جوداهیا پەیڤان

جوداهیا پەیڤان ( کوردی وعەرەبی) 

زمانێ کوردی

زمانێ دەیکێ یە، زمانەکێ کەڤن ورەسەنە، ژپیتان گەشیێ ددەتە پەیڤان، ئالاڤێ پەیوەندیێ یە دناڤ بەرا نەڤیان وباب وباپیران، بەینا کەڤن ونویان، ئو ناڤ بەرا کەلتوری وکەلەپۆری وپێشکەڤتنا نوی درێبازا ژیانێدا. ب ئالاڤێ زمانی ئەم هزرێ دکەین، هەلویست وهەست وبیرێت خۆ دهینینە پێش، پەیوەندیێ دگەل خەلکێ دی دکەین چ ب ئاخڤتنێ یان ب نڤێسینێ، ب ڤی زمانی ئەم پێ دگەهینە ئاست وپلێت بەرز وبلند بەرەف سەرکەڤتنێ وپێشکەڤتنێ ڤە دچین دهەمی رێ وشوپێت ژیانێدا. ژبەر ڤێ چەندێ یا پێدڤی یە وحەزا مە هەمیانە ئەم خڕ پێگڤە هەولدەین دا ڤی زمانی پێشڤە ببەین و ب سەر بێخین.

فیری زمانێ کوردی وعەرەبی ببە

خزینا پەیڤان بەراورد ژزمانێ عەرەبی دگەل کوردی

جوداهیا پەیڤان - فوارق لغوية

١- دوو پەیڤ

فەقیر:

 کێم حالە- الفقير

هەژار: ژار

 چنینە یێ رویتە - المسكين 

بهیستن:

 دهێتە گوهی- السمع

گوهلێبون:

 گوهدانە -  الإصغاء

پاشڤەبرن:

 پاشڤەئینانا پشت وپشتە - الرد

پالدان

 بو پێش وپاشە - الدفع 

حوچ

 بو سەرێ بێ پویرت – صلعآء 

کوچ:

میها بێ شاخ - جلحآء 

دامان:

دیاردبیت ل سەر چاڤ ورویان - الكآبة: في الوجه

خەم:

نهینە دکەڤیتە دلی - الحزن في القلب 

نەخت خۆر:

 نەختخۆر: باب مەهرا گچێ وەرگریت - الحُلْوانُ

بەرتیل خۆر:

 بەرتیلخۆر: ئەو کەسە یێ بەرتیلی دستینیت - الحُلْوانُ

چچک:

 مەمک: بو ژنان - الثدي

گوهان:

بو چێلێ ومیهێ وبزنان -  الضرع

خێزان:

دمالێدا: دەیک وباب وکچ وکور ونەڤی - العائلة

مالبات:

کەس وکارێت مێری ئانکو زەلامی ودگەل هوز وعەشیرەتا وی - الأسرة

سیهـ :

 ژرۆژ هەلاتی حەتا رۆژئاڤا - الظل

سیبەر:

ژرۆژ ئاڤا حەتا مەغربێ - الفيء

بیرچون:

 رویدانا تشتەکێ بەرێ - النسيان

سەهوابون:

سەرداچون: هێشتا وی تشتی روی نەدایە - السهو

سەحوسی:

 دیفچون ل سەر پێزانینێت خەلکی ب چاکی - التحسس

سویخوری:

 زانینا خەبەر وپیزانینێت خەلکی ب خرابی - التجسس

زەعیفی:  

مسری: کێمگوشتی: یا دبەهشەتیدا - الضُعف

لاوازی:

 یا دهزر وبیر ومشکیدا - الضَعف

سەخرەبرن:

ترانە پێ کرن - سِخْريَّا أي السُّخرية

سوخرەکرن:

 زبارەکرن: کارێ پەروە وبزۆری - التسخير

غەفلەتی:

 غافلی: ژبیربرن - الغفلة

بیرچون:

نەهاتن سەر بیری - النسيان

دژاتی:

دژی: دهێت دکاریدا - التضاد

ناکوکی:

دهێت دگوتن وئاخڤتنێدا - التناقض

متبون:

متی: ژتۆرێ وئەدەبێ وتێگەهشتنی - الصمت

بێزاربون:

 بێدەنگبون: کرپێن ژێ نەهات ژترسێ - السكوت

رابە:

هلوڤە:  هەلسە: بو مروڤێ نڤستی، رابین: ژنزمیێ بو بلنداهیێ - أجلس

روینە:

 دانیشە: بو وی کەسێ راوستیای، ڤەگوهاستن ژبلندیێ بو نزمی - أقعد

کورتی:

کورتکرن: ژێبرن - الاختصار

کورتاتێ:

 دارژتنا نڤێسینێ ب کێمترین پەیڤان وبەرانبەرێ زێدەهیا واتێ ورامانێ - الإيجاز

خەبەر:

 دەنگ وبەحس: دبیت خودان وان ب زانیت یان نە - الخبر

نوچە:

هەوال: هەبەر: گوهدار ب ڤان هەوالان نوزنزانیت - النبأ

پەسن:

 مەدح - المدح

بلندکرن:  

سەنا - الثناء

لەنگی:

خاری: چەپوجیری: ب چ رەنگا نە یا درستە - الخطأ

شاش:

چەوت: خەلەت: دانا هەر تشتەکی نە دجهیدا ٠ئو دبیت یێ راستبیت - الغلط

هندەک:

هنەک: چەندەک: ئەڤە دهێتە دابەشکرن - البعض

پرتەک:

 پارچەک: نا هێتە دابەشکرن بەلێ دهێتە کومکرن - الجزء

پرس:

پرسین: پسیار: پرسیار: سوال : دپرسێدا دبیت پرسکەر بەرسڤ ب زانیت یان نە

سؤال: مسألة: قضية

پرسیار:

پرسین: چنکی پرسکار بەرسڤێ نوزانیت ودخازیت ژبەرانبەریبو وی ب هێتە رونکرن‌

أستفهام: التسائل

سڤکی:

 پێشڤەچون: ئەڤ کارە یێ باشە وهەڤدژ: گیروبون: ڤەمان - السرعة

لەزی:

 لەزاتی: ئەڤ کارە یێ پیسە وب گازندەیە وهەڤدژ: سستی یان رەحەتی - العجلة

خەلک:

 گەل: بو ساخ ومریان - الناس

زیندی:

 یێ ساخ ودژیت ژبلی مریان - الورى

سۆز:

ئەهدە: دڤێت مەرج تێدا هەبیت ووەفادرار بیت ل سەر ئەهدا خۆ - العهد

پەیمان:

وادە: وەعدە: قەرارە: بریارە: دڤێت ئەو پەیمان ب چهبیت - الوعد

دەستئانەهی:

دهێتەکرن سەر کەسێ زۆردار ئەڤە یا تایبەتە - النصرة

هاریکاری:

 ئالیکاری: یا گشتە دهێت بو هەمی تشتان - الإعانة

پێحەسین:

 هەستپێکرن - الإحساس

پێزانین:

وازئینان: واز لێ بهێت بێ کو هەستێ پێ بکەت - الإدراك

دژرابون:

نەرازیبون  - الإباء

پاشڤەچون:

زڤرین: نەقەبیلکرن –  الامتناع

شیان:

هێزا کرنێ یە – الاستطاعة

کارین: بزاڤ وشیانا کریارێ یە –  القدرة

نەکامی:

 لومەکرن – اللوم

جڤیندان:

 تڤنکدان: تەعن – الذم

تەمراندن:

کورەکرن: روناهی ژێبرن: بو کێمی وگەلەکی – أطفاء

ڤەمراندن:

 ئاگر تەمراندنە: دهێت بو گەلەکیێ – إخماد

٢- سێ پەیڤ

عویر:

زکێ مروڤی یە - المعِدة

کەرش:

بو گەدێ گیانەوەران - الكَرِش

بەرچێلک:

 بو جهێ خارنا بالندان لێ دجەمیێت - الحوصلة

نینوک:

نەینیک: یێت مروڤان - الظفر

پەنج:

 بو بالندا وگیانەوەران – المخلب

شوینپێک:

سم: سمدەوار: بو دەوسا دەوران – السنبك

پەیڤ:

یەک وشە ژدوو پیتا یان پتر- الكلمة

ئاخڤتن:

 لێکدایبیت ژدوو پەیڤان یان پتر یا ب رامان و مەعنە بشێت ل سەر راوستیت- الكلام

گڤتن:

پەیڤین: ژسێ پەیڤان وێڤە یا ب رامان یان نە - الكلم

ئێتیم:

زاروکێ باب لێ مری بەری بالوقدانێ - اليتيم: الذي فقد أباه قبل البلوغ

سێوی:

زاروکێ دایک لێ مری - العَجِيّ: الذي فقد أمه

ئێتیم وسێوی:

 زاروکێ دەیباب هەردوو لێ مرن - اللّطيم: يتيم الأبوين‏\

ئەجننە:

ژمە پتر-  الجِنّة

جەننەت:

بەحشت - الجَنّة

جەنباندن:

 پاراستن - الجٌنّة

قولەتەین:

 ئاڤا مشە، جوبار - الغَمر

کینی:

 کەربا دسینگیدا - الغِمر

نەزان:

 جاهیل: حول چ جوداهێێ نا ئێختە حەقیێ ونەحەقیێ – الغُمر

3- چار پەیڤ

جۆرێت ئاڤان

زەلال:

 ئاڤا شرین - الزلال: الماء العذب

خۆئاڤ:

ئاڤا سویر- الأجاج

گەرماڤ:

 ئاڤا گەرم - الحميم

گەناڤ:

 ئاڤا گەنی - الآسن: المتعفن

عێبێت ئاخڤتنێ

حەزقین:

تەنگە نەفەسی دئاخڤتنێدا - الحصر  

لجمین:

نەسویکی دئاخڤتنێدا   اللجلجة- 

لالوتە:

ڤەمان وراوستیان دئاخڤتنێدا  التلعثم - 

ترتری:

لەز وبەزی دئاخڤتنێدا –   

رەنگێت کوران

کورە:

نە دیتن بو چاڤ ودلی - أعمى البصر والبصيرة

حوتم:

 نەدیتن بەس بو چاڤی - المكفوف: أعمى البصر

کورێ زکماک:

یێ بوی کورە - الأكمه: أعمى بالولادة

کورێ پاشوەخت: کوراهی پشتی بینانێ (الذي أضره العمى بعد أبصار)

کوژتنا پەزی

خنداقاندی:

ئەو گیانەورە یێ دهێتە خندقاندن - المنخنقة

هنگاڤتی:

ئەو گیانەورە یێ دهێتە کوشتن ب تشتەکێ گران - الموقوذة

داپەشی:

 ئەو گیانەورە یێ دپەشیت ژجهەکێ بلند ودمریت - المتردية

قوچدای:

  ئەو گیانەورە یێ دهێتە قوچدان ژئێکا دی ودمریت – النطيحة

گەندەلی

بەرتیل:

خاوە: سەرانە - رشوة

بەرتیلدار:

ئەو کەسە یێ بەرتیلێ دەت - الراشي

بەرتیلخۆر:

 ئەو کەسە یێ بەرتیلێ وەردگریت - المرْتشي

دەلال:

 ئەو کەسە یێ بەرێکڤە دهینیت بەرتیلێ دناڤ بەرا بەرتیلداری وبەرتیخۆری- الرّائش

رازان دزمانیدا

روینشتن:

دانشین: بو مروڤان - الجلوس

دادان:

 بو تەیر وبالندان - الجثوم

نخیان:

 بو حێشترێ وچەند گیانەوران - البروك

مەخەلبون:

بو پەزی وتەرش وکەوالی – الربوض

جیوازیا خاندنا پەیڤێ

لەغاڤ:

 اللجام - العِنانْ

عەور:

 السَحاب - العَنانْ

هەولدان:

 قُصارَى الجهد - العُنَان

ڤەهێلوک:

 ڤەمای البَطِيء – العَنَّان

٥-شەش پەیڤ

تەرزێت شەقبونێ

دریان:

 بو کراسێ - البشق

دەرزین:

بو هەستی - الشرخ

شەقبون:

بو دویواری - الفطر أو الشرخ

کەلاشتن:

 بو ئەردی یان خاکی – اللخْق

تیکبوی:

دهێت بو شویشا وچاما - الصَدْعْ  

ژێکڤەبون:

بو کەڤری – الهَزْم

تەرزێت کەڤتنێ

هەرفین:

بو دیواری (ينقض)

شرپێن:

بو ئاڤێ (ينهمر)

گرێلبون:

 بو کەڤر وبەری ( ينحدر)

رژیان:

 بو ستێرێ (يهوى)

فشیان:

 بو مروڤی (يخرٌّ)

نزمین:

 بنکڤەهاتن: بو فێقی ( تدنو) 

٢١-٨-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی