts Libben” út BERLTSUM skynber maklik in flinke easbui trochstien. “Jo moatte der wat foar oer hawwe”, seit de tolvejierrige Imre Schiphof fanefter in kearstek. “En ik ha in hân krigen fan de kening”

QUADER

Jacob Gerben Quader, ontvanger te BERLIKUM (1698) was gehuwd met Hycke Hotses Brouwer (dochter van Hotse Jans Brouwer en Tialtie Hesselsdr.) die vóór augustus 1719 overleed. Uit dit huwelijk werden twee zoons geboren t. w. Gerben en Hotse (beide later genoemd als “buiten” Bildtmeijers onder Sint Jacobiparochie). Gerben Jacobs Quader, ontvanger te BERLIKUM huwde ene .... N. N. Lieuwes, uit welk huwelijk een dochter Hycke Gerbens Quader geboren werd. Hotse Jacobs Quader was ontvanger te Menaldum en is ongehuwd te BERLIKUM overleden op 21-11-1770. Bij zijn testament opgemaakt in Leeuwarden op 12-9-1769 benoemde hij de kinderen van Anne Huidekoper bij Hycke Quader tot zijn erfgenaam, subsidiair zijn nicht Lysbet Hemstra (Elizabeth Hendriks Heemstra (1715-1772)), de weduwe van Augustinus Lycklama à Nijeholt (1715-1766), ontvanger generaal van Barradeel ( zij was, blijkens aantekening 48a op Lycklama van Oldeboorn in het stamboek van de Friese Adel, de dochter van Hendrik Pieters en Frouck N., echtelieden te Jet onder Britswerd), meer subsidiair hun kinderen Pierius Lycklama à Nijeholt, mederechter van Wonseradeel, Catharina en Johannes Lycklama à Nijeholt. Het wapen van Quader is niet bekend. 

(Om 1763 hinne wenne Evert Annes Nauta, troud mei Vroukje Datema op “Nije Finne”. Pierius Augustinuszoon Lycklama à Nijeholt (1740-1780) troud mei Sjuwke Sjoerds hat, sa blykt út in akkoard tusken D.(avid) C.(onstantijn) du Tour en Pierius, 15 jier sûnder te beteljen hjir ek op “Nije Finne” wenne.)

WUMKES –TRESOAR

2-1-1771 - S. P. Lycklama à Nijeholt te Workum, A. Lycklama à Nijeholt te Jorwerd en dorpsrechter S. A. Ypey bieden te huur een huis aan de straat (Buorren) en achter aan de Rijdweg (Hôfsleane) te BERLIKUM waarin kamer met Engelsche schoorsteen en goudleerbehang, door de old-ontvanger Hotse (Jacobs) Quader met de dood (op 21-11-1770) ontruimd.

NIJE-FINNE STATE

stie yn de Súdhoeke ûnder St Jabik, ten noarden fan BERLTSUM en ten súden fan de Blikfeart. Dizze State waard nei 1721 boud. Neidat de sibbe Hemmema yn 1721 útstoarn wie komt it Hemmema Lien oan de sibbe du Tour ta. Hja binne ôfstammelingen fan in suster fan de lêste Hemmema. Dizze sibbe erft lykwols net alle besittings want de Hemmema State te BERLTSUM komt net yn harren besit. Dêrom beslút de famylje du Tour in nije State op Nije-Finne te bouwen. De opdracht foar de bou waard jûn troch David Constantijn Baron du Tour. Dizze State hat net lang bestien want ûnder de Frânske tiid waarden delen lân fan it Lien ferkocht en nei de dea fan de lêste besitter, Marc Cornelis Baron du Tour van Bellinchave yn 1850, wurdt it restant ek ferkocht. De State is yn 1801 ferkocht en wurdt dêrnei ôfbrutsen. 

(Der binne, krekt as mei Hemmema State it gefal is, ek gjin ôfbyldings fan de State Nije-Finne bekend. Yn 1845 wie in G. M. du Tour v. Bellinchave Riedshear by it Prov. Gerj. Hôf. Fan Fryslân.)

 ...........................................................

JAAP en EVALIEN VINK over de straaljagercrash op 9-6-2016 

HULDE VOOR DE PILOOT

Vrijwel dagelijks wandelen de kinderen van paprikatelers Jaap en Evalien Vink over het pad langs de grote waterplas voor het huis aan de Bodde, zeker nu ze sinds kort een puppy hebben, de Friese stabij Silke. In het pad is een flinke sleuf geslagen. “Dat kan van een vleugel zijn”, denkt Vink (46) hardop. “Maar zeker weten doe ik het niet”. Het bedrijfsterrein is tot militair gebied verklaard en afgezet met rood-witte linten. Twee militairen waken er in een tentje. Dochter Lisanne (18) was de eerste getuige van de crash. Ze stond in haar slaapkamer, draaide zich om en zag door het raam het toestel exploderen. Direkt belde ze alarmnummer 112. “Wilt u de brandweer, politie of ambulance?” vroeg de centralist. “Doe maar alle drie”, zei Lisanne. Binnen 10 minuten waren de hulpdiensten ter plekke. De 25 medewerkers die in het zuidelijk deel van het 11 hectare grote kassencomplex rode paprika’s aan het plukken waren, zagen in een flits de grote schaduw van de straaljager over het dak glijden. Ze hoorden geraas, glasgerinkel, maar beseften niet direct dat de schietstoel en de piloot met parachute door het dak waren gevallen. Pas toen ze kort daarop een enorme knal achter de kas hoorden, beseften ze dat een straaljager was neergestort. “Het gebeuren heeft grote impact gehad”, vertelt Jaap Vink. “Het is net of je in een soort film zit. Dit verzin je gewoon niet”. Het toestel explodeerde op een afstand van zo’n 30 meter van de kas waar de medewerkers bezig waren. Dat het goed afliep, is volgens Vink vooral te danken aan de piloot, die zo lang mogelijk contrôle hield. “Hij is er op het allerlaatste moment uitgesprongen. Zaterdag zijn de 5 andere piloten van het Zwitserse demo-team langs geweest. Dat was fijn. We hebben gewoon ver-schrik-ke-lijk veel geluk gehad”. 

De piloot heeft ook geluk gehad ....... ........ voor hetzelfde geld was hij de rest van zijn leven een “kasplantje” geweest. W. H. P. 

(Ûnder de Twadde Wrâldoarloch stoartten sa’n 6000 fleanmasines del yn Nederlân, wêrfan sa’n 450 yn of yn it wetter om Fryslân hinne (Iselmar e.d.). Der lizze noch sa’n 501 crashte tastellen yn de Nederlânske boaiem mei in 1085 stoflike resten fan bemanningsleden dy’t mist wurde.)

25 jier BERLTSUM – SCHWICHTENBERG

Op sneontemoarn 7 maaie 2016 waard om 10 oere de troch de Schwichtenbergers meinommen linebeam yn de nije boarterstún “Hûnegreide” oan de Mulseleane plante, wêrnei ‘t hân yn hân as teken fan ferbûnens en tankberens foar 25 jier partnerskip tusken de beide tsjerken, yn bea om de beam stilstien waard. Troch de wurkgroep fan de Protestânske gemeente fan BERLTSUM waard dêrnei in lunch oanbean yn it Sintrum en dêrnei waard in besite brocht oan Dekemastate yn Jelsum en de Seedykstertoer by Marrum. De meibrochte jeugd út Schwichtenberg hat harren op dy sneontemiddei mei it Berltsumer jongfolk prima fermakke by de túnkersfamylje Jaap Vink oan de Bodde. Jûns stie yn it Sintrum in hearlik Sineesk miel klear.

DE BERLTSUMER EFTERNAMME HAGER

De Berltsumer nammen Fedde, (Winselaar) Hauke, (Winselaar) en Yke (Winselaar/ Hager) komme út de HAGER sibbe wei. 

Fan HEITESKANT komt û. o. de namme Yke Feddes Hager (1798) al foar as dochter fan Fedde Haukes Hager (1759), om 1759 hinne troud mei Wytske Johannes . Syn heit Haucke Feddes Hager (1745-?) wie troud mei Trijntje Meinderts (1746-?). Om koart te gean: Syn pake wie Fedde Hager (1715-?). Dy syn oerpake Douwe Hager (1675-?) wie de soan fan Sybrandt Upkes Hager (Hagersma) (1645-1678) dy’t yn 1674 troud wie mei Sybrechtie (Hubrechtjen) Yntes Kingma en dy syn heit Sybrandt Upckes Hager (Hagersma), wie berne yn 1645 te Winsum en stoarn te Minnertsgea, hy wie TICHELDER te Almenum (by Harns). 

Fan MEMMESKANT komme wy de namme KINGMA tsjin. Boppeneamde Sybrechtie (Hubrechtjen) Yntes Kingma wie in dochter fan Jan Yntesz. Kingma, (dy’t berne en doopt wie te Skalsum yn 1585, Tsjerkfâd te Weidum en Deputearre Steat) troud mei Bauck Pieters BEYMA (berne te Húzum 1610 - 1675) . Jan Yntes Kingma syn oerpake Jelle Pytersz. Kingma (1515-1613) wie troud mei Hylck Gerrits Fogelsangh (1526-1570) (Har muoikesizzer Ebel Dirck Gerrits Fogelsangh wie troud mei Albert Claesz. Munnickhuys fan WIER). Bauck Pieters wie berne op Abbinga State en is stoarn te Minnertsgea. Har foarpake Sjoerd Lieuwes Beyma, yn 1455 berne te Arum wurdt yn 1494 neamd as Skieringer. Hy is yn 1528 ferstoarn en hie besit yn Peins en yn BERLTSUM.

Sa binne de Berltsumer Hagers (Douwe, Fedde, Hauke Hager etc.) en de Winselaars as ôfstammelingen fan de Sweinser eigenierde boer Jelle Pyters Kingum op Kingma Sate, (letter State) ek besibbe oan de letter yn de adeldom ferheven sibbe Beyma thoe Kingma. Foar de aardichheid sa mar in stikje Berltsumer famylje skiednis. Dat is it moaie fan sibbe ûndersyk, jo komme altiten wer foar ferassingen te stean.

 JAN RIENTSES TERPSTRA / HILTJE HALBES út it KLEASTER-ANJUM,

wurde hjir earder neamd yn dit e-book. Harren dochter Sybregje Jans Terpstra, (berne yn 1795), wie troud Ynze Yedes Ydema (berne te Slappeterp yn 1790). Harren soan Willem Yedes Ydema (berne op 7-2-1829 en stoarn op 15-9-1911) wie troud mei Annigje Gerrits Haquebart (berne te BERLTSUM op 5-3-1828 en stoarn op 6-3-1908). Nei dizze beppe Annigje Gerrits Haquebart is de frijfaam Annigje Hager, de dochter fan Klaas Hager en Antje Ydema, neamd, bekend fan it sa neamde “Annigje Hager Fûns” fan de Herfoarme tsjerke (no de Protestânske gemeente fan BERLTSUM).

 IN STIKJE TSJERKESKIEDNIS

BOEK: Stichtingsoorkonde voor het Huis van de Broeders van het Gemene Leven te BERLIKUM (Fr.) 1483 door dr. P. M. van Buijtenen. Bron: Nederlands Archief voor Kerkgeschiedenis. 121--132 pagina’s.

HETTO HEMMEMA

Groninger Archieven 1246-1594: Brief van Hetto Hemmema, hoofdeling te BERLIKUM, over een geschil tussen Thierck Enkama te BERLIKUM en Buwe Tykama van Ameland enerzijds en Reinka Meckensz. anderzijds over een boeier, die laatstgenoemde met lading en al naar Bremen heeft gebracht . (d. d. 1455.)

 ..............................................................................

HETTE HEMMEMA

Archief van de stad Leeuwarden 1426-1811: Akte waarbij Hette Hemmema te BERLIKUM zijn geschil met voormalig Olderman (burgemeester) Doede Allerts (Syrcksma (Siercksma) en de stad (Leeuwarden) beëindigd verklaard en de stad kwijt vanwege ontvangen zoengeld voor de hem en zijn mannen toegebrachte verwondingen. (d. d. 1466)

BONGA STATE

Jonkheer Hessel Johan Roorda en syn twadde frou Idt van Hemmema (hja kaam fan Hemmema State yn BERLTSUM en wie as twadde bern de dochter fan Doecke Hettesz. Hemmema en Barbara Sickesdr. fan Gratinga.) wennen yn 1551 op Bonga state yn Easterein. Hessel Johan kaam fan it “Olt Slot” yn Wergea en wie yn 1530 eigner wurden fan dit besit en liet dêrop (wer in nij) Bonga state bouwe.

Yn 1567 wenne Anna fan Roorda, de dochter fan Ruurd fan Roorda en Doutzen Hansdr. fan Sassinga, (de suster fan Ath Roorda, troud op 9-9-1567 mei Rienk fan Hemmema en letter yn 1583 mei Tading fan Adelen út BERLTSUM), op Bonga state te Easterein (by Wommels). Fan dit Bongahûs is, yn tsjinstelling ta dat fan it eardere Bongahûs by BERLTSUM, noch wol in ôfbylding bewarre blean, nij tekene troch Jo van der Laan.

TADING SEERPS VAN ADELEN (ADEELEN) op Hemmema state yn BERLTSUM

De namme Adelen. Yn 1511 fine wy de namme as “up Aedeelen”, yn 1543 as “op de Aedeelen en yn 1546 as “opte Aedeelen. Wat is in Adeel? Wy fine it it wurd “adeel” werom yn de gritenijnammen as Menaldumadeel, Barradeel, Wonseradeel ensfuorthinne. It komt fan Aed-deel of ade-deel, wat yn it ferline faak ynterpretearre is as âld-diel, mar dit is in misfetting. Aed is in âld-Frysk ôfslútend mûlwurd en betsjut berjochtige, rjochts of wettige. Yn de âld-Fryske rjochts-boarnen komt it wurd foar yn de foarm fan “ethel” en dat betsjut it eed-diel, wettich erfdiel. Koartom “aed-deel” hat de hiel algemiene betsjutting fan rjochtsgebiet of berjochtichtheid, mear spesifyk wettich erfdiel of legaat. De Adelens wienen Hear op dy berjochtichtheden. Wêrom dan de mearfâldige namme Adelen (Adeelen)? Omdat hja destiids ek de hearskippij hienen oer de tsjerklike aed-deelen fan Sixtus- en Pitersbierrum.

AUKJE DOUWES FABER, bidler

Aukje Douwes Faber is berne te BERLTSUM op 7-3-1809 en stoarn te Rotterdam op 86 âlderdom. Hja wie op 19-5-1842 te Harns troud mei Hendrik Jan Aans (Arends) Feenstra, 23 jier âld, “ûnderwizer” (yn 1842), berne op 29-7-1818 te Ljouwert en stoarn te Veenhuizen op 24-6-1877. Aukje wie de dochter fan de tichelersfeint Douwe Jans Faber.) Besibbe oan Lammert Jans Faber hjir wenjende oan de Wiersterdyk yn BERLTSUM, troud mei Tietje Albert Jans Dusselaar en oan de hjir yn dit e-book neamde Bartele “Bultsje” ek út BERLTSUM, 

Aukje waard fanút Ljouwert op 31 oktober 1834 te Ommerschans binnenbrocht. Hja krige dêr neffens it boek merke mei de G, it bidlersnûmer 634. Hja wie noch mar 15 jier âld en waard yn de rest fan 1834 foar ien gûne en oardelheale sint oan klean fersjoen, wêrfan 69 sinten bestege waard oan reparaasjes ensafuorthinne ....... ....... Hja komt te sitten op de seal by de sealopsjenner Bak. Per 16 april 1835 hat hja oan klean: in muts, twa halsdoeken, in jurk, twa rokken, twa foarskelken, twa himden, twa pear hoasen, gjin skuon mar in pear klompen. Oan eigen klean hat hja yn it gehiel neat. Se wurdt al op 5 desimber 1835 ûntslein. Sân jier letter, yn 1842 troud se mei de hjirboppe niisneamde Hendrik Feenstra. Hy rekket letter oan leger wâl. Syn earste opname yn de Ommerschans wie op 24 augustus 1861 fanút Ljouwert. Yn it stamboek merke mei de U krige hy bidlersnûmer 5612. Nei syn frijlitten folgen noch X 6042, 2729, 622 en úteinliks sil hy yn Veenhuizen ferstjerre op 25-6-1877.

(Oernommen út it boek fan Wil Schackmann “De Bedelaarskolonie”.)

Aukje Douwes Faber wie de dochter fan Douwe Jans Faber, berne te Hallum (as soan fan de ticheldersfeint Jan Tjeerds Faber, te Hallum en Intje Lammerts), Douwe Jans Faber wie hjir earst ek ticheldersfeint en letter gernier te BERLTSUM, hy is hjir op 6-6-1819 troud mei Achza (Akke) Johannesdr. Kammenga, berne te Ljouwert, en tsjinstfaam te BERLTSUM. Nei Aukje harren houlik hearre wy neat mear fan har. Wol fan harren man Hendrik. Aukje is letter stoarn te Rotterdam. (sjoch op GOOGLE: Genealogie van Tjeerd Douwes (Faber))

E-KWADRAAT ADVIES BV

Douwe Faber (1976) studearre ôf yn de rjochting agraryske bedriuwskunde. Nei in oantal jierren wurksum west te hawwen yn leantsjinst is hy yn 2003 begûn mei syn eigen bedriuw E-Kwadraat Advies BV oan de Kleasterdyk 12 en letter oan de Ir. C. M. van der Slikkeleane yn BERLTSUM. Ekwadraat Advies BV jout benammen advys oangeande ynnovative en duorsume projekten. Wurkfjild is haadsaaklik de agraryske sektor, mkb en oerheden. Mei de meiwurking fan syn team fan betûfte sa’n 20 hbo/wo wurknimmers is it bedriuw fan Douwe Faber útwoeksen fan in startersbedriuw yn BERLTSUM ta arsjitekt fan de duorsume keatling mei trije festings yn Nederlân: yn Ljouwert, Arnhem en de stêd Grins. Douwe waard yn 2009 nominearre ta entrepreneur fan it jier. Dit is de meast prestiizjeuze ûndernimmingspriis fan de wrâld dy’t yn sa’n 40 lannen útrikke wurdt. 

DE BÊSTE PLEATSEN FAN JEROPA

Fryslân om 1600 hinne. De bewenners fan it Bilt fange in protte kabbeljau, skylfisk en hearring en nuttigje moksels. Dat sûnt it begjin fan de 16de ieu oanwûne lân “heeft allenskens in vruchtbaarheyt soo toegenomen dat het de beste plaetsen van Europa, niet alleen gelijck, maar verre te boven heeft”.

DE NOAR JONA OLAUS

De Fryske grifformearden seagen yn de Lúthersken gjin mei-leauwigen, ek beskôgen de Lúthersken de grifformearden net as mei-leauwigen. De Noar Jonas Olaus wie grifformeard dûmny yn Krefeld (yn Dútslân), wie Lúthersk dûmny yn Hoorn (1631-1638), studearre medisinen te Frjentsjer en waard dêrnei dûmny yn Marsum, de Jouer en BERLTSUM. De Klassis Frjentsjer woe him allinne as lid oannimme as hy in preek hâlde soe út 1 Kor. 11: “Hoc est corpus meus” (dit is myn lichem). Hy waard dêrnei eksaminearre oer “syn gevoelens nopende de verschillen tusschen onse (Grifformearde) kercke ende d’Luthersche” en waard dêrnei pas talitten.

(Men hie it net op him stean, tink ik, omdat hy yn Krefeld grifformeard dûmny wie en yn Hoorn dêrnei sa mar wer as Lúthersk foargonger op de preekstoel stie. Men woe fan him witte, en dat moast dan yn syn preek útkomme fansels wie wol te begripen, oft hy leaude dat Jezus by de fiering fan it Hillich Nachtmiel werklik yn brea en wyn lichaamlik oanwêzich is, sa’t de Roomsken leare oft dat hy der inkeld in symboalyske (geastlike) betsjutting oanjûch sa’t de grifformearden it seagen. Dit omdat der ûnder de Lútherske foargongers ek guon wienen dy’t leauden dat Jezus dêrby sawol lichaamlik as symboalysk (geastlik) oanwêzich is. De sa neamde consubstantiatielear.)

L. C. 4-6-1932

VERDWIJNENDE MOLENS

De waterschapsmolen in de Moddergatspolder bij BERLIKUM (FR.) zal worden afgebroken.

L. C. 8-5-1930

BERLIKUM – Tegen de 46 jarige petroleumventer A.(nne) W.(eiland) te BERLIKUM eischt de Officier van Justitie wegens onbehoorlijke handelingen met kinderen, gepleegd te BERLIKUM in maart van dit jaar, 6 maanden gevangenisstraf.

L. C. 1-3-1906

Een gegolfde pannenmaker gevraagd aan de Pannenfabriek te BERLIKUM.

L. C. 23-3-1940

Benoemd tot hulpprediker te BERLIKUM, de heer J. Brons, candidaat te Groningen.

(Helppreker Jan Brons, troud mei Elisabeth Pronk, wie ôfkomstich út skipperskringen en berne te Hogeveen op 25-12-1893. Hy wie earst ûnderwizer en yn 1937 kandidaat te Spijk en dernei te Grins. Yn 1946 dûmny fan de farrende gemeente yn it distrikt Grins, mei as stânplak Delfsyl. Yn 1947 nei Leermens en fan 1949 oant 1959 tsjinne hy de Herfoarme gemeente fan Scherpenisse. Nei syn emeritaat jûch hy noch oant 1963 bystân yn it pastoraat te Damwâld. Hy is stoarn te Beilen op 21-2-1976)

IT SKÛTSJE “DE VIER GEZUSTERS”

Skipper Wieger Sjoerds Schotanus te BERLTSUM (17-5-1892-3-9-1977) wie troud mei Janke Kramer, in suster fan de oan de Tichersdyk te BERLTSUM wenjende Kornelis (Knilles) Kramer (mei de grutte wynflek op it wang). Wieger wie de tredde eigner fan dit yn 1908 op de werf fan Alle Berends Barkmeijer te Briltil boude roefskip en hy ferfierde turf en sûkerbiten. Syn dochter Sijke Wiegers Schotanus is troud mei Sije (Jan Wietses) Beetstra en dy wennen letter ek oan de Tichelersdyk yn BERLTSUM. Hja hienen twa bern. Griet, berne op 19-7-1916, in oare dochter fan Wieger Schotanus, wie troud mei Jan Wijma en dy wennen yn de Molestrjitte op hûsnûmer 2 te BERLTSUM. Hja hienen gjin bern.

(Wieger Schotanus siet yn it haadbestjoer fan de Nasjonale Skippersferiening.)

REFORMATORISCH DAGBLAD 21-11-2013

Grootste menora ter wereld in elkaar gezet. (foto)

In het Friese BERLIKUM is woensdag de grootste menora – kandelaar – ter wereld (by it metaal konstruksjebedriuw fan Klaas Joh. Zijlstra oan de Jetskereed) in elkaar gezet, een constructie van 12 meter hoog. Dat gebeurde bij wijze van proef: maandag wordt de menora, of chanoekia, in Nijkerk opgebouwd. De menora zal woensdagavond bij de start van Chanoeka, het Joodse licht-feest, worden aangestoken door opperrabijn Binyomin Jacobs (út Amersfoort).

(Klaas Zijlstra Metaal is een toeleveringsbedrijf voor o. m. de landbouw, de scheepsbouw en de offshore industrie.)

POW NED 26-2-2012.

TIENERMEISJE MISHANDELD IN DISCO. (OH, mei syn allen, WAT IN GRUTTE HELDEN!)

Een 16 jarig meisje uit het Friese Stiens is vannacht mishandeld door enkele mannen. In een discotheek in BERLIKUM werd ze door een aantal personen geslagen met een tafel. Nadat ze ter aarde stortte, schopten de mannen op haar in. Daardoor verloor ze haar bewustzijn. Het meisje is per ambulance met spoed naar het ziekenhuis van Leeuwarden gebracht. Het incident vond plaats rond half vier, zo meld de Leeuwarder Courant. Waarom en waardoor de daders en het slachtoffer ruzie hadden, is niet bekend.

VERSLAVINGSZORG NOORD NEDERLAND V. N. N. 2-4-2012

Weekendactie tieners bij disco in BERLIKUM

Het afgelopen weekend hield V.N.N. een alcoholactie in samenwerking met discotheek Dance Factory in BERLIKUM en politie Sint Annaparochie. Bezoekers van het Frisfeest van de tiener-disco moesten voordat ze de discotheek ingingen een blaastest doen. Als de blaastest aangaf dat de jongere gedronken had, werden de ouders gebeld. Deze ouders kregen ter plekke, samen met hun kinderen, een adviesgesprek over preventie met de preventiewerkers van V.N.N.

Er werden 29 kinderen in de leeftijd van 13 tot 16 jaar uitgepikt. Met 23 ouders was een gesprek, van 6 ouders die hun kinderen weigerden op te halen heeft de politie een zorgmelding gedaan.

Het was een geslaagde actie. De samenwerking met de verschillende partijen verliep gesmeerd. Van ouders, dorpsbewoners en de horeca kwamen postitieve reacties.

OMROP FRYSLÂN 2-4-2012

Jonge drinkers wegere by disko.

By de diskoteek yn BERLTSUM binne freedtejûn twa stomdronken jonges ûnder de 17 jier trapearre. Dat wie by in previntive alkoholaksje fan ferslavingssoarch, de eigener fan diskoteek T.D.F. en de gemeente. Freed wie it in jûn foar de jeugd fan 12 oant 16 jier. Der wurdt dan gjin alkohol skonken. In soad jongeren drinke dan earst yn, thús of op strjitte. Besikers moasten no blaze foardat se de diskoteek yngienen. Fan de 1300 hienen 29 alkohol hân. Fan de 29 wiene der 8 smoar. Der binne 2 soarchmeldingen dien.

FRANEKER COURANT 23-4-2012

Man aangehouden voor poging brandstichting.

BERLTSUM – De 44 jarige bewoner van een woning aan de Vermaningstrjitte is vrijdagavond aangehouden op verdenking van poging tot brandstichting. Er was gemeld dat in en rondom de woning een sterke gaslucht hing en dat de bewoner mogelijk onwel was geworden. Toen de agenten arriveerden was de brandweer er al.Die hadden de 44 jarige man uit de woning gehaald. Na onderzoek bleek dat de man in de keuken met de gastoevoer had geknoeid. Agenten hielden de man aan en brachten hem naar het politiebureau. 

FRANEKER COURANT 17-2-2013

Portier BERLTSUM betrapt duo met harddrugs op zak.

BERLTSUM - Een portier van een horeca gelegenheid aan het Hemmemaplein in BERLTSUM vond afgelopen middernacht harddrugs in de handtas van een 18 jarige vrouw uit Brantgum. Ze is aangehouden samen met met haar metgezel, een 25 jarige man uit Ternaard. Bij de contrôle van de handtas werden 10 wikkels met vermoedelijk cocaïne en 10 xtc-pillen aangetroffen. Het duo is door de politie voor nader onderzoek overgebracht naar het politiebureau. Ze zijn ingesloten.

FRANEKER COURANT 16-3-2013

Hennepkwekerij en harddrugsvondst in een woning BERLTSUM.

BERLTSUM - In een woning aan de Túnboustrjitte in BERLTSUM werd vrijdagmiddag een hennepkwekerij aangetroffen. De kwekerij bestond uit 147 planten en is samen met de benodigde apparatuur vernietigd. De stroom werd illegaal afgenomen. Verder nam de politie pillen, poeders, heroïne, speed en GHB in beslag. In de woning waren op het moment van het onderzoek geen personen aanwezig. Wel werd er contact gelegd met de 31 jarige bewoner. Hij zal binnenkort worden gehoord.

 (Dêrnei binne der yn BERLTSUM op oare plakken noch wol mear ynfallen dien troch de plysje.) 

 ‘t Vliegend Blaadje, KLEINE COURANT voor Helder, Nieuwediep en Texel, 23-2-1887

Te BERLIKUM hadden een viertal jongelieden de laffe aardigheid, de verpleegden in het Diaconiehuis (fan de Herfoarme tsjerke op de Terp) door het geroep van brand, bij nacht het bed uit te jagen. Duidelijk verschrikt en half gekleed vluchtten de oudjes naar buiten, en met verkleumde leden, zochten zij later hun armoedige nachtleger weder op. De namen van de daders zijn bekend.

DRUÏDEN

Sjoch by Druïden / Froon-acker yn dit e-book. Ús foarâlden, de Germanen wienen echt in bysûnder folk. De âldste boarnen dy’t wy oer harren hawwe, binne fan Julius Caesar en de Romeinske skriuwer Tacitus, beide sa om it begjin fan ús jiertelling hinne. By harren lêze jo al dat de striid sintraal stie by de Germanen. Dit byld wurdt ek troch lettere histoarisy sketst, op grûn fan alderlei boarnen. De Germanen dienen net folle oan lânbou, it gie by harren foaral om de ear dy’t je krije koenen yn de striid. By de Kelten wie dat oars. Wy witte gâns minder fan de Kelten, mar wy witte wol dat hja druïden hienen. Dat tsjut op it wurdearjen foar religieuze mystearjes en rituelen. De Kelten binne letter troch de grutte folksferhúzing oer de Noardsee nei it úterste westen fan Jeropa ferdreaun. De Germanen hienen gjin preesters, it wie dus mear in stridersfolk. By harren hearde it libbensperspektyf fan de strider as it heechste. Dit komt ek yn in protte Germaanske foarnammen ta úting.

NIEUWBLAD van het NOORDEN 11-3-1896

De voerman van den postwagen van Sint Jacobiparochie op Leeuwarden (fan H. T. Kolk) is onder weg op de terugreis, tot grooten schrik van de passagiers, te BERLIKUM plotseling overleden. Het lijk werd in de wagen gelegd, welke door een der passagiers verder werd thuisgebracht.

(It wie de 51 jierrige fuormansfeint Eeltje Klazes Kuiken út Sint Jabik, troud mei Antje Stapert).

PYLGERSALMANAK

Yn de PYLGERSALMANAK op Google fan Jan Romkes van der Wal, berne op 27-1-1947 te Doanjum, no emearitus pastoar wenjende yn Frjentsjer, is ek it ien en oare te lêzen oer BERLTSUM op de siden 11 maart, 23 septimber en 10 oktober. Aardich om ek ris troch te lêzen.

ALMANAKKEN

Ek út lytse boekjes kin in ryk ferline skûl gean. Nim no de almanak. Der wienen eartiids in protte almanakken yn omrin. Ien fan de bekendste wie wol de Enkhúzer almanak. De etymology fan it begryp almanak is net ientsjuttend. Wol seker is, dat it yn âlde tiden de betsjutting hie fan “tabel” wêryn’t de bewegingen fan de sinne en de moanne skematysk oanjûn waarden. Der waard fan alles yn opnommen. Der stie ek in protte praktyske ynformaasje yn. De begripen almanak en kalinder binne oan inoar besibbe. Astronomyske observaasjes waarden ek wol yn symboalen werjûn. De Fryske dûmny Sicke Hemmema út BERLTSUM probearre, wat de astronomy oangie, yn 1583 nei in systematysk hifkjen, oan te toanen dat astrologyske foarsizzings net wurkje. Der wie yn dy tiid (mar no ek noch ) in protte byleauwen. (it boekje waard printe te Antwerpen.) 

L. C. 23-6-2016

Fietsen in de oksel oude Middelzee.

Matthé van Hout út BERLTSUM oer de kultuer histoaryske fytsrûte troch de gemeente Menameradiel. 

WIERINGER COURANT 25-3-1927

Onlangs zijn voor de proef door de veilingvereeniging te BERLIKUM twee wagons consumptierapen naar Amerika gezonden. Deze proef is goed geslaagd. Nadien zijn nog acht wagons verzonden. Het is niet onmogelijk dat voor tuinbouwproducten daar ginds een flink afzetgebied wordt gevonden, daar de prijzen belangrijk hooger zijn dan hier te lande.

DOOPSGEZIND NL.04 2016

Koningsnummer april 2016. Algemene Doopsgezinde Sociëteit 

Mondig en bondig

Relie Koning - van Reenen (83) gaat nog elke zondag met haar man naar de Doopsgezinde kerk in Roden. Ze is 61 jaar getrouwd, heeft 4 kinderen en 11 kleinkinderen. In de jaren 50 vroeg ds. Treffers, onze predikante in BERLIKUM, of ik al eens had nagedacht over mijn doop. Ik was actief bij de Doopsgezinde Jongeren Bond en als zondagschoolleidster, maar ik twijfelde etc. ..... ..... 

Als ik mij liet dopen was er geen weg terug. Dan zou ik mijn hele leven Doopsgezind moeten blijven. Zo voelde ik dat. Ik heb er toen voor gekozen dat niet te doen. Twee jaar later liet ik mij toch dopen. Ik was er nu wel klaar voor. Ik kreeg als dooptekst mee Psalm 25 vers 4: “Heer maak mij Uw wegen bekend, leer mij Uw paden”.

Mijn man ging het zeegat uit en ik bleef alleen achter, 3 maanden zwanger. Ruim een jaar bevoer hij de wereldzeeën en toen hij weer thuis kwam was ons zoontje 8 maanden oud. Ik heb in die tijd veel aan mijn geloof gehad, het gaf mij steun. 

Het leven hier op aarde kan zowel een hemel als hel zijn, denk ik. We moeten het hier met elkaar rooien en proberen harmonieus met elkaar om te gaan. Elk leven heeft een hemel en hel in zich. Ik geloof niet in het hiernamaals, juist omdat er niets mooiers is dan eeuwige rust. Eén dag is dan hetzelfde als 1000 jaren. Dat is ook het mooie van de dood. Ik heb echt wel getwijfeld, niet over mijn geloof, maar over mijn houding in het leven. Een echte feministe ben ik nooit geworden.

Mijn vader (Romke) geloofde niet dat Jezus had geleefd. Dat maakte voor hem ook niks uit. Hij zei dat het uiteindelijk ging om de inrichting van je leven en hoe je gerechtigheid, liefde en respect in je leven toepast. 

Ik ben in zijn voetsporen getreden, maar in tegenstelling tot mijn vader, geloof ik wel dat er een Jezus geleefd heeft, die het goede met de mensen voor had. Om de 14 dagen hebben we bijbelles van onze predikant. Elke keer is het weer een verademing hoe enthousiast hij een bijbelstuk uitlegt. Er gaat een wereld voor je open etc. ...... .......

(Romke van Reenen wie hjir destiids húsferver en hy wenne yn de Vermanigstrjitte, yn it hûs wêr’t Gerben Reins Schiphof letter syn blommewinkel yn hân hat. Hjir wenje no Peter (Jacobs) Weijer en Matty Zijlstra.)

L. C. 30-7-2013

EEN BERLTSUMER BLOMMEJITTER

Hieke Joostema uit BERLTSUM fleurde het pleintje voor de discotheken Sans Souci en The Danse Factory in BERLTSUM op met 6 fleurige bloempotten op 2 ½ meter hoogte. Maar hoe geef je op die hoogte de bloemen water? Een op lossing vond ze in de Berltsumer blommejitter: een gieter op een scharnier, te bedienen met een touwtje. 

DOOPSGEZINDEN UIT INDONESIË IN BERLTSUM

Vandaag 10 september 2015 mocht de Doopsgezinde gemeente van BERLTSUM een groep Doopsgezinden welkom heten uit Indonesië. Na een vlucht van 24 uur werd voet gezet op Nederlandse bodem en werd de reis naar Leeuwarden voortgezet per “spoor”, trouwens een woord in bahasa Indonesisch met dezelfde klank en betekenis.

In de 19de eeuw werd er driftig Doopsgezind missie en zendingswerk verricht in toenmalig Nederlands Indië. Met gevolg dat nu de Doopsgezinde gemeentes in Indonesië meer dan 200.000, overwegend jeugdige enthousiaste leden telt. De groep vertegenwoordigd 4 Doopsgezinde gemeentes op Java en Sumatra. 

Deze gezellige dag door Doopsgezind Friesland werd afgesloten in de Vermaning van BERLTSUM. Alles in een muzikale omlijsting van Tjeerd Lont. De Berltsumers werden van harte uitgenodigd voor het Doopsgezind Wereld Congres dat in 2021 in Indonesië gehouden wordt.

(Der waard by dizze gegenheid in foto makke foar de Doopsgesinde tsjerke wêrop de Yndonesyske gasten en de Berltsumers Tjeerd Lont en Jantsje Sijtsma – Anema te sjen binne.)

SPANJER

Jacob Jans, berne te Marsum, wie op 11-3-1666 te Bitgum troud mei Romck Diorres, hja berne te Sint Anne. Op 3-10-1669 troude hy foar de twadde kear mei de fan Ingelum ôfkomstige Jeltje (Jeekie) Ferks, doopt op 12-11-1643 te Marsum. Sawol Jacob Jans as syn twadde frou Jeltje Ferks wienen wurksum op de stins Grovestins yn Ingelum. De lêstneamden binne de stamâlden û. o. fan de Berltsumer slachter Wopke Siebrens Spanjer, berne te Frjentsjer op 28-4-1891 en troud mei Jorritje Siebrens de Haan. Siebren Wopkes Spanjer is syn heit as slachter opfolge yn BERLTSUM. Hja steane op ferskate foto’s yn de wite slachtersjas ôfbylde.

FRIESCH DAGBLAD 30-6-2003

Lodewijk (Jenne Feikes) Born.

Baukje Bosscha-Stapensea (64) uit Nes al 10 jaar lekepreker.

Baukje werd geboren te Menaldum. Ze groeide op in een gemengd kerkelijk nest, want heit was vrijzinnig-hervormd en mem doopsgezind. Ter kerke gingen de Stapensea’s in BERLIKUM. Tenminste Mem en Baukje. Aan mijn moeders zijde was er echt sprake van een mennisten-geslacht. Er zijn zelfs nog 2 dominee's uit voortgekomen. Pieter Post, die nu les geeft aan het Doopsgezind Seminarie in Amsterdam en zijn vader Bouwe Post. In BERLIKUM volgde Baukje Bosscha belijdeniscatechisatie en zat zo op de jongerenkring. In 1959 deed ze belijdenis en werd gedoopt door de bekende professor H. B. Kossen, destijds voorganger te BERLIKUM. Ik was 21 jaar, maar het was zeker een bewuste keuze. Ik weet nog enkele punten uit mijn belijdenis. Dat ik op Jezus vertrouwde. Hem als mijn Leidsman zag en wist dat er meer was tussen hemel en aarde en dat dit voor mij God was. Later heb ik die belijdenis nog eens teruggelezen en nu denk je, er had wel wat meer in gekund. Maar het heeft ook te maken met hoe je op dat moment in het leven staat. etc. ...... .......

 (Mennisten skriuwe harren eigen belidenis)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

TWA BERLTSUMER PAKES

Twa Berltsumer pakes sitte nei in lange tiid wer ris neist inoar yn tsjerke. 

De iene pake tsjin de oare: “Ik fiel my no wer as in bern, dat eartiids de peaskekears oanstekke mocht”. 

De oare pake: “Ik fielde my hjoed ek wer as in bern, ik ha fan ‘e moarn yn ‘e broek pisse”. 

ALTYD WOL THÚS

In yn de finzenis te Ljouwert sittende Berltsumer Yep Tj(ittes) de Jong (alias “Yep fan de Piip” skriuwt nei syn âlderlik hûs ta: 

“Heit en mem kinne wolris oan komme, ik bin altyd wol thús”. 

 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

KWEKERIJ “DE TÚN” 8 hectare rode en gele paprika’s.

Minne Reins Schiphof (35) kweekt samen met zijn vrouw (Anouske Sapes Schoorstra) en moeder (Anneke Sietzes Gerkema) en zijn broer Johan, paprika’s op een oppervlakte van acht hectare, en werken er 13 fulltime en 32 parttime medewerkers. Zijn vader Rein Minnes Schiphof, was in 1992 de eerste tuinder in dit nieuwe tuinbouwgebied bij BERLTSUM. De vrucht komt oorspronkelijk uit het tropische deel van Zuid- en Midden-Amerika. Per jaar oogst de familie ruim twee miljoen kilo paprika’s: 170 vrachtwagens vol. De meeste paprika’s worden geëxporteerd, vooral naar Amerika en Japan. Paprikatelers zetten altijd begin december nieuwe plantjes in hun kas. In maart kunnen ze daarvan de eerste vruchten plukken. Dat gaat zo door tot november. In december begint weer een nieuw seizoen. De paprika’s in de kas van Minne groeien niet in de grond maar op een speciale voedingsbodem. We telen dit jaar voor het eerst op perliet. Een soort popcorn, legt Minne uit. Het zijn kleine gepofte steentjes waarin de plant goed kan wortelen. De teelt is zo beter bestuurbaar en we kunnen eventuele ziekten beheersen. De kas stookt voornamelijk op vermalen afvalhout. etc. ...... ....... (Schiphof is yn 2011 fallyt gien.)

 ........................................

SELECT MEAT en tomatenteler presenteren pastasaus Vlees+

Het tomatenbedrijf Van der KAAIJ in het Friese BERLIKUM heeft samen met het bedrijf Selekt Meat uit Harlingen een eigen pastasaus op de markt gebracht.

KWAST WIJNKOPERS

Passy foar iten en drinken

It jier 2013 is net allinne it jier fan de kroanprins, mar seker ek fan Kwast Wijnkopers, in famyljebedriuw te Nieuw Vennep, ymporteur en distributeur fan kwaliteitswinen. It bedriuw bestiet dit jier 35 jier. Grûnlizzer fan dit bedriuw is de 64 jierrige Jaap Kwast, yn BERLTSUM opwûksen as soan fan de Berltsumer húsdokter Jacob J. Kwast. Fan jongs ôf oan hie hy in passy foar iten en drinken. Dat waard allinne mar fersterke troch syn oplieding oan de Hegere Hotelskoalle. Nei ferskate marketing funksjes by ynternasjonale bedriuwen naam hy it beslút yn 1978 de sprong te weagjen en in eigen bedriuw te begjinnen. Hy rjochtte him op de ymport en distribúsje fan wyn en syn bedriuw groeide ûnder syn besieljende lieding yn de rin fan de jierren út ta ien fan de grutste wynymporteurs fan Nederlân. Syn soan Martijn Kwast is ek yn de fuotspoaren fan syn heit gien. Der wurdt jierliks in grutte priuwerij organisearre, wêrby’t de hannel en horeca kennis meitsje kinne mei de meast gongbere winen fan it nije jier. etc. .... ....

Om de kennis te fergrutsjen fan de minsken dy’t de wyn ferkeapje moatte yn de winkel of yn de horeca, rjochtten se de Kwawijn Academie op. Dizze akadeemje jout in wynkursus op ferskate lokaasjes yn it lân.

DE KLINZE

In 1667 worden jonker Hessel van Aysma en Hester van Loo de eigenaar en bewoner van ‘de Clinse te Oltdkerck’ (de Klinze te Âldtsjerk). Rond 1670 lieten zij een nieuw huis op de Klinze (oppe Clincke) bouwen. Bij een tichelaar in BERLIKUM kochten ze steen ‘tot opbouwinge van onze huysinge en de schuire tot Oltkerck’. 

HAARLEMS DAGBLAD 23-12-1885

De Bildtsche Courant van Zondag j.l. bevat de volgende advertentie, door zes personen onderteekend: “Heeren leden van de Raad van Menaldumadeel, uit Dronrijp, Marssum en Beetgum, tegenstemmers inzake den grintweg te BERLIKUM, worden beleefd verzocht in de kerstdagen een kijkje te nemen. Wilt u s.v.p. de vetlaarsen medenemen, opdat UWE niet verzinkt in deze akeligen modderpoel”.

.......................................................................................

 ......................................

DE JIRPEL “ IT BREA FAN ‘E EARMEN”.

De út it Belzenlân oerwaaide phitopthora wie yn 1845 de oarsaak fan de enoarme misrispingen en de hongersneden yn West-Jeropa. Hjir yn Fryslân stoaren ek grutte oantallen minsken de hongerdea. It echte brea en de wite en brúne bôle wie foar harren net te beteljen, in protte fan harren gienen de jûns mei in stik raap of sûkerbyt op bêd om de honger te stiljen. Foaral de earmen hienen it meast te lijen ûnder dizze ramp. In grut stimulâns by it kweekjen fan ferskate rassen wie de needsaak om de sykten tsjin te gean dy’t de jirpel treffe koenen. Earst wie it foaral de “krul”, letter de skimmel “phytopthora infestans” dy’t de bouboeren oansetten om sekuer yn it poatguod te selektearjen. Fan de Doopsgesinde dûmny Justus (Hiddes) Halbertsma (1789-1869) is in preek bewarre bleaun, wêryn ‘t hy de gefolgen fan de jirpelsykte ynkringjend sketst. De skimmel die sels foarsten wankeljen op de troan, aldus Halbertsma. In dûmny yn de Betuwe seach de sykte (de hongersneed) as in straf fan God, fanwegen de jenever dy’t yn de lêste jierren sa oerdiedich en sa goedkeap út de jirpel stookt wurdt. Koartom “het einde der tijden” like oanbrutsen te wêzen. In tsien jier letter wie der ûnder learden ienstimmigens: ûntsmetting fan de grûn en de knollen wie it devys, mar úteinliks blyk it bestriden fan de skimmel op de plant de oanwezen metoade om misrispingen troch de jirpelsykte te foarkommen. It middel dêrfoar wie de saneamde “Bourgondyske brei”, in út Frankryk ûntwikkele substânsje fan kopersulfaat en natrium karbonaat. De Berltsumer túnkers binne dêrnei ek gau oergien om dit middel te brûken.

De botanikus Johann Herman Knoop kende yn syn beskreauwing fan de jirpel (1769) noch mar twa jirpelsoarten, de “wite” en de “reade” en yn it midden fan de 19de ieu wienen der al hûnderten rassen.

BERLIKUM 13-3-2012

BOMBARJE IS TERUG

Voor korte tijd. Speciaal voor de 25ste editie van Aaipop is Bombarje na een periode van 7 jaar weer bij elkaar (wêrûnder de beide bruorren Gerben en Willem Sietzes Dikland) Bombarje zal op Aaipop zo rond een uur of 5 in de middag een keer knallen. In dit kader geeft Bombarje op zaterdag 17 maart voor iedereen die niet naar Aaipop kan komen of voor iedereen die er geen genoeg van krijgt, een soort van try-out concert in discotheek Sans Souci BERLTSUM. De mannen van Bombarje zijn wat ouder geworden, de nummers zijn nog steeds van deze tijd, zoals “Joekte op ‘e rêch” en “Pyt”, over weerman Piet Paulusma. Dezelfde Piet Paulusma die op de cd “Better as seks” van Bombarje uit 1995 een weerbericht insprak en deze cd ook in 1995 presenteerde. Bombarje is alles tussen pret en punk, tussen pogo en aansteker, tussen feest en vieren. In het Fries, omdat dat het lekkerst gaat. Niet het hardst, wel het leukst. Verder zal op de avond de band Swiere Shag het voor en na programma verzorgen. 

(De band “Bombarje” oefene altiten op de Hôfsleane 59 op de souder fan de loads fan Arie Hendriks Posthumus.)

NIEUW ADVERTENTIEBLAD 8-7-1876

EARBIEDIGENS

In pastoar te Brokscheid by Trier wie ta trije moanne finzenisstraf feroardiele omdat hy syn hûn leard hie in stikje bôle NET oan te nimmen wannear’t hy tsjin it bist sei: “It is fan Bismarck”. Dy keunst hie hear pastoar oan de skoalbern sjen litten. Mar wannear’t de pastoar sei: “it is fan de Paus” naam de hûn it fleurich en giselsturtsjend oan.

Yn BERLTSUM hienen de Quarree’s fan de Rolsmastreek (Lammert en Beitske) harren hûntsje leard, foardat it bist wat krige, om earst sitten te gean, de eagjes ticht en de poatsjes gear te dwaan foardat hy in koekje krige.

PATROANS FAN IERDRYKSKUNDIGE PLAKKEN

Dêrút ûntstie it brûkme in stêd of doarp ta te wijen oan de patroanhillige fan de haadtsjerke. Sa is Sint Pieter (Petrus) de beskermhillige fan Rome, Sint Nikolaas (Klaas) fan Amsterdam en in protte oare hannels- en havenstêden. Sint Maarten (Martinus) fan Útert en de stêd Grins. Soms wijdde men in plak ta oan in hillige dy’t der wenne hie. Sint Goedele yn Brussel (dêr binne eartiids guon fan myn foarâlden, de Guldemonds, ek yn de Sint Goedele katedraal fan Brussel doopt), Geneviève yn Parys etc. .... .... De Aartsingel Sint Michiel is fakentiden de beskermhillige fan in berch of heuvel. Dat yn it see- en hannelsstedsje BERLTSUM (Útgong) fan earentiids de tsjerke net wijd is oan Sint Nicolaas lykas yn Amsterdam en in protte oare plakken, mar oan Sint Michiel, sil te krijen hân hawwe mei it feit (tink ik), dat yn de tiid fan de bou fan de eardere krústsjerke fan BERLTSUM, it tawijen fan in tsjerke oan Sint Michaël in protte yn omrin wie.

DE ÂLDE MINNISTE SKÛLTSJERKE

De om 1730 hinne boude âlde Minniste skûltsjerke yn BERLTSUM efter it hûs Buorren húsnûmer 61 hat yn 2015 in alhiel nij dak krigen. Mei in grutte op de Piip steande hyskraan waarden de daksegminten omheech hesen oer it dak fan gebou “It Piipskoft” hinne nei de âlde tsjerke ta. Der kamen nije daksgoaten omhinne etc. etc. It gebou sjocht der no wer kreas út. It gebou is delsetten yn de tiid dat û. o. Roomske, Minniste, Remonstrantske tsjerkegebouwen net opfalle mochten yn de stêden en de doarpen. De gebouwen stienen ferskûle efter de húzen en oare grutte gebouwen. Yn BERLTSUM wie op de ûnderste ferdjipping (de begeane grûn) sels in timmerwurkplak ornearre, sa’t it no alhiel net opfoel dat it in tsjerke wie. It ferbod foar net-Grifformearden om earetsjinsten te hâlden hold yn dat hja yn in gedoochsituaasje teloane kamen. Se mochten harren leauwen hawwe, mar it gearkommen om harren leauwen te beliden wie harren ûntsein. 

Yn de praktyk pakte dat lykwols hielendal oars út. Dêrfoar binne ferskate oarsaken oan te fieren. De ferbrokkele steatkundige situaasje makke dat der ferskate regelingen bestienen as ek tusken de stêden, doarpen en (ambachts)hearlikheden wêr’t ek wer ferskate regelingen bestienen. Yn it twadde plak wienen de oerheden trochgeans tolerant oangeande de earetsjinsten fan de dissidenters, omdat by harren it hanthavenjen fan de iepenbiere oarder en de rêst op de foargrûn stie. De Joaden dy’t harren fanôf 1590 ynearsten foaral yn Hollân fêstigen, hawwe fan ‘e miet ôf oan in frij grutte frijheid fan earetsjinst kend. Yn stêden as Haarlim en Amsterdam genoaten se in protte fasiliteiten. Fanôf om 1615 hinne gedroech it Amsterdamske gemeentebestjoer harren sels asof de Joaden folle frijheid fan earetsjinst hienen. Al yn 1639 bouden de Sefardim (Portugeeske Joaden) oan de Houtgrêft dêr in synagoge dy’t fanôf de strjitte dúdlik sichtber wie, wêrmei ’t der in ein kaam oan de perioade fan net sichtbere hûs-syngogen. Yn de twadde helte fan de 17de ieu wie it de Joaden sels tastien synagogen te bouwen op markante plakken, en dat wilens it yn dy tiid de Roomsken noch ferbean wie om tsjerken te bouwen dy’t fanôf de strjitte as sadanich werkenber wienen. Dit tsjut op de Amsterdamske situaasje. Yn oare plakken, as Útert wie de frijheid fan earetsjinst folle minder. 

De boarnen dogge te witten fan in frijwol gelykberjochtiging fan de Minnisten en net yn it minst út ekonomyske motieven, omdat hja yn de eagen fan de bestjoerders ferdraachsum en iverich wienen “veel winnende en weinig verteerende” wêrtroch ‘t hja yn tiden fan need it lân mei grutte sommen jild holpen, sa’t de Frjentsjerter heechlearaar rjochten Ulrich Huber skriuwde. 

NRC HANDELSBLAD 31-5-1996

Ik peins er niet over langer open te zijn.

BERLIKUM 31-5-1996. “De nieuwe winkelsluitingswet? “Onzin!” roept slager J.(aap) van Dijk beslist. Van Dijk huurt een ruimte bij de plaatselijke Golff-Supermarkt in het Friese BERLIKUM. (Jaap hie earder syn slachterswinkel yn de Buorren) “Langere openingstijden geeft alleen omzetverschuiving en geen omzetvergroting”, verzekert hij etc. ..... ..... “Hoe minder men gaat werken, hoe minder deze ruimere opening nodig is. De winkelier is de dupe. Je hebt straks geen privéleven meer over en ook geen tijd voor het verenigingsleven”. “Bovendien etc. ....... ........ Bedrijfsleider D.(irk Max zoon) van Wigcheren van de Golff (een middelgrote winkelketen met 75 winkels in het land) geeft zijn collega groot gelijk. Hij peinst er niet over zijn winkeldeuren tot 8 uur ‘s avonds open te houden. “Pas als onze omzet zou dalen, gaan we dat overwegen, anders niet”, zegt hij. Een peiling onder zijn vaste klanten leerde dat zij een ruimere openstelling niet nodig vonden. “Jullie zijn lang genoeg open”, vond men.

De familie van Wigcheren runt al 120 jaar een kruidenierszaak in BERLIKUM. Nadat een Spar (dy fan Rondon en earder fan van der Meer) 10 jaar geleden zijn deuren sloot, is de supermakt de enige in BERLIKUM. Vorig jaar veranderde die van van Wigcheren van een Súper (VéGé) in een “Golff”, toen de superketen zich richtte op meer grotere winkels. Vier jaar geleden werd het huidige onderkomen van Golff gebouwd, nadat een brand het oude (oan de Buorren) had verwoest. 

De supermarkt is met 600 vierkante meter winkeloppervlak groot voor een relatief klein dorp. Klanten komen uit BERLIKUM zelf en de omringende dorpen. Van Wigcheren zegt de concurentie met de AH in het enkele kilometers verderop gelegen Sint Annaparochie gemakkelijk aan te kunnen. “We zijn goedkoper dan zij en in deze hoek letten ze op een dubbeltje”. Nu Albert Heijn in Sint Annaparochie slechts één extra koopavond langer open zal zijn, verwacht van Wigcheren niet, dat de AH omzet van zijn Golff (25 werknemers) zal afsnoepen. “Wij liggen er niet wakker van”. De ervaring leert, zo zegt hij, dat langere openingstijden niet tot extra omzet leidt. “Mensen die anders om kwart voor zes komen, komen dan om kwart voor acht”.

(Van Wigcheren runt no alwer in pear jier in “SPAR”-winkel yn ditselde pân oan de Hôfsleane.)

IT GRUTTE SMIRNA MUORREKLEED YN DE BERLTSUMER “KRÚSTSJERKE”.

It muorrekleed yn de Krústsjerke fan BERLTSUM is makke troch Liepie Beimers, de frou fan Sjoerd Jans Quarré, destiids wenjende yn de Bûterhoeke. It stelt It Lêste Nachtmiel foar fan Jezus mei syn tolve desipels (learlingen) sa’t beskreaun stiet yn de Bibel by Johannes 13: 21 - 26. It is in kopie fan in muorreskildering yn 1495 makke yn de refter (itensseal) fan it kleaster Santa Maria della Grazia, in Dominikaansk kleaster yn Milaan. It is de eardere Grifformearde tsjerke oanbean troch de grifformearde frouljusferiening by gelegenheid fan it 100 jierrich bestean yn 1987 fan dizze tsjerkemienskip.

BERLTSUMERS FAN FOAR 1772

Fan Berltsumer ynwenners fan foar 1772 is net folle bekend. De Berltsumer tsjerkeboeken binne krekt foar de bou fan de Koepeltsjerke yn 1779 ferlern gien. Dat is tige spitich. Yn de tsjerkeboeken fan oare plakken en yn in protte oare boeken komme wy noch wol nammen fan Berltsumers tsjin. In foarbyld: Sa wurde yn it boek: Trouden fan Ljouwerteradiel bgl. de nammen neamd fan in Johannes Sytses út Âlde Leie, dy’t te Hyum op 18-6-1657 troude mei in Neeltien Rinses út BERLTSUM. In Cornelis Dirks út Âlde Leie dy’t te Feinsum op 21-4-1661 troude mei in Doetie Foockes (Kuperus?) Ek fan de Minniste tjerke hjir binne jammergenôch net folle boeken bewarre bleaun.

LEIDSCH DAGBLAD Vrijdag 11-6-1880

Als een bijzonderheid meldt men aan de H. C. uit BERLIKUM, dat de echtelieden Th.(eunis) (Jans) Runia en S.(ibbeltje) (Cornelis) Peterson ( moat wêze: Peterzon) aldaar met 9 kinderen, die uit hun huwelijk geboren zijn, ofschoon het jongste kind reeds 56 jaar is, nog in één huis (moat m. i. wêze: in één dorp) samenwonen, namenlijk Trijntje, geb. 23-3-1806, Pietje, geb. 9-9-1807, Jan, geb. 20-3-1810, Kornelis, geb. 24-12-1811, Pieter, geb. 24-6-1814, Tjeerd, geb. 19-9-1816, Klaas, geb. 8-9-1818, Douwe, geb. 12-11-1822 en Sjoerd, geb. 14-6-1824. De oudste hunner kinderen is dus 74 en de jongste 56 jaar. Bij de geboorte van den laatste, den zevenden zoon, heeft de Koning hun een cadeau van fl. 35,- gezonden.

(Fan harren stamme ek in protte Berltsumer Runia’s ôf en ek hast alle Berltsumers mei de namme Sibbeltje binne nei dizze Sibbeltje Cornelis Peterzon neamd. Sibbeltje Runia, Sibbeltje Stienstra, Sibbeltje Santhuizen, Sibbeltje Posthumus etc. It ferneamen as ik it goed ha wie sa: Trijntje oan memmeskant, Pietje oan heiteskant, Jan oan heiteskant, Kornelis oan memmeskant, Pieter oan heiteskant, Tjeerd oan memmeskant, Klaas oan heiteskant, Douwe oan memmeskant en Sjoerd nochris oan memmeskant.) 

GETUIGEN GEZOCHT!

In de nacht van zondag 23 december op maandag 24 december 2012 zijn er onbekenden in het pand van Slagerij Smit in de Buorren te BERLTSUM geweest. Er is veel vlees gestolen en vanuit de Skoallestrjitte over de Hôfsleane naar de Mulseleane met een kruiwagen vervoerd. Hoogstwaarschijnlijk hebben de daders hier de auto geparkeerd want de gebruikte kruiwagen is nabij peuterspeelzaal “It hûnenêst” aan de Mulseleane gevonden.

GETUIGEN GEZOCHT!

Maandagmiddag 9 september 2014 om 17:12 uur is de VW Caddy (42 BP ZT) van de familie van Wigcheren gestolen. De auto stond achter de Spar winkel (aan de kant van de Mulseleane) in BERLTSUM. De dief heeft zo’n 5 minuten naast de winkel (doorgang) gestaan. Er zijn toen verschillende mensen op de fiets en in de auto langs gegaan die hem gezien moeten hebben.

DE FOARÚTGONG

De schooljeugd van BERLTSUM is vrijdag 18-10-2013 getuige geweest van de onthulling van de naam van de nieuwe brede school “De Foarútgong” (C.B.S. “De Fûgelsang” en OBS “Lyts Libben”) De naam Foarútgong gaat terug naar de geschiedenis van de twee dorpen aan de Útgong naar de Middelzee, ÚTGONG en BELKUM. Deze dorpen zijn rond 1450 één dorp geworden, BERLICHEM.

BIJLSMA OP DE DIACONIE-HELLING 

Jelle Reitzes Huisman, schippersknecht, trouwt 22-11-1832 in Menaldumadeel met Trijntje Siedzes Bijlsma, geb 6-3-1812 te Roordahuizum, als dochter van Sieds Johannes Bijlsma, werkman, te Wartena en Trijntje Ruurds Bergsma. Jelle Reitzes Huisman is overleden op 21-12-1859 te Veenhuizen (Norg) laatste woonplaats Idskenhuizen (Doniawerstal) en Trijntje Siedzes Bijlsma is op 16-8-1842 overleden in de gemeente Tietjerksteradeel. Kinderen: 1. Reitze Jelles Huisman, geb. 17-8-1834 in huis no 152 in BERLIKUM. Jelle woonde in het schip, is schipper, gedom. te Sneek. Getuige is Sieds Johannes Bijlsma (49) scheepstimmerman te BERLIKUM. Reitze Jelles Huisman is overleden 24-7-1858 te Idskenhuizen. (Doniawerstal) 2. Sieds Jelles Huisman, geb. 8-6-1836 te BERLIKUM, Jelle woont in het schip, gedom. te Beetsterzwaag. Getuige Johannes Siedzes Bijlsma (22). zonder beroep. Sieds Jelles Huisman, arbeider, te BERLIKUM is overleden op 15-1-1864. 3. Sipkje Jelles Huisman, geb. te BERLIKUM 17-2-1838 en overleden te BERLIKUM op 19-2-1838. Getuige Johannes Siedzes Bijlsma (25) 4. Johannes Jelles Huisman, geb. 30-1-1839 in het schip liggende op de (Diaconie) scheepswerf te BERLIKUM (op de Kamp). Jelle Reitzes Huisman woont in het schip, is schipper gedom. te Gorredijk. Getuige is Johannes Siedzes Bijlsma, scheepstimmerman te BERLIKUM. Johannes Jelles Huisman, scheepstimmerknecht, is overleden te BERLIKUM op 1-9-1860. 

BOEKZAAL Kerknieuws blz. 521, 522

BERLIKUM den 15 december 1805

Dat buitengewoone Leerredenen, vooral die, waar in het Geschiedkundige en gemoedlyke samenloopen, een zonderling vermogen hebben, waar door de aandacht en indruk der Toehoorders opgescherpt, gaande gehouden en veroorzaakt worden, was gisteren by deze Gemeente duidelyk zigtbaar.

Onze eerwaardige en veelgeachte leraar D. P. Nota (moat wêze P.(etrus) D.(ouwes)Nota), drie vierde deelen van eene eeuw ten aanzien van zyn leven en een halve eeuw in zynen Euangelie dienst, in drie byzondere gemeenten van Oudeboorn, Peins en Zweins en BERLIKUM vervuld hebbende, vond zich verpligt, tot roem en dankerkentenis van den God zyner goedertierenheid en van zyn leven, en daarvan een openbaar Getuigenis te geven in eene daartoe byzonder ingerichte Leerrede. De oordeelkundige spreeker begon met Davids woorden Ps. LXXI: 17, 18 die, ten volle met zyne omstandigheid overeenkomende, juist geschikt waren, om zich zelven op te leiden tot het daarop volgende dankende en smeeckende Gebed, en zyne Hoorers in weinige woorden te doen zien, wat zy verder te verwachten hadden. De text Handelingen XXV fers 22 en 23 etc. ..... .....

Wy wenschen van harte, dat deze Jubelpreek tot veeler wezenlyke stichting strekken moge, dat de bede van den Dichter in de voorafspraak des Redenaars aan hem vervuld moge worde etc. ..... etc. ..... ...... Dat ook deze Leerrede, zo wel als voorheen zijn Eerw. Plegtige Lyk en Inwydings Redevoeringen, het licht moge zien, tot blydschap zyner vrienden en eene blyvende gedachtenis voor de Gemeenten in welke hy gearbeid heeft.

NIEUWE LEIDSCHE COURANT 11-12-1935 pag. 11/12

De lagere tuinbouwschool te BERLIKUM (Fr.) die in 1922 op initiatief van dhr. K.H.M. van der Zande, inspecteur van het landbouwonderwijs, werd opgericht behoort tot de oudste lagere tuinbouwscholen. Naar de vorm een openbare school mag ze toch gerekend worden tot de christelijke scholen, daar de lessen met gebed begonnen worden en met dankzegging eindigen. Hoewel de toeloop van leerlingen mogelijk grooter zou kunnen zijn, hebben in de loop der jaren heel wat jongelui het onderwijs met vrucht gevolgd en met een diploma de school verlaten. Grote voldoening geeft het den tuinbouwonderwijzer, wanneer hij ziet, dat hij ook heeft mee mogen arbeiden aan de toepassing van de wetenschap in de practijk, en dat moet vooral gezegd worden, dit laat nog zo ontzettend veel te wenschen over. Ik zeg dit vooral etc. ...

P. van der Heijden.

LEIDSCH DAGBLAD 15-4-1989 pag. 3

Verkeersdode.

De 8 jarige Hillebrand (Sybe’s) Travaille uit BERLIKUM is gisteren om het leven gekomen toen hij in zijn woonplaats werd aangereden door een auto. Het jongetje speelde met wat vriendjes langs de kant van de weg en liep plotseling de straat op. Hij stierf vrijwel onmiddelijk aan inwendig letsel.

.................................................

LEIDSCH DAGBLAD 25-4-1934 pag. 3 

Roofoverval te BERLIKUM.

Gisteravond omstreeks 10 uur heeft ten huize van de ruim 65 jarige weduwe J.(an) (Sjoerds) Vellinga (1869 - 1931) wonende aan den weg van BERLIKUM naar Riet (Ried) (Fr.) een brutale overval plaats gevonden. Onder voorwendsel werd getracht de weduwe (Geertje Ouwes de Vries 1874 - 1956) naar buiten te lokken en toen dit niet gelukte werd een keukenraam ingeslagen. Bij haar poging te vluchten werd de weduwe door twee personen gegrepen, aan handen en voeten gebonden, terwijl haar een prop in de mond werd geduwd. In de woning werd alles overhoop gehaald en onder bedreiging met doodslag werd de weduwe gedwongen de plaats aan te wijzen waar haar geld was opgeborgen. Een bedrag van ruim fl. 70,- wordt vermist. Toen de overvallers weg waren heeft de weduwe zich weten te bevrijden en 2 passeerende wielrijders verzocht de politie te waarschuwen. Van de daders ontbreekt nog elk spoor.

(Jan Sjoerds Vellinga is de soan fan Sjoerd Reinders Vellinga dy’t op 1-5-1856 yn de gemeente Wûnseradiel troud wie mei Aafke Anes Anema, krekt as syn heit ek boer wenjende yn it KLEASTER-ANJUM.)

DE VOLKSKRANT 18-2-1998 

Tussen hotel en voetbalveldje. 

Willem (Rintjes) Roersma, de Gemeente Belangen leider ..... Ik zal mijn kiezers niet verraden. Nee, ik houd vol: voetballen en kaatsen doe je in eigen dorp. Bij de kerk en de kroeg. ..... Het deed hem pijn dat zelfs gewone jongens en meisjes op zoek naar werk Friesland moesten verlaten. Zo ontstond Gemeente Belangen, de partij die de gemeente (Menaldumadeel) uit hun zelfgenoegzame slaap zou wekken. Als Grote Pier, de held der Friezen, verpletterde hij de P.v.d.A. en bracht de andere partijen, behalve de Friese Nationalisten (de F.N.P.) grote schade toe. etc. ....... ....... 

Hij wijst trots op de zegekransen die de kaatsers vorige zomer wonnen en die het hele jaar buiten aan de muur hangen. Onze jeugd heeft pit en enthousiasme. Maar haast alle winkels zijn verdwenen. Hij overviel de gemeente met grote plannen, maar kreeg nul op het request. Van de Valk wilde in de gemeente wel 400 bungalows en een hotel bouwen in een groot aan te leggen recreatiepark om zo het toerisme en de werkgelegenheid te bevorderen. etc. ........ ........

Peter Brusse.

(Willem Roersma wie en is no noch in ûndernimmend man, earder wenjend yn BERLTSUM op it Skil en tsjintwurdich (2016) yn Deinum. Willem hat hjir yn BERLTSUM de fuotbalclub oprjochte. Wie eigner fan in florearjend skildersbedriuw en krige faam as kroechbaas mei twa disko’s. Hy yntrodusearre de disko-bus dy’t de jeugd ‘s nachts nei hûs brocht yn de omlizzende doarpen. Yn de kroech en op it sportfjild hearde hy wêr’t de jeugd harren sa al mei dwaande hâlde.)

ZEG HET MET BLOEMEN

In ymport BERLTSUMER (dy’t nei 40 jier yn Berltsum wenne te hawwen noch gjin wurd Frysk nei bûten bringe kin, en dy binne der spitigernôch, mar wol seit dat hy in grut gefoel foar talen hat!) stapte by “Fleurich blommen en Mear” oan de Hôfsleane 67 de blommewinkel yn, omdat hy it boardsje seach “Zeg het met bloemen”. Hy tocht: Ach, dat is weleens leuk voor mijn vrouw. Hy freget blommiste Menita Visser - Dijkstra om ien roas yn te pakken. “Eentje maar?” freget hja ferwûndere. “Ja”, antwurdet hy, “Ik ben een man van weinig woorden”. 

HENK GEMSER

Gemser de berne reedridersheld. Echte reedridershelden wurde net makke of betocht. Dy wurde berne. Nim no Henk Gemser, syn widze stie yn 1940 yn BERLTSUM yn de Biltdyk wêr’t syn âlders wennen. Syn heit wie hjir gymnastyklearaar. Dy winter waard de âlve stêdetocht ferriden. Wie dat in foarteken? BERLTSUM leit deun by de beruchte Blikfeart yn de ‘Hel fan it Noarden’. It koe net misse. Gemser woeks yn syn jeugd út ta in sportman dy’t útblonk yn atletyk, hurdfytse, swimme en reedride. It wie hast wol logysk dat hy yn Amsterdam nei de sportakademy gean soe om oplieden te wurde ta gymnastyklearaar, krekt as syn heit. Henk warre him as reedrider goed op de koarte en lange baan. Mar in echte reedrider waard hy yn de strange winter fan 1963. As ien fan in hantsjefol riders ride hy de barre âlve stêdetocht fan dat jier út. Letter stie Henk oan de widze fan de grutte reedridershelden fan ús lân. Hy wie conditioner fan Ard en Keessie. Nei de desastreus ferrûne Olympyske Spullen fan Sarajevo (1984) waard Gemser beneamd ta bûns-coach. Hurdriders as Jan Ykema, Geert Kuiper, Hein Vergeer en Frits Schalij rigen titels oanien krekt as letter Gerard Kemkers en Leo Visser. In echte kampioenmakker waard Gemser yn 1998 doe’t syn pupillen Gianni Romme en Ids Postma Olympysk goud pakten. Yn 2010 wie Gemser Chief de Mission fan it Nederlânsk Olympysk team by de Winterspullen yn Vancouver. Noch altiten stelt hy syn kennis en ûnderfining beskikber oan de Nederlânske sport, al is dat mear yn de leite. 

DE LÊSTE SAKRAMINTEN

De Roomske tsjerke ken 7 en de Protestânske tsjerke mar 2 sakraminten. (gekskertsend ek wolris ‘de sek mei krinten’ neamd.) As sakramint wurdt fakentiden de doop troch it Roomske tsjerkefolk sjoen as it earste en de sikesalving as ‘it lêste sakramint’ by it ferstjerren fan immen. Yn BERLTSUM wenje net folle Roomske gesinnen. Hja geane meastentiids nei de Roomske tsjerke yn Sint Anne (as hja al geane). Sa frege de foargonger dêr ris oan in Berltsumer jonkje op kategisaasjeles: “Hoefolle sakraminten binner der, Jacobus?” Jacobus: “Gjin ien, mynhear pastoar.” De pastoar: “Gjin ien? “ Jacobus: “Ja, want myn pake hat lêstlyn it lêste sakramint tasjinne krigen”.

DE AMISH MIENSKIP

De Minniste gemeente fan BERLTSUM krijt gauris Amearikaanske Amish op besite dy’t op trochreis binne yn Jeropa. Dizze amish mienskip is de ôfrûne 5 jier (tusken 2010 en 2015) groeid mei 18 prosint ta 308.000. Eltse 22 jier ferdûbelt it oantal. In ferklearring foar de groei is it hege bertesifer by de Amish. It gemiddelde oantal bern per húshâlding is 6.8. Ek stappe net folle jongfolwûksenen út de mienskip. Oanslútings fan bûtenút fine amper plak, mei omdat de Amish gjin sinding bedriuwe. De Amish stamme ôf fan Jeropeeske doopsgesinden dy’t yn de 18de en 19de ieu nei de Feriene Steaten en Kanada emigrearre binne. Hast twa tredde fan de Amish libje yn mienskippen yn de Amearikaanske steaten Pennsylvania, Indiana en Ohio. De Amish steane gjin gebrûk fan elektrisiteit, auto’s en lúkseartikels ta en mije foar in dielde wrâld bûten harren libbensmienskip.

DER MANNHEIMER ALTERTUMS VEREIN

Mr. P. C. J. A. Boeles, conservator van het Friesch Museum.

Verassend was het schrijven van de voorzitter van de Mannheimer Altertums Verein, de heer von Seubert te vernemen, dat te Mannheim, in de Konkordiënkirche, een oude Nederlandsche klok hangt, die in 1663 door Jurjen Balthasar te Leeuwarden werd gegoten. Te Mannheim wilde men wel eens weten hoe die klok daar gekomen was. Volgens mondelinge overlevering was het de enige klok, die in 1796, nadat tijdens het bombardement van Mannheim, de toren tot de grond toe afbrandde, intact uit de puinhopen tevoorschijn kwam. Misschien, schreef de voorzitter, was de Hollandse klok wel te Mannheim gekomen door bemiddeling der leden van de Hollandsche gemeente ( Niederdeutsch Reformierte gemeinde) die daar in de tweede helft van de 17de eeuw heeft bestaan. (Siet der foar 1663 ek al in grutte klok yn de toer dy’t der úthelle is?)

Het oudste nog bestaande rekenboek van de Kerkvoogdij, volgens de lijsten van Mr. Berns (van de Oud Kerkelijke Archieven in Friesland) loopende over de jaren 1757 – 1814, wordt door het Friesch Museum ter inzage gevraagd. De kerkvoogden schijnen geheel geen belang te stellen in de geschiedenis van hunne administratie, de brief zelf bleef onbeantwoord. Gelukkig zijn dergelijke collegies uitzonderingen en bleek elders in BERLIKUM, gelijk de heer deurwaarder Heeringa in BERLIKUM meededeelde, echter meer belangstelling aanwezig te zijn. Zelfs de heer J. Groenewold, rustend hoofd der openbare school, als schrijver van de kerk- en armvoogden, bekend met de voor ons hermetisch gesloten lokale geschiedenisbronnen, was zo welwillend het manuscript van een door hem gehouden nutslezing betreffende de geschiedenis van BERLIKUM in de laatste 100 jaren ter inzage af te staan.

Op de laatste bladzijde daar stond het, juist datgene wat men in Mannheim weten wilde, woordelijk overgenomen uit het kerkeboek: 1798 klok verkoop. De rendant heeft ontvangen in 2 termijnen 1 nov. en 1 aug. 1796 de koopschat van de grote torenklok, die na het afbreken van de voormalige (zware Romaansche) toren (van de laat-middeleeuwsche kruiskerk) (in 1777 volgens Nota) op den grond is nedergelaten, bij de nieuwe kerk is nedergezet en sedert aldaar gestaan heeft, doch nu in het jaar 1798 door het opgeroepen volk van BERLIKUM besloten is om te verkoopen. Hetwelk gedaan zijnde by gelegenheid van de publieke verkooping der kerkelanden. 

Koopsom klok: ruig geld, in caroli guldens 1200. Onkosten: Tomas Bijlsma taxatie 6, strijkgeld 14, verhooggeld 145, advertenties Leeuwarder Courant, de Goudsche en de Friesche Courant 20, verteering 7,17, notariskosten 8.8, oproepen (met de trom) 1.12. Zodat de zuivere opbrengst was fl. 997 en 7 stuivers. (Yn Mannheim “de Wallonenglocke” neamd. Toan is yn des.) 

IT GEALE SLOT te HURDEGARYP

It is bekend dat Fryslân yn it ferline in protte States en Stinsen hie, dy’t yn ‘e rin fan de jierren frijwol allegearre ferdwûn binne. Sa ek it ûnder de reek fan Ljouwert lizzende Hurdegaryp hie sa’n State. Oan de âlde Zomerweg stie earder it Geale Slot of Roorda-State. Yn it testamint fan Ida van Lezaen, de frou fan Johan van Roorda, opmakke op 30-5-1639, waard it âld slot beskreaun as: “Een zekere kostelijke Sate en Landen, bestaande in een Huisinge, Schuyre, Hovinge, Boomen en Plantagie, Geale Slot genoemd, met een gestoelte in de Kerk tot Hardegarijp. Yn it begjin fan de jierren 1600 wenne op it Slot jonker Wolphert van Lezaen, grytman fan Tietsjerksteradiel (stoarn yn 1610) en troud mei Genoveva, in dochter fan Johan van Roorda. Út dit houlik waard in soan berne, dy’t wy letter kenne as Watze van Roorda, grytman fan Rauwerderhem. etc. ...... ......

Om in lang ferhaal koart te meitsjen. Yn 1728 is it Slot omboud ta in gewoane buorkerij wêrfan’t yn 1758 eigner wie Gjalt Klazes Reitsma en dêrnei syn soan Gerrit Reitsma. Yn 1778 is Gjalt Reitsma wer eigner en yn 1828 Ate Gjalts Reitsma. Nei alle gedachten is de buorkerij ek dêrnei yn besit bleaun fan de sibbe Reitsma, want yn 1940 is it mienskiplik besit fan Ir. G. G. Reitsma, mej. K. Reitsma en Geert Kornelis van der Veen. Tsjintwurdich (1975) hat de buorkerij en it terrein wêrop earder it Geale Slot of Roorda-State stie, as eigner de gemeente Tietsjerksteradiel, dy’t it pân ferhiert oan de famyljes Lindeboom en Sipma. No ek noch wurdt it wenhûs omfieme troch de oarspronklike slotgrêften, mar dan no alhiel tichtwoeksen en de eardere singels mei in heech opgeand beamte. 

Om op de sibbe Reitsma werom te kommen. De Reitsma’s Gerrit, Gjalt, Ype en Ate hienen ek in protte fêstguod, û. o. it greidlân wêrop letter de Molestrjitte boud is, yn BERLTSUM lizzen. (Sjoch by haadstik 27 It Berltsumer tsjerkehôf ) Gjalt Reitsma wie om 1811 hinne de eigner fan de pleats “Oosterwal” te WIER mei it lân de Moddergatsfeart (Wiersterfeart) bylâns en wol oan it Berltsumer tsjerkehôf ta. 

FRIESCH DAGBLAD 7-7-2016

F 5 in duizenden deeltjes uit de modder gehaald. (vliegtuig crash)

Voor Jaap Vink en zijn familie, wonende aan de Bodde onder Bitgum, wordt de berging als een afsluiting van de afgelopen tijd gezien. Als de straaljager brokstuk voor brokstuk van het terrein van Vink is gehaald, wordt de kade gesaneerd en netjes opgeleverd, al zal de bossage opnieuw moeten aangroeien. De schade wordt betaald door de Zwitsers. etc. ...... ......

LEEUWARDER KOERIER 5-12-1945

Weggegooid geld.

Een Amerikaansch geleerde James H Brady, heeft berekend, dat de Tweede Wereldoorlog de wereld aan bewapening en oorlogsmateriaal ongeveer 2.500 000 000 000 gulden gekost heeft. De totale oorlogsschade bedraagt ongeveer 600 000 000 000 gulden . Bij deze cijfers zijn de bedragen betrekking hebbende op den 10 jarigen oorlog in China niet medegerekend.

Sint Anna Parochie - De konijnententoonstelling hier gehouden muntte uit door kwaliteit en 92 inzendingen. Door de jury werden 15 eere- en 44 eerste prijzen uitgereikt. De wisselbeker voor het beste konijn werd toegekend aan A.(te) Westra te BERLIKUM.

(Ate Westra hie in klompewinkel oan it Hemmemaplein mei in úthingjende grutte klomp oan de bûtenmuorre)

ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE 7-7-1937

Door auto overreden.

De 40 jarige ongehuwde chauffeur W. H. Koopmans was gisteren per fiets onderweg naar de LEIJEMPF te BERLIKUM (Fr.). Ter hoogte van deze fabriek gekomen gaf hij wel richting aan, maar zwenkte ook op hetzelfde ogenblik af. Hierdoor was het den chauffeur van een achter hem rijdende auto niet meer mogelijk den man te ontwijken. Hij werd tegen den grond geslingerd en overleed even na het ongeval aan een schedelbasisfractuur.

LEEUWARDER NIEUWSBLAD 27-12-1932

Zanguitvoering en reciteerwedstrijd.

BERLIKUM 26 -12-1932 - Door de Christelijke Zangvereeniging “Lytse Krêft” o. l. v. dirigent de heer P.(ieter) Born, werd hedenavond een uitvoering gegeven in de Gereformeerde kerk alhier. De verschillende zangnummers werden zeer correct uitgevoerd. Aan deze uitvoering was tevens een reciteerwedstrijd verbonden van zes uitgenoodigde recitators. De uitslag werd door de jury bestaande uit de heeren U.(lbe) van Houten uit Sint Annaparochie, M.(einte) Brandsma en F.(reerk) Siegersma beiden alhier, bekend gemaakt. De bijeenkomst werd geleid door den heer D.(irk) Renzema.

LEEUWARDER NIEUWSBLAD 27-12-1932

Toneeluitvoering.

BERLIKUM 26 -12- 1932 - Voor de toneeluitvoering, gisteravond door de geheelonthouders-vereeniging alhier gegeven, was veel belangstelling. Opgevoerd werd: “Uitkomst” fen P. de Jong, een ernstig propagandastuk, dat uitstekend vertolkt werd en door de aanwezigingen met grote aandacht gevolgd. Daarna volgde als nastukje: “Under’t schaed fen ‘e Justysje”, een humoristisch stukje van R. Brolsma. Zoowel in het hoofdnummer als in het nastukje bleek dat de vereeniging over goede krachten beschikt. 

LEEUWARDER NIEUWSBLAD 27-12-1932

Cööperatie “Exelsior”.

BERLIKUM 24 -12-1932 - De afdeeling BERLIKUM en WIER van de Cööperatie “Exelsior” hield gisteravond hare jaarlijksche ledenvergadering. Volgens het verslag van den secretaris waren in het afgeloopen jaar 13 nieuwe leden toegetreden, terwijl 2 wegens vertrek waren afgeschreven. De omzet had bedragen fl. 17.161,59, vorig jaar fl. 15.586,86. Tot bestuurslid werd gekozen, de heer J.(an) Zwart, zulks in de door het vertrek van den heer S. Postma ontstane vacature.

AARDICH OM RIS TE FERLYKJEN

BERLTSUM (BERLIKUM) – MOLKWAR (MOLKWERUM)

BERLTSUM, as hannelsplakje, hie earder in havenútgong (slúske) nei de Middelsee (sjoch as earder beskreaun yn dit e-book) en wie destiids, wat men wol neamde, in grut doarp of “flecke” mei in protte stimhawwende húzen al wie it letter net mear mei in eigen bestjoer. It heart no by de lytsere doarpen en men is harren hjir letter talizzen gien op de túnbou wat ek wer in protte wurkgelegenheid joech. It ynwennertal fan it doarp is dêrnei dan ek net krompen mar tige tanommen. De lêste 60 jier is BERLTSUM (mei dêryn wat jierren mei in lytsere delgong ) hieltiten op sa’n 2500 ynwenners stekken bleaun, al is it doarp wol trije kear sa grut wurden yn wenoerflak. 

Dat it ek hiel oars mei in doarp gean kin sjogge wy oan it doarpke Molkwar fan no mei noch mar sa’n 225 ynwenners. It doarp is boud op 8 eilantjes en op dy eilantjes, de pollen, wie it froeger in wirwar fan húzen en steegjes. Ieuwenlang waard (de flecke) Molkwar ek wol it “Fryske doalhôf” neamd mei destiids de 27 bregjes dêr. Hoewol’t no in protte grêften dimpt binne, kin de sfear fan eartiids noch ûnderfûn wurde. Dit is te tankjen oan de noch oerbleaune grêften, it trochsjen en de húzen dy’t noch hieltiten skrank en skriks trochinoer lykje te stean. Yn de 17de ieu kaam Molkwar ta grutte ekonomyske bloei. Dat wie te tankjen oan de hannel en de skipfeart. Skippers út Molkwar fieren mei harren saneamde “Molkwarder fluiten” foar Amsterdamske reders nei de Eastsee en dat fertsjinne goed. (sjoch fierders by Molkwar (Molkwerum) yn dit e-book) Dit foar de wyn gean fertaalde him ûnder mear yn 211 saneamde stimdraagjende húzen. Molkwar wie dêrmei grutter as somlike gritenijen. It doarp hie in eigen bestjoer en in eigen rjochtshûs. Yn de 18de ieu naam de wolfeart ôf en begûn it ynwennertal (sa’n 1500) fan Molkwar drastysk te dalen oant sa’n 225 ynwenners hjoed de dei. In protte húzen waarden slope, grêften en sleatten dimpt. De ûnregelmjittige doarpsstruktuer bliuw lykwols werkenber. Der is ek in minniste ferline fan it doarp en it eardere slúske oan it Iselmar. Sa hat elts doarp(ke) syn eigen skiednis. Aardich om dêr ek ris yn dit âlde havenplakje te sjen. 

L. C. 16 -11-1954

STRAALJAGER STORTTE NEER BIJ ENGELUM: TWEE DODEN.

Vanmorgen tien minuten voor elf is, ongeveer een kilometer ten zuiden van het dorp Engelum, een straaljager met twee inzittenden neergestort. De beide mannen kwamen bij dit ongeluk om het leven. Het betrof een lesvliegtuig dat over het vliegveld richting Engelum vloog en waarvan waarschijnlijk de motoren afsloegen. Het toestel bevond zich op geringe hoogt en had slechts een matige snelheid. Het stortte direct neer, boorde zich door een aardappelhoop en werd daarbij in stukken gescheurd. (Aardappel puree?)

VAN DER KAAIJ. 

Stolze installeert Philips LED installatie bij Kaaij kwekerij.

De broers Theo en Arjan van der Kaaij in BERLIKUM zijn dit najaar gestart met LED tussen-verlichting van een deel van hun Red Vine middeltrostomaten om een continue jaarrond productie van hoge kwaliteit te realiseren. Stolze B.V. installeerde in totaal 8.330 LED in een van de kassen van van der Kaaij. Half oktober zijn de eerste tomatenplanten geplant en in december wordt de eerste oogst verwacht. In de onverlichte kas staat het tomatenras Capriccin, in de belichte kas Tourance. Van der Kaaij is het eerste bedrijf dat dit ras onder LED belichting zet.

Bron: Stolze/Philips/agf.nl foto Kaaij Kwekerij (fan de bruorren Theo en Arjan) 14-11- 2014 

DE BERLTSUMER REITSMA ‘s

Yn it register fan leden fan de Herfoarme tsjerke fan BERLTSUM fan 1772 komme wy de nammen Pytter Keimpes en Janke Tjeerds tsjin. Dit soenen nei alle gedachten wolris de foarâlden wêze kinne fan Tjeerd Pieters Reitsma dy’t op 24-5-1795 troude mei Trijntje Keimpes, beide ôfkomstich fan BERLTSUM. Harren soan Keimpe Tjeerds Reitsma, berne te BERLTSUM op 13-7-1796, troude op 28-5-1820 mei Aaltje Martens de Boer, berne om 1799 hinne, beide fan BERLTSUM ôfkomstich. As Aaltje de Boer komt te ferstjerren lit hja de folgjende bern nei: Dirk Reitsma, winkelman, Tjeerd Reitsma, arbeider, Ale Reitsma, arbeider en de minderjierrigen Marten Reitsma, Pieter Reitsma en Folkert Reitsma. De yn dit e-book neamde Reitsma’s wenjende yn Hurdegaryp op it Geale Slot hienen hjir foarhinne ek in protte ûnreplik guod lizzen yn en om BERLTSUM hinne. Harren roots soenen dus ek yn BERLTSUM lizze kinne, tocht ik sa, mar ha dit lykwols net trassearje kinnen. De namme Reitsma kin ôflieden wêze fan Reitze mar hjir ek fan de Reid- of Riedstream, de feart fan BERLTSUM nei Rie ta.

FRIESCH DAGBLAD 13-3-2004

Nieuwe bijschrift-schrijver.

Vanaf maandag 15 maart verzorgt ds. Jan van den Boogaard uit BERLIKUM de dagelijkse meditatierubriek “Bijschrift”. Van den Boogaard (42) was 14 jaar gemeentepredikant. Sinds mei 2003 woont hij in BERLIKUM met zijn vrouw Jeannette (35), die daar fulltime Hervormd predikante is. Het echtpaar besloot met de overgang naar BERLIKUM tot een banenruil. Van den Boogaard is huisman en legt zich toe op schrijven. Ze hebben een dochter, Maranke (7).

FLITSNIEUWS 9-11-2008

BERLIKUM - De politie houdt twee vrouwen aan voor het in bezit zijn van drugs.

De politie heeft in de nacht van zaterdag op zondag in een discotheek op het Hemmemaplein twee 17 jarige vrouwen uit Leeuwarden en Oldeboorn aangehouden op verdenking van het in bezit zijn van drugs. Een mederwerker alarmeerde de politie toen hij de vrouwen met verdachte zakjes zag. Bij fouillering werd bij de vrouwen inderdaad drugs aangetroffen, waarna ze meegenomen werden naar het bureau. Beide vrouwen kregen een proces verbaal en de vrouw uit Leeuwarden werd voor nader onderzoek ingesloten.

STARFIGHTER-CRASH

Ûnder in jûnflecht op 19-8-1974, neamd air-ground, op sjitrange Frylân is flak neidat de romp fan in straaljager it wetter fan de Waadsee rekke hie, de dispenser en in hydraulysk panel ferlern gien. De piloat wist de starfighter op te lûken nei 18000, wêrnei’t motorsteuring ûntstie en de masine yn in spiraalflecht rekke. Twadde luitenant Reint Dragt koe de masine feilich yn de sjitstoel ferlitte en lanne by Minnertsgea, de F-104 ferdwûn yn de sêfte klaaigrûn fan in stik greidlân yn it KLEASTER-ANJUM by BERLTSUM.

GEBOREN WORDEN IN DE GEMEENTE MENAMERADIEL, dan wordt je 83 jaar oud.

De gemiddelde levensverwachting van kinderen die tussen 2011 en 2014 geboren zijn in MENAMERADIEL is 83 jaar. Dat blijkt uit berekeningen van het R.I.V.M. Dat is boven het landelijke gemiddelde van 81,3. Het verschil is zelfs zo groot, dat het 99% zeker is dat mensen in Menameradiel ouder zijn dan in de rest van Nederland. De cijfers zijn gebaseerd op sterftecijfers van iedereen in de gemeente, dus bij de berekening wordt uitgegaan van iemand die zijn hele leven in de gemeente blijft wonen. 

Geboren op Het Bildt, dan wordt je 82,6 jaar oud, in Franekeradeel, 81,4 jaar oud, in Leeuwarden, 80,4 jaar oud, in Harlingen, 78,8 jaar oud, in Ferwerderadeel 81,6 jaar oud, etc. ....

THE DANCE FACTORY (TDF) in BERLIKUM

TDF BERLIKUM ook in 2010 het grootste uitgaanscentrum van Friesland. 

Na alle feestdagen, oud en nieuw en de vele sneeuw in Friesland, begint iedereen weer wekelijks uit te lopen naar het grootste en gezelligste uitgaanscentrum van Friesland, TDF BERLIKUM. Na weer een geweldig jaar vol gezellige avonden zal TDF in 2010 er weer een flink schepje bovenop doen zoals je van TDF inmiddels gewend zal zijn. Met zijn 4 area’s, een capaciteit van 2200 man en een goed op elkaar ingespeeld team, streeft TDF er in 2010 naar een nog breder, verrassender, gezelliger en bovenal de grootste te zijn in de ruimste zin van het woord. etc. ...... ...... 

TOMATENKWEKERIJ “IT WIID” Gernierswei 23/a by BERLTSUM

Een Empatec tomaat smaakt supergoed. Onze tomatenkwekerij kweekt op duurzame wijze cherry- en snacktomaten. Wij werken exclusief voor Smeding Groenten en Fruit, die de tomaten onder de merknaam Mijnboer aanbiedt. De belangrijkste afnemers van Smeding bevinden zich in de food service.

(Kening Willem Alexander en keninginne Maxima hawwe yn juny 2016 dizze kwekerij besocht. It reinwetter kaam dy moarns by amersfol út de himel del. Alle skoallebern, dy’t bûten yn rigen foar de kassen stienen, binne dweiltrochwiet thúskommen.)

DE VOLKSKRANT 2-8-2001.

Paprikateler moet nu pionieren.

Vijf tot zes keer per jaar moest er een tractor aan te pas komen om bij Aart Cornelissen een vrachtwagen uit de berm te trekken.

In 1999 hakte Cornelissen (42) met vrouw en kinderen de knoop door om het bedrijf te verplaatsen - als een van de weinigen. Er komen hier heel wat collega tuinders kijken. Ze zijn zeer belangstellend, maar verkassen doen ze niet. In Zundert had Cornelissen drie hectare onder glas, eigenlijk al een hectare meer dan de provinciale verordeningen toestaan. In BERLIKUM, nabij Franeker, heeft hij 5,5 hectare paprika’s groeien – een oppervlakte van elf voetbalvelden - met uitbreidingsmogelijkheden tot elf hectare. “Ik wil niet zeggen dat groter beter is, maar het verleden heeft aangetoond dat stilstaan achteruitgang is”, zegt Cornelissen. In de hypermoderne kas staan 360.000 planten, goed voor in totaal 1,4 tot 1,5 miljoen kilo paprika’s per jaar. Er werken 27 mensen en de omzet is begroot op zo’n 4,5 miljoen gulden etc. ..... .... De meeste tuinders willen niet verkassen ...... (vrouw of kinderen willen niet mee .... andere en vreemde omgeving .... afstand familie etc. .... ) Cornelissen woog de voor- en nadelen van de 10 nieuwe glastuinbouwlocaties zorgvuldig tegen elkaar af. Uiteindelijk vond hij BERLIKUM het beste qua klimaat, arbeidsmarkt en leefomstandigheden. “Al met al voel ik me een pionier tegen wil en dank”, zegt Cornelissen. De grotere afstand tot de veiling is geen probleem. Het scheelt volgens Cornelissen’s berekening slechts 2 cent per pallet. Maar zijn paprika’s gaan direct naar een supermarktketen in Noorwegen. De vrachtwagens rijden met Noorse vis naar Frankrijk en halen op de terugweg onze paprika’s op. Per dag gaan 26 tot 33 pallets richting Schandinavië. De paprikateler heeft geen moment spijt gehad van zijn beslissing. Je legt vlug contact, alle tuinders zijn hier nieuw, en als we naar familie willen, zitten we binnen anderhalf uur in Zundert aan de koffie.

FAILLISSEMENT HOF van HOLLAND DANCE FACTORY 

Datum uitspraak 6-5-2014. Curator Mr. R. Bremer. Rechter-commissaris Mr. J. Smit. Personeel t. t. v. het faillissement 15.

Oorzaak faillissement: Naar verluidt was de discotheek in de omgeving in het verleden altijd toonaangevend. Volgens opgave van het bestuur heeft de failliet te kampen gehad met een terugloop in discotheek bezoekers. De failliet heeft in de laatste paar jaar veel last gehad van zogenaamde schuur- en keetfeesten. Ook bezochten discotheek bezoekers de discotheek steeds later, in kennelijke toestand, hetgeen eveneens niet bevorderlijk was voor het aantal te nuttigen consumpties. Een algehele doorstart van de onderneming van de failliet ligt, gelet op de mailaise in de discomarkt, niet voor de hand.

THOMAS VON DER DUNK

Een Hollands Heiligdom. 

De moeizame architectonische eenwording van Nederland. 

(Amsterdam Bert Bakker 2007) 374 p. 

De jarenlange klacht van Thomas von der Dunk, dat de ontwikkeling van de achttiende eeuwse architectuur in de Republiek zelden systematisch word bestudeerd, en al helemaal niet in verband met de politieke ontwikkelingen of in internationaal perspectief, is grotendeels terecht. Een Hollands Heiligdom is een poging om in die toestand verandering te brengen. De auteur weet waarover hij spreekt. Het boek is een bewerking van 17 wetenschappelijke artikelen die hij tussen 1995 en 2001 publiceerde in Nederlandse jaarboeken en tijdschriften, vanuit bibliografie en noten blijkt een enorme kennis van bronnen en secundaire literatuur. 

De centrale these van Von der Dunk is dat de vernieuwing van de bouwkunst vanaf 1760, de ommezwaai van rococo naar meer classistisch geïnspireerd bouwen, moet worden gezien in samenhang met sociaal-economische en politieke ontwikkelingen. Hoewel de Republiek in die tijd in feite de periode van haar grootste rijkdom beleefde, voelden de notabelen zich overvleugeld door Engelse en Duitse concurrenten. Zij moesten verwerken dat hun staat niet zoveel macht had als zij dachten of wensten, en weten dat aan verslapte moraal en gebrek aan daadkracht. Een reveil was gewenst, en de (Gouden) zeventiende eeuw werd inspiratiebron en voorbeeld – ook in de bouwkunst, waar een terugkeer naar de vormentaal van het Hollandse barokke classiscisme kan worden vastgesteld. De Muiderpoort in Amsterdam (1771) het stadhuis van Weesp (1772) en de achtkantige Hervormde kerk in BERLIKUM Fr. (1779)

De herneming van de 17 eeuwse vorm en taal was algemeen en voor alle politieke facties bruikbaar. Maar de tweede vernieuwing in de bouwkunst, de invoering van het “Griekse” bouwen, ofwel het internationale neo-classiscisme (waarin alle onderdelen een constructieve functie moesten hebben; zuilen mochten bijvoorbeeld alleen worden gebruikt als ze werkelijk iets te dragen hadden), werd volgens Von der Dunk geclaimd door de Patriotten. Zij voelden zich de nieuwe Grieken - vrije creatieve mensen, die zich in denken en doen afzetten tegen de “tirannie” van Oranje. Omdat alleen patriotse opdrachtgevers ontwerpen in deze stilistiek hebben laten maken door patriotse bouwmeesters, terwijl het hof liet bouwen in een veel minder ”antikiserende” Lodewijk XVI –stijl, stelt Von der Dunk, dat de twee stijlrichtingen een patriottische achtergrond en lading hadden. etc. ...... .......

 “PATRIMONIUM”, ôfdieling BERLTSUM / De Maatskippij “TOT NUT FAN ‘t ALGEMIEN”

“Patrimonium”, dit wie in Kristlike arbeiders fakbeweging dy’t foaral oanhing hie ûnder grifformearden. In grut man dêryn wie Aritius Sybrandus (Syb) Talma, de earste arjitekt fan de Nederlânske fersoargingssteat. Hy hie nauwe bannen mei Fryslân. Syn heit wie, krekt as hysels, dûmny en Syb waard berne op in hearebuorkerij by Ingwierrum. Syb dy’t de kristlike fakbeweging folwoeksen makke (de “Liuw fan Patrimonium”), waard troch de Friezen yn de Twadde Keamer keazen ûnder de in rjoftmeitsjende ferkiezingsstriid tsjin de sosjalistyske Pieter Jelles Troelstra yn syn thúskiezersdistrikt Tietjerksteradiel. Talma wie de grutte man efter de oprjochting fan de net-tsjerklik bûne CNV. It boarstbyld fan Talma is te sjen yn Burgum (dat fan Troelstra yn Stiens), en der binne fersoargingsynstellings nei him neamd. Nettsjinsteande swiere tsjinwurking, ek fan syn eigen partij de ARP (mei namme lieder Abraham Kuyper, de man dy’t sein hie dat de arbeiders harren blik op de himel rjochtsje moasten en op ierde ûnrjocht ferdoarje en mei in bytsje tefreden wêze moasten), wist hy as minnister alderhanne sosjale wetten oannommen te krijen. Fakentiden mei stipe fan ‘e sosjalisten en loftse liberalen. Wetten wêrfan’t hy de ynfiering faak sels net mear meimakke hat, neidat hy op 12 july 1916 oan hertswierrichheden stoar. Hy wie doe sels al net mear minister mar wer dûmny. Talma wie de ûntwerper fan sykte- en arbeidsûngeskiktens dy’t pas desennia letter ynfierd waarden. Mar wat foaral yn it each springt is dat Talma ferantwurdlik wie foar de earste âldedeifersjenning. It heuchlike barren fan de earste útkearing oan de (eks)-arbeiders fanôf 70 jier mocht hy noch meimeitsje. De lettere sosjaaldemokratyske premier Willem Drees, dejinge dy’t steefêst de ear kriget foar de âlderdomswet, wie griffier yn de Twadde Keamer doe’t Talma yn it parlemint syn gloedfolle pleiten hâlde. Hy fielde him mei syn patrisiërsôfkomst en as Herfoarme dûmny net te beroerd om it ferweesde proletariaat, steande op de stamtafel fan kroegen, moed yn te sprekken en harren te oertsjûgjen in (kristlike) kar te meitsjen. Talma hat yn syn libben in protte tsjinwurkjen ûnderfûn. Net allinne fan partijgenoaten mar ek yn syn sibbe. Dat hy foar it meastepart grifformearde ARP – de partij fan de “kleine luyden”- keazen hie waard him troch syn heit net yn tank ôfnommen. Mar syn ûnfersetlikens soarge derfoar dat hy mei ûnberonge enerzjy syn wurk foar de lytse man fuortsette. Foar Talma wienen de sosjale wetten gjin doel op jinsels. Hy seach se as middel om minsken de mooglikheid te jaan om minske te wêzen. In man is net allinne in produksjefaktor of arbeider mar ek in heit, in minske dy’t him ynsette moat foar gesin, soarchtaken, tsjerke, skoalle, fakbûn of oare ûnderdielen fan de maatskippij. De steat moat dat mooglik meitsje en minsken net efterlitte yn earmoede en ellinde. Eltsenien moat partisipearje kinne yn ‘e maatskippij wie syn stellige oertsjûging, sa’t ek û. o. de Berltsumer dûmny Gerhard van der Tuuk fan destiids de Maatskippij “It Nut” foaral seach as middel om it arbeidersfolk ta ûntwikkeling te bringen.

(Tsjerklike goeddiedigens moast plak meitsje foar sosjale rjochtfeardigens.)

OPENING CULTUURHISTORISCHE WANDELROUTES op 25 mei 2013

In de Doopsgezinde kerk te BERLTSUM werd de bijeenkomst geopend door “Klaas Foppessoan”, geheel in (histoaryske) stijl. In aanwezigheid van Marten van Asperen, wethouder van de gemeente Menameradiel, werd de route door Matthé van Hout gepresenteerd door middel van een prachtige beamerpresentatie. Aanleiding tot het maken van deze (drie) cultuurhistorische wandelroutes was de aanleg van de Elfstedenroute. BERLTSUM wil de vaartouristen een drietal mooie wandelingen aanbieden. etc. ....... ........ De werkgroep bestaande uit Wijbrand de Graaf, Matthé van Hout, Klaas (Foppes) Smits en Bauke (Douwes) Wiersma verwacht dat het ook een economisch effect zal hebben door de bestedingen in het dorp en een bezoek aan de omringende campings. BERLTSUM is met de al aanwezige cultuurhistorische fietsroute door Menaldumadeel een opstappunt geworden. Het combineren van varen en autorijden en vervolgens wandelen en fietsen vanuit BERLTSUM is nu mogelijk. etc. ....... .......

(Rijwielen kunnen in BERLTSUM gehuurd worden bij Rijwielhandel Jan Feenstra in de Tsjerkestrjitte.) 

Let ek op de buorden dy’t de gemeente Menameradiel pleatse hat foar de kultuerhistoaryske swalkrûtes. Hjirop stiet ynteressante ynformaasje op ferskate punten de rûte bylâns.

REFORMATORISCH DAGBLAD 28-11—2013

Nijkerk - Opperrabijn Jacobs ontstak woendsdagavond vanuit een hoogwerker de eerste kaars van een 12 meter hoge chanoekia in Nijkerk. Het was woensdag de eerste dag van het achtdaagse Joodse chanoekafeest. De achtarmige kandelaar voor het gebouw van Christenen voor Israël in Nijkerk is de hoogste ter wereld. De constructie (boud by Metaalverwerking Klaas Joh. Zijlstra yn BERLTSUM oan de Jetskereed) kostte 22.000 euro en is gesponsord door Friese bedrijven. De kandelaar blijft tot 13 december in Nijkerk.) 

BERLTSUMER NIJS

Hûnegreide.

Freed 1 july 2016 waard, nettsjinsteande it wiete waar, de nije boarterstún offisjeel iepene. Basisskoallelearlingen fan groep fjouwer oant en mei acht mochten in oarizjinele namme betinke. Doutzen Visser út WIER (in “katsje”) betocht (“hûnehok”, mar mei in lytse oanpassing fan de boarterstúnferiening, omdat it bûtendoar is) de namme, “Hûnegreide”, en mocht ûnder it roffeljen fan de tromme de namme bekend meitsje. Dêrnei lieten de bern in ballon op. It boardsje is befêstige oan de dêr oerbleaune skoarstien fan de eardere basisskoalle “De Fûgelsang”.

ENERZJY KOÖPERAASJE DUORSUM BERLTSUM – WIER u. a.

Op 22 july 2016 is by de notarissen de Vries en Feenstra te BERLTSUM de offisjele oprjochtingsakte fan Enerzjy Koöperaasje Duorsum BERLTSUM – WIER u. a., tekene. It oarspronklike inisjatyf is ôfkomstich fan de Stifting Donaasje Doarpsmienskippen BERLTSUM -WIER en hat as doel te kommen ta in eigen en duorsume enerzjyfoarsjenning dy’t tagonklik is foar alle ynwenners fan de doarpen BERLTSUM –WIER. De doelstelling is ûnderwilens rommer formulearre om ek oare ûnwikkelingen op it mêd fan duorsumens mooglik te meitsjen en wer nedich te stypjen. 

It bestjoer bestiet yn it earstoan út: Durk Miedema, foarsitter, Sipco Dijkstra, siktaris, Freerk Algra, skathâlder, Wessel Koning, algemien lid en Bauke Wiersma, algemien lid.

MILITÊREN

Op 25-8-1839 binne mei attestaasje fan lidmaatskip nei de Herfoarmde gemeente fan BERLTSUM oerkommen (de ôfswaaide militêren): fan Vlissingen, Douwe Gerrits Wiersma en fan Delft, Gerrit van Wigcheren.

FONDS voor BUITENLANDSCHE NOODEN

OPGAVE DER BIJDRAGEN van verschillende (Doopsgezinde) Gemeenten tot het Fonds voor Buitenlandsche Nooden; van 1726 tot 1736

Ûnder oare yn 1726 fan Hijum:10:1:0, Harlingen 693:10:8, Blessum 18:0:0, BERLIKUM 17:19:8, Holwerd 63:17:0, Dokkum 70:0:0, yn 1727 Hindeloopen (de groote) 159:5:0, Hindeloopen (de kleine) 69:2:0, Molkwerum (de groote) 34:10:4, Molkwerum (de kleine) 10:0:0. etc. ..... .....

IT OANTAL Minniste LEDEN tusken 1695 -1700

Ûnder oare Dokkum: plm. 166 leden, Harns plm. 500 leden, Molkwar (de grutte) plm. 167 leden, Molkwar (de lytse) plm. 97 leden, Blessum plm. 32 leden, Holwert plm. 167 leden, BERLTSUM plm. 48 leden, Hylpen (de grutte, de Flamingen) plm. 573 leden, Hylpen (de lytse, de Wetterlanners) plm. 213 leden. etc. ...... ......

Molkwar, doe destiids in grut skipfeart- en hannelsdoarp, hat no noch mar sa’n 225 ynwenners en der is gjin Doopsgesinde tsjerke mear. It folle gruttere BERLTSUM fan no mei syn plm. 2500 ynwenners, komt hjoed de dei ek al lang net mear op de 48 Minniste leden fan doe destiids, mar de Doopsgesinde gemeente hjir bestiet noch. Hoelang noch?

IN STJELP OAN DE BITGUMERDYK

By akte d.d. 28-3-1810 ferkeapet Sytske Everts Nauta (berne te Hearrenfean yn 1752-stoarn op 22-5-1812 te BERLTSUM) rintenierske, dochter fan Evert Annes Nauta (berne te BERLTSUM yn 1730 - stoarn te BERLTSUM 4-2-1789) te Hearrenfean troud op 7-6-1750 mei Vrouwkje Johannes Datema, berne yn 1750 te BERLTSUM - stoarn te BERLTSUM 14-12-1783) in stjelp oan de Hegedyk (Bitgumerdyk) foar fl. 1100,- oan Homme Everts (Wagenaar) te Bitgumermole, op 14-2-1808 troud mei Dorothea Dormans. Homme is hjir dêrnei fuorman. Sytske, as rintenierske, wie earst op 27-2-1783 troud mei Seerp Andries Wybenga, berne te BERLTSUM (lânbouwer S. A. Wybenga) en dêrnei op 3-4-1796 mei Boyen Eelkes, berne te Sint Anne.

FAMYLJE NAMME OANNIMMEN

Voor ons Maire de Gemeente Stiens, Canton Leeuwarden no. 2, Arrondissement Leeuwarden, Departement Vriesland, gecompareerd zijnde CORNELIS FRANSEN, wonende te Stiens, heeft derhalve verklaard, dat hij aanneemt de naam KRAMER voor familienaam. Dat hij heeft de navolgende kinderen: Frans oud 23 jaar, Pytter oud 19 jaar, Rinse oud 15 jaar, Janke oud 11 jaar, Jan oud 9 jaar Folkert oud 6 jaar.

En heeft dezen met ons vertekend, den 28 December 1811

Cornelis Fransen Cramer (moat dus wêze: Kramer)

Meindert Jans Parti.

Cornelis Fransen Kramer wie deihiersarbeider / journalier, berne te Stiens yn 1769, wenjende te Stiens, troud yn 1789 te Skalsum mei Antje Pyters Vlassinga (berne te Spannum). Cornelis wie letter potskipper, wenjende te Sweins. Hy is te Sweins stoarn op 23-6-1844. Fan syn boppeneamde bern wurken der letter mar leafst fjouwer op in tichelwurk. Frans Kramer wie ‘hager’ te Frjentsjer (syn soan Rinze Franses Kramer troude letter op 22-5-1913 mei Sijbrigje Martens Jellesma fan BERLTSUM en hja wennen hjir ek yn BERLTSUM), Rinse Kramer ‘tasker’ te Frjentsjer, Jan Kramer ‘tasker’ te BERLTSUM en Folkert Kramer ‘tichelder’ te BERLTSUM.

(Sjoch yn dit e-book by Rinse Cornelis Kramer, tasker oan it stienfabryk hjir yn BERLTSUM)

It Register fan namme oannimmen fan BERLTSUM is spitigernôch ferlern gien.

Sa nimt de soan fan Minne Douwes (hjir berne om 1715 hinne), om 1740 hinne troud mei Baukje Reinders (hjir berne plm. 1715 – hjir st. 7-11-1794), hjir yn 1811 te BERLTSUM de famylje-namme HAGER oan. Dizze Reinder Minnes Hager (hjir berne om 1745 hinne - hjir st. 29-9-1824), troud mei Neeltje Klazes van der Mei (de suster fan Merk Klazes van der Meij) (hjir berne om 1747 hinne – hjir st. 5-3-1847) sil hjir yn BERLTSUM nei alle gedachten ek ‘hager’ west ha op it Berltsumer tichelwurk.

DÛMNY SIRICUS ARNOLDI

As dûmny Siricus Arnoldi hjir op 2 septimber 1720 syn yntrede yn BERLTSUM docht wurdt der oer BERLTSUM skreaun: BERLIKUM is mede een seer grote plaats, en strekt sig in een ongemene lengte uit, het heeft een grote Tooren en ruime kerk, waar in des Sondags tweemaal gepredikt wort. Eelco Liauckema, de 12e Abt van Lidlum heeft de Kerk alhier gestigt, en is in den jare 1322 vermoort.

DÛMNY PETRUS NOTA

Der is in sjoernaal bewarre bleaun fan in reiske, yn augustus 1767 makke troch de hear Beyma thoe Kingma (fan Sweins) mei syn soannen, de hear kaptein Betting en dûmny Petrus Nota fan BERLTSUM (doe tusken 1766 en 1775 dûmny te Sweins en Peins) troch in part fan de provinsjes Útert en Hollân, en in ferslach fan in reis per jacht fan Fryslân nei de provinsjes Útert, Noard- en Súd-Hollân. In tocht de Vecht bylâns, en fan û. m. nei de stêden Útert, Rotterdam, Gouda en Amsterdam.

MEI GRUT FERLOF ÔFWÊZICH

Ale Jacobs Faber, berne te BERLTSUM op 13-2-1795, doopt op 12-4-1795 te BERLTSUM, stoarn op 21-5-1857, wie troud mei Yefke Joukes van Schepen op 14-5-1820. Ale Jacobs Faber, syn folchnûmer wurdt neamd en syn wenplak foar’t hy yn tsjinst gien is, as nominearre steat mei 9 kolommen ynformaasje en in troch de luitenant-kolonel, kommandearjende it depot fan de achtste ôfdieling ynfantery, ûndertekend dokumint oan de Gûverneur fan Fryslân, oangeande neamd persoan, welke fan it bataljon ynfantery nasjonale milysje nûmer 1 en 3 yn it garnizoen te Grins mei grut ferlof ôfwêzich is yn it jier 1841 (7) (Is in foarheit fan âld-Ynjegonger (feteraan) Pieter Ales Bosma op 1-11-1951 tr. m. Trijntje Kingma. Sjoch de Berltsumer doarpskrante Op’e Roaster 4-11-2011 Diamanten huwelijk de foto)

Deselde boppeneamde redaksje jild foar Douwe Jans Faber fan BELKUM yn it jier 1841 (7)

HIDDE SIJNES VAN DER GOOT

Dizze soan fan de Minniste dûmny fan BERLTSUM troude op 2-5-1853 te Bloksyl mei Aaltje Buisman, berne op 25-11-1832 te Bloksyl. Dûmny Sijne Hiddes van der Goot wie foar’t hy yn BERLTSUM kaam, dûmny yn Bloksyl, sa sil hy har kennen leard ha, tink ik. Dochter Aafke troude mei in pakesizzer fan de herfoarmde dûmny fan BERLTSUM Gerhard van der Tuuk, dochter Sjoukje mei de Berltsumer kantonrjochter Klasing Schonegevel en dochter Alida mei de Berltsumer notaris Hendrik Willem Alma. Dochter Joukjen van der Goot troude op 25 septimber 1882 mei de gemeente siktaris fan Ferwerderadiel Frederik Christoffel Wiesenhaan.

YN 1763 KRIJT SEISBIERRUM

in nije skoalmaster en doarpsrjochter, t. w. master Hermanus Broos, berne te Kloosterburen (Grinzerlân) op 12-9-1739. Hy troude te Seisbierrum op 22-11-1763 mei Helena Maria Seerps, dy’t mei attestaasje fan Ljouwert kaam, doch fan Minnertsgea ôfkomstich wie. Om 1765 hinne kaam der in (nij?) oargel yn de tsjerke, sa’t master Hermanus dêr ek oargelist waard. Út dizze jierren 1765-1768 datearret ek de prachtige preekstoel en it oargelsnijwurk yn de tsjerke, makke troch de Harnser “byldsnijer” Johannes George Hempel, dy’t ek de Berltsumer preekstoel c.a.. makke hat. Syn opfolger waard syn pakesizzer Ebbing Olpherts Kiestra, dy’t hjir yn 1807 al adjunkt wie fan syn pake. Hy wie yn 1789 te Easterlittens berne as soan fan de Easterlittenser skoalmaster Olphert Ebbings Kiestra en Anna Hermanusdochter Broos. Syn jongste broer Sjoerd Olpherts Kiestra wie ûndermaster te BERLTSUM. In oare broer, Hermannus, wie skoalmaster te WIER. Dizze Sjoerd waard te Seisbierrum beroppen en krige op 11-7-1826 syn fêste oanstelling. Hy wie yn 1801 te Easterlttens berne en troude op 15-7-1826 yn de gemeente Menameradiel mei Geertje Heerkes Dijkstra, de dochter fan de Berltsumer skoalmaster Heerke Willems Dijkstra. Alle Berltsumers mei de namme Ebbing (Lautenbach, van Tuinen, Osinga, Smit) stam- me út dit skoalmastersskaai. 

BELKSMA

Yn 1720 wurdt hjir yn BERLTSUM in Okke (Sikkes) Belksma berne. Hy troude mei in Antje Pieters, berne yn 1720. Hja hienen twa bern t. w. in Sake en in Rinske. Sake troude yn 1872 mei in Antje de Vries. Sake wurke hjir op it tichelwurk. Neikommelingen wennen letter yn de omkriten fan Arum, Tsjom en Lollum. Ik nim oan dat de efternamme ôflieden is fan de plaknamme BERLTSUM (BELKUM). Guon oaren hawwe as efternamme Van Belkum. Der binne ek Van Berlecoms, Van Berlicums etc. dy’t harren efternamme tankje oan it Branbânske BERLICUM. Pietsje Belksma, earder troud mei Willem Rintjes Roersma, wennet no noch oan it Skil boppe de eardere “Monty Bar”. 

MARC GUILLAUME DU TOUR, Hear fan Pomerade, fan de NIJE-FINNE (1687-1743)

berne op 1-9-1687, stoarn op 12-1-1743, kolonel–ynfantery, begroeven te Sint Michielsgestel. Syn âlders wienen David Constantia du Tour, Hear fan Havennes, Pommerade en Malerets, doopt op 25-5-1657 te Leien, stoarn op 8-12-1727 op Nije-Finne by BERLTSUM en begroeven op 8-12-1727 te BERLTSUM. David wie boaske mei Albertina Tamminga, berne yn 1672 te BERLTSUM, stoarn op 9-10-1731 te Ljouwert en begroeven yn BERLTSUM. Marc wie troud yn 1712 mei Christina Clementina Sweerts de Landas, berne op 15-8-1687 en stoarn op 14-3-1762, begroeven te Ootmarsum. Marc syn suster Annelie Henriëtte Wilhelmina du Tour (1686-1731) wie op 21-4-1709 te Sint Anne troud mei Adam Ernst van Haren (1683-1717). De âlders fan niisneamde Albertina Tamminga (1672-1731) wienen Onno Tamminga, stoarn yn 1674 en Wilhelmina Hemmema, lêstneamde de pake- en beppesizzer fan Duco Hemmema en Barber Erntreiter.

ROELOF HOMMEMA

Roelof waard berne te Feinsum op 24-2-1791 as soan fan Hessel Lolkes Hommema (1733-1792) boer, en Lijsbeth Roelofs (1748-1828). Roelof troude te Stiens op 4-4-1816 mei Trijntje Wassenaar (1790-1864) en is stoarn te Sint Anne op 15-1-1854. Syn omke wie Arjen Roels (1734-1828) boer te Hijum. Mei syn bruorren Albert en Pieter boude omke Arjen yn syn frije tiid as wurktúchkundige stjerrekiekers en oare ynstruminten. Roelof wie yn 1810 horloazjemakker yn BERLTSUM yn de Krússtrjitte. Yn gearwurking mei syn plakgenoat en fiere efterneef, Sieds Rienks, boude hy by Arjen Roels te Hijum yn 1823, by wat de opdracht fan harren libben wurde moast, de bou fan twa reusêftige spiegelteleskopen foar it Ryk. Dit projekt gie lykwols harren betoeftens fier te boppe. It liede it ein yn fan de “gouden ieu” fan de Fryske stjerrekiekerbou, dy’t ûnder ynfloed fan de Frjensterter hegeskoalle begûn wie mei Jan van der Bildt en in protte oaren. Omdat it mei de pleats oan de Langhústerwei net goed gie, dy’t hy mei stipe fan syn swager Bente Wassenaar oernommen hie, moast hy it bedriuw yn 1840 ferkeapje. Yn Sint Anne is hy doe winkelman wurden en yn sels brâne sûkerei. Hy ûntwurp in nij model nôtzeef en bliuw lytse teleskopen en spiegelmikroskopen bouwen, mar hy krige foaral sukses mei syn tongerlieders. (troch Benjamin Franklin útfûn) Dit wie it begjin fan in bloeiend technysk bedriuw dat seis generaasjes lang yn de sibbe bleaun is. It bedriuw ferhúze yn 1966 fan Wommels nei Wijk bij Duurstede en hjit sûnt 1996 de Hommema Groep. 

DE GODSACKER / IT TSJERKHÔF

De piscina of ek wol neamd it aquadome ofwol “it hillige fonteinsje” efter yn it koar fan de tsjerke wie yn de Roomske midsieuwen it plakje wêr’t it pot- en panguod spield wurde koe nei de mis. Mochten der dan noch restanten fan it brea en de wyn oan sitten ha – “it lichem fan Kristus”- dan kaam dat troch in gat yn de muorre, op syn minstens terjochte op de wijde grûn om de tsjerke hinne. Fan dêr de útdrukking: “Gods wetter oer Gods ikker strome litte”. Yn Frjentsjer komme jo no noch as adres de namme Godsacker tsjin.

TIGLER WYBRANDI

De Tigler sibbe en de ferwante Tigler Wybrandi takke is in Minniste sibbe dy’t yn Fryslân fûn wurdt. Foar it earst yn it jier 1657 wurdt in Carst Sickes neamd dy’t in tichelwurk yn Ljouwert besiet. Hja hearden by de saneamde “Wetterlanners” yn Ljouwert. Syn soan Claes Carstens Tichelaar (Tigler) wie sûnt 1680 foargonger. Hy wie nochal liberaal (frijsinnich) gesind en op 26-11-1729, waarden nei mieningsferskil, hy en syn soan Djurre Clases en syn broer Tjerk Carstens, dy’t diaken wie, banne op grûn fan harren dielname as Doopsgesinden oan in tsjinst mei de Remonstrânsken fan Dokkum. Claes naam de eks-kommunikaasje net serieusk omdat hy fûn dat dizze gearkomst yllegaal wie en in protte leden fan de gemeente wienen dit mei him iens. Sûnt 1798 binne de Doopsgesinden en Remonstrânsken fan Dokkum tegearre fierder gien ûnder de namme “De Verenigde Gemeente” te Dokkum. De tsjerke stiet dêr no oan de Legeweg. Klaas Wybrandi, de soan fan de eardere Berltsumer Doopsgesinde dûmny Gentius Wybrandi (1809-1888), neamt him letter mei dizze sibbenamme Tigler Wybrandi. Der is ek in Klaas Tigler Lien as studybeurs foar studinten út dizze sibbe. (Klaas Tichelaar en Hiske Heringa hienen gjin bern en lieten sa’n fl. 500.000,- nei.) De Berltsumer kantonrjochter Johan Klasing Schonegevel syn famylje behearden as Remonstrânsken ek ta dizze Dokkumer gemeente. Hjir yn BERLTSUM behearden hja by de Doopsgesinde gemeente.

FAN STIENBAKKERSFEINT NEI TASKER

Hendrik Jans Deelstra, berne te Aelsum op 14-10-1844, de soan fan Jan Jans Deelstra en Janke Pieters, troude op 13-7-1870 mei Jantje Marten Dirks Steenstra, berne te Frjentsjer as dochter fan Marten Dirks Steenstra en Hiltje Jans Reen. Hendrik syn heit en mem, dy’t ferskate kearen ferhúze wienen (fan tichelwurk nei tichelwurk), wennen doe op dat momint yn Frjentsjer wêrt syn heit letter slachter wurden wie. Hendrik Jans Deelstra wie hjir yn BERLTSUM stienbakkersfeint op it Berltsumer tichelwurk (tusken 1864 en 1882). Syn heit en pake wurken foarhinne ek as tichelfeint op tichelwurken. Hendrik Jans Deelstra is letter tasker (foarman) wurden te Dronryp (op de Orebyt). Neikommelingen fan Marten Dirks Steenstra út Frjentsjer wennen letter ek yn BERLTSUM. (Marten, Valentijn, Johannes en Wyger Steenstra) Ek dizze sibbe hat de famylje-namme Steenstra te tankjen oan de eardere stienfabriken ofwol de tichelwurken. Harren foarpake Marten Durks wie yn 1766 tichelaarsgesel te Frjentsjer.

DE OREBYT (De arbeid)

Om 1715 hinne komme Johannes Casparus Schik en syn wiif Luijtske Rodenhuis op de “Orebyt” (Oarebijt) te wenjen. Johannes en Luijtske ferhúzje dêrnei nei it folle gruttere “Gralda State” ûnder Menaam. Yn 1735 wurdt in sekere dr. Johannes Schik, abbekaat fan de Hove fan Fryslân, beneamd ta “gezworen clerck” fan Menameradiel (tsjin in dik salaris). Dit soe mooglik de soan wêze kinne en mooglik giet hy no op de Orebyt wenjen as syn heit en mem nei Gralda State ferhúzje. In oare neikommeling, Anna Schick troude mei Neno Burhoven Viëtor, yn de Frânske tiid “maire” fan Dronryp en nei de Frânske tiid grytman fan Menameradiel. Hja wenje oant 1840 ta op de Orebyt. Orebyt betsjut gewoan ‘arbeid’. Ek it stienfabryk dy’t Johannes Casparis Schik dêr bouwe liet, krige de namme Orebyt. Yn 1736 wurdt troch Lucia Aurelia Schik de earste stien oan de tichel-oen set. Fanôf dat momint wie Johannes net allinne siktaris fan Menameradiel, mar ek stienfabrikant. It stienfabryk wurdt yn 1919 ôfbrutsen en it lân, behalve de húzen, wurdt troch de hear Jan de Boer by syn buorkerij lútsen. Jan de Boer wie fanút Achlum, doe’t hy 7 jier âld wie, mei syn heit Hoite en syn mem Akke en syn 2 susters Ruurdje en Jeltje de Boer yn Dronryp kommen te wenjen as pachter fan de buorkerij fan de oannimmer Wenselaar út Skingen. De pake fan Jan, Willem de Boer, klau mei in lamp, doe wienen dat noch allegearre petroaljelampen, nei de heasouder. Hy stapte doe yn in gat en de lamp foel út syn hannen. De gefolgen litte harren riede. De buorkerij waard yn syn gehiel wer opboud. Letter hat pake Hoite de Boer om 1938 hinne de buorkerij kocht. Ruurdsje de Boer is letter troud mei Jacobus (Jan Lammerts) Faber út BERLTSUM en hja wennen yn BERLTSUM oan de Hôfsleane op hûsnûmmer 11 yn in stjelpke wat no ôfbrutsen is. Hjir stiet op dit plak no in nij boud wenhûs. Kobus en Ruurdsje binne dêrnei nei Menaam ferhúze wêr’t Kobus Faber in transportbedriuw hie. Harren dochter Akke Oppedijk - Faber wenne earst mei har man Hylke Oppedijk, dy’t by Garaazje Rinsma wurket, yn it wenhûs neist garaazje Rinsma hjir oan de Bitgumerdyk op hûsnûmer 26a en dêrnei binne se ferhúze nei de Anskereed. 

Yn 1640 wienen Gerrijt van Sissinga en Grietje Ens, de eigners, yn 1700 de erven fan frou Adjus, de widdo Blauw foar 1/3 en Folpert Baarda foar 2/3 part en om 1715 hinne Johannes Casparus Schick en syn frou Luijtske Rodenhuis.

(Sjoch ek it boek: 2000 jaar leven in een Friese Grietenij MENALDUMADEEL, fan David Hartsema oer de Orebyt, de Schicks, de Lautenbachs, de Nobels etc. (1981) en Skiednis fan Menameradiel red. O. Santema en dr. Y. N. Ypma (1972) )

DE ONDERWIJS ENQUÊTE VAN 1799

Overzicht van de toestand van scholen en onderwijs in Nederland

De staat van de Academie te Franeker in de Jare 1799

Ten aanzien van de gebouwen OVERTREFT DEZE ACADEMIE, in netheid, deftigheid, gemak en geschiktheid, ALLE ANDERE UNIVERSITEITEN in ons Vaderland. Dit bevordert de studiën; is aangenaam, en wint ook onkosten uit. Franeker is een ruime, zindelijke, niet groote en stille stad; men heeft er dus grootsche, kostbare levenswijs; de zeden der jeugd lopen er weinig gevaar, om door de weelde bedorven te worden, en de afleidingen zijn er minder dan in groote volkrijke steden. De inwoning en de levensbehoeften zijn in Franeker beterkoop dan elders – uit hoofde van ondervinding, heeft men voor Academieplaatsen, altoos aan dergelijke steden de voorkeur gegeven. Het lugtgestel is in deze stad zeer gezondde landstreek om derzelve IS ZEER VOLKRIJK. Zij ligt niet verre van de Zuiderzee, zij is derhalve gemakkelijk te bereizen. Franeker is geen frontierplaats, dus vrij van alle aanvallen en vijandelijkheden, die de studiën belemmeren en verstooren. De lastigheden van Garnisoen houden hebben er dus geen plaats. Deze stad is gelegen tusschen vrij aanzienlijke steden, de toevloed van studerende jeugd, moet natuurlijkerwijs, en dus vrij groot en zeer gemakkelijk wezen. Het bijzonder belang der stad Franeker vordert, dat de UNIVERSITEIT ALDAAR NIET VERNIETIGD WORDE. etc. ..... ...... Deze Academie heeft een aantal van groote en verdienstelijke mannen voortgebracht. De Leijdsche Universiteit heeft vele voortreffelijke Hoogleeraaren aan haar te danken. etc. ... ...

Studenten theologie 85, 84 jur., 38 med., 35 philol. en philos. Zamen 242

Inkomsten 314.146 Uitgaven 314.146

Yn 1811, ûnder it bewâld fan Napoleon, waard de Universiteit fan Frjentsjer by dekreet opheven. DUS NEI 12 JIER AL! Oars as Útert hawwe Frjentsjer en Hurderwyk harren Universiteit net werom krigen. It kin dus hurd feroarje!

FRIESCH VOLKSBLAD 23-8-1896

De “rin allinne” vliegt voorbij.

Nu zullen ze waratje niet meer zeggen, dat we in dit landje altijd achteraan komen sukkelen! Een Zwolsche ondernemer van een omnibus dienst heeft nu een Deamler motorrijtuig besteld, om op het traject Emmen-Sleen-Zweeloo-Westerbork-Beilen dagelijks dienst te doen. Deze geheel nieuwe soort rijtuigen worden gedreven door benzine en kunnen een afstand van een uur gaans (6 km yn’t oere) in een kwartier (mei sa’n 24 km yn’t oere) afleggen. Zij lopen op luchtbanden, zonder dat men vooraf rails behoeft te leggen, dus op gewone straatwegen en ook op andere wegen, als deze maar hard en niet al te oneffen zijn. Zo zullen ze daar nu spoedig een “rin allinne” voorbij zien vliegen ‘t geen voor korte tijd nog als een sprookje werd beschouwd en toenmaals tot de onmogelijkheden heette te behooren. Weet wat we nog beleven voor deze eeuw ten einde spoedt!

(Doe’t ik dit artikel lies, die it my tinken oan’t wat myn beppe Alida Posthumus-Fokma my ris fertelde. Doe’t de Jirnsumer húsdokter, om deselde tiid hinne, syn koetswein ferruilde foar in koetswein sûnder hynder derfoar, de “rin allinne”, joech dit harren skoaljuffer destiids oanlieding om de bern efkes nei bûten de strjitwei op te stjoeren om dit “wûnder op tsjillen” foarby riden sjen te kinnen. Dokter syn koetsier wie no syn sjauffeur wurden. De mûle foel de bern iepen by dit wûnderlike barren en se seagen harren de eagen út. Hja hat ek noch meimakke, dat de earste minsken op de moanne kamen, wêrfan’t se sei, dat dit yn harren eagen nea net mooglik wêze koe.) 

.............................................................................................................................................................................................

NIEUWSBLAD van het NOORDEN

14-8-1896

In vele plaatsen van Friesland bestaat voor winkeliers en winkelbedienden weinig of geen Zondagsrust, daar ook op Zondag de winkels den geheelen dag open zijn. Thans hebben eenige winkeliers te Heerenveen het initiatief genomen hierin verandering te brengen. Bij advertentie in de plaatselijke bladen maken zij bekend, dat voortaan hunne winkels op Zondag van 1 uur af gesloten zullen zijn.

(No begjinne op snein hieltiten mear en mear winkels wer iepen. Allinne is it no op in protte plakken krekt oarsom en binne de winkels fanôf ien (of twa) oere iepen en komme jo dan de dêr boadskipjende Berltsumers tsjin. Yn BERLTSUM binne (no noch) alle winkels op snein ticht.)

.............................................................

VOORZANGERS, ORGANISTEN en ONTVANGERS der BEGRAAFFENISSEN de Nederduitsche, Wa(a)lsche en Engelsche Gereformeerde Kerken en Kerkhoven.

De naamen der Meesters onderwijzende in de Gereformeerde Religie in alle Plaatzen der Zeven Provinciën.

Naamlijst met deszelfs Staanplaatzen in de Unie volgens het alphabet:

Samar in pear min of mear bekende yn dit e-book ek neamde sibbenammen hjirút.

Sint Anna Parochie, Taeke Ferwerda, organist. Beetgum, W. Jelles Dykstra, organist. Beers, Wybe Cornelis Tuininga, organist. BERLIKUM, Zytse Annes Eepë (Ypey), organist. Blessum, Lucas Everts Nauta, organist. Dongjum, Jan G. van Wicheren (Wigcheren), organist. Oosterlittens, Pieter Kiestra, organist. Oosterwierum, Rouke Wybes Tuininga, organist. (1780). Ried, Foppe Sytzes Ypey, organist. (1784). De soan fan de earder hjirboppe neamde Zytse Annes Ypey fan BERLTSUM). Sexbierum, H. Broos, organist (1767). Sint Jacobi Parochie, Everhardus van Loon, organist. Stiens, Willem de Vries, organist (1779). Leeuwarden, S. de Vries, klokkenist, organist in de Groote- of Jacobiner kerk. Menaldum, Gerard Gatsonides, organist. Midlum. Tjibbe Nieuhof (Nieuwhof), organist. Minnertsga, Pytter B.(arteles) Hoogterp, organist. Ylst, Eebe Olferts Kiestra, organist. 

Zeer geschikt om bij de Naamwijzer agter het Boekje der Predikanten geplaatst te worden.

Vermeerdert en verbetert voor’t jaar 1791.

NOCH IN BOEREPROFESSOR ÛNDER DE BOEREPROFESSOAREN

Worp van Peyma, (berne te Ternaard 1795 – st. te Lancaster U.S.A. 1884) wie bestjoerslid fan Wetterskip East- en West Dongeradiel. Seach yn de oerstreamingsramp fan 1825 mooglikheden ta werstel en skriuw dêroer Verhandelingen over de beste wijze van aanleggen van zeedijken en de hervorming derzelve, bijzonder met betrekking tot die der Provincie Vriesland. (1827) Hy wie autodidaktysk wettersteatkundige en skriuw û. m. Verslag over de aansluiting van Ameland aan den Vriesche wal en de opslijking van het Wad. (1850) Hy emigrearre nei de jirpelsykte nei Amearika wêr’t hy in learloaierij en wikselbank begûn. (sjoch op side 954 Boereprofessoaren) 

FRIESE MERKLAP

Trinti of Trijntje was de derde dochter van de Doopsgezinde predikant Jentje Wybes, die zich geleerd Gentius Wiebrandi noemde. Zij is omstreeks 1773 geboren in BERLIKUM waar haar vader van 1761 tot 1782 stond. Daarna was hij tot 1788 predikant te Heerenveen. Waarschijnlijk heeft Trijntje de opzet voor haar merklap gemaakt in BERLIKUM, maar zij woonde toen ze deze beëindigde in 1783 al in Heerenveen. De rand rondom is bekend van meer merklappen uit het Noord Westen van Friesland. Zij had heldere kleuren tot haar beschikking, rôze, karmijnrood, twee tinten groen en licht blauw. Rondom het 16de eeuwse geometrische motief in het midden borduurde ze een levensboom met akeleien en een rozenboom, tulpen en twee doorboorde harten. Ook de druiven middenboven zijn al bekend vanaf de 16de eeuw en daar heeft Trijntje twee druiventrossen aan toegevoegd. Opmerkelijk is het grondje met gras onderaan, met de poort, man met hond en de huifwagen. Trijntje is tweemaal getrouwd in Leeuwarden, in 1792 met Hetto Bakker en in 1804 met Lodewijk Noé. Ze stierf kinderloos en het is onbekend wie haar merklap zo goed heeft bewaard.

Otto-Kingma Collectie. Museum merklap met centraal geometrisch motief van Trintie Wiebrandi, 10 jaar, 1783. Afm. 29.5 X 39.0 cm. Plaats vervaardiging BERLIKUM.

(Dirkje Annes Fahner hat yn 1958 as famke fan 8 jier, doe wenjende yn Ljouwert ek in letterlape makke en dêrnei hjir yn BERLTSUM noch elk ien foar harren beide soannen Hendrik (gearwenjend sûnt 1-8-2008 mei Francisca Hendrika Okkema en op 28-10-2022 troud) en Anne Watse Hendrik’s Posthumus (troud sûnt 6-7-2001 mei Antje Klaaske Sijbesma).

DE GRITENIJ MENAMERADIEL 1848

Grytman G. F. Baron thoe Schwartsenberg en Hohenlansberg, wenjende op Great Terhorne ûnder Bitgum. Mr. A. G. Dalsen Fontein, wenjende te Dronryp, Siktaris. Leden fan de Gritenijrie wienen: N. Burhoven Viëtor, wenjende te Dronryp, E. K. van Aisma, wenjende te Bitgum, J. S. Sevenster, wenjende te Menaam as assessoaren, M. L. Dijkstra wenjende te Menaam, S. H. Westerveld, wenjende te Dronryp, P. J. Pietersen, wenjende te Dronryp, F. Deketh, wenjende te Deinum en (de Berltsumer bakker op de hoeke fan it Skil en de Krússtrjitte) Reinder Jans Hoekstra, wenjende te BERLTSUM.

D. W. Osinga, wenjende te Menaam, wie de Ûntfanger fan de Gritenij Menameradiel.

ADELIJK KARAKTER van STINZENFLORA ONTKRACHT. 

Donkerbroek - Stinzenflora was vroeger niet alleen voor de adel. Integendeel, meent H.(endrik) van der Ploeg (de soan fan de Berltsumer winkelman Albert van der Ploeg). “It wiene de planten fan it gewoane folk”. De gepensioneerde bioloog uit Donkerbroek heeft “op eigen manne’boet” uitputtend literatuur onderzoek gedaan naar stinzenflora, met als uitkomst, dat hij de bestaande ideeën over de herkomst en vindplaatsen van de bolgewassen omver kegelt. Tot nog toe was de heersende gedachte, dat het de adel was die de stinzenflora naar Friesland bracht, via een Duitse connectie. Dat klopt niet, stelt van der Ploeg. Hij ontdekte een uitwisseling van bollen tussen Engeland en de streek Haarlem-Leiden, met een hoofdrol van de Brit Joseph Banks, die bijzondere planten uit verre oorden verzamelde. etc. ...... ...... (L. C. Maart 2013)

14 oktober 1811

DE SONT (ZOND) GEBLOKKEERD

De Zond is thans geheel geblokkeerd door de Fransche kapers die laatstelijk verscheidene Amerikaansche en Zweedsche Schepen genomen hebben. Vijf dezer laatsten zijn de volgende dag op de Franschen hernomen door de Zweedsche kannoneerboten. Zelve de prijs-kapiteinen en alles wat van de kapers aan boord was zijn krijgsgevangen naar Malmö –Gaol gezonden.

WIER, 12-9-1811

Op 12-9-1811 zal secretaris Mebius ‘s middags 2 uur ten huize van Yep Jacobs, kastelein te WIER, by Boelgoed en gerede gelde Verkopen: 3 Hooiwagens, 2 Chaisen, 1 overdekte Wagen, 3 Paarden, 1 Schoone etc. ..... .....

DIEUWKE MARTENS HANENBURG

Dieuwke Martens Hanenburg is de dochter van Marten Tjebbes en Tjitske Pieters, geboren op 20 september 1784 te BERLIKUM en gedoopt te BERLIKUM op 21 september 1784, dienstmeid te Tzummarum, trouwde op 9-5-1813 te Minnertsga met Wijpke Johannes Elsinga. Nadat Dieuwke Martens door haar man is ontboden, rapporteert de burgemeester van de stad Franeker op 5-10-1815 aan de gouverneur van Vriesland samengevat het volgende: Dieuwke Martens is geboren te BELKUM, voor 3 à 4 jaren gehuwd met Wypke Johannes Elsinga, geboren te Firdgum. Elf weken na het trouwen is zij bevallen. Haar man is over deze spoedige bevalling boos geworden, verklarende dat het zijn kind niet was en heeft haar enige tijd daarna verlaten. Daarna heeft zij zich nu hier en daar (al bedelende), doch het meest in deze gemeente (Franeker) opgehouden. Op 30 oktober 1814 is zij in Franeker (in het Armenhuis) weer bevallen van een kind, waarvan zij zelf verklaarde, dat het onecht was. Op het moment van de brief zwierf zij rond en kon eigenlijk niet gezegd worden dat zij een vaste woonplaats had, maar op dat ogenblik had zij werk te Schalsum en woonde daar. Zij kon op dat moment voor haar kind de kost verdienen, maar alleen uit vrees dat zij dat gedurende de winter niet zou kunnen, had zij zich tot de Armenbezorgers gewend. De burgemeester van Franeker rapporteerde verder: Omdat het nu zeer wel mogelijk is dat deze vrouw gedurende de winter met haar kind zonder ondersteuning niet zal kunnen leven en het dorp BELKUM, als haar geboorteplaats, tot haar alimentatie verplicht is, omdat zij nergens 5 jaar aaneengesloten heeft gewoond en de geboorteplaats van het kind in dit geval ook niet in aanmerking zal komen, wordt voorgesteld om Dieuwke Martens te gelasten zich naar BELKUM te begeven met haar kind en tevens de Armvoogden van dit dorp aan te schrijven voor het geval het nodig is om in het onderhoud van vrouw en kind (Martentje Hanenburg) te voorzien. Dieuwke, arbeidster, is overleden op 30-9-1833 om 23 uur te Ried in het huisnummer 12. ................................................................................................................................................

Bron: Prov. Bestuurlijk Archief Friesland inv. 6645 stuk 860 .............................................................................................................................

Op 18 febrewaris 1856 wurdt te Tsjummearum in famke berne út it houlik fan Romke Wijtzes Marra, arbeider te Tsjummearum en Martentje (dan mei de efternamme) Hanenburg Elsinga, sûnder berop ek wenjende te Tsjummearum, wat de naame Tjitske krige.

 JEROPEESK GEARWURKJEN

Yn de Wrâld-, Fryske- en Nederlânske skiednis hat BERLTSUM ek altiten mei te krijen en of fakentiden derûnder te lijen hân. Is der in grutte oaljekrisis, dan komt hjir ek yn BERLTSUM de benzine op de bon. Is der in grutte brân yn Volendam, wêrby’t ferskate persoanen om it libben kamen of tige skeind binne, dan moatte hjir ek maatrigels nommen wurde tsjin brângefaar en wurde de feilichheidsfoarskriften fan hegerhân tige oanskerpe. De doarren fan grutte gebouwen moatte nei bûten iepengean kinne en flechtwegen moatte oanjûn wurde. Oanslaggen kinne hjir krekt sa goed barre as yn de grutte stêden. Lokkich kinne wy hjir yn it generaal no goed en feilich libje. Dat is yn it ferline wol oars west. Ynterne skeelen yn Fryslân hawwe ek BERLTSUM troffen. Fan bûten Fryslân kamen hjir yn BERLTSUM de Skandinavyske seerôvers om te plonderjen en de boel dêrnei plat te brânen, de hjir legere Swarte Heap hat yn BERLTSUM in protte skea oanrjochte, de ús lân binnenfallende en besettende Spanjoalen, Frânsken, en Dútsers hawwe wy sa wreed yn BERLTSUM oer ús hinne krigen. Ek hawwe wy hjir yn BERLTSUM tydlik in protte flechtlingen in feilich plak jaan moatten. Sjoch mar yn dit e-book. Dat wy hjir de lêste generaasje gjin oarloch hân hawwe is foar in grut part te tankjen oan it Jeropeeske ienwurden. It gearwurkjen op ekonomysk mêd hat ús in grutte foardielen brocht. It Jeropeeske oarlochjen fan de lêste tiid is ek nei de “frede” tusken de East-Jeropeeske Balkan-lannen no ûnderling útbanne, sille wy mar hoopje.

Wy kinne allinne mar konkludearje dat gearwurking tusken lannen altiten de measte kâns op frede en wolfeart biedt en bean hat. Al yn de 15e ieu waard de oprop dien om binnen it kristlike Jeropa de hannen ynien te slaan; mei it each op it optsjen fan it Ottomaanske Ryk, dat de Balkan al yn hannen hie en letter ek de stêd Wenen hast ynnimme soe. Dy brede gearwurking soe der úteinliks net komme: Jeropa rekke ferstrikke yn it godtsjinstoarlochjen fan de 16e en 17e ieu. Dochs bestie ek doe al in gearwurkingsferbân, dat wat in skiedkundige as Ivo Wijdeven sjocht as in “proto-Jeropeeske Uny”: it Hillige Roomske Ryk. Wy sjogge hjoed de dei regelmjittich de Jeropeeske regearingslieders nei Brussel gean om yn de Jeropeeske Rie de linen út te setten. Yn it Hillige Roomske Ryk hiene jo wol in keizer, mar seker nei de Frede fan Westfalen yn 1648, dy’t in ein makke oan de religieuze strideraasjes, hiene de ferskate foarsten binnen it ryk de echte macht yn hannen. De Frede fan Westfalen fan 1648 wurdt wol sjoen as de berte fan de soevereine naasjesteat.: de foarst krige doe de macht yn syn eigen keninkryk. (Sa keas bgl. de foarst fan Westfalen, krekt as Nederlân en dus ek yn BERLTSUM, foar it Kalvinisme en fan it folk waard dit ek ferwachte.) Op in bepaald momint hienen je yn it Hillige Roomske Ryk sa’n 300 foarsten, dy’t gearkamen yn de Jeropeeske Rie fan dat momint: de Ryksdei. Hja wurken gear, sawol op militêr as op ekonomysk mêd, en makken krekt as no ôfspraken oer in muntienheid en tolheffing. Mar ek sprieken hja rigels ôf foar de gilden, of foar fervestoffen foar tekstyl. It Hillige Roomske Ryk waard lange tiid sjoen as in swaktebod, dat yn 1806 opdoekt waard troch Napoleon doe’t hy de keizer ferslein hie, mar eigenlik wie it in effektive manier fan gearwurkjen dy’t stabiliteit brocht hat. It is te hoopjen dat de Jeropeeske Uny it krekt sa lang folhâld as it eardere Hillige Roomske Ryk dat mear as 800 jier bestien hat.

IT OTTOMAANSKE RYK

Ek yn it hjoeddeiske Midden–Easten hearske ieuwenlang in betreklike rêst: yn de tiid dat it Ottomaanske Ryk oer it hjoeddeiske Syrië, Irak en Israël hearske. Wy sjogge no altiten nei it Ottomaanske Ryk mei it idee dat de sultan doe oer it hiele ryk regearre, mar yn de praktyk hienen lokale bestjoerders in protte macht. Wêr’t wy no in protte religieuze en etnyske konflikten yn dy regio sjogge, wie it doe tastien om frij jo leauwen út te oefenjen. Der waard net ien it leauwen fan boppeôf oplein. Nei de Earste Wrâldkriich foel it Ottomaanske Ryk útien en waard it Midden-Easten troch Grut-Brittanje en Frankryk ferdield. Dat barde û. m. yn oerliz, yn 1916, tusken de diplomaten Mark Sykes en Georges Picot. Dit laatte ta de Sykes-Picot oerienkomst, wêr’t de Islamityske Steat harren, no 100 jier letter, eksplisyt tsjin ferset. Picot en Sykes lutsen linen (mei de lineaal) dy’t de basis foarmen fan it hjoeddeiske Libanon, Israël, Syrië, Jordanië, Irak en Iran. Harren ynteresse foar dit gebiet waard foar in wichtich part fieden troch de doe resinte ûntdekking fan oalje dêr. Foaral de Britten hienen der each foar, omdat hja in grutte float hienen dy’t hja fan brânje foarsjen woenen. Fandêr dat hja dielen opeasken wêr’t foaral oalje te finen wie: Irak en Iran. Hja fûnen it net nedich om eardere ôfspraken nei te libjen dy’t mei de Arabieren makke wienen. Wat wol opfâlt is dat de Britten en de Frânsken gjin oandacht hienen foar it hjoeddeiske Saudi-Arabië. Doe’t ek dêr oalje fûn waard, sa om 1932 hinne, waard de ynteresse folle grutter. Foaral dy fan de Amearikanen, dy’t nei de Twadde Wrâldkriich de rol yn dit gebiet fan de Frânsken en de Britten oernamen. As je sjogge nei de resinte skiednis kinne jo sizze dat de ynteresse fanút it Westen foar it Midden-Easten hieltiten te krijen hat mei de fynst fan oalje en mei strategyske belangen. In groepearring as IS (Islamityske Steat) wol in ein meitsje oan dy “ferdjerlike” Sykes-Picot oerienkomst, mar biedt gjin realistysk alternatyf. Wêr’t Sykes en Picot gjin rekkening holden mei religieuze en etnyske ferskillen yn it gebiet, docht IS dat EK NET. Hja dogge ITSELDE wat hja de kolonisatoaren ferwite. Mar it fâlt net te ûntkennen dat de grinzen dy’t doe lutsen binne no noch altiten in rol spylje. Dat is by ús Westerlingen fuortsakke, mar yn it Midden-Easten wit eltsenien dat. Sa eat is wer in yllustraasje dat it belangryk is DE SKIEDNIS TE KENNEN as jo der mei oaren omgean wolle. SKIEDNIS KIN JO HELPE MEAR BEGRYP TE HAWWEN foar de minsken dy’t dêr libje. 

It is no net BERLTSUM mar û. o. ek yn Sint Anne wêr’t yn grutte getallen de flechtlingen yn asylsintra in feilich hinnekommen sykje. Hjir yn BERLTSUM komme no wol hieltiten mear flechtlingen te wenjen. De bern wurde hjir op skoalle tige goed opfongen en binne lokkich goed en fluch oan it ynburgerjen. Harren âlders hawwe hjir mear muoite mei.

-------------------------------------------------

BOEKZAAL DER GELEERDE WERELD een TIJDSCHRIFT voor de PROTESTANTSE KERKEN in het KONINKRIJK der NEDERLANDEN.

Voor JULI 1845

Onze hartelijk geliefde Leeraar, de Weledele Eerwaarde Zeer Geleerde Heer Ds. GERHARD van der TUUK te BERLIKUM is overleden op 29-11-1845 in den ouderdom van 73 jaren. Sedert enige maanden had reeds eene ongesteldheid, met toenemede zwakte, hem belet zijn openbaar dienstwerk in ons midden voort te zetten: waarin hij door den candidaat J. B. Schultze, als hulpprediker, hierin liet voorzien, terwijl deze verzwakking hem ook ongeschikt maakte ter vervulling zijner veelvuldige betrekkingen, waaraan hij anders ook zijn zoo werkzaam leven wijdde. Hij mogt het niet beleven, zijn verzoek om Emeritaat, by Z. M. onze Koning ingediend, met eenen gewilligen uitslag bekroond te zien. De eerste predikatie op den 7 december na zijn overlijden, werd alhier vervuld door den Consulent dezer Gemeente, de Weleerwaarde Zeergeleerde Heer R. Wassenaar, predikant te WIER. Naar aanleiding van 2 Cor. V: I stelde Zijn Eerwaarde ons voor, dat het de leer der onsterfelijkheid is die den menschen tot troost versterkt en bepaalde tevens onze Gemeente by de veelvuldige verdiensten van den overledenen. ......... ..........

(Ds. van der Tuuk waard berne op 31-10-1772 te Mensingaweer. Syn heit wie ds. Hermanus van der Tuuk en syn mem Johanna Bruggema (Brugma). Syn pake, Jan van der Tuick (1683-1729), wie brouwer, boargerhopman en boumaster te Appingedam en syn oer-pake wie Lambertus van der Tuick, nôtkeapman en boargemaster fan Appingedam. Ds. Gerhard van der Tuuk troude op Skiermuontseach mei Liefke Klaasens van Leijen, berne te Mensingaweer yn 1770. Hij stie sa efterinoarfolgjend te Schiermuontseach (1794), Oentsjerk (1796), Goutum (1802) en dêrnei te BERLTSUM. Hij waard troch de Kening beneamd ta Ridder yn de Oarder fan de Nederlânske Lieuw.)

------------------------------------------------

VERMIST

Minne Hayes (Haaijes) Hogedijk (Hogendijk) berne te BERLTSUM op 4-10-1790 as soan fan Haye Minnes Hogedijk en Jeltje Tjipke’s (Tjepke’s) Loteling 1810 Mairie BERLIKUM, legeronderdeel onbekend, wordt sinds 1814 vermist, zijn laatste bericht was van 7 oktober 1812 uit Stettin Bronnen. Tresoar nr. 354 op de lijst vermisten. Toegang 11 inv. Nr. 6510 nr. 22

(Haye Minnes Hogendijk en Jeltje Tjepkes binne de foarâlden û. o. fan Tjepke Hijltjes Smits tr. m. Jitske Jippes Binnema wenjende oan de Buorren op húsnûmer 9 - op ‘e wâl oan de feart. - De namme Haaijestreek (ek wol Haaijebuorren neamd), it sydstrjitsje efter oan by de Singel, komt ek fan de namme Haye út dizze sibbe.)

MIST

Itselde gie oer Jacob Klazes de Jong (sjoch yn dit e-book) Syn lêste berjocht wie út Stettin op 22-3-1811

MIST

Sa die ek de famylje Tjeerd Sybrens Lautenbach, wenjende op de Kamp húsnûmer 7, yn it blêd Op Wacht fan 28-6-1945 in oprop oft immen eat ôfwist of eat harren fertelle koe oer it ferbleauw fan harren soan Sybren Lautenbach. (sjoch yn dit e-book) Hja krigen pas nei 19 moanne fan spanning it berjocht dat hy op 23-4-1945 troch lichaamlike útputting yn Bergen-Belsen stoarn is, 25 jier âld.

................................................

STAMBEAM GERKEMA

De stamâlden fan de Berltsumer Gerkema’s binne Dirk Gerkes, berne om 1730 hinne, stoarn te Makkum op 22-2-1774 en begroeven te Makkum op 25-2-1774. Oarsaak: ferûngelokke op see, en de mei him op 26-12-1746 te Makkum troude Baukje Karstens. 

...............................................................................................................................................................................................

Fia neikommeling Tjalling Gerkema, troud mei Dutje Vermeer, nei Jan Gerkema, berne te Burgwerd op 3-10-1882 en stoarn te Menaam. Jan Gerkema troude yn de Gemeente Wymbritseradiel mei Rinske Wierda en yn twadde boask mei Jannigje Zuidema, de widdo fan Tjipke Lolkes Lolkema en hja wennen op de Terp yn BERLTSUM. Jan Gerkema en Rinske Wierda hienen fjouwer bern t. w. Sietze Gerkema, komelker, troud mei Froukje Jans van Dijk en hjir wenjende oan de Kleasterdyk op húsnûmer 5. Tjalling Gerkema, Hielke Gerkema en Gerke Gerkema. Sjoch op GOOGLE Van Zalk - pafg13. Yn de stambeam komme ek de Elsinga’s út it Berltsumer Kleaster foar. Tjerk Elsinga, skipper, bouboer, berne op 5-5-1882 te Minnertsgea en stoarn yn it KLEASTER ANJUM op 5-6-1938, wie troud mei Dieuwke Kuiken. It skip, in snikke, mei de namme “Repos d’Ailleur” en letter mei de namme “Grietje”, waard troch Tsjerk Elsinga ferkocht oan Lolke Lolkes Lolkema (sjoch yn dit e-book). In gesinsportret fan de famylje Tsjerk Elsinga kin men by dizze stambeam op GOOGLE besjen. 

IT MODERNISME

De belangstelling foar teologyske ferhannelings ferdwûn hieltiten mear en mear yn de twadde helte fan de 19de ieu. Foar de measte boeren hienen piëtisme en ortodoks kalvinisme harren betsjutting ferlern. De Ôfskieding fan dûmny De Cock út Ulrum krige ûnder de grutte boeren net folle folgelingen. Hjir yn BERLTSUM ek net. Yn de jierren 30 en 40 fan de 19de ieu krige de saneamde “Grinzer rjochting” hieltiten mear oanhing. De maatskiplike rol fan de dûmnys naam yn betsjutting ôf. De dûmny as folksopfieder en liedsman, sa’t dûmny Gerhard van der Tuuk (fan de “Grinzer rjochting”) him hjir yn BERLTSUM ek seach, hie syn bloeitiid hân, al stoar it net alhiel út. Dûmny van der Tuuk moast neat fan de “ôfskieding” hawwe. Sa is it ek te ferklearjen dat op plattelânsdoarpen wêr’t de grutte boeren it foar ‘t sizzen hienen ek de measte frijsinnichheid (it modernisme) foarkaam. In protte Berltsumers, as neiteam fan de eardere hjir doe sa neamde konservatieve grifformearden, de ultra-konservative grifformearden, yn de folksmûle ek wol neamd as “amechtige (Berltsumer) joaden”, binne no ek mei de tiid meigien en hawwe harren “eigen kringen” opdutsen as in eigen tsjerke, in kristlike bibleteek, in kristlike gymnastiekferiening, in kristlike keatsferiening, in kristlik muzykkorps, eigen doarpsfeesten. In protte doarpsskiedingen (pylders) fan eartiids binne no lokkich ferdwûn. No de beide skoallen noch.

.......................................................................

ADVERTINSJE:

Heden overleed zacht en kalm onze Vader

Behuwd- en Grootvader

SJOERD TJ. PETERSON

Weduwnaar van Dieuwke S. Lautenbach, in

den ouderdom van ruim 82 jaren

Martentje van der Meij – Peterson.

 Jan J. van der Meij 

 en Kinderen

Berlikum, 22 December 1904

Algehele kennisgeving

(Martentje van der Meij-Peterzon harren heit Sjoerd Tjeerds Peterzon, troud mei Dieuwke Sijmons Lautenbach wie de soan fan de gernier Tjeerd Pieters Peterzon en Trijntje Eeltjes Schiphof. Jan Jans van der Meij wie de soan fan de Berltsumer bakker út de Buorren, Jan Aukes van der Meij en Trijntje Jans de Jong.)

.....................................................................................................................................................................................................

MIST

Johannes Everts Nauta, berne yn 1767 op “Nije Finne” op It Bilt ûnder BERLTSUM as soan fan Lucas Everts Nauta en Grietje Gjalts, lotteling lichting 1809, Maire BERLIKUM, litteken oan ‘e hals, 9-11-1811 fuselier 124 yn it rezjemint ynfantery ûnder nûmer 3405, 5e batteljon, yn 1813 desertearre, wurdt sûnt ein 1814 mist en fan him is gjin berjocht ûntfongen.

(Sape Walings van der Leij, troud mei Trijntje Sybrens de Boer en syn soannen Waling en Sybren van der Leij binne fia neikommeling Sape Lucas Nauta û. o. ôfstammelingen fan dizze Lucas Everts Nauta, de eardere boer yn 1767 op “Nije Fenne” hjir ûnder BERLTSUM. Sybren Sapes van der Leij, troud mei Feikje Atema, no wenjende oan de Kleasterdyk nûmer 30 wie hjir as hobbyist hûnetrainer yn BERLTSUM.)

IT MOLEHÛS OAN DE TICHELERSDYK

Arjen Jacobs de Jong, berne op 2-3-1843 te Menaam as soan fan Jacob Hendriks de Jong en Taetske Arjens Wassenaar, skipper en wurkman, stoarn te BERLTSUM op 3-11-1906, troude op 13-5-1840 mei Trijntje Willems Lautenbach, berne op 24-1-1844 te BERLTSUM as dochter fan Willem Sybrens Lautenbach en Sijke Tjipkes de Vries, stoarn te BERLTSUM op 25-1-1907, hierden it molehûs oan de Tichelersdyk te BERLTSUM fan Trijntje harren âlden Willem en Sijke. De hjir by dit molehûs steande noch frij nije mole wie doe net sa lang ferlyn ôfbrutsen en waard by Sint Jabik dêrnei alhiel wer opnij opboud. Sjoch oer de mole yn dit e-book. (ôfstammelingen: û. o. Anne, Tjip, Arjen, Jacob, Pieter etc. ... Arjen de Jong siet letter op 14-6-1899 detinearre yn de Rykswurkynrjochting te Hoorn. ) Letter wenne hjir op de Tichelersdyk nûmer 30 Reimer Arjens de Jong en dêrnei syn dochter Liskje de Jong tr. m. P. Tuinstra.

.....................................................................................................................................................................................................

PETRUS

In Berltsumer is stoarn en giet nei de himel. 

Sadree’t hy foar de himelpoarte stiet sjocht hy yniens allegear gigantyske klokken efter Petrus stean. 

Hy freget: “Wat dogge al dy klokken hjir yn himelsnamme?” 

Petrus antwurdet: “Dat binne de sa neamde leugenklokken. Eltsenien op ierde hat der ien. Eltse kear as jo liege ferskowe de wizers”. 

Aha, seit de Berltsumer, “en dy klok dan?” “Dy stiet op 0.00 oere!” 

Petrus sjocht welke hy bedoelt. “Dat is dy fan Moeder Teresa. De wizers binne net ferskood, want se hat noch nea liegd!” 

De Berltsumer stiet der fersteld fan. “En fan wa is dy klok?” 

Petrus: “Dat is de klok fan Abraham Lincoln. De wizers binne twa kear ferskood, want hy hat yn syn libben mar twa kear liegd”. 

De Berltsumer skrabet ris oan syn kin en tinkt goed nei. 

“Wêr hingje de klokken fan ús premier Mark Rutte (fan de V. V. D.) en dy fan Diederik Samson (fan de P. v.d. A)?” 

Petrus: “Dy hingje op myn kantoar. Ik brûk se as fentilator”.

De klokken fan de Berltsumers H.(endrik) Kl. N. en M.(ink) Tj. P. hie Petrus al in skoft ferlyn (mei de werom fûne wizers) by de rûge smoargens (it “grof vuil”) oan de dyk setten, dy wienen troch it rûngiseljen fan de wizers alhiel stikken draaid, sa fertelde Petrus oan de ferstoarne Berltsumer. 

.....................................................................................................................................................................................................

IT KUYCKUITSBOSCH

Yn Sint Jabik wenne in om 1580 hinne berne Jan Jacobs Kuick. Hy wie as doopsgesinde bouboer de soan fan Jacob Stevens en Corsje Arjens Scheijff en is stoarn nei 1655. Hy lit him as earste Kuicken neame. Hoewol, de namme Kuicken waard yn 1537 te Sint Anne al brûkt troch in Jan, Arjen en Cornelis Kuicken (Arjen Jans Kuickuyt) en troch it neiteam letter fakentiden as Kuick, Kuik. Efter it sportkompleks “de Koekoek” yn BERLTSUM moat nei alle gedachten ek in Kuickuyt (Kuicken) wenne ha, want wy komme dêr dan in “Kuickuytsbos” (Koeckuits-, Koekens-, Kuikens- bosch) tsjin, wat letter ferbastere is as Koekoeksbosk. Dêr wie earder ek in Koekoeksleane dy’t sawat dwers súd-east op de Koekoeksleane fan no stie. Ek stie in perceel (A 939) dêr bekend as de ”Koeckuit vijve”. Sa sjogge wy mar wer hoe’t nammen yn de rin fan de tiid (ek as skriuwwize) feroarje kinne.

ÚTEINLIKS BINNE WY ALLEGEARRE OAN INOAR BESIBBE

In foarbyld: 

Halbe Holstes soan. doopt op 21-11-1738 te Wergea en stoarn te Warten troude op 4-6-1758 te Grou mei Geertje Teakes dochter doopt op 24-10-1734 te Teerns en stoarn te Warten yn 1778. Harren dochter Hiske Halbes Meijer, berne op 26-12-1767 te Warten, en stoarn op 10-3-1828 te Spannum troude op 24-5-1790 te Grou mei Nammen Sytses soan. Sytsma, berne te Warten op 2-3-1763 en stoarn te Warten op 18-9-1823. Harren dochter Trijntje Nammens Sytsma, berne op 22-9-1806 te Warten, stoarn te BERLTSUM op 23-1-1876, troude op 22-2-1832 yn de gemeente Menameradiel mei Hylke Wolters (Walters) soan Hylkema, (Walter wie turfskipper) berne te Beneden Knype yn 1806 as soan fan Gatse Hylkes soan Hylkema, berne op 10-1-1837 te Minnertsgea. Dizze fan Minnertgea ôfkomstige Hylkema’s binne dêrnei yn WIER (Gâtse) en yn BERLTSUM (Marten Gâtses) kommen te wenjen. Ek de Berltsumer Miedema’s (ôfstammelingen fan Hylke Miedema), komme fan Minnertsgea, út de Minnertsgeaster Mieden (fan dêr de namme Miedema) en binne oan de Hylkema’s besibbe, lyk as ek de Berltsumer Meijers (Klaas Holst Halbe’s) Meijer) sa’t wy sjogge.

Neikommeling Gosse Hylkes Miedema wie hjir jirpelkeapman en hie de jirpelloads oan de Wiersterdyk yn de eardere winkelpleats “de Fontein”. Goasse hat hjir ek jierren yn de tsjerkerie fan de Doopsgesinde tsjerke sitten. (hja wienen fan komôf grifformeard) Klaas Holstes Meijer is hjir yn BERLTSUM kommen as klokmakkersfeint by oerwurk- en ynstrumintenmakker Enne de Haan dy’t wenne yn it hûs oan de Berltsumer Buorren mei de klokplaat (mei wizers) boppe yn de muorre. (Klaas, fan komôf Herfoarmd) hat hjir ek yn de Doopsgesinde tsjerkerie sitten.

WIJNKONING, WIJNKOOL, KONING

Evert Everts Koning, alias Wijnkoning, berne te Steinfurt (Rijnland-Westfalen, Dútslân) om 1774 hinne, stoarn te Stiens op 18-10-1829, de soan fan Evert Koning en Trijntje Klases, wie troud mei Willemke Jans Nieuwenhuis, berne te Jelsum op 3-10-1777 en doopt te Jelsum op 9-10-1777, stoarn te BERLTSUM op 6-6-1858. Evert Wijnkool troude yn earste boask mei Aaltje, de dochter fan Freerk van Dijk en Jetske Bouwe’s Hoeksma te BERLTSUM. Neikommeling Lieuwe Everts Koning, (berne yn 1799) bern út it tredde houlik fan niisneamde Evert Everts Koning en Swaan- tje Feenstra (berne yn 1821)wie troud mei Trijnje, de dochter fan Jan Ates de Jong en Hendrikje Klazes de Groot. Harren soan Jan Lieuwes Koning, berne te BERLTSUM op 21-4-1877 wie troud yn de gemeente Menameradiel mei Neeltje Westerhuis, berne te Minnertsgea op 6-3-1877. Nei- kommeling Lieuwe Koning (18-8-1906 - 14-11- 1988 ), troud mei Willemtje Stienstra (14-7-1909 - 1-3-1989), wenne op It Dok. Hja hienen fjouwer bern. Jannie Lieuwes Koning, frijfeint Jan Lieuwes Koning is emigrearre nei Australië, frijfeint Thijs Lieuwes Koning is sa’n 42 jier âld wurden (Thijs is noch op âlde troch Berltsumers makke fideo-films te sjen) en Trijntje Lieuwes Koning is troud mei Rinse van Dijk, hja wenje oan de ds. van Eijck van Heslingastrjitte. Trije efternammen, wêrfan de lêste as Koning yn de sibbe trochgien is.

Oare feroarings yn skriuwize fan Berltsumer efternammen bgl. binne Caré, Caree, Quarré, Quarree. Wenselaar, Winselaar, van der Lei, van der Leij, van der Mei, van der Meij, Boomsma, Boomstra, Plekker, Plekkringa en net te ferjitten de Lautenbach namme. Op it Bilt wenjende Lautenbachs waarden dêr yn 1811 yn it Befolkingsregister ynskreaun as Lautenbag. 

KINGMA STATE TE SWEINS

Wat is der oerbleaun fan de hjir yn dit e-book skreaune Kingma State yn Sweins? Der is noch in portierswente te sjen ûnder in tintedak oplutsen oan it begjin fan de oprit nei it terrein fan de Kingma State. Ferskate details fan blokte finsterbôgen. Tsjin de eastmuorre noch in gedeelte túnmuorre ôfdutsen troch in natuerstiennen list en twa hoekbollen, yn de muorre mitsele pilasters op natuerstiennen basis en in gevelstien yn de foarm fan in cartouche mei it jiertal 1657. Aardich om dizze âlde restanten nochris te besjen.

L. C. 14-9-1827

De Secretaris en Notaris Mr. P. J. Mebius, zal op Woensdag den 19 September 1827, des namiddags ten 3 ure, ten huize van K. W. Wassenaar, kastelein te BERLIKUM, by den provisionale palmslag verkoopen: Een hecht en sterk betimmerde Huizinge met Stede en Grond cum annexis, staande en gelegen zeer plezierig aan den Rijdweg in de Kruisstraat te BERLIKUM, gekwoteerd met no. 63, by Heerke Dirks Tilstra cum uxore als eigenaar bewoond.; den 12 Mei 1828 vrij te aanvaarden, breeder by Billetten omschreven. 

L. C. 14-9-1827

De Secretaris en Notaris Mr. P. J. Mebius zal op Woensdan den 19 September 1827, des namiddags ten 3 urre ten huize van K. W. Wassenaar, kastelein te BERLIKUM, by den provisionale palmslag verkoopen: Het geregte een-derde gedeelte in het Berlikumer Veer, varende van daar op Leeuwarden en vica versa, met het kwoteel aandeel in de drie Snikschepen met toe- en aanbehooren zoodanig als by Klaas Eeltjes Schiphof wordt bevaren. 

L. C. 14-9-1827

De Secretaris en Notaris Mr. P. J. Mebius, zal op Woensdag den 19 September 1827, des namiddags, ten 3 ure ten huize van K. W. Wassenaar, kastelein te BERLIKUM, by den provisionele palmslag verkoopen: I. Eene Huizinge met Stede en Grond, staande en gelegen in de Kleine Buren te BERLIKUM gekwoteerd met no. 117, waarop geboden is fl. 427: 00 II. 18 v roeden 37 v ellen kostelijk Guardeniersland, aldaar. Waarop geboden is fl. 404: 00 III. 27 v roeden 55 v ellen dito Guardeniersland nagelaten by wijlen IJme Daniëls van Schepen, waarop geboden is fl. 451: 00

ZELDENRUST / DE HOOP

Yn 1828 rjochtte Auke Lourens van der Meij in mûne op oan de Bûterhoeke te BERLTSUM. Dizze mûne waard nei boufalligens ferfongen troch de moune de “Zeldenrust” welke yn 1842 troch it waarljocht troffen waard en alhiel ôfbrânne. In jier dêrnei yn 1843 waard de nije mûne “De Hoop” boud. Op 10 maaie 1865 sloech it waarljocht yn de mûne, wêrnei’t hy wer (foar in part) ôfbranne. Sa’t liek net alhiel. Nei de Earste Wrâldkriich rekke it houtseachbedriuw yn’e delte, wêrnei’t yn 1930 de slopershammer in ein makke oan dizze seachmûne.

Flecht / rêd: De wjukken wienen foarsjoen fan selsswichting

De romp: in achtkantige boppekruier

Kruiwurk: Boppekruier.

Ynformaasje: Johan Kroon (3-1-2005)

L. C. 22-4-1831

De notaris F. IJ de Boer te Dronrijp zal, op Zaterdag den 30-4-1831, by de finale toewijzing, des avonds ten 6 ure, ten huize van den kastelein Hofstra te BERLIKUM, in het openbaar, tegen genot van verhooggeld, presenteren te verkoopen: I. Eene hechte, sterke en welbetimmerde Huizing met derzelven Stede en Grond cum annexis, bestaande in een Voor- en Middenkamer en twee Achterhuizen, voorzien van Haard, Bedsteden en Kasten, waarby ruime Zolder, een Kelder, Regenswaterbak, Put en Pomp, een Bleekveld en verdere commoditeiten, staande en gelegen aan de Voorstraat (de brede Buorren) op het aangenaamst van het dorp BERLIKUM no. 57, waarop geboden is 900 gulden. II. Een uitmuntende vruchtdragende Hoving, geheel beplant met jong Boomgewas van Kersen, Peer en Pruimen, groot 36 v roeden, gelegen bij het Gebuurte van het dorp BERLIKUM, waarop geboden is 625 gulden. Beide percelen bij den eigenaar H.(oratius) J. Lautenbach bewoond en in gebruik. De Huizing op den 12 Mei 1832 en de Hoving na den oogst der Vruchten in 1831 voor de koper vrij te aanvaarden.

FOTO BITGUMERDYK BERLIKUM 

Op de foto stiet: Weg naar Beetgum. Hondekar 1920. Dizze kaart wurdt ferstjoerd yn 1920 troch de famylje Andringa út BERLTSUM nei Den Heer S. S. Visser, Verlaat, Oude Niedorp, Noord-Holland. De kaart is útjûn troch de widdo E.(nne) S.(ymons) de Haan en de postsegel is stimpele yn 1920. Op de foto is in groepke Berltsumers te sjen op de Bitgumerdyk mei op de lofterside fan de foto in man mei in hûnekarre. It (hege yn 1914 boude) hûs oan de Bitgumerdyk húsnûmer 9, destiids fan de famylje Ruurd Minnes en letter syn soan Minne Ruurds Braaksma, hat hjir op dizze foto noch it stekje boppe om it platte dak hinne. In sekere S. S. Visser yn Oude Niedorp hie destiids om 1915 hinne mei syn soan Jb. Visser S. soan út Harenskarspel in soarte fan útstjoerburo. Ik tink dat dit de persoan is wêr’t de kaart hinne stjoerd is.

Yn in advertinsje yn de Schager Courant fûn ik: 

S. S. Visser, Oude Niedorp, en Jb. Visser Szn., Harenkarspel, zullen ieder, die a. s. Dinsdag van half 10 tot 11 uur in het Noord-Hollandsch Koffiehuis ons hun adres opgeven, ter aller tijde tot 1 Mei 1916 voorzien van werkman, knecht of dienstbode (of alle drie) voor slechts fl. 1,- Vele bewijzen van tevredenheid voorhanden.

Yn de Schager Courant fan 25-5-1915 op side 3 stie de folgjende advertinsje: 

S. S. Visser & Zn. Commissionairs in werkvolk. A. s. Donderdag voor’t laatst van 10-11 uur in’t Noord-Hollandsch Koffiehuis.

Ik mei oannimme dat dizze kaart ek wol yn it Berltsumer histoarysk argyf te finen is. Minne Ruurds Braaksma, no wenjende oan it Europaplein 12/D yn Ljouwert, hat hjir ek in lange tiid meiwurker west oan dit Berltsumer histoarysk argyf. 

KLAAS KORNELIS VAN GELDER

Waarschijnlijk de te BERLIKUM op 23-11-1802 geboren zoon van Kornelis Douwes van Gelder en Trientje Johannes Swart. Laatste woonplaats Leeuwarden. Overleden te Soerabaja op 12-7-1830 

DE POLDER WIJNGAARDEN

Op 1.3 km ten Súd-Easten fan de eardere terp fan foarhinne it Kleaster Anjum hat tusken 1832 en 1850, dus mar foar in koarte tiid, in poldermûne stien. Dizze wynmole bemealde de 50 hektare grutte polder Wijngaarden yn it Kleaster-Anjum. Kadastraal Seksje B nûmer 169. Pieter Cats nom. uxore, lid fan de Steaten Generaal en mei-eigners. 

Bron: Archyf Ten Bruggecate

...................................................

EELCO LIAUCKEMA

De earder pastoar fan BERLTSUM (1320-1325) 

Oer roazen is biologysk sjoen in protte te fertellen, mar foar in protte minsken ha roazen benammen in spesjale betsjutting. By gelegenheid dêr’t tagedienens of leafde útere wurdt, spilet de roas in wichtige rol. De wite roas is in útdrukking fan it sêfte, woldiedige. De reade fan it fjurrige temperamint.

Yn de âldheid wie de roas wijd oan Venus. Hja wie berne út it skom fan de see en oeral dêr’t se oan lân gie, ferskynde is strûk mei stikels. Waard dat strûkje besprinkele mei de nektar fan de goaden, dan ferskynden dêr wite roazen oan. Yn lettere tiden waarden de roazen ferbûn mei de faam Maria (de maagd Maria). Yn de keunst wurdt Marije fakentiden útbylde mei of by roazen, mar ek ingels drage krânsen fan roazen op de holle. In roazenpoarte joech ek wol oan dat men fan de iene wrâld yn de oare kaam. Op de Frije skoallen is it de gewoante om as beukers (dy ha se dêr noch) nei de “grutte” skoalle gean, hja troch in poarte mei roazen rinne te litten. Foar de algemisten wie de roas ek in blom mei betsjutting. It elikser fan wite roazen foarme alle ûnfolsleine metalen om ta it aldersúverste sulver. It elikser fan de reade roas soarget foar it súvere goud. Yn de Roomske tsjerke wurdt in gebedsstring fan fyftich lytse en fiif grutte kralen in “rozenkrans” neamd. It symboal fan de Rozekruisers is in krús mei om it krúspunt dêrfan in krâns fan roazen.

It is te begripen dat om roazen hinne wûnders barre koenen. Yn Fryslân giet sa’n wûnderferhaal.

Yn it begjin fan de fjirtjinde ieu wie Eelco Liauckema, earder pastoar fan BERLTSUM en dêrnei abt fan it kleaster Lidlum. (sjoch yn dit e-book mear oer him.)

Op in kear gie er de kleasters del om te sjen oft de likebruorren wol dienen wat der fan harren ferwachte waard. Dat like net bêst! De strange libbensregels, al dat fêstjen en it dwaan fan goede dieden wie de measte likebruorren te swier. Eelco preke, spruts harren ta yn goedens en yn lilkens mar it die gjin fertúten.

Op in jûn slagge it harren om Eelco, dy’t gjin drinker wie, dochs oan de wyn te krijen. It bekaam Eelco net goed dat hy woe op bêd. Dat die er, mar al gau moast er spuie. Der wie gjin bakje of sa om yn te spuien, dêrom die er it mar yn syn grutte mouwen. De likebruorren wienen him stil folge en seagen troch in lyts lûkje wat der barde. Om koart te gean, sy gienen nei him ta en fregen him wat er yn de mouwen ferburgen hie. Eelco wist net hoe’t er it hie, mar doe’t er syn mouwen útskodde, kamen der allinne mar sniewite roazen foar it ljocht. De likebruorren flechten werom nei de ytkeamer en namen noch mear wyn. Letter op ‘e jûn slûpten se nei it keammerke fan de abt en sloegen him yn syn sliep dea. Doe’t hja de oare moarns werom kamen om it lyk ferdwine te litten, fûnen hja de fermoarde abt bedutsen mei roazen, bloedread fan kleur. (Sjoch de foto op side 12 fan it boek MENALDUMADEEL, 2000 jaar leven in een friese grietenij.)

.................................................................

(STEEN)HAGER

Klaas Kornelis Hager, 22 jaar, steenbakker, wonende te Leeuwarden, geboren te BERLIKUM, zoon van Kornelis Klaas Hager, steenbakker, wonende te Leeuwarden, (daarvoor vormer te BERLIKUM) de zoon van Klaas Harmens Hager, tasker te BERLIKUM en Rinske Kornelis Dijkstra. Klaas Kornelis Hager trouwde in 1882 met Johanna Gerrits Otter, dienstbode te Leeuwarden. 

Klaas syn heit Kornelis Hager wie yn 1859 troud mei Dirkje Tiete Yeps de Jong, doe wenjende yn BERLTSUM, Dirkje is berne yn Ingelum as dochter fan Tjitte Yep’s de Jong en Rigtje Sake’s Wassenaar. De de Jong’s hjir yn BERLTSUM mei de namme Tjitte, Yep, - alias “Yep fan de Piip”- Auke, Sake etc. komme oarspronklik fan Ingelum. 

Klaas syn pake wie Klaas Harmen Dirks Hager, tasker te BERLTSUM, yn 1837 troud mei Rinske Kornelis Dijkstra. It berop gie faak fan heit op soan. De efternamme Hager is hjir ek oan ûntliend. Krekt as de efternamme Vormer, Former (stienfoarmer), Tichelaar, Tigchelaar, Steenstra, Stinstra etc. ... Taskers hjir wienen û. o. in Nanne Elgersma, in Jacob Thomas Kuipers, in Lambertus van den Ham en in Pier Jelles Heslinga.

DE VISSERSTEECH

Dizze sydsteech tusken de húsnûmers 52 en 60 yn de Buorren is neamd nei de eardere loazjeminthâlde oan de Grúsert, Dirk Gerbens Visser, foarhinne ferver te Irnsum (sjoch yn dit e-book) Hy, 23 jier, wie op 5-6-1858 troud mei Akke Gerrits Koopmans, 23 jier, berne te Boazum as dochter fan Gerrit Taekes Koopmans en Bootje Gooitzens Bootsma, winkellju te Boalsert. Dizze Bootje wie in nicht fan myn oerbeppe Bootje Koopmans, troud mei Johannes Tjerks Fokma. Dochter Akke fan loazjeminthâlder Dirk Gerbens Koopmans wie in nicht fan myn oerbeppe Boatsje Koopmans en hat hjir it loazjemint nei it ferstjerren fan harren heit fuortset. Myn beppe, dochter fan Johannes Tjerks Fokma en Bootje Koopmans, Alida Joh. Fokma is by Akke kommen as tsjinsfaam yn dit loazjemint, hja is hjir troud mei myn pake Watse Hendriks Posthumus en troch har binne harren susters Jeltje en Janke Joh. Fokma ek yn BERLTSUM teloane kommen. Jeltje is troud mei Wybe Jans van Dokkumburg en Janke is troud mei Sybren Martens Kuperus. (D. G. Visser’s frou, Akke Gerrits Koopmans is stoarn yn 1901, 66 jier âld.) Sjoch ek op GOOGLE : Pybega State – Historie van Irnsum eat oer de Fokma’s sibbe. 

Fan it iene kaam dus it oare.

................................................

DE BEGRAFFENIS

Wie der immen yn BERLTSUM stoarn, dan gie de boade (de leedbidder/ oansprekker) it doarp troch om de doarpsbewenners oan te sizzen (kundskip te dwaan) dat in doarpsgenoat stoarn wie. Letter, sa om 1970 hinne, as it my heucht, gie hy allinne by de neiste buorlju (strjitbewenners) lâns foar de omsizzing. As it safier wie dat de begraffenis plak hawwe soe, gie der hast altiten in routsjinst of in gearkomst oan foarôf. De measte rougongers hienen donkere klean oan. In protte (âldere) froulju hienen noch in donkere sluier foar de eagen hingjen. Koart sein: De gong nei it tsjerkhôf gie te foet. Foarop gie de dûmny (of immen fan it Humanistysk ferbûn) De dûmny rûn foarop omdat hy as drager fan it evangeelje, dat sprekt oer de oerwinning op de dea, as earste by it grêf oankomme moast. Sawat 10 meter efter de dûmny folge de kiste (op tsjillen) mei de dragers dy’t neist de bier rûnen. Dêrefter rûnen twa âlderlingen (of in diaken en in âlderling). Efter dizze ôffurdigers fan de tsjerke rûn de famylje en dêrefter de buorlju en goekunde. De gong wie trijeris om it tsjerkhôf hinne ûnder it lieden fan de klok. Lei de deade te plak, dan gie men werom nei tsjerke ta om de tsjinst ôf te meitsjen of streekrjocht nei it Herfoarmd sintrum ta. (Ik ha Gerke Sj. Hoogstra en Auke W. Miedema noch kennen as oansprekker.)

Doopsgesinden en grifformearden waarden meastal fanút de eigen tsjerke begroeven. De gong wie dan meastal troch de Buorren. Sawat 250 meter foar it neieroankommen fan de staasje by it tsjerkehôf begûn dan de klok te lieden. 

Yn de midsieuwen wie de folgjende praktyk ûnstien. De ferstoarne waard nei de tsjerke of in kapel brocht. Dêr waard in rede oer de ferstoarne hâlden, en in mis opdroegen wêryn’t it gebed om it sieleheil foar de ferstoarne in belangryk plak ynnaam. Nei it besprinkeljen mei wijwetter waard de deade yn wijde grûn begroeven. Tsjin dizze praktyk rize yn de tiid fan de Reformaasje beswier. Yn de 16de ieu waard yn de Nederlannen yn de tsjerken fan de Reformaasje kear op kear warskôge tsjin de foarbeaën foar ferstoarnen en tsjin de saneamde lykpredikaasjes. De wei bylâns fan foarsichtigens tsjinnen lykpredikaasjes ôfskaft te wurden. It preekjen moast him rjochtsje op de libbenen en net op de deade. Oan de libbenen moast de earnst fan de dea ferkundige wurde. Fanwegen de grutte tarin waarden de gearkomsten hieltiten faker yn de tsjerke hâlden. En omdat sa’n gearkomst faker yn de tsjerke plakfûn, spriek men nei ferrin fan tiid hieltiten faker oer in “routsjinst”. Yn de Herfoarme tsjerke krige dizze gearkomst hieltiten mear it karakter fan in tsjerketsjinst dy’t him ûnder ferantwurdlikheid fan de tsjerkerie ôfspiele. Yn de âlde tsjerke soe “preekje om it grêf” net tinkber west hawwe. Yn de iere tsjerke waard by in begraffenis amper sprutsen. Ûnder de grêflizzing waarden psalmen en hymnen oanheven en waard der bidden. Mar yn trochsnee waard der, seker troch de Kristenen bûten Israël, in bytsje sprutsen. Kristenen woenen harren nammentlik, troch ôfhâldend te wêzen yn it sprekken oer de ferstoarne, ûnderskiede fan harren heidenske omkriten. Net de ferstoarne mar de hoop wêryn’t de broer of suster dielde wie it belangrykste. Yn de “Umwelt” wie it nammentlik ûnder ynfloed fan de klassike retoarika, almeast de gewoante in sahjitten “laudatio funebris” te hâlden. Nammerste belangriker de persoan nammerste lûder de klanken fan de loftrompet. Dichters, Olympyske kampioenen en bygelyks oarlochshelden koenen rekkenje op in prachtige grêfrede. Doe ek al klonken der stimmen yn de klassike âldheid dy’t oproppen om ôfhâldend te wêzen. Ien fan harren wie Cicero. Hy bepleitte reedlikens en frege by syn besprekking fan de “laudatio funebris” oandacht foar deugden as prudentio, iustitia, fortitudo en modesta (foarsichtigens, rjochtfeardigens, moed en beskiedenheid). Cicero wist al: Men moast by in begraffenis net al te folle en net te min sizze wolle. Omdat yn de Westerske maatskippij de laudatio funebris hieltiten mear mienguod waard, die se úteinliks ek harren yntrede yn de tsjerke.

DE MIDDELSEE

De Middelsee is nei alle gedachten begûn as in tijenstream mei sydslinken it lân yn. Guon archeologen ûnderstelle dat dizze foargonger fan de Middelsee al yn de Romeinske tiid, mooglik al fanôf de 1e ieu, yn oanliz oanwêzich wie. Dizze tijenslinke wurdt foar it earst neamd as Bordine, Bordne of Bordena yn skriftlike boarnen dy’t werom geane op de 6e-8e ieu. Dyselde namme is noch werom te finen yn de namme fan it seegat tusken It Amelân en Skylge, it Borndjip en in seeplaat, it Bornrif, dy’t dêr tsjûge de 16e ieuske kaarten oanwêzich wie. De etymologyske betsjutting is neffens de measte auteurs “grinsrivier” (bordena). Dit âlde Fryske wurd is ek no noch yn it Ingelsk werom te werkennen yn it wurd border. Yn 734 sil de Boarne al wol in tijenslinke fan ienige betsjutting west hawwe, want as Karel Martel mei syn float it Fryske lân binnen kringet, slacht hy syn kamp op oan de kant fan de Boarne dy’t Eastergea en Westergea skiedet. It Frankyske leger ferslaat dêrnei it Fryske leger ûnder lieding fan Bobo, rôvet de skatting út de hillichdommen en stekt se dêrnei yn ‘e brân. Willibald, kleasterling fan Fulda, skriuwt koart nei it jier 778 oer de lêste misjereis fan Bonifatius yn Frysk gebiet. De biskop silet fanút Útert it noarden yn om nochris ûnder it Fryske folk ta te hâlden. Nei in nachtlik farren oer it Almere (de eardere Súdersee, no Iselmar), dat dan noch in “stagnum” (in swietwetterplasse) is, berikket Bonifatius’ skip behâlden de Fryske lânsdouwen, dy’t troch withoefolle wetters yn ferskate gouwen ferdield wurde. As grins neamt Willibald net de Middelsee, mar de Boarne, sûnder mis de ta tijenstream ferwide ûnderrin fan it hjoeddeiske rivierke de Boarn. It is oan de kant fan dit rivierke dat Bonifatius syn tintekamp opslacht. It liket koartom yn de 8e ieu by de Bordine noch te gean om in tijenslinke en seker noch net om in fol ûntwikkele seeboezem. Neffens Halbertsma (*, dy’t oer it generaal mei de histoaryske boarnen goed op de hichte is, wurdt de Middelsee foar de earste kear sa neamd yn in kronyk út de lette 15e/iere 16e ieu, wêrby’t sprutsen wurdt fan in seeboezem dy’t om 1200 hinne by BERLTSUM it lân ynkringet, om by Ljouwert, Wurdum, Raard en Goutum lâns oant Tsjerkwert ta te rikken. 

(* Fuotnoat: Dr Herrius (Herre) Halbertsma (1920-1998) Frieslands oudheid.

TIJDSCHRIFT HET ORGEL juni 1927

Meppel - Nederlands Hervormde Kerk

Dit instrument, gebouwd door Jan Harmens Kamp uit BERLIKUM, werd op 6-5-1722 in gebruik genomen. Vermoedelijk is het als drie-klaviers orgel gebouwd met aangehangen pendaal, zulks vermeldt althans een uit 1788 dateerende dispositie. Wanneer dit derde klavier is verdwenen valt niet met zekerheid te zeggen, maar in elk geval bestaat het sinds lange tijd uit twee klavieren en aangehangen pendaal etc. ...... ......

ONDERTROUWBOEK LEEUWARDEN 1594-1812

Sa mar in pear nammen fan Berltsumers dy’t yn Ljouwert troud binne:

 û. o. in Schelte Tyercks, sjippesierdersgesel te BERLTSUM, yn 1596 troud mei Reijna Heijnes, ôfkomstich fan Bûtenpost; in Tymen Pieters, mûnder te BERLTSUM, yn 1600 troud mei Tryn Vrydachs; in Sippe Ysbrandts te BERLTSUM, skûtefarrer, yn 1601 troud mei Anna Folkckerts; in Doytse Martens te BERLTSUM, soldaat ûnder hopman (?), yn 1603 troud mei Tyedt Alons fan Ljouwert ôfkomstich; in Pieter Arents te BERLTSUM, wever, yn 1604 troud mei Bauck Gerckes fan Bûtenpost ôfkomstich; in Jan Thomas te BERLTSUM, passementswurker, troud yn 1606 mei Anna Claeses fan Snits ôfkomstich; in Claes Brantzum te BERLTSUM troud yn 1606 mei Haeske van Eensen; in Wytze Fosma te BERLTSUM, skuonmakkersgesel, troud yn 1607 mei Jantie Jans fan Ljouwert ôfkomstich; Symon Heres te BERLTSUM, skipper, troud yn 1614 mei Berber Ruerts, de widdo fan Cornelis Jans; Tzialling Claes te BERLTSUM, timmerman, troud yn 1615 mei Hylck Jacobs; Jan Jans, mûnder te BERLTSUM, troud yn 1624 mei Ant Jans, fan Bitgum ôfkomstich: etc.

 ....................................................................................................................................................

EDUARD MARIUS van BURMANIA - FOOCKEL BERBER van HAERSOLTE

(1700-1789) (1707-1739)

Fan de sân bern, berne út dit houlik, binne der fjouwer berne te BERLTSUM. 

te witten:

Frans Willem van Burmania * te Minnertsgea 21-3-1727. St. te BERLTSUM 6-12-1728

Foockel Helena van Burmania * te Ljouwert 23-3-1728. St. te Sweins 19-7-1800

Wilhelmina Eduarda van Burmania * te BERLTSUM 14-8-1729. St. te Hallum 19-12-1824

Frans Laes van Burmania * te BERLTSUM 28-8-1730. St. te Birdaard 31-1-1815

Onno Scholte van Burmania * te BERLTSUM 3-11-1732. St. te Starum 13-12-1765

Bauwina Gesina van Burmania * te BERLIKUM 26-9-1735. St. en begr. te BERLTSUM 1735

-----------------------------------------------------------------------------

Eduard Marius van BURMANIA, dy’t hjir earder yn BERLTSUM wenne, hat in protte oer it ferline fan BERLTSUM oan ús oerlevere fia de Berltsumer dûmny Petrus Nota.

 JAN SIMONSZ. SCHELTINGA

Jan Simonsz. (Johan Runia) Scheltinga, berne yn 1512 te Mullum (nei oan by Harns, dêr is no noch in Runiastrjitte) troud mei Aets Siercksma, stoarn te Keulen, Noardrijn-Westfalen op 7 Maaie 1569, is (nimt men, neffens my, oan) ien fan de foarâlden (de foarheit) fan de Berltsumer en Boalserter Runia’s. Hy wie yn 1551 Schepen te Ljouwert, moast yn 1567 flechtsje, waard op 9-1-1568 foarroppen en dêrnei banne, wilens hy yn Maaie fan dat jier by Heiligerlee stride. Of’t hy him dêrnei by de Wettergeuzen foege hat is mooglik, omdat men immen fan dy namme ûnder harren oantreft. Mar seker is it net, dat hy op 29 Augustus 1565 testearre en hy is op 7 maaie te Keulen stoarn. Dan is op GOOGLE fierder it folgjende te sjen dat:

Syn soan Simon Jans (Rinia) Runia (1565 - 1640) foar de twadde kear troud is mei de suster fan syn earste frou, Ymk Buwes Jeltinga. Harren soan út dit twadde houlik is Jan Simons Runia (1615-?), syn soan is Theunis Jans Runia (1645 – st.?) Theunis Jans Runia syn soan, Jan Theunissen Runia (1678 te BERLTSUM - st.?), troud mei Trijntje Jans (1685 – st.?), is pachtboer (te WIER). Jan Theunissen Runia syn beide soannen binne Jacob Jans Runia (1725 – st.?) en Theunis Jans Runia (1708 – st.?) Theunis Jans Runia is troud mei Geertje Tjeerds Lautenbach (1720-?) De soan fan dit echtpear, Jan Theunissen Runia (1738 – 1810), is troud mei Trijntje Horatius Lautenbach (1742 – 1825). 

Hja binne op 16-5-1779 troud yn in houten loads (needtsjerke) dy’t hjir op it tsjerkehôf stie, omdat de Koepeltsjerke noch yn oanbou wie. De Koepeltsjerke is yn datselde jier op 22-8-1779 yn gebrûk nommen.

Ik ha fûn - en kom ta in hiel oare slotsom - as foarâlden fan niisneamde Trijntje Jans (Rinia, Runia), troud te WIER op 25-5-1710 mei Jan Theunissen, dat Jan Theunissen as efternamme, de namme Runia FAN SYN FROU Trijntje OANNOMMEN HAT. Trijntje Jans Rinia (Runia) harren âlders, t. w. Jan Pyters Rinia (Runia) troude te Schalsum op 27-2-1681 mei Antje Jacob Ottes’dr., en wie yn 1695 doopsgesind boer op “De Hondert” yn it Berltsumer KLEASTER ANJUM. Jan Piters’ âlders wienen Pyter Scheltes, boer te BOER (tot plm 1682 op de grutte pleats flak efter it tsjerkje dêr en learaar by de Minnisten fan Frjentsjer) en Pyter Scheltes syn tredde frou Trijntje Jans (troud om 1654 hinne foar it gerjocht). Pyter syn heit wie dus in Schelte en niisneamde Trijntje Jans harren broer, berne yn it KLEASTER ANJUM, t. w. Schelte Jans (Rinia, Runia), minnist, hy troude op 10-5-1733 te Dronryp mei Sibbeltje Hendriks. Hy wie dêr yn Dronryp earst arbeider (1749) en op 20-12-1773 waard hy ynskreaun as boarger fan Boalsert mei de tanamme “Ruinia”. Syn neiteam neamt harren yn 1811 by it namme oannimmen dêr Runia. Sa’t yn BERLTSUM de foarnamme Theunis Runia in protte foarkomt, komt dêr yn Boalsert en omkriten de namme Schelte Runia in protte foar. Jan Piters Runia, minnist, boer op “de Hondert” is fallyt gien en de pleats waard ferkocht oan de Amsterdamske keapman Jan (Hanses) Nuys, dizze naam de foarderings op Jan Piters Runia oer en dizze hierde dêrnei yn 1700 de pleats fan him. De Berltsumer en Boalserter Runia’s stamme dus fan him ôf.

In dochter fan de hjirboppe neamde Pyter Scheltes, berne út syn twadde houlik mei Teatske Gabbes (Reijnsma), de widdo fan Hylck Jelles Bonnema, t. w. Teetske Pyter Scheltes, wie yn 1683 te Tsom yn twadde boask troud mei Olphert Tjercks, huisman (boer) hjir yn it KLEASTER ANJUM. Dizze Olphert Tjercks wie fan 1712 oant 1715 yn BERLTSUM learaar by de Doopsgesinden. Hy waard dêrnei yn 1715 opfolge troch boer Marten Jacobs, “de ketter út it Kleaster Anjum”. (Sjoch de brochure fan dûmny Wumkes.) 

STRJITNAMMEN

Yn BERLTSUM hawwe yn de wyk “De Hoven” in pear strjitten keatsnammen (keatstermen- of útdrukkings kin ik better sizze). Sa hawwe wy hjir de Keats, de Opslach, de Boppe etc. Ek op oare doarpen komt men keatsnammen tsjin. De keats(e)buorren yn Easterbierrum of Nes (D.) en miskien hat men wol in famyljelid of kunde dy’t delstrutsen is oan de Freuleleane (Wommels) lykas myn soan Anne Watses Posthumus destiids, no wenjende yn Menaam. Yn Froubuorren is in Ouwe Griepstraat (In priis beskikber steld troch de Bitgumer kastlein Hendrik Folkerts Damstra en in oantal gerniers yn 1794. Der wienen trije ynwenners fan Froubuorren dy’t de priis wûnen.) Of yn ien fan de hast fyftich oare strjitten yn Fryslân. Dêrfan telt Frjentsjer al 21, fan Oud Kaatsveld oant de Willem Westrastraat (De earste foarsitter fan it Keatsbûn (1897 – 1923). It keatsen is ûntstien yn Noardwest-Frankryk (Pikardië), om 1180 hinne. Dêrút wei fersprate it spul him, yn tsientallen farianten, oer grutte parten fan Jeropa en letter ek oer oare kontinenten (meast Midden- en Súd Amearika). Yn Nederlân hat it keatsen ieuwenlang in algemien folksfermaak west, al waard it earder ek troch geastlikheid, adel, bourgeoisy en studinten beoefene. Mar dy situaasje is radikaal feroare. In lytse enklave yn Noard-Hollân net meirekkene, kin steld wurde dat it spul al tige lang yn Fryslân bekend is. Mei troch de gong fan saken seach de kulturele boppelaach it keatsen hieltiten mear as “typysk Frysk”, it waard om 1900 hinne ûnderdiel fan it kultuernasjonalisme. It hichtepunt ûnder de keatsers en keatsleafhawwers is noch altiten de P. C. yn Frjentsjer. BERLTSUM leit yn de keatshoeke fan Fryslân, want it keatsen wurdt ek allinnich mar yn parten fan Fryslân beoefene. Tsjintwurdich is de belangstelling foar it keatsen, ek yn BERLTSUM, oan it ôfnimmen troch sporten as tennis en fuotbal.

EAT OER DE OARSPRONG FAN DE BILTRINTEN

Út it tsjerkeboek fan WIER. 

 Yn it Charterboek 5e diel side 618 stiet: Den 28 Febr. 1639. Gehoord het rapport van den Heere Grovestins, gecommiteert sijnde geweest ten verzoeke van de respectieve predikanten van BELKUM en WIER en nagezien en geëxamineert seker extract uit het Contrakt tusschen de Hertog van Saxen en de Heer van Vriesland en die van ‘t Bilt in den jare 1506 opgericht waaruyt blijkt dat de respectieve Pastorijen, Ficarijen en Prebendarissen van de Dorpen BELKUM, WIER en BEETGUM is toegestaan eenige jaarlixe Biltrenten, die zij nu ook over de 150 jaar sonder eenige interruptie (dus seker al lange tiid) hebben genooten ende voorts gedelibreerd zijnde is goedgevonden en verstaen dat de Rentmeester Beijma zal worden geordonneerd, gelijk hem geordonneert word by dezelve om de jaarlijksche biltrenten, reeds verschenen en noch te verschijnen aan de Predicanten van de Dorpen BELCUM, WIER en BEETGUM te betaalen gelijk deselve voordeelen by deselve zijn getrocken, welke posten den Welgemelde Heer Rentmeester op behoorlijk geen renten als voordesen op reekeningen zal valideeren.

Der wurdt ek ferwiisd nei in kopie fan it Kontrakt fan de Hertoch fan Saksen. etc. ..... ..... út it Charteboek 2e diel, side 252. WIER – Georg van Gots genaden Hertoge Sachse etc. .... .... 

De Pastoar fan WIER hie 18 pm. lân op it Bilt lizzen wêr’t hy rinte fan luts, de Prebindaris fan WIER fan 5 pm. op it Bilt. De pastoar fan BERLTSUM fan 13 pm. op it Bilt en de Prebindaris fan BERLTSUM fan 21 pm. op it Bilt.

R. D. 15-7-2014

VAN BARBECUES NAAR OVERSLAGINSTALLATIES.

Hij begon bijna 25 jaar geleden met het vervaardigen van barbecues in de schuur naast zijn woning. Nu is het metaalverwerkingsbedrijf van Klaas Zijlstra uitgegroeid tot een gespecialiseerd bedrijf dat tal van specifieke producten ontwerpt. De groei is er voorlopig even uit, denkt de inwoner van het Friese BERLTSUM. De crisis werkt na. In de metaalsector is het een beetje aansukkelen. In het najaar van 1990 begon Klaas voor zichzelf. Hij bood door hem ontwikkelde grote barbecues aan bij slagerijen. “Ik was al werkzaam in de metaal, maar wilde wat anders. Toen kreeg ik het idee een eigen bedrijf te starten” etc. ..... ..... Er werken momenteel 21 medewerkers.

L. C. 15-12-1967

Advertinsje:

Autorijles? Zijlstra’s Rijschool VAMOR. Gediplomeerd.

Nieuw Materiaal. Theorie met dia’s Beetgumerweg 13

Tel. 05186 – 387

(Is Johannes Zijlstra, de s. f. Klaas Joh. Zijlstra en Klaasje Kl. Osinga)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SINTRAALBOU.

De tsjerke fan Sint Anne waard de earste sintraalbou yn Fryslân mei in achtkantige plattegrûn. Ek yn Wûns (1726), Harns (1771 – 1775) en BERLTSUM (1779) fûn achthoekige sintraalbou plak. De tsjerke fan BERLTSUM is yn har dekoraasje optoai like karakteristyk foar de 18e, as dy fan Sint Anne is foar de 17e ieu. De earste stien fan de tsjerke fan Sint Anne waard lein op 3-4-1682. De boukosten foar dit godshûs wienen 17.536 caroli gûnen. Yn 1690 waard de lêste liening foar de tsjerke ôfbetelle. Rembrandt van Rijn en Sakia van Uylenburgh binne net yn dizze, mar yn de dêrfoar hjir op ditselde plak steande tsjerke troud. 

“Anno 1634 den 22 Junij sijn in ‘t houwelijck bevestigd Rembrandt Harmens van Ryn tot Amsterdam woonachtigh ende Saski van Uylenborgh, nu tot Franeker woonachtigh.”

Sûnt it neijier fan 1989 waard dit barren betocht mei in byldegroepke op de stoepe foar de Van Harens tsjerke.

AMERSFOORTSCH DAGBLAD / De Eemlander. 25-5-1923 pag. 2

DE AUMALE POORT te BERLIKUM.

Men schrijft aan de N. R. Ct:

De Aumalepoort te BERLIKUM (Fr.) met een zeer artistieken gevel gaat verdwijnen. Hoe oud deze poort is, kan met zekerheid niet worden gezegd. Men beweert, dat ze in de 9e eeuw gebouwd is (MEN BEWEERT!), toen BERLIKUM een bloeiend handelsstadje was. De naam was toen niet BERLIKUM maar UITGONG. Na de plundering door de Noormannen was het met den bloei van het stadje uit en kreeg het den naam BERLIKUM. Het behield verschillende stedelijke rechten. In 1491 was Doeke van Hemmema olderman, een ambt enkel voor steden bestaande. De familie bewoonde van 1400 tot ongeveer 1700 op de stins Hemmema State. De laatste afstammeling was getrouwd met de weduwe van Graaf Jacques van Aumale; vandaar de naam Auma- lepoort. In 1781 werd de stins met de landen gelegen in de gemeente Menaldumadeel en ‘t Bildt verkocht. De stins werd afgebroken, doch de poort bleef staan. 

MAR DE POARTE BLIUW STEAN en STIET DER NO HJOED DE DEI LOKKICH NOCH!!

DIGIBRON 1 juni 1986 (op GOOGLE) (Kennis centrum Gereformeerde gezindte)

IN MEMORIAM DS. P. van WAKEREN.

Op 8 april j.l. overleed nog onverwacht ds. P. van Wakeren. Wij willen hem gedenken door iets te vertellen van zijn levensloop en in het bijzonder van zijn werk in dienst van de G. Z. B. (Dit is de De Grifformearde Sindings Bûn yn de Ned. Herf. Tsjerke.) Ds P. van Wakeren werd geboren op 18-3-1911. Hij werd onderwijzer en was hoofd van een school te Veenendaal etc. ..... ..... later zendingsarbeider onder de Toradja’s op het eiland Celebes in Indonesië etc. ........ ....... In Nederland diende hij tot zijn emeritaat in 1976 nog de gemeenten Stad aan’t Haringvliet, Schalkwijk en BERLIKUM. Hy wenne nei syn emeritaat te BERLTSUM eerst yn Snits en letter wer yn Veenendaal.)

HISTORISCH CENTRUM LEEUWARDEN. 1-1-1968 pag. 19

DE WETSROLLEN van LEEUWARDEN.

Vorig jaar kwam bij het gemeentebestuur van Leeuwarden een knipsel uit de “Jeruzalem Post” binnen. Het was een bericht, waarin werd medegedeeld, dat de Amerikaanse documentaire film “The Scrolls of Leeuwarden” (De Wetsrollen van Leeuwarden) uit ongeveer 60 werken was gekozen als de “Joodse film van het jaar” voor 1966. De film vervaardigd in opdracht van de “Mizrachi Women’s Organization of America” (een Joodse vrouwenorganisatie in de Verenigde Staten) was hier toen nog onbekend en het was te begrijpen, dat speciaal van de kant van de gemeente Leeuwarden belangstelling voor dit werk met een Leeuwarder onderwerp bestond. Informatie bij de Israëlische ambassade in Den Haag had tenslotte onverwacht gevolg. De heer S. C. Cohen te Leeuwarden, die de films in Friesland (en yn BERLTSUM) had begeleid en voor de nodige informatie had gezorgd, ontving van de “Mizrachi Women’s Organization” gevestgd in New York, een copie van de film, bestemd voor de burgemeester van Leeuwarden. De film had twee, met elkaar samenhangende motieven. Het eerste is het verbergen van de wetsrollen van de Leeuwarder synagoge, gedeeltelijk in de Kanselarij-bibliotheek (te Ljouwert) en voor een deel bij particulieren in BERLIKUM. Verder werd vertelt dat etc. ...... ........

(De film is ek ferskate kearen yn BERLTSUM draaid. Sjoch fierder yn dit e-book mear oer dit ûnderwerp.)

AGENTEN TREKKEN DIENSTWAPEN BIJ AANHOUDING IN BERLIKUM

(Politie berichten 14 december 2013)

BERLIKUM – De politie zette zaterdagochtend vroeg diverse eenheden in om in een pension aan de Hôfsleane (de eardere túnbouskoalle fan 1922 ) in BERLIKUM een 24 jarige Pool te kunnen arresteren. De man zou rond half vijf zonder duidelijke aanleiding een 29 jarige Hongaarse medebewoner een gebroken neus hebben geslagen. Omdat het slachtoffer, volgens de melding, met een pistool zou zijn bedreigd, nam de politie het zekere voor het onzekere en zette extra mankracht in. De verdachte werd door de politie met getrokken pistool aangehouden. De Pool verzette zich niet. Een vuurwapen werd in eerste instantie niet gevonden. Vanmorgen werd in de tuin bij het pand wel een wapen aangetroffen. De 24 jarige Pool is ingesloten.

(It gie hjir om in yn pensjon ferbleauwende Poalske en Hongaarske wurknimmer yn BERLTSUM)

POOLS sprekende intercedent – BERLIKUM

AB Vakwerk is de coöperatieve aanbieder van flexibele personeelsdiensten in Friesland en Noord-Holland etc. .... AB Vakwerk heeft zo’n 1100 vaste werkkrachten etc. ..... Voor de vestging BERLIKUM zoeken wij ter uitbreiding van het team een Poolssprekende intercedent.

(AB Vakwerk is hjir yn BERLTSUM fêstige oan de Hôfsleane op húsnûmer 57 yn it eardere Griene Krús gebouw.)

LEIJDSCHE COURANT 21-5-1885 pag. 2

Onlangs had te BERLIKUM (Fr.) het volgende tragisch / komische toneel plaats. Aan den buitenkant van het dorp lag een scheepje, dat verhuurd was aan een echtpaar. Daar aan den eigenaar de huur niet betaald werd, bespiedde deze het vaartuig en wachtte het ogenblik af, dat man en vrouw beiden te eeniger tijd zich zouden verwijderen, om dan bezit te nemen van zijn eigendom. Dit gelukte niet spoedig, maar wat gebeurt? Twee boerenwagens, zwaar beladen, rijden in draf van eene in de nabijheid zijnde hooge brug. (dit sil by de brêge oer de Ljouwerter-feart west hawwe) Een arbeider, op den achtersten wagen gezeten, valt zoo, dat een der wielen zijn been verbrijzelt. Terwijl die man op den weg ligt te jammeren, snelt al wat beenen heeft er heen, om het akelig schouwspel te aanschouwen. Ook de vrouw uit het scheepje vergat het uitdrukkelijk bevel van haar man, om het vaartuig niet te verlaten. En daar de praam onbeheerd is, nadert de eigenaar, werpt fluks bed en enige andere zaken van boord, steekt van wal en heeft zijn eigendom heroverd. Eenige ogenblikken later komt de huurder en ziet zijne woning daar heen drijven, zonder dat hij bij machte is haar te betreden.

HET ORGEL IN DE ST. VITUSKERK VAN STIENS

In 1830 bouwde van Dam een nieuw orgel in Stiens, maar het pijpwerk is vrijwel allemaal afkomstig uit het oude orgel. Ook de mechaniek werd voor een groot deel overgenomen. Dit orgel was in 1646 gebouwd door Arnold Baders. In 1777 kreeg het een nieuwe kas, omdat het werd GECOMBINEERD met het orgel van de OUDE AFGEBROKEN KERK VAN BERLIKUM. 

(In timmerman út Stiens hie it âlde Berltsumer oargel yn 1777 oankocht foar fl. 75,- )

GAYA INDONESIA

Oan de Hôfsleane op hûsnûmer 64-1, yn de loads fan de eardere fourage-ûndernimmer Sjoerd Douwes Runia is in winkel mei de namme Gaya Indonesia fêstige. It is de winkel fan de mannen Cor van der Weide en Agus Aguswan. Hja ferkeapje hjir Yndonesysk houtsnijwurk, bylden en oare saken. Ek runne hja sûnt 1995 oan de Âlde Bitdyk in kafee, in restaurant, (no “The Friezinn” neamd) in toko en in winkel yn Yndonesyske keunst. Agus kwam yn 1992 fanút Yndonesia. It slagge him net om dêr wurk te finen en doe binne se hjir yn de Westhoeke mei in restaurant cum annexis begûn. De winkel is hjir yn BERLTSUM spitigernôch net faak iepen. De measte ferkeap giet fia it ynternet. In protte winkels hawwe hjir fan te lijen en moatte needsakelikerwiis slúte. Dizze ûntwikkeling is net te kearen.

De stêd EMBDEN yn EAST-FRYSLÂN.

Om 1530 hinne krigen de Werdopers yn Fryslân in frij grutte oanhing. Steedhâlder Schenck van Toutenburg kaam mei grut geweld fanwege de dizze groepen. Grutte groepen Minnisten flechtten nei East-Fryslân, foaral nei de stêd Embden en omkriten. Tusken 1550 en 1560 krong fanút Frankryk de ynfloed fan it Kalvinisme troch oan’t de Nederlannen. Nei de stifting fan de universiteit fan Genève krongen fanút gehiel Jeropa studinten gear om de learstoel fan Johannes Kalvijn. Yn 1555 die Karel V. ôfstân fan de regearing en droech it bestjoer fan dizze lannen oer oan syn soan Filips II. Dizze foarst hat troch it ynfieren fan de ynkwisysje probearre de nije leauwensbegjinsels út te rûgjen. Mar hy fûn op syn wei de ûnwrikbere Kalvinistyske lieders, dy’t mei harren oanhing de striid op libben en dea oandoarren. Ek Fryslân kaam ûnder swierdere druk te stean troch de komst fan de ynkwisiteur Lindanus. Pastoars dy’t it weagen iepenlik te brekken mei de Roomske tsjerke sochten in feilich hinnekommen yn East-Fryslân. Yn 1555 wie yn Dútslân de Herfoarme religy ûnderwilens erkend as lykweardich mei de Roomske. De stêd Embden waard mei de komst fan de flechtlingen ek wol “De Herberch fan de ferdrukten” neamd. De lêste Abt fan it Kleaster Lidlum, Ysbrand van Harderwijk, is ek nei Embden flechtte. Nei de Minnisten sochten no ek grutte groepen Kalvinisten harren taflecht yn de stêd Embden en omkriten. Doe’t Lindanus yn 1561 Fryslân ferlitten hie, waard de druk wat minder. Mar mei de komst fan de nije lânfâd Alva, wurke de Bloedried op folle toeren en wa’t yn hannen foel fan Alva’s milysjes koe syn libben wol ôfskriuwe. Sa is it begryplik, dat wer in protte minsken nei East-Fryslân flechtten yn dy tiid. Sa waard de tredde Reformearre (Herfoarme) dûmny fan BERLTSUM, jkhr. Henricus Hinckena (Hinckema) ab Hinckenburg, yn 1591 te Embden berne. Hy troude dêr op 10-7-1603 mei de ek fan Embden ôfkomstige Syts (Sydtske) Keimpesdochter van Donia. 

ÚT DE ROLBOEKEN fan LJOUWERT

Gooitzen (Dirk Gerbens) Visser, 22 jier, ferver, wenjende te BERLTSUM, fanwegen mishanneljen en misledigjen fan in amtner. Útspraak op 10-2-1897: 4 dagen finzenisstraf.

Feico Born, 24 jier, arbeider, wenjende te BERLTSUM, fanwegen hûsfredebrek. Útspraak: op 16-1-1901 7 dagen finzenisstraf.

Feico Born, 23 jr., Jetze Dusselaar, 23 jr, Sipke Bouma 41 jr, arbeiders, wenjende te BERLTSUM, fanwegen hûsfredebrek. Útspraak: op 16-1-1901 8 dagen finzenisstraf.

Dirk Lolles Rondaan, no detinearre te Ljouwert, fanwegen biddeljen yn feriening, útspraak op 8-2-1845: Finzenisstraf fan 6 moanne yn it Bidlersgesticht. 

Jolt Jacobs Kalma, te Jorwert, fanwegen it opdollen fan biente (biente fan destiids sike en stoarne tige besmette bisten), útspraak op 18-12-1844: Ien dei finzenisstraf.

Fedde Jarigs Wenselaar, (Winselaar) Gerrit Jarigs Wenselaar (Winselaar) Klaas Rinkes Kleiterp, Willem Fermans Dijkstra, allegearre te BERLTSUM fanwegen mislediging troch wurden op in kleasterpleats (yn it KLEASTER - ANJUM). Útspraak op 26-10-1844: In boete oplein.

Sybrandus Born, boekprintersfeint, no detinearre te Ljouwert, fanwegen oplichterij, de útspraak is op 7-2-1844

Arjen Jacobs de Jong, BERLTSUM, 8o jier, dieverij, ien moanne finzenisstraf (yn 1894)

Jan Fokkens te BERLTSUM, fanwegen mishanneljen, de útspraak is op 22-4-1843.

Jelle Sipkes Zytsma (Sijtsma) te BERLTSUM, arbeider, fanwegen mishanneljen, útspraak is op 18-2-1843.

Sytske Ruurds Braaksma, Minne Minnes Braaksma, beide fan BERLTSUM, fanwegen mishanneljen, Útspraak: Finzenisstraf 3 moanne of fl. 800,- boete.

Hoite Goderts Born, gernier te BERLTSUM, fanwegen mishanneljen. Útspraak op 7-6-1845: fl. 5,- boete. 

Hylke Wolters (Walters) Hylkema, detinearre te Ljouwert, fanwegen dieverij. Útspraak op 2-5-1846: Finzenisstraf fan in moanne.

Anne van Dokkumburg, 24 jier, fjildwurker te Tsjummearum, wurdt yn 1924 feroardiele fanwegen fernieling. 

Elisabeth Everts van Schepen, troud mei Bertus Jans Faber, 27 jier, fanwegen misledigjen, Útspraak 24-5-1922, 10 dagen finzenis of in boete fan fl. 10,-

Fierders kom ik de nammen tsjin mei ta finzenis feroardielings of opleine boetes oan: 

in Gysbert Jans Wassenaar, 1841; Klaas Kleiterp, 1844;, Sijke Eises Draaistra, tr. m. Jan Franzen, (Koopmans) fanwegen it útoefenjen fan de genês- en hielkunde sûnder dêrta it foech te hawwen, 1841; Cornelis Eeltjes Schiphof, 1848; Louw(rens) Meinderts Zwart, skippersfeint, 1850; Rein Ruurds Former, 1854; Ieme Zondervan, tichelwurker, 1858; Aebe Bakker, tichelwurker, 1858; Gabe Annes Werkhoven, arbeider, 1858; Albert Jans Dusselaar, timmerman, 1859; Thijs Sietzes Bijlsma, skûtmakker, 1861; Hermanus Germs (Gerbens) Peterson (Peterzon), 1864; Johannes Wijtzes de Haan, 1864; Klaas Lolkes van Gelder, 1864; Klaas Freerks de Bruin, skuonmakkersfeint, 1868; Gabe Sikkes Visser, 1864; Ale Pieters Bosma, 1865; Hermannus Germens (Gerbens) Peterson, 1866; Dirk Feenstra, sûkerei-fabrikant, 1868; Fokke Jans van der Meer, gernier, 1869; Pieter Jentjes Larooi, weinmakker, 1870; Anne Feikes Draaijer, arbeider, 1871; Pieter Jeremias Quarré, gernier, 1871; Ale Pieters Bosma, timmerfeint, 1871; Jan Jeremias Quarré, 1871; Pieter Jeremias Quarré, 1871; Pieter Johannes Strooisma, arbeider, 1871; Bauke Baukes Postma, arbeider, 1871; Bouwe Johannes Strooisma, arbeider, 1871; Bauke Gatzes de Jong, arbeider, 1871; Pieter Douwes Peterson (Peterzon), arbeider, 1871; Jacobus Jac. Lautenbach, arbeider, 1871; Jan Jacobs Runia, arbeider, 1871; Obbe Wassenaar, arbeider, 1871; Gerke Zijlstra, arbeider, 1871; Feico Hiddes Born, 1871; Albert Jans Dusselaar, timmerman, 1871; Klaas Jeremias Quarré, 1871; Lucas Sikkes Visser, 1871; Klaas Sijbrens Werkhoven, 1871; Tjeerd Thomas Westra, 1871; Sybren Jacobus Lautenbach, 1871, 24 jier, berne te BERLTSUM, keapman, no wenjende te Tsjummearum; Sikke Sijmons Lautenbach, 43 jier, gernier, fanwegen moedwillige mishanneling, 1877; Sikke Symons Lautenbach, gernier, yn 1883 fanwegen it yn kennelike steat fan dronkenskip wêzen op de iepenbiere wei, 1883; Dirk Dirks Kuik, grôtmakker, 1879; Eeltje Deddes Appelhof, gernier, 1884; Sybren Rekker, 22 jier, fanwegen mishanneling, 1883; Tijle (Tyle, Tiele) Abrahams van Dokkumburg, 23 jier, sûnder berop, fanwegen misledigjen, 1888; Keimpe Dirks Reitsma, keapman, 1889; Jetze Alberts Dusselaar, ferpleegde yn it earmhûs te BERLTSUM, 1892; Sake Alberts Dusselaar, wenjend op in wenskip, fanwegen dieverij, 1886; Heere (Herre) van Dokkumburg, 16 jr, arbeider, 1901; Herre (Heere) van Dokkumburg 16 jier, en Thomas Westra, 17 jier, beide arbeiders en beide fanwegen fernieling, 1901; Johannes Wytzes de Haan en Evert van Schepen beide fanwegen dieverij, 1896; Auke Arjens van der Wal, as postboade út syn amt set, 1902; Gerrit (Andries) de Haan, skippersfeint, 25 jier, en Sybren Lautenbach, gerniersfeint, 28 jier, beide fanwegen fernielings, 1906; Wytse (Joh.) de Haan, 25 jier, arbeider, fanwegen mishanneljen, 1907; Sybe Bontekoe, 52 jier, lânbouwer, fanwegen misledigjen, 1911; Lippe Gerbens de Lang, 32 jier, earder stasjonssjef te BERLTSUM, detinearre, fanwegen ûntucht mei minderjierrige bern, 1912; Dirk (Ales) Strooisma, 60 jier, arbeider, fanwegen wjerstribbigens, 1918; Pieter Jans Kuperus, túnker, 42 jier, fanwegen mishanneljen, 1919; Gerrit Sijtsma, 31 jier, keapman, fanwegen fernieling, 1921; Evert van Schepen, 18 jier, fanwegen mishanneljen, 1921; Klaas Zijlstra, 25 jier, keapman, fanwegen misledigjen, 1929; Bartele (Jan Lammerts) Faber, (alias “Bartele Bultsje”), fisker, wenjende yn in wenskip, yn 1907, yn 1908, yn 1910, yn 1912 fanwegen misledigjen, dieverij, it skeinen fan de earberens; Wiebe Boomsma en (soan) Jan Wiebes Boomsma, boade-rider (karrider), fanwegen mishanneljen, 1919; allegearre wenjende te BERLTSUM of yn it KLEASTER-ANJUM.

Fan WIER:

in Andries de Jong, fanwegen oertrêding fan de pleatslike belêsting, 1864; Pieter Dirks Groeneveld, 19 jier, arbeider, fanwegen mishanneling, 1888; Steven Ruiter, smid te Wier, wurdt fanwegen it misledigjen fan in amter ta 5 dagen finzenis feroardiele, 1900; Johannes Zijlstra, 24 jier, arbeider, fanwegen it omkeapjen fan in amtner, 1902; Arjen Groeneveld, 27 jier, arbeider, fanwegen mishanneljen, 1905; Klaas Zijlstra, 26 jier, fuorman, berne en wenjende te Wier, wurdt fanwegen it misledigjen fan in amter, wjerstribbigens en mishanneljen feroardiele ta 2 moanne finzenisstraf, 1910/1911; Klaas Schat, 42 jier, keapman, wurdt fanwegen bedrog, feroardiele ta 3 moanne finzenisstraf, 1914; Andries Jacobs de Jong, 25 jier, arbeider, fanwegen fernieling, 1912; Lykele Zittema, 22 jier, boerearbeider, fanwegen mishanneling, 1915; Lolle Hofstra, 34 jier, bakker te WIER, fanwegen mislediging, 1920.

Fan BITGUM:

Sa waard ek de Bitgumer dûmny Jan Sevenster, 46 jier, op 26-1- 1916 feroardiele fanwegen opstokerij middels fersprieding fan skriften e. d. (it wie doedestiids in ûnrêstige tiid op sosjaal mêd.)

Samar it ien of’t oare neamd (tefolle nammen om op te neamen) út de Rolboeken fan Ljouwert.

Yn de measte gefallen gie it om mishanneljen, misledigjen, it harren fersetten tsjin de fjildwachters, ( sterke drank spile ek in protte mei ) dieverij en buorre-rúzjes. Sa steane der tusken de jierren 1839 en 1923 sa’n 401 nammen fan ynwenners fan BERLTSUM yn de Rolboeken opskreaun.

IT MINSKDOM IS NET FEROARE, dit is fan alle tiden.

TARARA BOEMDIEE

Johan Barger (1853-1900) wie dûmny te Harns en hy wenne oan de Noorderhaven te Harns. Yn 1894 skeat hy, nei in affaire mei harren, yn syn wenhûs syn kategisante, de naaister fan syn frou en de húsfreondinne, Cato Miranda, dea. Hy waard troch de rjochter ta libbenslange finzenisstraf feroardiele en waard letter nei syn ferstjerren by de Ljouwerter finzenis begroeven. It folk song yn dy tiid it folgjende ferske, wat ik faak troch de âldere Berltsumers en soms wolris troch my âlders songen hearde en ik frege harren destiids hoe’t men oan dit ferske kommen wie, fandêr:

Tarara boemdiee

De blikken dominee

Die schoot met kruid en lood

Zijn arme naaister dood. 

-------

Nu zit hij in de kast (finzenis)

Al aan een ketting vast

De jongens roepen luid

Die komt er nooit meer uit.

-------

BIJDRAGEN BETREKKELIJK DEN STAAT EN DE VERBETERING VAN HET SCHOOLWEZEN IN HET KONINKRIJK HOLLAND. DEEL 8 Nummer 1. (jaar: 1808)

Oer guon skoalmasters út de fan Bitgum ôfkomstige skoalmasterssibbe Dijkstra wurdt hjiryn dit boekwurk it folgjende skreaun:

BEETGUM: P.(ieter) W.(illems) Dijkstra is in het noodige matig kundig, en vlijtig, zeer minzaam, gewillig om te leeren en goede raad aan te neemen, en van een zeer goed zedelijk gedrag. Er waren 25 kinderen van de 46, die matige vorderingen toonden, het elementair onderwijs beviel het best, ook had hij genoegen in het geen hem beduid werd aangaande de wijze om de kleinen vroeg en ongevoelig tot het meer gezet rekenen voor te bereiden. De boeken waren goed, maar enige voor sommige kinderen te zwaar. Het locaal is zeer wel, maar eene en andere bankwat oud en slecht het geen hij voor had te doen herstellen. (De learplicht bestie noch net.)

BERLIKUM: H.(eerke) W.(illems) Dijkstra is in het geen gewoonlijk geleerd wordt, vrij kundig, zeer ijverig, minzaam en van goed zedelijk gedrag. Onder de 70 kinderen, die de schoolopziener er van ongeveer 120 vond, houdt hij zeer goede orde, en heeft ze ook voegzaam in klassen verdeeld, het elementair onderwijs wordt hier meer en meer beter, en hiervoor, als ook tot hooger onderwijs heeft hij eene menigte borden. Het voorkomen en het werk der leerlingen beviel regt goed, en men koestert de aangename hoop, dat dien school onder die van HET BESTE SOORT eenen naam zal waardig zijn.

WIER: P. W. Dijkstra is voor zijn vak vrij wel berekend en slaagt zeer wel met de kinderen vroeg aan het lezen te brengen; hij is zeer minzaam en van een onbesproken gedrag. Boeken en locaal zijn goed. (P. W. moat hjir neffens my T. W. wêze of wol Tetman Willems Dijkstra.)

Klassificatie der Scholen binnen het Departement Vriesland geärresteerd den 21 October 1806.

WESTERGOO:

Schoolen van den hoogsten rang: Anna Parochie, Arum, BERLIKUM, Dronrijp, Heeg, Jacobi Parochie, Koudum, Makkum, Menaldum, Vrouwen Parochie, Woudsend.

Dan wienen der noch skoallen fan de middelbere en fan de leechste rang.

De skoaltiden etc. etc. waarden pleatslik of regionaal yn oerliz mei de skoaloptsjinner fêststeld.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

MEARTALLEN

Master Floris Visser: “Wy sille it hjoed hawwe oer meartallen”.

“Knilles, wat is it meartal fan ko? “

Knilles: “Kij, master”.

Dan is Jan J. Wassenaar oan bar. “Wat is it meartal fan auto?”

Jan: “ File, master”. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

ÔFSTAMMELINGEN van GRUTTE PIER

De Berltsumer Osinga’s stamme ek fan Grutte Pier ôf. Sjoch op Google: De nakomelingen van Fokel Sijbrands (moeder van Grutte Pier) Bonga. Hjiryn is û. o. opnommen de Osinga stambeam.

DE BOARGELIJKE STÂN

Nieuwsblad van Friesland Hepkema’s Courant 21-4-1925

BURGELIJKE STAND - Menaldumadeel: van 7 - 14 April 1925 Gehuwd, Arjen de Vries, 24 jr. te BERLIKUM en Gelbrig Ringia, 27 jr. te Beetgum; Geboren, te BERLIKUM, Cornelia, dv Aebe Hoekstra en Antje Kuipers; Johannes zv Gerrit Joh. van Wigcheren en Maaike Tjepkema; Anna, dv Sijbren v.d. Meij en Pietje Zevenhuizen; Gerrit, zv Onijdus Gerrits Sijtsma en Trijntje Smits; Reintje, dv Anne Jelles Hoekstra en Trientje Leijen; Te Dronrijp etc. ..... ......

(Earder waarden ek yn de regionale en pleatslike kranten de Boargerlike Stannen opnommen. De berten, de houliken, de ferstoarnen en de ferhúzings. Dit bart no net mear nei it ynfieren fan de Wet op de privacy. Foar ynljochtings oer persoanen út de Boargerlike Stân is tsjintwurdich tastemming nedich fan de persoanen wa’t it oangiet.)

FÚZJE fan GEMEENTEN per 1-1-2018

BERLTSUM leit yn it túnbougebiet yn de gemeente Menameradiel en bestrykt in gebiet fan 127 hektare, wêrfan 3 hektare oan marren, sleatten en oare wetters. De fjouwerkante kilometer wenje hjir gemiddeld 1870 persoanen. It leit yn de bedoeling dat de gemeente Menameradiel op 1-1-2018 opgiet mei de gemeenten It Bilt, Frjentsjerteradiel en fjouwer doarpen fan Littenseradiel yn in nije, gruttere gemeente mei de namme WAADKANT. (dus sûnder “de” derfoar) mei as haadplak de stêd Frjentsjer. It twadde túnbougebiet leit by Seisbierrum. De eardere gemeente Barradiel, doe mei Seisbierrum as haadplak, wie al earder opgien foar in diel yn de gemeente It Bilt en in diel yn de gemeente Frjentsjerteradiel. De gemeente Harns bliuwt as selsstannige gemeente hjir yn N. W. Fryslân bestean en wol oant no ta net meigean yn de fúzje.

Histoarje fan bedriuw en spesjalist yn Jirpels, Griente en Fruit

SMEDING

Yn 1934 begjint Rients Smeding yn Wommels mei it súteljen fan griente en fruit. Mei hynder en wein ferkeapet hy Jirpels, Griente en Fruit (AGF) oan de doar. In jier letter begjint hy in winkel oan hûs. Ein de jierren 50 stapt soan Oepke by de saak yn. Yn 1956 iepenje Oepke (Oepie) en syn frou Liesje in nije winkel yn Easterein (Fr.) Liesje runt de winkel en Oepke keapet de hannel yn by de feilingen. Oepke en Liesje ynfestearje yn 1960 yn in gruttere winkel yn Harns. Mei GEMA truks wurde yn Harns en omkriten AGF ferkocht. It earste persoaniel komt yn tsjinst en de SPAR freget Oepke om AGF yn te keapjen foar de súpermerken. De earste stappen rjochting de gruthannel waarden setten. 

Yn 1978 ûntstiet O. Smeding en Zn B.V. mei Oepke en syn soan Riny. It bedriuw ferhúzet nei it eardere feilingterrein fan BERLTSUM oan de Menamerfeart. Beppe Smeding mei de iepening ferrjochtsje. Yn 1982 docht soan Syb syn yntree yn it bedriuw. De gruthannel wurdt hieltiten grutter en grutter en fanôf 1990 wurdt ek AFG nei it eardere East-Dútslân en Ruslân eksportearre. 

Fanôf 1995 wurdt BERLTSUM te lyts en Sint Anne komt op it paad fan bruorren Riny en Syb. Sûnt de gearwurking mei SLIGRO fanôf 2001 giet de groei hurd. Yn 2005 folget de earste útwreiding. Yn 2011 is it nijste bedriuwspan en distribúsjesintrum yn gebrûk nommen. Yn 2014 wurdt it 80 jierrich bestean fierd.

DE BERLTSUMER MERKE

Soms lêst men dat de merke fan BERLTSUM op “Sint Markusdei” holden waard op 25 april. No is Sint Markusdei yndie op 25 april, mar de ferskining fan de aartsingel Sint Michael te Rome wurdt EK op 25 april betocht. Guon minsken wolle wol ha, dat de tsjerke, hjir stien hawwende foar de Sint Michaëlstsjerke (de eardere krústsjerke yn BERLTSUM, miskien wijd west hat oan Sint Markus. Ik tink earder dat ek dizze tsjerke in Michaëlstsjerke west hat. Op ’e toer fan de Koepeltsjerke stiet de wynfane weroer’t al mear yn dit e-book skreaun is.

De leginde is as folget:

Michaëls verschijning te Rome. (590)

Op 25 april 590 verscheen Michaël te Rome om de pest die er woedde tot staan te brengen. Paus Pelagius II. was op 7 februari van dat jaar (ek oan de pest neffens mgr. Muskens) gestorven. Gregorius nam zijn diensten waar.

(Hij zou in datzelfde jaar – op 13 september – tot Pelagius’ opvolger worden gekozen. (is bekend wurden as paus “Gregorius de Grote.” ) 

Hij beval: 

“Laten alle kerkelijke bedienaren optrekken vanuit de kerk van de martelaren Cosmas en Damianus tezamen met de priesters van het zesde district. Laten alle abten met hun monniken optrekken vanuit de kerk van de heilige martelaren Gervasius en Protasius met de priesters van het vierde district. Laten alle abdissen met hun verzamelde zusters optrekken vanuit de kerk van de heilige martelaren Marcellinus en Petrus tezamen met de priesters van het eerste district. Laten alle kinderen optrekken vanuit de kerk van de eerste martelaar Sint Stefanus tezamen met de priesters van het zevende district. Laten al de weduwen optrekken vanuit de kerk van Sint Eufemia tezamen met de priesters van het vijfde district. Laten al de gehuwde vrouwen optrekken vanuit de kerk van de heilige martelaar Clemens tezamen met de priesters van het derde district. Laten we allemaal optrekken met gebeden en klaagzangen vanuit alle aangewezen kerken om elkaar tenslotte te ontmoeten bij de kerk van de Heilige Maagd Maria, de Moeder van onze Heer Jezus Christus, zodat we daar één grote langerekte smeekbede richten tot onze Heer met tranen en zuchten en op die manier de vergeving van onze zonden waardig bevonden worden.

Toen hij uitgesproken was, riep hij alle kerkelijke bedienaren bij elkaar met de opdracht om drie dagen achtereen psalmen te zingen en om vergiffenis te vragen voor alle bedreven zonden. Om drie uur vertrokken alle koren uit hun kerk en trokken door de straten onder het zingen van Kyrie Eleison. (is oerset: Heer, ontferm U over ons.)

Toen de processie de brug over de Tiber naderde verscheen (de aartsengel) Michaël op het Mausoleum van keizer Hadrianus met een vlammend zwaard in de hand. Hij stak het in de schede, alsof hij daarmee te kennen wilde geven, dat het genoeg (* was. Sindsdien heet de burcht “de Engelenburcht”; ze werd omgedoopt tot een Sint Michaëls kerk. 

Dit alles tekende (de Gallo-Romeinske biskop fan Tours) Gregorius van Tours (berne te Riom, by Clermont 30-1-plm 538 en nei alle gedachten stoarn op 17-11-594) op uit de mond van één van zijn diakens, die bij dit alles zelf aanwezig was geweest. (Gregorius wie ek hagiograaf en histoarikus.)

Waarschijnlijk was het deze kerk te Rome waarvan de inwijding plaats vond OP 29 SEPTEMBER, de dag die tenslotte werd aangehouden als DEFINITIEVE FEESTDAG van Michaël en alle andere aartsengelen.

De ferskining fan de aartsingel Michaël oan paus Gregorius (de biskop fan Rome hjir ôfbylde op de Berltsumer wynfane) wie dus OP 25 APRIL 590. Hjir sil nei alle gedachten de datum 25 april (de eardere merkedei ) mei te krijen hân hawwe, tink ik, ynstee fan op 29 septimber. 

(De ynwijingen fan de earder Berltsumer tsjerken binne lykwols spitigernôch net bekend.) 

De Berltsumer merke wurdt tsjintwurdich ein juny, sa om de langste dei hinne, op it Sybren (Tjeerds) Lautenbachplein (it doarpsplein) hâlden. Hjirfoar wie dat op it Skil/Hemmemaplein.

(* Fuotnoat: 

Dit ferhaal liket in protte op it parallel ferhaal optekene yn 2 Samuel haadstik 24, oer de folkstelling dy’t kening David hâlden hie as waansin fan grutskens. Fanôf fers 15 en fierder folgjend lêze wy: Dêrop stjoerde de Heare in pest yn Israël fan ‘e moarn ôf oant de stelde tiid en der stoaren fan it folk fan Dan oant Beër-Sjeba ta, 70.000 man. Mar doe’t de ingel de hân útstiek nei Jeruzalem om dat te ferdjerren, begrutte it de Heare om dat ûnheil en Hy sei tsjin ‘e ingel dy’t it ferdjer oer it folk brocht: no is it genôch (wer komme wy hjir tsjin it wurdsje: “genoeg” ). Lûk dyn hân werom . De ingel stie doe krekt by de terskflier fan Arauna, de Jebusiet. Doe’t David de ingel seach, dy’t it folk sloech, sei hy: “Och, ik bin it, dy’t de misstap dien haw, ik bin it dy’t sûndige haw”. etc. ...... ........

L. C. 16-8-1955

advertinsje:

Met blijschap geven wij kennis van de geboorte van ons dochtertje en zusje

WILLEMTJE. 

D. Binnema, 

G. D. Binnema- Herrema. 

BERLIKUM Koudeweg 198.

(Is de pleats op de hoeke fan de Wiersterdyk en de Kouweweg.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

LEIDSCH DAGBLAD 6-4-1978

Vleermuizen halen BERLIKUM uit slaap.

door Thom Odink.

In yntervieuw mei Andele Boomsma, jirpelhanneler en antikêr oer de yn de spoumuorre fan syn hûs oan de Hofsleane 58 fûne fleermûzenkoloanje. (Sjoch fierders yn dit e-book hjir oer.)

KLAVER / MUNCKHUIS (WIER)

De âldste âldfaars libben oan de râne fan de Middelsee yn Noard-west Fryslân yn de kriten om BERLTSUM / WIER hinne. It wienen woltierige boeren. Hja besieten, kochten en ferkochten oer it algemien meardere grutte boerepleatsen. De oant no ta âldst fûne âldfaar is in Geale, dy’t oan it begjin fan de 14de ieu libbe. Om 1600 hinne kaam de zathe “Munnickhuis” (te WIER) yn de famylje, sa dat de doetiidske âldfaars de efternamme Munckhuis fjouwer generaasjes lang droegen. Letter kaam dizze namme wer yn ûnbrûk en earst yn 1766 ferskynt de namme Claber –Klaver- Klaber. Men bliuw lykwols yn ‘e buert fan BERLTSUM / WIER en omkriten wenjen. 

Yn it jier 1683 gie in jongfeint Minne Lourens, berne te Betterwird, nei Dokkum ta en waard der boarger fan Dokkum op 26-6-1683 foar de somma fan 10 gûne en 7 stoeren. “nadat hij onder handtastinge inplaats van eede hadde beloofd de stadt gouw ende trouw te zullen wezen” etc. .... (hy wie minnist mei ik oannimme omdat hy net swarre) Hy kocht op 23 april 1691 in hûs oan de “Dyk” fan Mayke Unia, dat oant 1900 ta troch de Klavers bewenne wurde soe. It hûs stiet der no noch. Hy wie yn febrewaris 1685 boaske mei Inske ALLES (Klaver)dr. (earste boask). 

Om in lang ferhaal koart te meitsjen oer it âldste yn de sibbe bekende wapen, it folgjende. Yn de tsjerke fan Jorwerd leit Catherina Tzomme begroeven. Hja wie troud mei Albartus Dyrcks Munckhuis, de broer fan Dyrck Dyrcks Munckhuis, âldfaar yn de rjochte line. Hy is stoarn ao 1604. (Ao 1604 de 8 jvnij sterft de eerbare Catherina Tzomme dr. de huisfrou va(n) Albartus Mvnckhuis ). Dizze goed bewarre stien befettet fjouwer wapens nl. dy fan Munckhuis – Tzumme en Tzomme – Reijnalda. (âlders) It wapen bestiet út in lizzend laam mei dêrboppe de alpha en de omega. It helmteken is de Fryske earn. De sibbe wie al gau protestânsk, want roomske foarâlders binne net fûn. Meast wienen hja doopsgesind of rémonstrânsk. 

In Frans ALLES Klaver, berne op 14-4-1794 te Dokkum en stoarn op 25-5-1876 te Dokkum, religy rémonstrânsk, stiet as tsjerkeriedslid oanjûn op de earste stien fan de tsjerke fan Feriene Kristlike Gemeente (Doopsgesind en Remonstrânsk) oan de Legewei te Dokkum. 

De foarâlders fan de Dokkumer Frans Alle Klaver komme fia .... fia .... fan WIER.

 It binne: 1.) in sekere Geale, berne om 1440 hinne, troud mei n. n.; 2.) syn soan Sicke Geales wurdt as eigner fan lân neamd te WIER en troud mei n. n.; 3.) syn soan Claes Sickes troud mei n. n. te WIER; 4.) syn soan Albert Claeses, berne om 1520 hinne, stoarn te WIER om 1575 hinne, troude mei Ebel Dirckxdr. Vogelsangh; 5.) syn soan Dyerck Dyercks Munckhuis (de olde) berne om 1570 hinne te WIER, troud mei Sytske Synesdr., wie ek boer op Munnickshûs; 6.) syn soan Dyrck Alberts Munckhuis wurdt yn 1599 neamd te WIER, troud mei Trijntie Dircksdr.; 7.) syn soan Dirck Dircks (de olde), berne yn 1570, troude mei Sytske Synesdr. te WIER; 8.) Dyrck Dyrck (de jonge), berne om 1591 hinne te Sint Jabik, soan fan Dyrcks Dyrcks (de olde), stoarn op 17-3-1665 te BERLTSUM, doopsgesinde boer yn it KLEASTER-ANJUM, wie op 8-8-1615 troud mei Griete Martensdr., hja wie berne om 1593 hinne en stoarn te BERLTSUM op 7-11-1669.

(Ronald Keizer: Kwartierstaat van Kanke Klaver. Kwartaalblêd De Sneuper. Nr. 98 sept. 2010 Dokkum.)

Der wienen ek Klavers dy’t fanút Oerisel nei Fryslân kommen binne om hjir de boaiem te ferfeanjen. Dizze turfmakkers wienen lykwols net fier Fryslân ynlutsen, hja bleauwen yn de buert fan Oerisel wenjen en komme dan ek it meast foar yn de Feanpolders fan West-Stellingwerf. Dit gebiet leit yn de trijehoeke Stienwyk, Wolvegea en it Tsjûkemar. Der hawwe ek Klavers yn Bloksyl wenne. Op in grêfstien yn de Herfoarme tsjerke dêr (grêf nûmer 96) stiet de folgjende tekst: Anno (16)74 den 23 Meert is (in den Heere) gerust Antien Klaver, dochter van Peter Schuerim en moeder van Engbert en Peter Basteiaans en leit alhier begraven. (it net mear te lêzene tusken heakjes wurdt oannommen) De stien wie noch yn 1991 oanwêzich.

In protte Clavers / Klavers yn dy omkriten stamme ôf fan in Hendrick Wichers (Wissens) Claver en wennen haadsaaklik yn Vollenhove, mar ek yn Giethoarn.

L. C. 16-8-1955 

Kerknieuws in het kort.

FERSKRAALING – De tsjerkerie fan de Grifformearde tsjerke yn Leiderdorp hat oan de kommende Generale Synoade fan de Grifformearde tsjerken yn Ljouwert it fersyk rjochtte, om yn ferbân mei de hieltiten tanimmende ferskraling fan it tsjerklik libben yn de tsjerken, in harderlik skriuwen útgean te litten. Dit hoerderlik skreauwen soe dan gean moatte oer it aktivearjen fan de leden fan Kristus’ tsjerke op alle terreinen fan it libben.

It frijsinnich, ek wol neamd it modern grifformeardendom wie ien fan de redenen wêrom’t de eardere Berltsumer dûmny Harm Klaas Poelman miende yn 1970 mei in oantal leden de Grifformearde tsjerken ferlitte te moatten. Hy is doe oergien nei de Frijmakke Grifformearde tsjerken (art. 31). Letter nei syn emeritaat wenne hy wer yn BERLTSUM.

De útnoeging, as âld-dûmny, dy’t hy krige om hjir it 100 jierrich bestean fan de grifformearde tsjerke mei te fieren, waard troch him ôfslein.

CAERT THRESOOR Tijschrift van de Geschiedenis van de Kartografie. 29e jaargang – 2010 nummer 2.

Kaart van het Bisdom Utrecht: 

Wetenschappelijke waarde van de OUDSTE gedrukte kaart van Nederland. 

(Wêrop û. o. ek ús doarp BERLTSUM mei de eardere krústsjerke St. Michaël ôfbylde is.)

In de jaren 50 van de 20ste eeuw zijn er door de conservator van de universiteits bibliotheek Leiden, G. I. Lieftinck, 4 kaartfragmenten ontdekt in de band van een boek. Het boek, uit circa 1785, kwam uit een collectie rechten manuscripten van Lodewijk Chastelain, een advocaat uit Den Haag. In dit boek werd nog een oudere band uit de 16de eeuw gevonden waarin ooit weer een Frans huishoudboekje heeft gezeten. Het was uit deze band, dat 4 fragmenten van houtsnededrukken aan het licht kwamen. Op 2 fragmenten is een deel, van wat nu Nederland is, zichtbaar t. w. Oversticht (Overijsel en een deel van Gelderland) en FRIESLAND etc. .... .... 

Als datering wordt door de heer van’t Hoff 1524 gehouden. 

Wie goed naar de kaarten (fragminten) kijkt, zal een aantal plaatsen kunnen herkennen. Het Friesland fragmint loopt van Terschelling tot en met het Duitse Emden. Er is een concentratie in Noord-west Friesland te zien (w. û. BERLTSUM) . Van’t Hoff baseert de datering 1524 op een aantal kenmerken van de fragminten zoals stijl en lettertype en een historische bron. Er werd nl. in het jaar 1524 een vertegenwoordiger van het Bisdom Utrecht naar Heidelberg gestuurd om de nieuwe elect, Hendrik van Beieren te verleiden zo snel mogelijk zijn ambt te betreden en voor deze gelegenheid is er een kaart gemaakt. In de Middeleeuwen was de bisschop van Utrecht geestelijk leider van zo ongeveer heel Nederland boven de grote rivieren, plus Zeeland. Slechts EEN STUKJE VAN FRIESLAND en een groot stuk van de provincie Groningen.

(In part fan Fryslân bgl. as Achtkarspelen en Grins foelen ûnderoare ûnder it Bisdom Munster.) 

Het Bisdom Utrecht viel weer onder het Aartsbisdom Keulen. Naast het geestelijk leiderschap had de bisschop van Utrecht ook heerlijke rechten en dus wereldlijke macht. Het gebied waarin de bisschop of abt regeert heet een Sticht. Zo dus ook in Utrecht. De priester-bisschop had hier wereldlijke macht en kon als vorst of graaf optreden binnen het Heilige Roomse Rijk der Duitse natie en regeren over het Sticht en het Oversticht. 

Aan het einde van de 15de eeuw was dit gebied door allerlei koninklijke giften uitgegroeid tot een aanzienlijk gebied en het Oversticht omvatte aan het begin van de 16de eeuw grosse modo de provincies Overijsel, Drente met DELEN VAN FRIESLAND en Gelderland en de STAD Groningen, terwijl het Sticht zelf DE HUIDIGE PROVINCIE UTRECHT omvatte.

Echter, mede doordat de investituur strijd (it amtsgesach) door geestelijkheid en volk was gewonnen van de koningen en keizers, stond de bisschop in wereldlijk opzicht al een aantal eeuwen niet meer onder bescherming van deze laatsten. Het Sticht en Oversticht werden dan ook al sinds de 11de eeuw bestookt door aanliggende graven (de greven fan Hollân), hertogen en keningen, dy’t mei inoar konkurearren om lân en macht.

De Biskop fan Útert as wrâldsk hearsker waard hjirby net sparre. Doe’t biskop Philips yn 1524 stoar wie it tige ûnrêstich yn it Sticht en Oersticht. Der wie yntern politike ferdieldens en it gebiet lei beknipe tusken de hieltyd machtiger wurdende gebieten fan it Habsburgse ryk en it Greefskip Gelre, mei oan it haad respektivelik Keizer Karel V. en Hartoch Karel fan Gelre. It is dêrom goed te begripen, dat yn 1524 gau in nije biskop keazen tsjinne te wurden, dy’t dêrnei ek diedwerklik nei Útert kaam om Sticht en Oersticht te bestjoeren.

Op de biskopsferkiezing fan 1524 waard úteinliks Hendrik fan Beieren boppe de biskop fan Luik ferkeazen. Hendrik fan Beieren hie allinne gjin hast om syn Bisdom te betrêdzjen. Om syn kommen nei Útert eat te ferhaastigjen waard der in delegaasje nei Heidelberch stjoerd. It is goed mooglik dat der by dizze gelegenheid in kaart van it Bisdom Útert makke is om de elekt (de keazen mar noch net wijde biskop) sa nei syn diosee (bisdom) te troaikjen.

Hendrik van Beieren, ek wol neamd Hendrik fan de Palts (Heidelberg 15-2-1487 - Ladenburg 3-1-1552) stamde út it hûs Wittelsbach en wie de soan fan keurfoarst Filips fan de Palts en in broer fan keurfoarst Lodewijk fan de Pals. Hy hie as biskop-elekt net de stipe fan keizer Karel V. en hartoch Karel fan Gelre dy’t him it libben soer makken. Ynlânsk hie hy mei partijstriid te krijen. Hy spile mei it idee in twangburcht binnen de stêd te bouwen om de boargerij yn betwang te hâlden, in plan dat letter troch Karel V. realisearre wurde soe as de Vredenburg. Doe’t it ferset fan de Úterske gilden yn de simmer fan 1527 fier eskalearre, dat hja de Gelderske besetting yn de stêd komme lieten, moast de biskop de help ynroppe fan de Hollânske steedhâlder fan de Habsburgers. Dizze stelde fluch oarder op saken, mar easke dat Karel V. as ûnderpân it wrâldske guod fan it Bisdom ûnfange soe. Dit waard fêstlein yn it traktaat fan Schoonhoven fan 15-11-1527. Op woansdei 21-10-1528 fûn yn de kapittelseal fan de Dom fan Útert de offisjele oerdracht plak en lei men de eed ôf oan Karel V. Hjirmei wie IN EIN kommen oan de lânshearlikheid fan macht fan de Úterske biskop en dus oan it Sticht. Hendrik joech yn 1529 syn Úterske sit op.

Dat de biskoppen fan Útert yn it “fiere Noarden” ek letter altiten net in protte sizzenskip hienen, blykt û. o. ek út de beneaming fan de geastliken hjir troch de grutgrûnbesitters en de geastliken gienen fakentiden harren eigen gong. In protte prysters, w. û. bygelyks de pryster fan BERLTSUM en letter fan Menaam, pastoar Sybrandus Leo, holden harren ek net oan it selibaat, libben mei froulju (clerus uxoratus) en hienen bern. (Yn Menaam is in strjitte nei him neamd.)

Dizze ôfbylde kaart út 1524 is net deselde as de kaart dy’t op side 20 fan it boek “Skiednis fan Menameradiel” stiet, dy is fan plm. 1550. BERLTSUM leit op de kaart fan 1524 oan see tekene en de Berltsumer tsjerke mei de toer wurdt lykas op de kaart fan 1550 ek hjir ôfbylde mei in spits. Yn werklikheid hie de Berltsumer tsjerke doe in sealtek toer. De yntekene tsjerken en kleasters mei tuorren binne fantasearre en berêste net op de werklikheid.

GOOGLE: Aflevering / issue 2 – Caert-Thresoor

(BERLIKIM - Betigim (Bitgum) – Couhool (Koehoal) –Lidlum- Buer (Boer) - Tiamarim (Tsjum- mearum) – Meeren (Marrum) – Anigim (Kl. Anjum)- Amerlandt (It Amelân) – Scellinge (Skylge). Ryp (Dronryp of Wjelsryp?) De seegatten as Borne, Bornrijf, Lauwers, Eems wurde ek neamd. De Biltdoarpen steane net op de kaart, want It Bilt wurdt hjir op de kaart noch oanjûn as see, hoewol’t It Bilt yn 1524 al lang ynpoldere wie. Op de kaart fan 1550 steane de Biltdoarpen wol oanjûn. By Hallum en Mariëngaerde wurdt allinne in stikje bûtendyks lân oanjûn as die Bilt (het Monnikenbildt). Of is de kaart fan 1524 in duplikaat fan in eardere kaart fan foar 1505?)

L. C. 1956

Notaris de Boer van BERLIKUM gaat 1 januari heen. 

De Staatscourant meldt, dat bij Koninklijk Besluit van 5 augustus 1956 aan de heer J. de Boer te BERLIKUM eervol ontslag is verleend uit zijn ambt van notaris. Het ontslag gaat 1 januari 1956 in.

(Hy waard dêrnei opfolge troch notaris Dirk (Bernards)Posthumus, en dy wer troch notaris mr. Tjeerd Jan Koelmans. Sûnt 1-6-2015 hawwe de beide dames mr. Antje Martha Feenstra en Sjoukje Antje de Vries it notariskantoar oan de Hemmemawei op húsnûmer 1 fuortset.)

VLISSINGSE COURANT 10-8-1925

Een 16 jarige jongen te BERLIKUM is Donderdagmorgen jl. als naar gewoonte per fiets naar zijn werk gegaan. Sindsdien heeft men niets meer van hem vernomen. Men vermoedt dat hem een ongeluk is overkomen.

TE KOOP

Acht zware iepen Boomen te BERLIKUM. Schriftelijke aanbiedingen vóór 9 Maart 1940 bij G.(osse) Miedema te BERLIKUM.

MAAS- en SCHELDEBODE. 16 September 1908 pag. 3

Vliegende menschen.

Orville Wright is, naar de laatste berichten melden, thans houder der werelrecords. Aan Fort Meijer (Ver. Staten) heeft Orville Wright Woensdag twee opstijgingen gemaakt met zijn aeroplan en is de eerste maal 1 uur, 2 minuten, 30 seconden, de andere maal 57 minuten, 31 seconden in de lucht gebleven. De langste tocht vond plaats in den avond, ten aanschouwen van een menigte geestdriftige menschen. In den morgen maakte Wright met zijn aeroplan 58 circels op hoogten van 10 tot 150 voet met een snelheid tusschen 37 en 44 mijl per uur. ‘s Avonds waren er een aantal ambtenaren van de departementen van OORLOG en MARINE bij de proef tegenwoordig.

Ik fûn it opskrift (it kopke) “vliegende menschen” tige moai oanjûn. Sa’t ik ek de namme “rin allinne” in geweldich moai wurd fûn foar de earste “selsrinnende” ominibus. In omnibus sûnder hynder, men koe it harren doedestiids net begripe! (Sjoch earder yn dit e-book) Wat hjir yn dit stikje opfâlt, en apart noch oanjûn wurdt, is dat der ek al gau belangstelling wie fan de kant fan it Amearikaanske ministearje fan definsje. Krekt as mei in protte oare útfinings en ûntdekkings it gefal is, sil hjir ek wer tocht wêze: Hoe kinne wy der ek as definsje gebrûk fan meitsje. Dat wie letter ek it gefal mei bygelyks de ûtwikkeling fan tige giftige gassen, raketten, gémyske- en atoomwapens. De wrâld is der sûnt dy tiid net feiliger op wurden, en dus hjir yn BERLTSUM ek net. Yn 1955 waard de Lanlike Beskerming Befolking oprjochte en ek BERLTSUM krige in ôfdieling dy’t tahâlde yn it Griene Krúsgebou hjir aan de Hôfsleane. Geregeldwei waarden der BB oefeningen hâlden ûnder lieding fan de Berltsumer húsdokter Jacob Kwast en mei help fan de Berltsumer wyksuster dy’t boppe it Griene Krúsgebou wenne.

MUSEA

BERLTSUM hat twa lytse musea, t. w. in gerniersmuseum oan de Grúsert, wêr’t men sjen kin hoe it destiids op de túnkerijen tagie en in Rambler-AMC museum oan de Pôlle 2. Yn earstneamde museum is âld gerniersark e. d. te sjen en yn it twadde museum kin men mear as 50 AMC’s besjen, mar ek in oantal oare automerken as bgl. in Lamborghini, in Vespa Ape etc. ...... .......

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

BERLTSUMERS ÛNDER INOAR

Leendert Pieters: 

“Sybren Jitse, do hast de ôfrûne snein, ûnder de preek, oanhâldend sitten te praten mei Feico dy’t neist dy siet, dat fyn ik net hearren”. 

Sybren: 

“Dat is ûnmooglik, Leendert. Ik praat nammentlik nea yn myn sliep”.

Mem ûnder it middeis iten “

 “En Johannes ........ hawwe jimme op skoalle al de tsien geboaden hân?“

 Johannes: 

 “Nee, mem, allinne de tsien pleagen ........ “.

 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

DÛMNY ARJAN BOUWKNEGT hinget de toga “oan de wilgen”

stiet yn it Berltsumer tsjerkeblêd Tsjerkelûden fan de P.G. jiergong 26 nûmer 4 augustus 2016. Hy is sûnt okt. 1991 dûmny. Arjan is “út it jaske groeid” skriuwt hy. Om koart te gean, hy fynt it ek net mear fan dizze tiid en neffens him skept it boppedat ôfstân tusken de minsken en him. 

De Synoade fan de Herfoarme tsjerke hie him pas yn 1854 útsprutsen, op fersyk fan de studinten, dat it winsklik wie dat harren foargongers yn toga de stoel opgean soenen. De Nasjonale Gearkomst fan de Bataafske Republyk kundige op 5-8-1796 de skieding fan tsjerke en Steat ôf en der waard de bepaling by opnommen, dat geastliken net mear mei amtsklean oan op strjitte (de iepnbiere wei) ferskine mochten. 

Earder mocht lykwols it ek al net fan de Kalvinisten, dit om de Roomske prosesjes te kearen en dat trof eartiids dus ek al de dûmnys. Dit sil hjir yn BERLTSUM net oars west hawwe, mar opwei oer it (partikuliere) tsjerkepaad fan de pastorije nei de Koepeltsjerke joech dit dus hjir gjin problemen.

(Sjoch yn dit e-book wat hjiroer al earder skreaun is by it amtsgewaad, de toga, bef en bret.)

DEMOKRATYSKE WEARDEN

Yn Nederlân is lang striden foar in oantal demokratyske wearden, wêrûnder de skieding fan tsjerke en steat, de frijheid fan mieningsútering en de frijheid fan godtsjinst, yn ús lân binne manlju en froulju gelyk foar de wet en meitsje wy gjin ûnderskie nei ras, leauwen of seksuele aard. Eltsenien dy’t yn ús lân wenje wol moat dizze wearden respektearje en neilibje. Fan nimmen wurdt frege syn eigen komôf of kultuer te ferleagenjen, mar oan grûnwetlike noarmen kin net toarne wurde en tsjin yntimidaasje wurdt hurd fanwegen kommen.

Dizze wearden jilde ek foar de Berltsumers.

HUODDEN & PETTEN

“In de winkel van Sinkel (Anton Sinkel) is alles te koop. Daar kan men krijgen, mandjes met vijgen. Doosjes pommade, flesjes orgeade. HOEDEN en PETTEN en damescorsetten. Drop om te poepen en pillen om te snoepen”. It wie in doe tige bekend ferske wat hjir yn BERLTSUM noch wol troch in protte âlderen songen waarden, werinnerje ik my noch. Oant de jierren 30 fan de foarige ieu droegen de measte mannen huodden of petten, de jonges petten en de famkes fakentiden huodsjes of rûnen oars wol mei in strik op ‘e holle of oan de hier-flechten. Dit is op âlde foto’s en Berltsumer doarpsfilms noch in protte te sjen. (Wat opfâlt is dat hast alle manlju doe ek smookten.) Bettere kringen droegen huodden, de arbeiders meastal petten. Fandêr de útdrukking “Jan-met-de-pet” foar dizze beropsgroep. Minsken dy’t yn unifoarm rûnen droegen in pet en hienen in koppelriem om. Op âlde foto’s is te sjen dat bgl. de bestjoersleden fan de eardere Oranjeferiening hjir ek mei hege huodden op rûnen. No rinne guon leden fan bgl. Hynsteferienings en dragers fan in begraffenisferiening noch mei de hege hoed op. Froulju út bettere kringen droegen huodden en arbeidersfroulju hienen meastal in holledoekje om. Sneins droech dizze lêstneamde groep wol huodden en huodsjes. Yn tsjerke hâlden de froulju it huodsje op, mar de manlju dienen by it binnenkommen fan ‘e tsjerke de hoed ôf. Yn de Koepeltsjerke wienen inkelde huoddeplanken en oan de binnenkant fan de banken sieten meastal lange houten knoppen mar soms ek wol lytse izeren swartferve huoddeheaken. In protte binne no spitigernôch ferdwûn nei de lêste restauraasje. De lêste jierren rinne hast alle dames op Prinsjesdei no ek wer mei in hoed op. Dizze dei wurdt dan ek wol “huodsjesdei” neamd. Âld-kampioenswimster en letter politika fan de V.V.D. Erica Terpstra (fan Fryske ôfkomst) is hjirmei begûn. Hja wie befreone mei Sita (Sietske) Posthumus út Ljouwert, in fier sibbelid fan my en ek in âld-kampioenswimster. Hja hawwe beide destiids yn 1960 dielnommen oan de Olympyske Spullen te Rome. 

NOCHRIS CAERT THRESOOR

(sjoch it foargeande op side 1518)

Dêr skriuw ik: Of is de kaart fan 1524 in duplikaat fan in eardere kaart fan foar 1505 (de ynpoldering fan it Bilt) omdat op dizze kaart BERLTSUM hjir noch oan de eardere Middelsee leit. De kaart kin ek in kopy wêze fan in noch âldere kaart fan om 1234 hinne. Omdat neist LIDLUM hjir ek Koehoal (Couhoel) noch neamd wurdt. It eardere yn 1182 stiftte kleaster “it âlde dal” by Koehoal waard yn 1234 ferpleatst nei Lidlum by Easterbierrum, omdat it yn de see drige te ferdwinen.

DE DRESDENER ATLAS

in samling 16de ieuske plattegrûnen

Ein 1993 besocht Paul Baks yn it kader fan syn promoasjeûndersyk nei Fryske stikken út de perioade 1490 – 1515 it argyf fan de Saksyske hertogen yn it Saksyske Haadargyf te Dresden. Hy waard by dy gelegenheid troch dr. Hans Brichzin wezen op de oanwêzigens yn in oar part fan it argyf fan in 16de ieuske atlas mei 42 tekene kaarten fan 40 stêden, doarpen en forten yn de Nederlannen. Foar Fryslân is dizze atlas fan bysûndere betsjutting omdat in grut oantal plakken út dizze provinsje deryn ôfbylde is. 

De kaarten binne, sa’t it him oansjen lit, tekene troch in netbekende Itaaljaanske kartograaf, dy’t hjir yn Nederlân aktyf west hat. Foar de datearring kin tusken 1568 en 1585 oanhâlden wurde. De tekene plattegrûnen binne fan reedlik grut formaat (43 x 58 cm). It giet yn 60 prosint fan de gefallen om stêden, forten en in kleaster (LIDLUM) yn “Frisia”. It giet hjir meastenpart om “nijs”kaarten dy’t as doel hawwe ferslach te dwaan fan kriichshannelingen. De atlas befettet neist in fjouwertal deeglike kaarten fan stêden (Kuinre, Sleat, Starum en Dokkum) ek plannen fan flekken (“vlecken”), doarpen en fortifikaasjes (Dokkum, Makkum, BERLTSUM, Dronryp, Koudum/Galamadammen, Kleaster LIDLUM) wêrfan’t oant hjoed de dei gjin 16de ieusk materiaal bekend wie. 

Yn it gefal fan it doarp BERLTSUM, De Lemmer en Sleat jouwe se ek fan DE NEISTE OMKRITEN in detailearre, sij it al wat stilearre byld. Se dogge ferslach fan de skermutselingen fan de Waalske en “Duytsche” troepen fan Caspar di Robles, op ferskate kaarten ek wol Beli, of Hear fan Billy neamd, mei de “Gusij”, de Geuzen, welke striid him fan juny oant en mei novimber 1572 ôfspile hat. Fanwegen dizze histoarysk bepaalde ynhâld is it Fryske part fan de atlas frij presys tusken 1568 en 1572 te datearjen.

(Sjoch wat hjir earder oer skreaun is yn dit e-book.)

L. C. 25-5-1950

FIETSERS KONDEN STUUR NIET RECHT HOUDEN.

....... Ook O. M. v. L. D. (moat wêze D.(irk) M.(ulder) v.(an) L.(eens) D.(ijkstra)te WIER kan de borrel niet laten staan. Op 14-3- j.l. werd hij geverbaliseerd, omdat hij in staat van dronkenschap z’n rijwiel niet kon besturen. Deze recidivist werd tot een week hechtenis veroordeeld.

(Hy is letter troch de famylje ûnder kuratele steld fanwegen it drankmisbrûk.)

ALGEMEEN HANDELSBLAD 7-5-1856

BERLIKUM (Friesland) – 5 mei. Dezer dagen werd bij den Rijksontvanger alhier een nieuw biljet van fl. 10,- dat in een van fl. 100,- was veranderd, in betaling gegeven. Er is terstond aangifte geschied en het gedaan onderzoek heeft reeds tot de ontdekking gehad, dat hetzelve van Hinloopen is herwaarts gebracht.

DE WEKKER, weekblad voor onderwijs en opvoeding jrg. 8, 1851 no 6. 7-2-1851

T. Dijkstra, (moat wêze: H.(eerke), onderwijzer te BERLIKUM, prov. Friesland, heeft onlangs zijn ontslag uit zijne betrekking gevraagd, na eene 50 jarige schooldienst. Dat ontslag kan hem niet anders dan zeer eervol worden gegeven; want hij heeft meer dan alledaagsche verdiensten. Weinige onderwijzers hadden zoo vele liefde voor de schooldienst. God geve, dat hij nog jaren lang eene zoete rust smake!

DE WEKKER, weekblad voor onderwijs en opvoeding jrg. 22, 1865 no 13. 31-3-1865

BERLIKUM 5 maart. - Was het onlangs feest te Dronrijp, in ons dorp in dezelfde gemeente Menaldumadeel gelegen, zijn de ingezetenen allen in diepen rouw gedompeld door het plotselinge overlijden van den hoofdonderwijzer van Reenen, oud 38 jaar, een der bekwaamste en verdienstelijkste hoofdonderwijzers uit de provincie Friesland. Hij ging hedenmiddag ter kerke, om als voorlezer en organist dienst te doen, werd ongesteld, ging naar huis, en toen de schare huiswaarts keerde, was de voortreffelijke onderwijzer, de algemeen beminde, waardige en werkzame man, niet meer. Hij laat eene weduwe en 6 kinderen in hulpeloozen toestand achter.

NIEUWSBLAD van het NOORDEN 19-11-1982.

Fries - Groninger geslacht Poppema in familieboek.

Het Fries - Groninger geslacht Poppema is al heel oud en gaat terug tot zeker 1500. Het famyljewapen van het geslacht Poppema of Popma is afkomstig van Terschelling waar ene Sjoerd Popma de stins op Oosterend bewoonde. Met Jarich Popma eindigde in 1502 de heerschappij der Popma’s over Terschelling, nadat de Popma’s meer dan twee eeuwen als zodanig dit eiland hadden bestuurd. Sjoerd, Heer van Gryn (it Griend) en der Schellingh en de eerst bekende generatie Poppema’s uit omstreeks 1650 genoteerd uit de kerkboeken van Aduard. Zo heeft een zekere Jarich Popma van der Schellingh het ambt van Schout bekleed tegen 30 gulden per jaar en 5/6de deel van de opbrengst van het eiland, daarbij inbegrepen vijf Grindse kazen. Met Jarich Popma eindigde in 1502 de heerschappij der Popma’s over Terschelling. De naam Popma of Poppema duikt ook op in de strijd tussen de Schieringers en Vetkopers rondom de stins Hemmema. De stins werd omstreeks 1496 bestuurd door Doeke van Hemmema, getrouwd met Bauck van Popma. 

Dit stiet yn it famyljeboek Poppema, dat moarn, sneon 20 novimber, útjown wurdt op in reuny fan famyljeleden Poppema – der komme seker 250 Poppema’s en oantrouden – yn hotel-restaurant in ‘t Holt te Zuidhorn. It troud pear F. R. Groeneveld - Poppema út Noordhorn (Lange-straat 21) hat acht jier wurke oan dit sibbeboek. Dêryn komme ek de froulike Poppema’s oan bod mei it neamen fan harren man en harren bern, dat der in protte oare sibben by belutsen binne. Dr. T. J. Poppema, dy’t direkteur wie fan de kristlike H. B. S. te Grins is yn in ynlieding hiel djip yn de histoarje dûkt om as it ware in brêge te slaan tusken it sibbewapen (út 1330) fan Sjoerd Popma, Hear fan (it) Gryn en Skylge en de earst bekende generaasje Poppema’s fan om 1650 hinne, notearre út de tsjerkeboeken fan Aduard. Mear as twa ieuwen hawwe de Popma’s Skylge bestjoerd. It pear Groeneveld - Poppema socht it skaai Poppema út fanôf om 1650 hinne. Fan de âldst bekende stamheit Jacob Tonijs is allinne syn troudatum te finen yn it Ryksargyf te Grins en dêrmei wurdt meiien de nammejouwer fan de Poppema’s bekend, nl. Aeltien Harmens Popma. Hja troude op 30 oktober 1667 te Aduard mei Jacob Tonijs, dy’t fan Oldehove ôfkomstich wie. En wêrt ek harren bern berne binne ensafuorthinne etc. ...... ......