چیە مال

پەیڤا (مال) دزمانێ کوردیدا

١- چیە مال یان دراڤ وپارە؟

مال هەمی تشتێت مادینە بگرە ژکەل وپەلێت ناڤ خانی، تشتێت بازارگانی، پارە ودراڤ ب هەمی رەنگان چ: کاغز یان مەعدەن یان سەنەدە، قەسر وقوسیر وئەرد وزەڤی وگەلەک جۆرێت دی.

ئەڤ رەنگێت پارە ودراڤان دهێنە ب کارئینان ب رویەکێ یاسایێ ورەسمی وەک سەکان ئانکو شێکان، جۆرێ کاغەزی، پەنقەنوتان. ئەڤە رێبازە بو ئینان وبرنا دراڤی دناڤ بەرا دەولەت و کومپانیان ل دیف مەرجێت دەولەتێت جیهانی ب گشتی و ب تایبەت ل دیف هەر دەولەتەکێ ب شویێ سەر بخو.

مال ب کاردهێت بو کرینا کەل وپەلێت هەمی چۆر ودەرامەتی وخڕب رەنگێت داهات وژێهاتیان ودامزراندا پروژان وڤەبەر هینانێ.

moneyدراڤ: یان پارە: النقد: النقود:

تەرزێت دراڤان کەڤن ونوی:

commodity money :١- کەل وپەل: کالایێ: السلعة

metallic money ٢- پارێ ئاسنی:( مەعدەنی) زێر وزیڤ: نقود معدنية:

paper money:٣- پارێ کاقز(کاخزی): العملة الورقية

banks money: ٤- پەنقەنوت: النقود المصرفية

credit Money٥- دراڤێ متمانەیێ: نقود ائتمان:

electronic Money٦- دراڤێ ئلکترونی: تقود ألكترونية:

دناڤ گوتن وبێژێت کوردیدا پەیڤا دراڤ یان پارە ب گەلەک رەنگ وجوران یا هاتی. دراڤ گەلەک رەنگن وەک: درامەت، مەعدەن، کاغز یان نڤێسین وەک شێکا. هەر وەسا دراڤ وپارە یێت هاتین ب هندەک پەیڤێت دی کو ئەم دبێژینێ وەک وان، جهگری وان، شوینا وان، نەقڵناڤێ وان، بەرانبەرێ وان. ئەڤە ژی ئێک ژوان ریابو بو دەولەمەندیا زمانێ کوردی دناڤ دویروک ومێژویێدا.

پەیڤێت پەتی ورەسەن ل سەر دراڤ وپارا دناڤ زمانێ کوردیدا:

((دراڤ: پارە ، ماڤ: حەق، قەر: دەین ، مفا: فایدە ، رزق: مال، دیاری: خەلات، ئەرزان... هەروە، پەروە، قرێژ: دەسترەش...))

( (ئەمانەت: حەلال، بەرتیڵ، بەخشیش، شاباش، بەریک، نەخت، گەنج، بازار، ئابور... (دوشاڤ، پیش، پیڵ، عەلب، کاغز...)

(فلس، درهەم، مەجیدی، زیڤ، زێر، دڕ...)

بو ئاگاهداری من ل سەر ڤی بابەتێ یێ ب بەرفرەهی نڤێسی دمالپەرێ خودا (گوتنێت کوردی) سەر بابەتێ (دراڤ وپارە دگوتنێت کەردیدا).

٢- ناڤێت جێواز یێت مالی دناڤ زمانی:

ناڤێت مالی یان دراڤی دناڤ رەنگێت ژیانێدا وب چ ناڤ دهێتە گوتن وبەر نیاسکرن بو خەلکی. ئەڤ پەیڤا سەر بخو دهێتە وەرگێران وگوهورین ب گەلەک تەرزان هەر ئێک ژوان بو جهەکێ تایبەت دکارێت روژانەندا:

کوردی وعەرەبی وبو چێ؟

ئازادکرن: فدية: بێشڤەدانا نروڤێ هاتیە رەڤاندن

ئەمانەت: الأمانة: چ پارە یان تشتێ حشک ل نک ئێکی بیت

باج:ضريبة: دگەهتە حوکمەتێ

: بو پروژێت بازارگانیاستثمار:ڤەبەرهێنان: دۆربەر:

بێش: تبرع: داکەتنا وتارێت وئاستەنگان دهێنە دان

بەخشیش أكرامية: پارە دانا دل پێخوش بو کەسەکی:

بەرتیل:رشوة : دراڤدانا نە ژدل

پێشخوین:دية: بو مروڤێت کوشتی

پێشخەلات: هبة: هاریکاری بو هەڤالی یان خێزانەکێ

پێشکێش: عطية: پارێ بێ بەرانبەر

تەزم: رسوم : ل قوتابخانا

جەزا: غرامة: ل دەزگەها محەحکەمێ

حەق: مبلغ: دراڤێ پێگوتی بو بجهئنانا کارەکی

خوهدانی: بەرزەحمەت: الأتعاب: بو خزمەتکاریێ

خەرجی: مصاري، مصروف : ل ناڤ سویک وبازاران

خەلات: مكافأة: بو داویا خزمەتێ(خدمێ)

دیاری: هدية: ل ئاهنگان و پیرهاتنان

دەبوزی: ودائع: دانان: ل بەنقێ

دەستبعێ: عربون: بەشەکێ بهای ل پێشین دهێتە دان

دەین: دين: پارێ وەرگرتی ژئێکی ب دەستگرتن

رسق الرزق: دانا خودێ بو کەسێ پێدڤی:

روژانە :یەومی:أجر: بو پالە ورێنجبەران

زێدەهی علاوة: پارێ دهێت سەر مەهانێ:

ژێکەت: ژێهات: زكاة: دئایینیدا

دەلالی: لعمولة: بو سەفقێت بازارگانی

سەدەقە:صدقة: بو فەقیر وژاران وپێدڤیان

سەرفایدەیێ:الفائدة: ژێوەرگرتنا ل سەر قەرزی

شاباش نقود الأعراس: هلاڤتنا پارە ل دەهوات وشەهیانا:

عەیدانی:عيدية : ل عەید وجەژنان

قرێژا دەستان وسخ دنيا: ل دەف خەلکی:

:قەر: قەرز القرض: ژبەنقان دهێتە وەرگرتن

کرێ: الايجار: پێش کرێکرنا خانی وپێلان

کەفارە: گونەڤەمالینكفارة: بو ژێبرنا گونهەنان:

مفا نفع: ژێهاتیێ دەرامەتی وکاران:

موچە: راتب: بو فەرمانبەران

مەعاش: معاش: بو خانشینان

مەکرەمە: مالدەهی مكرمة: دان ژلایێ بەرز وماقویلان:

: مەهر المهر : ل ژنئینانێ بو هەڤژینیێ

نەفەقە النفقة : ل ژن بەردانێ:

هاریکاری أعانة: معونة: پارێ دەستئانەهیێ

١٠-٨-٢٠٢٠-دهوک- ئەحمەد عەلی

ناڤێت جێواز یێت مالی دناڤ زمانی

Aid: هاریکاری: أعانة

Alms ژێکەت: ژێهات: زكاة:

Benefit: مفا: نفع

Blood money: پێشخوین: دية

Boonرسق: الرزق:

Bribe: بەرتیل: رشوة

Brokerage: دەلەلالی: لعمولة

Charity: سەدەقە: صدقة

Debt: دەین: دين

Deposit: دەبوزی: ودائع

Donation: بێش: تبرع

Donation: پێشکێش: عطية

Dowry مەهر: المهر:

Earnest: دەستبعێ: عربون

Excise: تەزم: رسوم

Expense: خەرجی: مصاري، مصروف

Feast's present: عەیدانی: عيدية

Fee: خوهدانی: بەرزەحمەت: الأتعاب

Fidelity: ئەمانەت: الأمانة

Fine: جەزا: غرامة

Gift: پێشخەلات: هبة

Grime: قرێژا دەستان: وسخ دنيا

Honorarium مەکرەمە: مالدەهی: مكرمة:

Interest: سەرفایدەیێ: الفائدة

Investment: ڤەبەرهێنان: دۆربەر: استثمار

Loan money: قەر: قەرز: القرض

Marriage money: شاباش: نقود الأعراس

Money spent: نەفەقە: النفقة

Penance: کەفارە: كفارة

Present: دیاری: هدية

Raise: زێدەهی: علاوة

Ransom: ئازادکرن: فدية

Rent: کرێ: الايجار

Retainer روژانە: یەومی: الأتعاب:

Reward: خەلات: مكافأة

Salary: موچە: راتب

Stipend: مەعاش: معاش

Sum: حەق: مبلغ

Tax: باج: ضريبة

Tip: بەخشیش: أكرامية