Trần Xuân An - Thơ sử về Quảng Trị, chùm 4 (2 bài)

Thơ sử về Quảng Trị

bài 13 & bài 14

bài 13

Trần Xuân An

KHÓA BẢO NGUYỄN HỮU ĐỒNG (1860-1920)

theo ra Tân Sở cần vương

Ông cam chọn lại quê hương, đất này

kiệu vua triền đông, dốc tây

nỗi niềm kẻ ở đêm ngày ngóng trông

quan Tường, Côn Đảo, cứng lòng

đày Pa-pơ-ét, đày không ngày về (1)

quan Thuyết, sơn phòng Hương Khê

lại băng trăm núi ngàn khe sang Tàu!

vua Hàm Nghi, gửi rừng sâu

Quảng Bình hoang rậm, biết đâu mà tìm!

chí Cần vương đành lặng im

nón tơi cày cuốc với sim mua buồn

luyện gươm cho bút khỏi suông

nhưng trường thi Huế cũng tuồng Đầm Tây!

làm dân, thuế cướp trắng tay

cùng dân vùng dậy bao vây tỉnh đường

ba năm tù sáng mười phương

vua Duy Tân cũng dầm sương thăm thầm

súng gươm quật khởi chôn hầm

lộ cơ mưu, non với tầm thời cơ! (2)

chín năm tù, tóc trắng phơ

lại về dạy học, lặng chờ một mai

tuổi già ngắn, vận suy dài

huyệt sâu chôn lấp tâm tài ngàn năm

Cam Thành khuya một đêm rằm

tấc lòng còn đỏ hương trầm tỏa thiêng

và sân trường bóng cây nghiêng

nâng bao ngực áo khung viền tên Ông (3).

TXA.

00:30 – 02:23, 22-11 HB10

(1) Papeete thuộc quần đảo Tahiti, giữa Thái Bình Dương, gần Trung Nam châu Mỹ, nơi Nguyễn Văn Tường bị lưu đày biệt xứ và vô thời hạn, sau khi đã bị đày ra Côn Đảo. Ông mất vào ngày 30-7-1886 tại đó. Di thể được Tôn Thất Đính đưa về quê nhà.

(2) Cuộc khởi nghĩa Duy Tân 1916. Nhờ Khóa Bảo Nguyễn Hữu Đồng, nên Trần Cao Vân, Thái Phiên và các đồng chí của các ông mới biết tâm và ý của vua Duy Tân. Nhưng cuộc quật khởi bất thành vì lộ cơ mưu, và cũng do lực lượng còn non yếu, trong khi thời cơ đã xuất hiện (chiến tranh thế giới lần thứ 1, 1914-1918).

(3) Trường PTCS. Khóa Bảo, tại Cam Lộ.

Cố TBT. Lê Duẩn, 1927 (1907-1986) 

Nguồn ảnh: TTO.

Bài 14

Trần Xuân An

THĂM NHÀ LƯU NIỆM

CỐ TỔNG BÍ THƯ LÊ DUẨN (1907-1986)

chiều đưa về với Bích La

bóng tre chỉ lối tìm qua bên này

Hậu Kiên, thời mở cõi đây (1)

bốn trăm năm, vút đỉnh mây sáng bừng

đề đốc uất buồn kiếm cung

trần lưng thợ mộc, cao nung lá nguồn

sinh Người, thông sáng lạ thường

đành làm thư kí bên đường sắt Tây! (2) (*)

ngậm hờn nước mất, đắng cay

lao vào cách mạng. Tù đày, xiềng gông

ngấm đau khổ nhục, bền lòng

thắng Tây. Mỹ xé núi sông. Sao đành!

tắt chiến tranh bằng chiến tranh

xua đói nghèo, tóc trắng nhanh, vẫn nghèo

Tàu kia mặt nạ rơi vèo! (3)

suối sông bờ cõi: trong veo – đục mờ!

ba năm chạm trán hư vô (4)

Người nghe đất biển Liên Xô rạn dần

con đường cứu nước trọn phần

dở dang, rẽ lối cứu dân, vắng Người!

trưa Nhà Lưu niệm nắng tươi

chiều về hoa lá vẫn ngời hoàng hôn

dấu chân thơ dại mãi còn

và còn muôn thuở nước non giọng Người.

TXA.

19: – 21:40, 21-11 HB10

(*) 12-12- HB10: TXA. đã chỉnh sửa khổ thơ thứ hai.

14-12 HB10: bổ sung chú thích (dẫn nguồn tài liệu tham khảo).

(1) Ông được sinh ra tại nguyên quán: Bích La Đông, Triệu Đông, Triệu Phong, Quảng Trị, nhưng thời tuổi nhỏ, sống tại làng Hậu Kiên, gần đó. Hiện nay, Nhà Lưu niệm được xây dựng tại Hậu Kiên.

(2) Xem: Lê Bá Tạo, “Gia đình đồng chí Lê Duẩn những năm 1946-1953 ở Bích La Đông”, đăng trong tạp chí Cửa Việt, số 151 (bộ mới), tháng 4-2007, tr. 83-85; cũng đã đăng trên báo Quảng Trị và tập san Tình Quê của Hội Đồng hương Quảng Trị tại Đà Nẵng. Cố tổng bí thư Lê Duẩn có thời làm thư kí kho vật tư tại ga xe lửa Đà Nẵng, Hà Nội, dưới thời Pháp xâm lược, thống trị, cũng như chủ tịch Tôn Đức Thắng đã có thời là lính thợ của thực dân Pháp (tôi viết câu thơ này trong tinh thần hòa giải, hòa hợp dân tộc). Tuy nhiên, ông sớm tham gia cách mạng (1930), trải qua hai lần tù tại Côn Đảo, 1931-1936 và 1940-1945…

(3) Xem: Bộ Ngoại giao Nước CHXHCN. Việt Nam, “Sự thật về quan hệ Việt Nam – Trung Quốc 30 năm qua”, Nxb. Sự Thật, 10-1979.

(4) Ông bắt đầu ngã bệnh vào năm 1982.

Xem tư liệu: Lê Bá Tạo, “Gia đình đồng chí Lê Duẩn những năm 1946-1953 ở Bích La Đông”:

Hình bìa đặc san Tình Quê

2 trang 56-57

2 trang 58-59

Côn Đảo

Vị trí Tahiti

Papeete - Tahiti

<<<<<<<<<  >>>>>>>>>:

Trần Xuân An -- CHÙM THƠ SỬ VỀ QUẢNG TRỊ, 07 bài 

(chùm thứ 1) -- bài 1 - bài 7

Trần Xuân An -- Những tồn nghi trong loạt thơ sử mới viết

(luận giải)

Trần Xuân An -- Viết tiếp thơ sử về Quảng Trị, 3 bài

(chùm thứ 2) -- bài 8 - bài 10 

Trần Xuân An -- Thơ sử về Quảng Trị, 2 bài

(chùm thứ 3) -- bài 11 - bài 12

Trần Xuân An -- Thơ sử về Quảng Trị, 2 bài

(chùm thứ 4) -- bài 13 - bài 14

Hai bài thơ sử được viết đã lâu - 1977 & 1997