پەیڤێت یەکسان

پێکڤە گرێدانا پەیڤان

پەیڤێت کوردی پێکڤە گرێداین ب پەیڤێت ئنگلیزیڤە

ئەو چ پەیڤێت کوردینە بنوکا وان دگەل زمانێ ئنگلیزی؟

ئەو چ یەکسانیە دناڤ بەرا ئنگلیزی وکوردی دا؟

پەیڤ دئنگلیزیدا گرێداینە دگەل زمانی کوردی

زمانێ کوردی، ئەو زمانە یێ دهێتە ئاخڤتن بەر بەلاڤ دکوردستانێدا، زمانەکێ هندو-ئورپی یە دبنە مالا زماناندا. ئەڤ زمانە پێ دئاخڤن مللەتێ کورد ئەوێت ئاکنجی ل روژهەلاتا ناڤە راست. دکارێ خودا وەک ماموستایێ ئنگلیزی دەمێ پتر ژچل سالان دسەر منرا بۆری ئەز سەر هلبوم زوربەکا پەیڤان دناڤ زمانێ ئنگلیزیدا ب سەر پەیڤێت مە یێت کوردی ڤە دچن. هەردو زمان دپەشدارن دڤێ یەکسانیدا، نەخاسمە دگەل شێوێ کرمانجیدا ئەو چقێ سەرەکی دزمانێ کوردیدا یێ هەڤچەرخ ئەوێ دگەهتە کوما زمانێت ئییرانی، ئو ئەو زاراڤ یێ منە. ئەڤ پەیڤێت پێکڤە گرێداین دگەهنە رادەکا بەر چاڤ دناڤ بەرا هەردوکاندا. دا ئەم ب شێین ڤێ پێکڤەگرێدانێ دیڤ چونێ لێ بکەین، دڤێت ئەم سەحکەینە بنوکێت وان ئو کا چەوا ئەو واتە ورامان یان ب چ رێک گەهشتینە وی زمانی دناڤ مێژویا درێژ. بێ گومان، یێ دهەین پەیڤێت کوردیێت قەردارکری دزمانێ ئنگلیزیدا ئانکو پەیڤێت ئنگلیزی هاتینە ستاندن ئێکسەر ژکوردی یان نە یەکسەر ب رێکا چونا ئەڤان پەیڤان ژ لایێ چەند زمانەکێت دی وپشتی هنگێ یێ دچوینە دناڤ زمانێ ئنگلیزی. ڤان پەیڤان یێت شیان کو ببن پرەک دناڤ بەرا ڤان زماناندا کو خویندەڤان ب شێت ڤێک ئێخستنەکێ بێختە دزمانێ خودا دگەل زمانەکێ نوی. ئو ئەڤە دبیتە هاریکاریەک بو هەڤبەش بونەکا مێژویێ وتێکڤەدانا کەلتۆران دگەل ئێک.

ل دەستپێکی، من هزکر ئەڤە دبیت هەلکەڤت بیت ژبەر وێ یەکسانیا مەزن دناڤ بەرا واندا، بەلێ پشتی هنگێ ئەز ب راستی موکم بوم کو ئەڤە نە ئەوە. بو من ئاشکرابو کو ئەو خڕ پەیڤ ئەوێت من کومکرن ودیف چون لێ کری، نە پەیڤێت قەردارن یان ئەون هاتینە وەرگرتن وکەڤتینە ناڤ زمانی کوردیدا، چنکی ژڤی رەنگی گەلەک دزۆرن دڤان روژانەدا ئەوێت دکەڤتن ناڤ زمانێ مەدا ل ڤان دەمێت نوی ژزمانێت جیهانێ. بەلێ ئەڤ پەیڤێت کوردی یێت دکویر ب روهو ریشالێت خو ڤە دناڤ زمانیدا ئەوێت دهاتن دناڤ سترانێت کەڤن، گوتنێت مەزنا، مامکان، حەیرانوکان ئو چەند شوپێت وتاکێت فلکوریێ کەڤن. ئەو لیستا پەیڤان من داینە بەر ئێک ل ژێری. ل ڤیرێ نە جهێ وێرێ یە ئەز سەرەدەریێ دگەل وان بکەم وەک لێکولینەر یان تایبەەتمەند درێکا زمانی، لێکسکی یان بنوکی. بەس دێ دیارکەم کو ئەڤ داهاتی یە نە هەلکڤتنە دزمانیدا. بەلی ئەڤ ڤەگوهارتنا زانستی ژڤان رەنگە پەیڤان ژبنگەها زمانێ کوردی بو زمانێ بەرەود دوی دیروکا کەسانی دا. وەک زۆربەی زمانان، زمانێ کوردی ژی یێ بەرەف چونێ یێ چوی دڤێ گوهورینێدا. گەلەک زمانان ئەڤ کارتە یا هەی سەر پەیڤێت کوردی ژبەر زۆر ئەگەران نە جهێ گوتنێ یە نوکە.

وەک من گوتی بەری نهو، ئەڤ هەلکڤتن دبیت چێبیت دهندەک جاران دا، ئو دهژمارەکا کێما پەیڤان، نە ب گەهیتە پلەکا زۆر ژسەدان وپێنجیا دببۆریت. وەک ئەم خر دزانن زمانێ ئنگلیزی کومەکا زۆرا پەیڤان یا وەلگرتی ژزمانێت دی ئەوێت بیانی ئێکسەر یان بەر تەنشڤە ژهنەکێت دی، ئو ئەڤە دبیتە کلیلکەک بو ڤێ روندکرنا من دایە بەر چاڤ ئو ببیتە پێنگاڤەک ب وان کەسان کو دیف چونێ بکەن ل وان بنوکان ل ژێدەران، ژبەر ڤێ چەندێ، بلا ئەڤ کارە بمینیت بو لێکولینەرێت زمانی یێت بسپۆر.

ئەڤە چەند نمونەنە ژوان پەیڤێت رێکا خو کری دناڤ زمانێ ئنگلیزی ژچەند زمانێت ئوروپی کەڤن ونوی:

English: Chop

Old French: Coper

Dutch: Kappen

Kurdish: qop

قوپ، قوپکر

English: sour

German: soure

Latin: suros

Kurdish: sywr

سویر

English: shame

German: scham

Kurdish: sherm

شەرم

English: sign

Old French: signe

Latin: signum

Kurdish: shwin

شوین

English: hole

German: hohl

Kurdish: qol, chal

قول، چال

English: short

French: court

Latin: curtus

Kurdish: kort

کۆرت

English: mute

Latin: mutus

Kurdish: met

مت

English: name

German: name

Latin: nomen

Kurdish: nam, nav

نام، ناڤ

English: hair

Old French: haire

German: haar

Kurdish: heri

هری

English: so

Gothic: swa

Old high German: so

Kurdish: wesa

وەسا

English: war

Old high German: were

Kurdish: weran, sher

وێران، شەر

ئەم دشێین ڤان پەیڤێت پێکڤە گرێداین ڤاڤێرکەین دبن سێ جوینان سەر پلا یەکسانیا وان دگەل پەیڤێت زمانێ ئنگلیزی:

دجوینا ئێکێدا، یەکسانی دگەهتە رێزەکا بلند ونێزیک وبەردەست، ئەو پەیڤ وەسا دهاتینە بیستن ب سەر ئێک ڤە ب درستی: رێنوس، رامان ودەنگ ( دگەل کێم جێوازیێ) دهندەک دەنگێت بزوین ئەو ژی دهندەک پەیڤاندا پتنێ:

دجوینا دوێدا، ئەڤ پەیڤ ڤێک کەڤتینە حەتا رادەکا باش، بەلێ ب درستی نە وەک ئێکن چنکی گوهورین دکەڤتە دەستپێکا پیتا پەیڤێ یان دکەڤتە دویماهیێ ژبەر پێدڤیا زمانی بو ڤێ رەنگێ گوهورینان:

بەلێ ئەڤێت ماین، جوینا دویماهیێ یێت پێکڤە گرێداینە ب رەنگێ دەرڤە، بەس هەمی پێگڤە دیەکسانن ووەکی ئێکن ب رامانێ ڤە وەکی من دپێشیێ دا گوتی. ژبەر ڤێ چەندێ، ب چاڤەکێ ڤەکری سەحکە وان دا بشی ڤێ گوهورینێ ببینی وتێ دیارکەی:

دسەر ڤان هەر سێ جوینارا من ئەو پەیڤێت پێڤەنیس دگەل دەنگان یان ئەوێت دهێن سەر ژان ودەردا ئەوێت سەر کەیف نەخوشیا من چوداکرن ل ڤێرێ چنکی ئەڤ رەنگە پەیڤە دهەڤبەشن دگەل زۆربەی زمانێت جیهانێ. ژبەر ڤێ ئەگەرێ من ئەڤ خانا تایبەت بو تەرخانکر.

ل دویماهیێ، دڤان پەیڤێت ژێریدا، من یێت جان وبەندکرن ل دیف ئەلیف پێتکا ئنگلیزی دا ب ساناهی بکەڤیت بو خویندەڤانێ بیانی. هەر وەسا، من پەیڤێت کوردی یێت نڤێسین ب پیتێت لاتینی دا ببیت بەر چاڤک بو وان کەسان دا بزانن کا رەنگێ پەیڤا کوردی چ رەنگە ئو چەوا دهێت درێنوسێدا بەرامبەرێ پەیڤا ئنگلیزی. پشتی هنگێ، من پەڤێت کوردی یێت نڤێسین ب پیتێت عەرەبی ئەو ژی بو وان کەسێت نەشێن ب رەنگێت دی ب خوینن. هەر وەسا وەکی من ئاشکراکری ل ژۆری ئەڤ هەمی پەیڤ وەک ئێکن ویەکسان دوات ورامانەکا تایبەتدا ئەوێت دهاتین دفەرهەنگێت ب ناڤ دەنگێت ئنگلیزی.

ئەڤە ئەو لیستا تەمامە ژوان پەیڤێت یەکسان دناڤ بەرا کوردی وئنگلیزیدا ئەوێت دهاتن ل ژۆری:

Kurdish words connected to English

پاش گوتن: من ئەڤ بابەتە یانڤێسی وەک گوتارەکا لێکولینەر ب زمانێ ئنگلیزی چنکی یا گریدایە ب وی زمانی ڤە. من یا گوهارتیە زمانێ کوردی بو خویندەڤانێ مە دا سود ژێ ب هێتە وەرگرتن ژهەردو ئالاڤە. یا ئنگلیزی من یێ بەلاڤکری دوەبساتێ خو دا یێ ئنگلیزی دبن ڤی لنکێ:

کومکرن وبەرەوردکرن وگوهورین :

ئەحمەد عەلی حەسەن

١-٢-٢٠١٨- دهوک – کوردستان

Collected ,compared and translated:

By: Ahmed Ali Hasan

1-2-2018 – Duhok- Kurdistan

ahmed_ali_h@yahoo.com