شێت وشەیدا

شێت وشەیدا

چیە شێت وشەیدا؟

بنۆکا شێت دزماناندا:

دکوردێدا: شێت، دین

دعەرەبیدا: شیطان، مجنون

دفارسیدا: شیتو، دیوانە

دئەکەدیدا: شددو

دئاشوریدا: شیدو

دسریانیدا: شیدا، شیذانا

دئنگلیزیدا: insane

شێتی – الجنون – شیذانوتا -  insanity  

شێتاتی-الجنون،الهَوَس، المَسّ - insanity, madness, craziness, lunacy, unreason, mania  

جیە شێتی ودیناتی؟

دزمانیدا: شیتی دهیت ب ڤان واتان: ڤەشارتی، نەپەنی یان نهینی

دبیریا گەل وگشتیدا: چونا یان تێکچونا مێشکی -  هزر وبیر ورەوشت ورەفتار دجودابن ژوان یێت چڤاک دسەر دچیت ب درستی.

ژلایێ زانستیدا: ئالوزی پەیدا دبیت دپێکهاتیا کارێت مێشکی کو دبیتە ئەگەر بو تێکچونەکا تەمامی یان ژی یا پارچەیی – بەردەوام یان یا دەمانە، دکار وشیانێت مەژی وەک: زانین، بیرهاتن، هزرکن چ ژبەر هاوکارێت فسیولوجی یان یێت نفشی. دبوارێ پێزانیاندا ئالوزی دکەڤیتە ڤاڤێرکرنێ ودبوارێ رافتاریدا ئالوزی دکەڤیتە نەشیانێ دموکمکرنا حەز وڤیکان ل نک شێتی.  نوژداریا دەرونی ورەوانی ئەڤە یێت داینە بەر چاڤ وەک ڤان چور وتەرزان:

ئازریای – الهستيريا - hysteria

ئالازیا هزرینا وەرزی - اضطراب الذهن الدوري - cyclophrenia

ئالوزیا چەسپاندنێ ذهان الاضطهاد The persecution psychosis

ترسین - الفوبيا – الرُهاب - phobia

تەپ – الصرع - epilepsy

خەمۆکی – القلق - anxiety

دامایێ – الاكتئاب - depression

دەرونیا وەرزی - الذهان الدوري - periodic psychosis

رەوانرەڤین - شیزۆفرینیا - الفصام أو الشيزوفرينيا - schizophrenia

شێتی – الجنون - mania

شێتیا چەسپاندنێ - جنون الاضطهاد - paranoia

شێتیا وەرزی - جنون دوري - manic-depressive

وەسواسی – الوسواس - obsession

هەڤواتە ب کوردی: شێت: شەیدا، دین، دێوانە، دینو، سەفیه، مجنون: مَخْبُول - mad insane,

هەڤواتا شێت دفەرهەنگێت کوردیدا:

مەردۆخ کوردی - کوردی: شێت: هار، هەردە، دەیری، لێویاگ، لێهاتگ، لێوە، دین

فەرهەنگی خاڵ: شێت: مەردوومی بێ ژیری مێشک تێکچوو

فەرهەنگی شێخانیدا: شێت - دێوانە – دین

هەنبانە بۆرینە - کوردی – فارسی- شێت: دیوانه

واتا شێتی دفەرهەنگی کوردی وفارسی وعەربی وئنگلیزیدا:

هەنبانە بۆرینە - کوردی – کوردی - شێتی – نەخۆشی، دین بوون

فەرهەنگی خاڵ - شێتی: شێتبوون، تێکچوونی مێشکی مەردووم و نەمانی ژیری

فەرهەنگی خاڵ - شێتی - شیت بوون

مەردۆخ کوردی - کوردی - شێتی - لێوە، هاری، لێهاتن، شێت بوون، هەردەیی بوون

مەردۆخ کوردی - فارسی: شێت: خُل، شَپیل، دیوانه، واله، شیفته، شیدا

هەنبانە بۆرینە - کوردی - فارسی - شێتی – دیوانگی

مەردۆخ کوردی - فارسی - شێتی خُلی، شپیلی، دیوبادی، دیوانگی

مەردۆخ کوردی - عارەبی - شێتی - سَفَه، یَهَم، مَسّ، سُعر، جُنون

مەردۆخ کوردی - عارەبی - شێت: سَفیه، مَمسوس، مَجنون، مَلموم، مَعتوه، مَفتون، مَهوَّس، خَبِل

زاراوەکانی کۆڕ - کوردی – عارەبی - شێتی - الجنون

زاراوەکانی کۆڕ - کوردی - ئینگلیزی - شێتی - Insanity

هەڤواتا دێوانە دچەند فەرهەنگاندا:

فەرهەنگی شێخانیدا: دێوانە - شێت - دین

گۆڤەند و زنار - دیوانه – دیفانه، شیت، دین، بی ئاوەز

گۆڤەند و زنار - دیوانه سار - سەر شیت، خوسەر

هەنبانە بۆرینە - کوردی - فارسی - دیوانه - شێت

هەڤواتا شەیدا دفەرهەنگاندا:

فەرهەنگی خاڵ - شەیدا: کەسێکە کە لە خۆشەویستی شتێکدا شێت بووبێ

گۆڤەند وزنار - شەیدا، دلباخته - دیل باخته، عاشق

گۆڤەند وزنار - شەیدا، دلباخته، عاشق

گۆڤەند وزنار - شەیدا، شیدا، ئاشق ، دێوانه، شێت، شێت وشه یدا

گۆڤەند وزنار: شەیدا: دڵتەنگ، غەمگین، ئاشق، دڵ له دەستداو

گۆڤەند و زنار: شەیدا: دلداده: دلدار، ئەفیندار

مەردۆخ کوردی - کوردی: شەیدا: هەردە، شێت، شیفتە، سەرگەردان، دیوانەی ئەوین

مەردۆخ کوردی - کوردی: شەیدا، حەسپەن: فریفته، شێتی ئەوین

مەردۆخ کوردی - کوردی: شەیدا، دڵداگ - حەسپەن، ئەویندار

مەردۆخ کوردی: کوردی: شەیدا، حەیران: مات، گێج، سەراسیمه، سەرگردان، شێت

هەنبانە بۆرینە - کوردی – کوردی : شەیدا: دینی ئەوین، دێوانەی عەشق

مەردۆخ کوردی - فارسی: شەیدا: واله، دیوانه، دلباخته، سرگردان

هەنبانە بۆرینە - کوردی – فارسی : شەیدا: واله عشق

مەردۆخ کوردی - عارەبی: شەیدا: وَلهان، حَیران، عاشِق، هَوی، مُحِبّ، هائِم

هەڤواتا شەیدایی دفەرهەنگاندا:

مەردۆخ کوردی - کوردی: شەیدایی: هەردەیی، شێتی، سەرگەردانی، شەیدابوون

فەرهەنگی خاڵ - شەیدایی: شێتی وسەرگەردانی بۆ شتێک

مەردۆخ کوردی - فارسی: شەیدایی: والَگی، دیوانگی، شیفتگی، شیدایی، سرگردانی

مەردۆخ کوردی - عارەبی: شەیدایی: هُیام، هَیَمان، عِشق، وَله، هَوی، مَحَبّه، حیره

هەڤواتا سەرگەردان دفەرهەنگاندا:

فەرهەنگی خاڵ - سەرگەردان - سەرلێشێوان ، سەرگەردان کردن

فەرهەنگی زانستی سیاسی - کوردی - کوردی – سەرگەردان - گیانداری، سەرلێشێواو

گۆڤەند وزنار -  سەرگەردان - تیب، مەدهۆش، حەیران، شەیدا

مەردۆخ کوردی - کوردی – سەرگەردان - وەیلان، سەفێڵ، سەراسیمە، سەرلێشێویاگ

هەنبانە بۆرینە - کوردی - کوردی - سەرگەردان - پەشێو، داماو

هەنبانە بۆرینە - کوردی - فارسی – سەرگەردان، سرگردان

مەردۆخ کوردی - فارسی – سەرگەردان - سرگردن، سرگشته

مەردۆخ کوردی - عارەبی – سەرگەردان - حَیران، مُتَحَیِّر، اَمقه، خَدِر، خَبِل

هەڤواتا شێتانە دزماناندا:

فەرهەنگی خاڵ - شێتانە: گوفتار و کردارێکە کە لە هی شێت بچێ

هەنبانە بۆرینە - کوردی - کوردی - شێتانە: وەک شێتان، کاری شێتان

هەنبانە بۆرینە - کوردی - فارسی - شێتانە: دیوانەوار

هەڤواتا شێتخانە دزماناندا:

شێتخانە - جهێ شێتان - مصح نفسي - دارالمجانین - تیمارستان - بیمارستان روانی، دیوانه خانه، دیوانه ستان - lunatic asylum, hospital, madhouse

فەرهەنگی خاڵ - شێتخانە - شوێنێکە کە شێتی تێدا تیمار بکرێ

هەنبانە بۆرینە - کوردی - کوردی – شێتخانە - جێگەی شێتان

هەنبانە بۆرینە - کوردی - فارسی - شێتخانە – تیمارستان

پێڤەلۆکێت پەیڤا شێت دزماناندا:

فەرهەنگی خاڵ: شەل وشێت: مەردوومی شێتۆکەی شلەپەتە

هەنبانە بۆرینە - کوردی - کوردی - شێت و وێت: تێ نەگەیشتووی بێ ئاگا لە هەموو شت

هەنبانە بۆرینە - کوردی - کوردی – شێتو شەواک - دڵسادەی هیچ نەزان

هەنبانە بۆرینە - کوردی - فارسی – شێتو شەواک -مسادەلوح، کم فهم

پەیڤێت گرێدای ب پەیڤا شێتدا:

فەرهەنگی خاڵ: حەسپن - دڵداری شێت و شەیدا

فەرهەنگی خاڵ: دڵداگ - کەسێکە دڵی دوای شتێک کەوتبێ و شێت و شەیدا بووبێ بۆی

مەردۆخ کوردی - کوردی: زامەت، دەرد، ڕەنج، شەیدایی

مەردۆخ کوردی - کوردی: شیفتە - شەیدا، حەسپەن، فریفتە، شێتی ئەوین

مەردۆخ کوردی - کوردی: شەدە - شەلایی، کڵاو دەسماڵ، شەیدا

مەردۆخ کوردی - کوردی: عاشق ئاشق، حەسپەن، گرفتار، دڵداگ، شەیدا، زامەتدار، ئەویندار

گۆڤەند و زنار: خاش – ئاشقی، شێت و شەیدا،عەڤداڵ

گۆڤەند و زنار: دل باختن - ئاشقبوون، شەیدا بوون

گۆڤەند و زنار: دلبر - گراوی، مەحبوبه، دلبەر، خوشەویست

گۆڤەند و زنار: دلهم - تاریک و نوتەک، گورگ، شەیداو سەرگەردان

گۆڤەند وزنار: دهش - حایرمان، شەیدابوون، دامان، حەپەسان

گۆڤەند وزنار: شغف - شەیدابوون ، حەزلێ کردن، بەرزترین رادەی ئاشق بوون

گۆڤەند وزنار: شوریدگی - پەرێشانی، ئاڵۆزی، شەیدائی

گۆڤەند وزنار: شوریده - پەرێشان، هاڕوژاو، دێوانه، شەیداو عاشق

گۆڤەند وزنار: عشاق - ئاشقان، شەیدایان

گۆڤەند وزنار: غاش - ئاشق، شەیدا، کەوەدەن

گۆڤەند وزنار: غرام - ئەشق و شەیدایی، عەزاب، دەردو ئازار

گۆڤەند وزنار: فاتن - گومڕاکار، شەیداکار، فیتنەگێڕ، داوێن پیسی

گۆڤەند وزنار: فتنەشدن - شەیدابوون، ئاشق بووون

گۆڤەند وزنار: فتون - ئاژاوەنانەوە، کەوتنەئاژاوەوە، خستنە ئاژاوەوە، شەیدا بوون، ئاشق بوون.

گۆڤەند وزنار: مغرم - گیرۆدەی قەرزو غەرامەت، شەیدای شتێک

گۆڤەند وزنار: هیمان - تینوو، تامەزرۆ، سەرگەردان، شەیدا وعاشق

گۆڤەند وزنار: هیمان - ئاشق بوون، شەیدابوون، دڵداری

گۆڤەند وزنار: والە -  خەمبار، شەیداو سەرگەردان لە عەشقا

گۆڤەند وزنار: ولە، ڤەلەھ، خەمباربوون، سەرگەردان بوون، سەرگەردانی، شەیدایی

گۆڤەند وزنار: ئاشق بوون، شەیدابوون، حەیران بوون، ئاگا له خۆ بڕان له خەمباری یان له خۆشیدا

واتا شێت دزمانێ ئەکەدی وئاشوری وسریانیدا:

شيدو: باللغة الأكدية والأشورية القديمة يعني ذكر الجن، مجنون، ممسوس من الشيطان او المسوس من الجن – shedu, shedda, shido  - demon, evil spirit

شیدا: شیدو: شیدانا: شیذانا: وفي اللهجات السریانیة الشرقية تستخدم لشيء ضخم ومخيف او جن

شيدا: تعني (ابليس، جن، شيطان)، وكلمة شيدانا: تعني مجنون، ممسوس من الشيطان کما وردت في القاموس الكلداني العربي.

شيتو - شيتا: بالكردية تستخدم للمجنون وهي من نفس المصدر والجذور.

٢٠٢٤ – بەرهەڤکرنا – ئەحمەد عەلی