6º Sociais U-3

O ser humano e o Medio Ambiente

Nesta unidade imos reflexionar sobre a nosa relación co Medio Ambiente, é dicir coa paisaxe e o resto de seres vivos da natureza.

Os seres humanos transformamos a natureza para sobrevivir nela. Non somos os únicos animais que o facemos: os castores, as formigas, as termitas e outros animais transforman tamén o seo contorno para sobreviviren nel.

Aínda así, debemos facer por que a nosa relación coa natureza non sexa meramente de explotación da mesma. Non todas as culturas humanas coinciden con nós na idea de que a natureza é nosa e podemos explotala como queiramos. As culturas ancestrais, por exemplo, respectaban moitísimo tanto aos seres vivos que lles rodeaban e que lles permitían alimentarse, como ao paisaxe: ríos, bosques, praderías, etc. Observa o seguinte exemplo:

Esta es la carta que envió en 1855 el jefe indio Seattle de la tribu Suwamish al presidente de los Estados Unidos, Franklin Pierce, en respuesta a la oferta de compra de las tierras de los Suwamish en el noroeste de los Estados Unidos, actual Estado de Washinton. Los indios americanos estaban muy unidos a su tierra no conociendo la idea de propiedad, es más, consideraban a la tierra dueña de los hombres. La carta, conmovedora y lúcida, dice así:

Facemos isto ao explotarmos os recursos naturais para cobrir as nosas necesidades de obxectos, vivenda ou enerxía. Estes recursos poden ser de varios tipos: minerais, madeira, auga, alimentos, enerxía ou incluso o espazo. No apartado seguinte verémolos con maior detalle.Case sempre, esta explotación xera en maior ou menor medida un impacto no medio natural, que en moitos casos é moi negativo e produce diversos problemas, como a contaminación.As actividades humanas sempre ocasionaron cambios no medio ambiente, pero o seu impacto foi limitado ata hai relativamente pouco tempo. Desde o século XVIII, co incremento da poboación mundial e a Revolución Industrial, este impacto medrou moi rapidamente, e na actualidade estamos alterando o planeta máis que nunca.

2-Escribe na túa ficha de que formas cres ti que está afectando a conducta humana no medio ambiente.

3- De que formas podes ti colaborar co mantemento do Medio Ambiente?

Sesión 2

Que son os recursos naturais?

Chamámoslles recursos naturais aos elementos que se dan de xeito natural no medio e que o ser humano pode empregar para o seu beneficio. En xeral, separamos estes recursos en renovables ou non renovables, sendo os primeiros os que non se esgotan ou teñen a capacidade de rexenerarse a unha velocidade que permita o seu emprego constante.

Tipos de recursos naturais

Existe unha gran variedade de recursos que se poden clasificar de diversas maneiras.

Segundo o seu uso, poden ser:

Materias primas: son aquelas que se sacan da natureza para o seu aproveitamento. Con elas se elaboran produtos que logo chegan á poboación. Por exemplo, a madeira, os minerais ou os produtos agrícolas.

Fontes de enerxía: poden ser empregadas para obter enerxía para os transportes, a industria ou os fogares. Por exemplo, o petróleo, a luz do Sol, o vento ou o carbón.

Segundo a súa dispoñibilidade, os recursos naturais poden clasificarse en dous tipos: recursos renovables ou non renovables.

-Os recursos non renovables caracterízanse por non poder ser rexenerados ou reutilizados ou reproducidos. Isto os converte tamén en limitados. Por exemplo, na terra hai unha cantidade limitada de petróleo, e non se pode rexenerar. Iso quere dicir que as reservas se van reducindo paseniño e chegará un día en que se esgote, se continúa a súa extracción.

-Os recursos renovables caracterízanse por ser reutilizables e reciclables pero, nalgún caso, o seu consumo é demasiado alto e o seu nivel de reciclaxe é baixo. Por exemplo, podemos rexenerar un bosque de árbores talado, plantando outra vez as árbores que se curtaron. Por iso dicimos que a madeira é un recurso renovable. Agora ben, hai que evitar unha explotación excesiva, xa que podería chegar a desaparecer algunha especie se non se fai de maneira controlada.

1. Escribe a diferencia entre recursos renovables e non renovables.

2. Por que non debemos abusar das fontes de enerxía non renovable?

3.Fai un listaxe de materias primas dos obxectos que atopes na casa.

Fai o mesmo cos obxectos que atopes no colexio.

4. Tipos de recursos. Pon un exemplo de cada un deles.

Sesión 3

As materias primas e a produción

As materias primas son a base de todo o que temos ou consumimos, tal como se sacan da natureza e antes de seren procesadas.

As materias primas divídense con frecuencia nas seguintes categorías:

-Orixe animal, como a carne, a pel, a seda ou as graxas animais.

-Orixe vexetal, como a madeira, o algodón, o liño, as froitas, as verduras ou os cereais.

-Orixe mineral, como o petróleo, o carbón, o granito, o ferro, o aluminio ou o ouro (en casos como o petróleo ou o carbón, aínda que derivasen dos fósiles de vexetais, considéranse materias primas de orixe mineral).

1. Colle a lista que fixeches no exercicio 3 da sesión 2 e clasifica cada unha das materias pola súa orixe.

2. Do papel fabrícanse os xornais e revistas. O papel é unha materia prima? De que tipo?

3. Por que unha froita está clasificada como materia prima?

4. Por que o petróleo é unha materia prima mineral?

Sesión 4

A contaminación e o desenvolvemento sostible

Que é a contaminación?

As consecuencias da intervención humana no medio son grandes e fan que este se degrade cos desperdicios e materiais de refugallo dos nosos procesos de produción o da nosa vida diaria. Cando ocorre isto falamos de contaminación.

Tipos de contaminación

Podemos clasificar a contaminación de diferentes formas, pero unha das máis habituais é ter en conta o medio ao que afecta:

Contaminación do aire ou contaminación atmosférica: é a alteración da composición normal do aire pola liberación de substancias químicas e outras partículas. A destrución dos bosques tamén incrementa a contaminación do aire, pois estes axudan a que sexa máis limpo, reducindo o dióxido de carbono. O aire contaminado pode ter efectos moi negativos sobre os seres vivos e mesmo ocasionar cambios no clima.Contaminación da auga: a auga é un elemento chave para a vida no planeta Terra, polo que a súa contaminación altera as condicións en que viven os diferentes animais e vexetais que dependen dela para a súa subsistencia. Os océanos reciben a maior parte dos desperdicios humanos, xa sexa polo vertido directo ou polo arrastre desde a superficie terrestre (a través dos ríos ou das augas subterráneas).

Sesión 5

As orixes da contaminación

Axentes contaminantes

As orixes da contaminación poden ser moi diversas. O principal motivo son os residuos das actividades humanas. Vexamos algúns dos tipos máis comúns, segundo o lugar en que os ditos residuos se producen.

• Residuos urbanos: os seres humanos xeramos refugallos alá onde vivimos, e nas grandes cidades a magnitude destes residuos é enorme. Parte deles son orgánicos, que non son os peores, porque son biodegradables. Outros, levan axentes químicos, certos metais ou compoñentes que non se degradan, polo que o perigo para a natureza é maior. Ademais dos residuos que van á auga ou a vertedoiros, están os que van ao aire: aerosois ou gases dos automóbiles.

• Residuos industriais: nas industrias a miúdo teñen lugar procesos químicos altamente contaminantes. Ás veces, os residuos xerados inclúen metais pesados, gases moi tóxicos ou lixo radioactivo.

• Residuos agrícolas: a agricultura tradicional é un proceso natural que apenas contamina o medio ambiente. Así e todo, nas últimas décadas o emprego de fertilizantes químicos, pesticidas e herbicidas está a ter un impacto considerable no medio.

• 1. Investiga os principais efectos que producen os residuos na nosa cidade. No nosa historia recente, houbo algún acontecemento que sinalar?

  • O crecemento da poboación mundial e as súas necesidades

    • Desde o século XVIII, no que os métodos de produción de alimentos e a sanidade experimentaron un gran desenvolvemento, a poboación mundial comezou a acelerar o seu crecemento a unha velocidade cada vez maior. Despois xurdíu a Revolución Industrial: as novas industrias substituíron aos artesáns.

    • Como consecuencia, a acción humana está alterando moito o planeta, pois á Terra lle é máis complicado rexenerarse. Ademais, desde a Revolución Industrial a contaminación é cada vez maior.

  • 2. Investiga que é unha pirámide de poboación. Cales son os tipos de pirámide poboacional que hai? Debúxaas e explícaas no teu caderno.

• 3. Investiga o que é densidade de poboación. Explícao no teu caderno.

• Sesión 6

  • Sabías que...?

• Hai 100.000 anos estímase que a poboación humana era de non máis de 10.000 individuos, pode que moitos menos. Todos eles vivían nun pequeno territorio, no chamado Corno de África: Etiopía, Somalia e Kenia. De aí, saíron os nosos ancestros Homo sapiens, e foron emigrando cara todas as direccións. Esta é o motivo polo que os seres humanos somos tan semellantes: estamos emparentados con eses 10.000 humanos orixinarios.

• Calcúlase que en 1800 a poboación mundial aínda non chegaba a mil millóns. No 1930 xa se superaran os dous mil millóns, e hoxe en día viven na Terra máis de sete mil millóns de persoas.

• Se continúan as actuais tendencias de crecemento da poboación, a humanidade roldaría os once mil millóns para o 2100. Somos a especie con máis éxito evolutivo de todas as coñecidas: co noso cerebro dominamos o medio e o transformamos. En consecuencia, o mundo non é o mesmo que entonces.

  • • Os seres humanos actuamos de xeitos moi diferentes. Mentres uns causamos importantes problemas ambientais (sobreexplotación, contaminación, destrución...), outros tentamos solventalos identificando o problema e propoñendo solucións.

    • Desenvolvemento sostible significa un desenvolvemento que sexa respectuoso co medio ambiente, xerando poucos residuos e a mínima contaminación.

    • Un desenvolvemento non sostible

  • O continuo crecemento da poboación e da súa produción non se pode soster para sempre. O noso planeta ten un límite e, se seguimos a explotalo ao ritmo actual, chegará un momento en que deixe de ser habitable.

    • Nalgunhas partes de China o aire está tan contaminado que a visibilidade é moi reducida, e case non se pode nin ver o Sol. Ademais, a xente emprega máscaras para limitar os efectos nocivos da contaminación no sistema respiratorio. Nós mesmo temos graves problemas nas grandes cidades como Madrid ou Barcelona: en ocasións, cando non chove, os niveis de contaminación son moi altos e provocan dificultades respiratorias aos cidadáns.

    • Polo océano Pacífico "navega" unha enorme acumulación de plásticos que non deixa de aumentar. Esa "mancha", tamén coñecida como "illa de lixo", está tendo un efecto devastador nas especies animais da zona, e a poboación humana das zonas próximas está vendo alterado o seu modo de vida pola diminución da pesca, que era a súa principal fonte de alimento.

  • Sesión 7

• Que é un cambio climático?

  • Un cambio climático é unha variación do clima respecto ao que era habitual no pasado. O cambio pode ser global (de todo o Mundo) ou local (dun lugar).

  • Global: sabemos que a media das temperaturas no noso planeta medrou nos últimos anos. Tamén sabemos que as temperaturas son máis extremas: máis frío no inverno e máis calor no verán.

  • Local: a sequía en Galicia é un fenómeno novo e descoñecido ata agora, por exemplo.

O noso planeta rexistrou moitos cambios globais do clima ao longo da súa historia, como por exemplo as glaciacións, que supuxeron un descenso da temperatura en toda a Terra. Podemos dicir que, además dos cambios naturais, as actividades dos seres humanos están producindo un incremento (unha subida) da temperatura e que se coñece como "quecemento global" (quentamento global).

A diferenza deste cambio con outros anteriores é que, mentres o normal é que pasen séculos ou incluso milenios para que un cambio climático teña lugar, o actual pódese percibir de forma moi clara só coa medición das últimas décadas, polo que falamos dun cambio moi rápido.

Causas do cambio

A maior parte dos científicos coincide en sinalar que estas alteracións na temperatura do planeta non son naturais, senón que derivan de certas consecuencias da actividade humana e da contaminación, por iso son tan aceleradas. Entre as principais causas estarían as emisións de dióxido de carbono á atmosfera (sobre todo polo uso de combustibles fósiles como o petróleo), o uso de gases propelentes como o CFC -que ataca a capa de ozono- nos aerosoles e frigoríficos, ou a deforestación (as árbores axudan a controlar a cantidade de dióxido de carbono no aire).

Entre as consecuencias máis evidentes do cambio climático estarían:

• • O derretemento dos polos e o consecuente aumento do nivel do mar, aproximadamente 2 cm cada 10 anos.

  • A desaparición de moitas cidades costeiras do planeta.

  • O incremento de cáncer na pel, debido á maior cantidade de raios ultravioleta que chegan á superficie da Terra.

  • O cambio nas datas de inicio, fin das estacións; o que supón cambios nas especies vexetais e animais.

1. Investiga cales foron as accións dos políticos internacionais e da ONU para o combatir o cambio climático.

2. Busca Greta Thunberg. Cal é a mensaxe principal que nos quere dar?

Sesión 8

Facemos a enquisa que está no anexo. Comentámola e damos a nosa valoración.