Дадатак 5

Кремяницкое народное училище было открыто по ходатайству крестьян Лебедевской, Авдеевичской, Задворьевской, Кремяницкой, Ляховичской сельских обществ.

ИЗ ПРИГОВОРА СОБРАНИЯ КРЕСТЬЯН ЛЕБЕДЕВСКОЙ, АВДЕЕВИЧСКОЙ, ЗАДВОРЬЕВСКОЙ, КРЕМЯНИЦКОЙ, ЛЯХОВИЧСКОЙ СЕЛЬСКИХ ОБЩЕСТВ

Мы, нижеподписавшиеся крестьяне, домохозяева Лебедевского, Авдеевичского, Задворского, Кремяницкого и Ляховичского сельских обществ, собравшись сего числа на сельский соединенный сход, от 162 домохозяев, в числе 160 наличных человек, имеющих право голоса на сходе, имели суждение о необходимости открыть в нашем районе народное училище, так как существующее в нашей волости Подболотское народное училище переполнено учащимися, и кроме того, отстоит от нас на довольно значительном расстоянии: от 4 до 10 вёрст. Народные же училища соседних волостей удалены от нас на значительном расстоянии и, по неудобству путей сообщения, особенно в весеннее и осеннее время, не могут быть посещаемы нашими детьми.

В виду приведенных данных, посоветовавшись между собой, единогласно приговорили: ходатайствовать перед надлежащим начальством о разрешении нам открыть училище отдельно от Подболотского в селе Кремяница для деревень: Лебеди, Мартиновичи, Кондаки, Чирчицы, Вейшицы, Авдеевичи, Сухиничи, Савичи, Задворье, Кремяницы и Ляховичи, в которых числится душ мужского пола 1331 и женского 1266, а детей школьного возраста 296, наименовав его Кремяницким народным училищем, причем, в виду нашей бедности, происходящей от ограниченности наших наделов, скудности почвы и отсутствия у нас заработков, просить надлежащее начальство:

1)   Об оказании нам единовременного от казны пособия на постройку здания, проектируемого к открытию училища на 100 учащихся и холодных при нем построек... в размере 500 руб. и, на основании Высочайшего повеления 12 мая 1897 года и в виду изъясненной выше бедности нашей, об отпуске бесплатно потребного количества лесных материалов.

Об ежегодном ассигновании от казны: на жалованье учителю 226 руб., законоучителю 25 руб., на книги и учебные пособия 25 руб., а всего 276 руб.

просить наше волостное Правление составить необходимые по сему предмету документы, а именно: смету лесного материала на постройку зданий училища без включения стоимости лесных материалов, план здания училища и сведения по ведомостям лит. А. и Б. и таковые с копий настоящего приговора в двух экземплярах представить Госп. Мировому Посреднику I уч. Волковысского уезда для надлежащего засвидетельствования удостоверения нашей бедности и для надлежащего направления. Мы же, со своей стороны, ходатайствуя об освобождении нас от участия в содержании Подболотского народного училища, и если ходатайство это будет уважено, принимаем на себя следующие обязательства: а) отвести в постоянное пользование вновь открываемого училища одну третью часть десятины земли, б) получить через уполномоченных волостного старшину Владимира Бусловича и Ляховичского старосту Антона Мурашку имеющийся быть отпущенным казною лесной материал на постройку здания для училища и холодных построек, вывезти и доставить таковой общими силами к месту постройки и построить самое здание с холодными при нем постройками,

в) выдавать учителю по два гарнца ржи, по одному гарнцу картофеля,

г) доставлять училищу отопление, освещение, нанимать прислугу, ремонтировать училище и классную мебель по мере надобности и страховать училищные постройки. Составленный о вышеизложенном настоящий приговор утверждаем своими подписями.

Что настоящая копия с подлинным приговором, записанным под №187 верна, в том Самаровичское волостное правление Волковысского уезда удостоверяем 1900 года июня 3 дня.

Волостной старшина Вл. Буслович.

[Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі у г. Гродна. Ф. 38. Воп. 1. Спр. 51. Л. 3–4.]

Настаўнікі-пераемнікі (Дадатак 14)

Настаўнік у люстэрку эпохі

У жыцці кожнага чалавека заўсёды з’яўляецца чалавек, сустрэча з якім становіцца лёсавызначальнай. Для мяне такім чалавекам была мая першая настаўніца Мазец Яніна Фадзееўна. Яшчэ вучаніцай назірала я за працай настаўнікаў Луцыі Феліксаўны Дычка і Ірыны Канстанцінаўны Сталпец, якія выкладалі ў школе нямецкую мову. Таму невыпадковым стаў мой прафесійны выбар. Сёння – я настаўніца нямецкай мовы дзяржаўнай установы адукацыі “Князеўская сярэдняя школа”.

Яніна Фадзееўна жыла ў вёсцы Станелевічы і доўгі час працавала ў Задвор’енскай пачатковай школе Крамяніцкага сельскага Савета Зэльвенскага раёна. Будынак маёй школы захаваўся па сённяшні дзень. (Дадатак 1)

Я кожны дзень захаплялася дабрынёй першай настаўніцы, цярплівымі і ўважлівымі адносінамі да вучняў, колькасцю ведаў. Яніна Фадзееўна была для мяне эталонам прыгажосці, жаноцкасці і сапраўднай настаўніцы. (Дадатак 2) Пазней я высветліла, што так меркавалі многія яе вучні, мае аднакласнікі. (Дадатак 3)

У маіх бацькоў было трое дзяцей, я была самай малодшай. У чацвёртым класе (нямецкую мову вывучалі з пятага класа) мне захацелася вывучыць нямецкі алфавіт, які ўжо ведалі мае старэйшыя брат і сястра. Пры наведванні сям’і настаўнікамі Крамяніцкай сярэдняй школы адбылася размова бацькоў аб маім “хобі”. Сярод іх была і настаўніца нямецкай мовы Сталпец Ірына Канстанцінаўна, якая падбадзёрыла мяне і паабяцала, што навучанне нямецкай мове будзе вельмі захапляльным.

У Крамяніцкай сярэдняй школе (Дадатак 4, 5) мяне чакала сустрэча з трыма настаўнікамі нямецкай мовы Саванец Валянцінай Уладзіміраўнай, Сталпец Ірынай Канстанцінаўнай (Дадатак 6) і Дычка Луцыяй Феліксаўнай. Валянціна Уладзіміраўна працавала з нашым класам адзін год, потым настаўніцкая сям’я пераехала.  Ірына Канстанцінаўна выкладала нямецкую мову ў Крамяніцкай сярэдняй школе на працягу ўсёй педагагічнай дзейнасці, у нашым класе – каля трох гадоў. Мне Ірына Канстанцінаўна запомнілася патрабавальнай, але справядлівай настаўніцай. Гэта значна пазней (у 1999 г. мяне прызначылі намеснікам дырэктара па вучэбнай рабоце гэтай школы) я даведалася, што вопытная настаўніца не баялася прымяняць новыя інавацыйныя падыходы ў працы, адаптуючы пад сябе і  выпрацоўваючы ўласны почырк. Ірына Канстанцінаўна працавала настаўніцай нямецкай мовы, намеснікам дырэктара па вучэбнай рабоце (непрацяглы час), не адзін год кіравала раённым метадычным аб’яднаннем настаўнікаў замежнай мовы, ахвотна дзялілася сваімі напрацоўкамі з малодшымі калегамі па працы, праводзіла адкрытыя ўрокі і пазаўрочныя мерапрыемствы з запрашэннем “высокіх” гасцей, мела ўзнагароды розных узроўняў. Яе вопыт працы быў абагульнены, прысвоены званні “Старшы настаўнік” (26.06.1986 г.),“Настаўнік-метадыст” (16.07.1991 г.) (Дадатак 7). 

Луцыя Феліксаўна Дычка прыйшла ў Крамяніцкую сярэднюю школу маладой настаўніцай. Вясёласць, актыўнасць, крэатыўнасць настаўніцы запаліла непадкупны інтарэс да прадмета. Луцыя Феліксаўна неаднойчы запрашала мяне быць у яе “ролі”. Каля дошкі я была “на сёмым небе ад радасці”. Будучы вучаніцай старэйшых класаў, я паступіла ў лінгвістычную школу пры Мінскім дзяржаўным педагагічным інстытуце замежных моў. Спачатку разам з Луцыяй Феліксаўнай выконвалі заданні, потым самастойна з дапамогай настаўніцы, далей зборы пры інстытуце… У мяне – выпускніцы сярэдняй школы, якая мела залаты медаль па выніках навучання, – нават думкі іншай не ўзнікала, апрача як стаць настаўніцай замежнай мовы.

Жыццёвы лёс прывёў у Князеўскую сярэднюю школу, дзе на працягу 13 гадоў мы з Луцыяй Феліксаўнай працавалі разам. Неаднойчы задавалася пытаннем, у чым сакрэт настаўніцкай прывабнасці, як зацікавіць вучняў сваім прадметам, як даць глыбокія веды навучэнцам… Паспрабуем знайсці адказ на гэтыя і іншыя пытанні, заглянём у люстэрка эпохі і ўбачым у ім жанчыну-настаўніцу.

Луцыя Дычка (Свістун) нарадзілася 25.02.1956 годзе ў вёсцы Ляхавічы Зэльвенскага раёна Гродзенскай вобласці ў мнагадзетнай сялянскай сям’і. Луцыя Феліксаўна – выпускніца Крамяніцкай сярэдняй школы. У 1977 годзе закончыла Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў.  На працягу двух гадоў працавала настаўніцай нямецкай мовы ў Крамяніцкай сярэдняй школе. З 1983 па 2018 год працавала настаўніцай нямецкай і французскай моў Князеўскай сярэдняй школы, сельскай гімназіі, гімназіі.

  Чым далей час адносіць нас ад незабыўных і бесклапотных імгненняў, тым усё часцей і часцей хочацца азірнуцца, спыніцца, каб яшчэ разок апынуцца ў той “казачнай краіне” пад назваю “Школа”. (Дадатак 8)

Настаўнік… Заўсёды з гэтым у мяне ўзнікаюць самыя высокія, самыя шчырыя, самыя добрыя асацыяцыі. У маім жыцці не было дрэнных настаўнікаў, за што я вельмі ўдзячна лёсу. Не ведаю, ці гэта я так выхавана, ці іначай быць не можа, што настаўнік абавязкова павінен пакінуць след у лёсе кожнага свайго вучня. Сёння, праз многа гадоў, на многае глядзіш інакш, праз прызму часу асэнсоўваеш ролю школы, настаўнікаў у сваім жыцці. Я ўдзячна сваім настаўнікам за тое, што яны навучылі мяне бачыць у людзях дабро. А добры пачатак абавязкова прысутнічае ў кожным чалавеку.

Вядучую ролю ў станаўленні маладога настаўніка адыграла родная сястра, настаўніца Соф’я Феліксаўна Каленка, якая, на вялікі жаль, пайшла з жыцця маладой, поўнай сіл і энэргіі. (Дадатак 9)

Луцыя Феліксаўна Дычка, настаўніца вышэйшай катэгорыі, неаднаразова ўзнагароджвалася за добрасумленную працу, дасягнутыя вынікі граматамі розных узроўняў. Найвышэйшая ўзнагарода – Ганаровая грамата Міністэрства адукацыі Беларускай ССР. Шмат гадоў з’яўлялася кіраўніком раённага метадычнага аб’яднання настаўнікаў нямецкай і французскай моў, кіраўніком творчай групы настаўнікаў. (Дадатак 10)     

За час працы ў школе ў якасці загадчыка кабінета замежнай мовы сабраны  багаты матэрыял, які шырока выкарыстоўваецца ў вучэбна -выхаваўчым працэсе па прадмеце “Замежная мова”.

У Луцыі Феліксаўны Дычка склалася свая сістэма арганізацыі вучэбна-выхаваўчага працэсу. Луцыя Феліксаўна ў сваёй працы абапіралася на тэхналогію камунікатыўнага навучання, выкарыстоўвала элементы праектнай, гульнявой тэхналогій, тэхналогіі крытычнага мышлення, супрацоўніцтва.

Луцыя Феліксаўна, як творчы чалавек, праводзіла розныя тыпы ўрокаў: урок - інтэрв’ю, урок - канферэнцыя, урок - дыскусія з элементамі дыялога, палілога, урок - вандроўка, урок - віктарына і іншыя. (Дадатак  11)

Падрыхтаваны план-канспект да ўрока і праведзены ўрок маглі значна адрознівацца. Настаўніца магла знайсці выйсце з любой сітуацыі, якая ўзнікала на ўроку.

Раскрыць магчымасці вучняў, даць ім магчымасць працаваць з найбольшай аддачай–галоўная накіраванасць працы настаўніцы. Вучні Луцыі Феліксаўны з’яўляліся пастаяннымі ўдзельнікамі і пераможцамі раённай і абласной алімпіяд, навукова-практычных канферэнцый па нямецкай мове, раённых і абласных конкурсаў чытальнікаў польскай мовы. (Дадатак  12)

На думку Луцыі Феліксаўны, складальнікамі поспеху ў навучанні дзяцей замежнай мове з’яўляюцца настаўнік (яго метадычны патэнцыял), вучэбна-метадычны комплекс, аснашчанасць вучэбнага кабінета, зацікаўленасць вучняў і паразуменне з бацькамі.

Луцыю Феліксаўну любілі вучні, паважалі бацькі, цаніла кіраўніцтва школы, яе добра ведаюць у раёне і за яго межамі.

“Наша справа накіравана ў будучыню”, 21.10.1997 г.

       “Поспехі і набыткі, праблемы, вынікі развіцця нашай беларускай школы за апошнія 9-10 гадоў, асабліва за той час, калі наша краіна набыла незалежнасць, сталі аб’ектам абмеркавання дэлегатамі І з’езда настаўнікаў, якія сабраліся на форум з розных рэгіёнаў нашай Беларусі”. Дэлегатам І з’езда настаўнікаў Беларусі была настаўніца Князеўскай СШ Дычка Луцыя Феліксаўна.

 “Да Дня настаўніка”, 03.10.1998 г.

“Міністр адукацыі РБ Васіль Стражаў у сваім віншаванні з нагоды Дня настаўніка выказаў асаблівую ўдзячнасць за шчырую і добрасумленную працу групе педагогаў рэспублікі, якім загадам Міністэрства адукацыі аб’яўлена падзяка, у тым ліку – Луцыі Феліксаўне Дычка, настаўніцы нямецкай мовы Князеўскай сярэдняй школы  нашага раёна.

“Добра дома і ў Парыжы”, 07.03.2000 г.

“Групе настаўнікаў нямецкай мовы, у складзе якой пашчасціла быць і мне (Луцыі Феліксаўне), выпала цудоўная магчымасць убачыць славуты Сабор Парыжскай Божай Маці, Лувр, Манмартр, падзівіцца плошчамі і вуліцамі, мастамі і фантанамі Парыжа.” (Дадатак 13)

 “Наш классный – самый классный”, 10.01.2007 г.

       “Здравствуй, дорогая редакция газеты “Праца”! Пишет вам ученица 11 класса Князевской СШ Анна Карнач.

С помощью вашей газеты я бы хотела выразить огромную благодарность нашим учителям. Все они не только талантливые, но и добрые, отзывчивые люди. Их уроки запоминаются на всю жизнь.

Более подробно я хочу рассказать о своём классном руководителе Луции Феликсовне Дычко. Это удивительная женщина, от её положительной энергетики заражается весь класс. С ней всегда интересно, особенно во время подготовки к школьным вечерам, воспитательным часам, открытым урокам. Это человек редкой доброты. Луция Феликсовна всегда придёт на помощь, поддержит в трудную минуту, к своим ученикам относится как к своим детям.”

Галоўным вынікам сваёй працы Луцыя Феліксаўна лічыць сваіх пераемнікаў – настаўнікаў замежных моў (Дадатак 14) (сярод іх і я – сёння ўжо ветэран педагагічнай працы) (Дадатак  15).

Я – шчаслівы чалавек, таму што адным са складальнікаў шчасця для мяне з’яўляецца мая любімая прафесія!  Якім святлом, якім гарачым словам

       Дарогу к сэрцу кожнаму знайсці,

    Каб усім вучням сваім 

       Патрэбнай быць заўсёды ў жыцці…

Кандак Ірына Фамінічна,

настаўнік нямецкай мовы

   ДУА “Князеўская сярэдняя школа”