Слова пра земляка Мікалая Андрэевіча Вінара

Многія жыхары Любчы добра ведалі Мікалая Андрэевіча. Ён унёс значны ўклад у вывучэнне і прапаганду роднага краю.

      Нястомны краязнаўца, ён усё сваё жыццё прысвяціў вывучэнню гісторыі роднага краю. Свае веды і багаты вопыт Мікалай Андрэевіч аддаваў вучням, калегам, аднавяскоўцам.                                                                                                    

       І вось у 1964 годзе ён адкрывае гісторыка-краязнаўчы музей, які спачатку размяшчаецца на адным з паверхаў старажытнага Любчанскага замка. Пазней музей быў перанесены ў новы школьны будынак.

      Таксама Мікалаем Вінарам быў створаны школьны музей у вёсцы Вялікія Вераб’евічы.

      У гэтым годзе дзеці Мікалая Андрэевіча Вінара па шчырай просьбе бібліятэкараў перадалі цікавы дакументальны матэрыял аб сваім бацьку. Гэта фотаздымкі, копіі дакументаў, публікацыі розных гадоў.

      Сабраны матэрыял было вырашана аб’яднаць і дапоўніць бібліяграфічнымі звесткамі. Такім чынам, атрымаўся персаальны бібліяграфічны даведнік аб знакамітым земляку “Улюбёны ў Прынёманскі край”.                                    

Краязнаўца Любчанскага краю 

Мікалай Вінар нарадзіўся 19 красавіка.1912 года (па старым стылю) ў г. Роўна. Пасля смерці маці, калі яму не было яшчэ і 9 гадоў,  пачынаецца жыццё сіраты ў вёсцы: голад, холад, розная праца для таго, каб пракарміцца. Жыць Мікалая ўзяла да сябе яго родная цётка. Мікалай рос здольным хлопчыкам, разумным. Мясцовая ўлада, бачачы здольнасці хлопчыка, за свае грошы накіроўвае яго ў 1924 годзе ў пачатковую школу в.Стараельня, а ў 1928 годзе, здаўшы ўступныя экзамены, быў прыняты ў 4 клас Наваградскай беларускай гімназіі, якая дала сваім навучэнцам і добрую базавую падрыхтоўку для далейшай вучобы і работы, і выхавала ў іх улюблённасць у Беларусь, яе гісторыю і культуру. У час вучобы ў гімназіі ён займаецца камсамольскай дзейнасцю, за што не раз сядзеў у польскай турме. 

Закончыўшы гімназію, М.Вінар пайшоў на свой хлеб і доўгі час працаваў ва Уселюбе на розных спецыяльнасцях у будаўніцтве дарог. У 1939г. ажаніўся з Аляксандрай Іосіфаўнай Скрабец, з якой быў знаёмы яшчэ з часу вучобы ў гімназіі, і пераехаў на жыхарства ў мястэчка Любча.

З прыходам савецкай улады пачалася  для Мікалая Андрэевіча настаўніцкая праца, якой ён прысвяціў усё сваё далейшае жыццё. Напачатку яго накіравалі настаўнікам у в.Зяневічы. А ў іх дабротным доме прыкватэраваўся першы сакратар Любчанскага райкама кампартыі Румянцаў. У тыя першыя месяцы новай улады давялося М.Вінару зведаць і горыч раставання з сям’ёю. Па недарэчным абвінавачванні ў сімпатыі да былых польскіх уладаў была арыштавана жонка са сваёй маці і, як многія тагачасныя “заходнікі”, вывезена таварным цягніком у ссылку ў Казахстан. Робячы захады па вяртанні сям’і, М.Вінар пры падтрымцы Румянцава напісаў некалькі лістоў у розныя партыйныя і савецкія інстанцыі (напэўна, адзінае, на што можна было яшчэ спадзявацца), паказваючы абсурднасць абвінавачвання. Быў ліст і ў Маскву на імя В.Молатава. У дадзеным выпадку гэта падзейнічала: Аляксандра Вінар больш чым праз год атрымала дазвол вярнуцца на радзіму.

Хутка пачалася вайна, у час якой сям’я Вінараў працягвала жыць у Любчы.

У пасляваенны час Мікалай Андрэевіч, скончыўшы настаўніцкія курсы ў г.Баранавічы, працягваў працаваць у Зяневічах настаўнікам і дырэктарам школы. З сярэдзіны 1950-х гадоў і да самой смерці ў 1977г. месцам яго працы як настаўніка гісторыі і сталі сярэднія школы ў гарадскім пасёлку Любча і вёсцы Вялікія Вераб’евічы.

Заснавальнік музеяў

З перыядам працы настаўнікам гісторыі звязана актыўная краязнаўчая праца М.Вінара і яго дзейнасць па стварэнні школьных музеяў. Адкрыццю музея папярэднічала вялікая падрыхтоўчая работа. Мікалай Андрэевіч вёў перапіску з літоўскай Акадэміяй навук, Мінскім абласным архівам, многімі школьнымі музеямі Беларусі, Украіны, Польшчы. Збіраючы для іх прадметы этнаграфіі, фатаграфіі і дакументы мінулых часоў, ён аб’ездзіў і абышоў   шматлікія навакольныя вёскі, працаваў ў бібліятэках і архівах Гродна, Мінска, Ленінграда, Вільнюса, Львова, Варшавы. У час наведання Польскай Народнай Рэспублікі М. А. Вінар знаёміцца з супрацоўнікамі польскіх музеяў, прывозіць каштоўныя экспанаты, што датычаць гісторыі мінулага Любчы.

            Ідэяй настаўніка аб стварэнні музея спачатку захапіліся вучні мясцовай шко­лы, потым да іх далучыліся многія жыхары пасёлка, навакольных вёсак, асабліва былыя падпольшчыкі, члены Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі, удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны.

У музеі ў Любчы дэманструюцца прылады працы з каменю: сякеры, малаткі, скрэблы эпохі неаліту, знойдзеныя мясцовымі жыхарамі і прафесарам Галубовічам, які праводзіў каля Любчы, на правым беразе Нёмана, археалагічныя раскопкі.

Адкрыццём Любчанскага школьнага музея лічыцца 1964 год. Спачатку размяшчаўся ён на адным з паверхаў старажытнага Любчанскага замака, а пазней быў перанесены ў новы школьны будынак. На 1970-я гады гэты музей па колькасці і разнастайнасці экспанатаў лічыўся адным з найбуйнейшых школьных музеяў Гродзеншчыны. Тут захоўваліся матэрыялы археалагічных раскопак, дакументы, звязанныя з дзейнасцю Любчанскай друкарні XVII ст., з паўстаннямі і рэвалюцыямі, з дзейнасцю партызанскіх фарміраванняў і г.д. На мяжы 1970-х гадоў, працуючы ў Вераб’евіцкай сярэдняй школе М.Вінар актыўна ўключыўся ў стварэнне музея і ў гэтай школе. Безумоўна, стварэнне паўнавартаснай экспазіцыі патрабуе шмат часу і вялікіх намаганняў. Былі побач з Мікалаем Андрэевічам калегі і прыхільнікі, якія дапамагалі ў зборы экспанатаў, іх уліку і афармленні, разам стваралі экспазіцыю.

 Краязнаўчыя пошукі М.Вінара знайшлі сваё ўвасабленне і ў шматлікіх публікацыях, якія штогод, пачынаючы з канца 50-х, з’яўляліся на старонках раённай газеты “Новае жыццё”. Ім была падрыхтавана і манаграфія па гісторыі Любчы, якая ў выпадку яе публікацыі стала б на той час найбольш поўным даследаваннем гісторыя гэтага старажытнага мястэчка. Частка яе (як лічылі: “найбольш праверанная” - ХХст.) была надрукавана ў раённай газеце за 1977 год пад назвай “Любча: старонкі гісторыі”.

У Любчы і Вераб’евічах працягваюць сваю дзейнасць заснаваныя Мікалаем Андрэевічам школьныя музеі.

Бацькоўскія карані

 Бацька Мікалая Андрэевіча Андрэй Рыгоравіч Вінар нарадзіўся ў в. Папружнае Кіеўскай вобласці. Маці, Ніна Ільінічна Прэсняк, нарадзілася ў в. Заполле-Ятранскае Карэлічскага раёна.

Пазнаёміліся яны ў г. Роўна, дзе абвянчаліся. У г. Роўна А.Р.Вінар працаваў у зямельнай управе пасля заканчэння гімназіі.(У іх было двое дзяцей, сястра памерла). 1915 годзе, у час Першай сусветнай вайны, яго прызываюць у царскую армію радавым,  а потым ён становіцца фельдфебелем. Пасля вучобы ў афіцэрскай школе  яму было прысвоена званне прапаршчыка і яго накіравалі  ў  дзеючую  армію генерала Бррусілава. У час  наступлення ў 1916 годзе камандуючы ўзводам  ён загінуў ад 16 штыкавых ран. Дзе пахаваны бацька Мікалая Андрэевіча - не вядома, але дзеці вядуць пошукавую работу на Украіне і спадзяюцца наведаць магілку дзеда.

Яго маці, Ніна Ільінічна, пасля смерці  мужа пераязджае жыць у Беларусь у в.Заполле-Ятранскае, дзе памірае ад тыфу ў 1919-1920 годзе.

Верная саратніца

 Мікалай Андрэевіч Вінар і яго жонка Аляксандра Іосіфаўна, дзявочае прозвішча Скрабец, пражылі разам 38 гадоў, адносіліся адзін да аднаго з любоўю і павагай. У цяжкія гады акупацыі польскімі і фашысцкімі войскамі Аляксандра Іосіфаўна заўсёды была побач з мужам, падтрымлівала яго і дапамагала.  Цяжкі выпрабаванні выпалі на яе лёс у час выгнання з радзімы, калі яна жыла ў Казахстане.

Але вера і любоў да мужа яе ніколі не пакідалі. Дзякуючы намаганням Мікалая Вінара праз год яна вярнулася на радзіму. У пасляваенныя часы Аляксандра Іосіфаўна, якая раздзяляла погляды свайго мужа, была сапраўдным сябрам і саратніца Мікалая Андрэевіча. Акрамя сваей прафесійнай дзейнасці яны з цеплынёй і любоўю займаліся выхаваннем сваіх дзяцей: Алы, Тамары і Валеры, якія з медалямі закончылі Любчанскую сярэднюю школу. Пасля смерці мужа яна засталася жыць у іхнім доме ў Любчы, захоўваючы яго граматы, прызы за ўдзел і перамогу ў розных конкурсах і віктарынах, дакументы, фатаграфіі… Частку гэтых матэрыялаў перадала ў Навагрудскі гісторыка-краязнаўчы музей. А астатнія, пасля яе смерці, захоўваюць іх  дзеці.

Дзеці і ўнукі

 Ала Мікалаеўна, старэйшая дачка Мікалая Вінара, закончыла Біялагічны факультэт беларускага дзяржаўнага універсітэта, усе свае жыццё працавала ў сістэме аховы здароўя, болей 15 гадоў узначальвала лабараторыю Рэспубліканскага цэнтра гігіены. У яе нарадзіліся двое сыноў Алег і Сяргей, якія атрымалі вышэйшую адукацыю і працуюць у народнай гаспадарцы.

Тамара Мікалаеўна, другая дачка,  закончыла Мінскі Дзяржаўны медыцынскі інстытут, з вялікім поспехам абараніла кандыдацкую дысертацыю, свае веды і вопыт прымяняе ў лячэнні людзей у Рэспубліканскім навукова-практычным цэнтры анкалогіі і медыцынскай радыялогіі імя М.М.Аляксандрава. Акрамя гэтага, прадаўжаючы традыцыі бацькі, прымае ўдзел у аднаўленні Любчанскага замка, з’яўляючыся членам апякунскага савета. Выгадавала і выхавала траіх дзяцей: Дзмітрыя, Яўгенію і Аляксея.

Валерый Мікалаевіч, сын Мікалая Вінара, закончыў Беларускі палітэхнічны інстытут, служыў у Узброенных сілах Савецкай Арміі на граніцы з Кітаем, актыўна працаваў у радыётэхнічнай галіне народнай гаспадаркі, у цяперашні час займаецца знешне-эканамічнай дзейнасцю. У яго сын Мікалай, якога назвалі у гонар дзядулі, ён працуе інжынерам-электронікам.

У цяперашні час падрастае 8 праўнукаў Мікалая Андрэевіча і Аляксандры Іосіфаўны. Унукі і праўнукі растуць цікавымі, захапляючымі дзецьмі, з цяплынёй і павагай адносяцца да сваіх бацькоў, дзядоў і прадзедаў.

                                         Борыс Таццяна Аляксандраўна

                                               настаўнік гісторыі

ДУА “Любчанская сярэдняя школа”