قەفتەکا پەیڤان

قەفتەکا پەیڤان

قەفتا ئێکێ

١- دەیک: دایک

کورد دبێژن:"هەکە دایک بو ژنباب، باب دبیتە زرباب"

دەیک: ماک: أم: والِدة: mother, mamma

ژبەر گرنگیا دەیکێ دژیانا مروڤیدا زۆر پەیڤ وبێژە یێت دهاتینە تەرخانکرن دزمانێدا بو ڤێ مەبەستێ. هەمی دەست پێدکەن ب پیتا (د) بەلێ هەر زاراڤەکی دەنگ ورێنوسەکا جودا یا دایێ. پەیڤا (ماک) بتنێ ژوان یا جێوازە دنڤێسینێدا. ب کارهێنانێ دئاخڤتنێدا مروڤ دشێت وان ڤاڤێرکەت ژئێک ودو. بەلێ راڤ وواتە ورامان دمینیت ئێک ئەوژی دەیکە یا شیر دایە مە وئەم ب خودانکرن.

رست وگوتن:

١- دا: دا تو یا چاوانی، کورێ من هەرە نک دا خۆ.

٢- دادک: دادکێ یو چ دکەی، دێ وەرە دەف دادکا خۆ.

٣- دادوک: خۆ نە ئەز دادوکا وی مە، ئەز نە بەس دا مە بەلێ دادوکم ژی

٤- دادێ: ئەز گەلەک حەژ تە دکەم دادێ، من چەند تو دڤی دادێ

٥- داک: کا ب سەرێ داکا خۆ ب سویند ب خۆ، داکا من زۆرا ب رەحمە

٦- دایک: دایك وباب مالێ ئاڤا دكه‌ن ودهه‌رفینن، دایکا حەفت کورا، مر بەر دەرا

٧- دایە: دایە گیان تۆ فێرت کردم، دایە گیان مەگری لە سەر خاکم

٨- دێ: تو ب سەرێ دێیا خو کەی بخۆ، دێ چمە جەم دێ یا خۆ

٩- دیێ: دیێ تو یا رەندی، دیێ وەرە شیری بدە زاروکی

١٠- دەیک: خڕ دبێژن کا دەیکا تە، نا بێژن کا بابێ تە، یێ مایە بێ دەیک

١١- ماک: بەرخێ بەر دو ماکانە، تو ژی بەر دەستێ وێ ماکێ یا رابوی

٢٨-٢-٢٠١٩ - دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا دووێ

٢- گوپک وگومبەت

کورد دبێژن:"ژگوپکێت سپیندارێ کەت گوت: حوپ"

ئەڤ پەیڤێت ژێری دهێن دناڤ گوتن وئاخڤتنێت کوردیدا ب راڤ وواتا بەرز وبلنداهیێ، ئەو شوینە یا دکەڤیتە ژهەمیا جهان بلنتر. هندەک ژوان جهێ ئێک دگرن بێ جوداهی، ئو هندەک دهێنە ب کارئینان بو جهەکێ تایبەت. بەس هەمی ڤێکرا دهێن بو دیارکرنا گرنگیا وی جهی.

رست وگوتن:

١- کلوڤانک: بو سەری، بو دارێ، جهێت بلند

فێشەکەک خۆ ب کلوڤانکا سەرێ وی کەت، برایێ من ب کلوڤانکا دارێ ڤە

٢- کمت: کومت: بو چیا، بو دارێ، جهێت بەرز

وان چەپەرێ خو ل کومتێ چیای چێکر، دەستێ من نا گەهتە کومتێ دارێ

٣- کومبەت: بو سەری، بو چیان، ئاڤاهی

ل نەڤروزێ مە ئاگر هەلکر ل کومبەتێت چیان

٤- گوپک:گوپتک: گوپیتک: بو داران، ستوینان

بازی هێلینا خو ل گوپکا دارێ ئاڤا کریە، تو دشی ب چیە سەر گوپیتکا ڤێ ستونێ

٥- سرت: سەرێت چیا

ئەم سرت وسرت چوین حەتا گەهشتینە کومتێ ژهەمیا بلنتر

٦- سەر: سەرێ مروڤی، سەرێ چیای

یی ل سەر سەری ب رێڤە نەچیت، قەدرێ پیا نزانیت، ئەم گەهشتن سەرێ چیای

٧- توقەسەر: کلوڤانکا سەری یە

وی دارەک ل توقەسەرێ وی دا وشکاند

٨- شێلک: بو سەری دهێت

ژانەک یا کەتیە شێلکا سەرێ من

٩- کاسک: بلنترین جهە ل سەری

خونە تو کاسکا سەرێ منی

١٠- بەرز: گرنگی: بلنداهی: ئەڤ هەر سێ پەیڤە جهێ ئێک دگرن ب واتێ ڤە، ب کاردهێن بو دیارکرنا زێدەبونا قەدر وبهای بو بەرامبەری چ کەس یان تشت.

ئەو کەسانەکێ بەرزە

ڤێ شولێ ب گرنگی وەرگرن

ئەو ژوێ بلنداهیێ ڤەرست

ئەو دارا هە ژهەمیا بلنترە

من پرسەکا گرنگا هەی

بلنداهیا ڤێ دارێ تو درەوا دکەی

١-٣-٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا سێیێ

٣- پڕ: تژی

کورد دبێژن:"جوان دمشەنە، بەلێ شرین کت کتەنە"

قەفتەکا پەیڤ وبێژێت کوردی وەک دەستکێ گولان ژباغی زمانی یێ بەر فرەهـ ومەخلیت، شپتی ئیشیێت تری بوینە مشتاخێت مەویژان ناڤ رێز ورستێت گوتنادا، مینا شانێت هنگڤینی دقۆرێلا دارا دکەڤریرا، ئەڤ پەیڤێت هەڤرەیێ وهاوواتە ژهەمێ رەنگێت گولان دخەملاندینە، مەویژێت بژارەنە وتام خوش وشرینن ل شەڤێت زڤستانێت درێژ ل کوچک ودیوان وچڤاتێت کوردان دگڤت وگویادا، ئەو هنگڤینێ سروشتی ویێ بێ دەخەس وفەند وفێل ل سەر لێڤان دبیتە دەرمانێ هەمی دەرد وئێشان، هەر وەسا ئەوژی دبنە شێوازێ دارژتن وڤەهاندنێ وراچاندنێ دهەڤوکا زمانیدا. بخۆ هەلبژێرە یا تە بڤێت بکاربینە ل وی جهێ پێدڤی ئەو پەیڤ هەمی خویشک وبرانە یەکسانن ووەک ئێکن، جوداهی تێدانینە، جهێ ئێک دگرن وئێک دو موکم دکەن، راڤێ ب درستی دگەهینتە گوهداری وخویندەڤانی. بێدەرا پەیڤێت زمانی یە، گەنمێ پاقژکری یە ب کێر هەمی رەنگێت دکاکی دهێن، خو ژێ بێ بارنەکە، ژێ بگرە ئەوا تە مەرام لێ دا حەزا تە ب جهبێت ب درستی:

رست وگوتن:

١- بۆش: بوشکر: بوشکرن

ئەو بنەمالەکا بوشن، وی پرتی خۆ یێ بوشکری، وان پیچ پیچە خۆ بوشکرن

٢- پڕ: پڕکر: پڕکرن

تو مروڤەکێ پڕبێژی، وی کەدین پڕکر ژئاڤێ، مە ئەو خرار پڕکرن ژگەنمی

٣- پوپری: پوپراند: پوپراندن

من گینیکەکێ جەهێ پوپری دڤێت، وی پەریکا خۆ پوپراند ژچکلێتان، دەڤێ وێ یێ پوپراندی یە

٤- تژی: تژی کر: تژیکرن

من تژی هەڤالێت دهەین، من تێرەکا تژی کا دایێ، من هەر دو دەستێت خۆ تژیکرن ژمەویژان

٥- دلێڤارا: دلێڤاراکر: دلێڤاراکرن

بیری یا دایە دلێڤارا، وێ ستڵ دلێڤاراکر، بو تە ئەڤ جەرە دلێڤاراکر یە

٦- زۆر: زۆرکر: زۆرکرن

ئەم زۆر پێدڤیێ خاندنێینە، وان خارنا خۆ یا زۆرکری، هوین یێ ب زۆرکرنێ دبەنە سەری

٧- زێدە: زێدەکر: زێدەکرن

ئێکا زێدە بدە من، وی ژهەمیا یێ زێدەکری، ئەوێ خەمێت من زێدەکرن، زێدەهی نە زیانە

٨- زەحف: زەحفکر: زەحفکرن

مە فێقیەکێ زەحفێ هەی، ئەوی مالێ خۆ زەحفکر، وان ژی زاروکێت زەحفکرن

٩- زەوەند: زەوەندکر: زەوەندکرن

مالێ من یێ زەوندە، کێ خوێ زەوندکر ل ڤی زادی، وان جڤین ل مە زەونکرن

١٠- فرهـ: فرەهکر: فرەهکرن

ئەردێ مە یێ بەر فرەهە، وی سنۆرێ مەژیێ خۆ فرەهکر، فرەهکرنا ڤی بابەتی دەم پێدڤێت

١١- فرەوان: فرەوان کر: فرەوانکرن

زادەکێ فرەوان چێکەن، کێ ئەو جهە فرەوانکر؟ وان بەر وپیاڤێت خۆ فرەوانکرن

١٢- گەلەک: گەلەک کر: گەلەک کرن

خەمێت من بو نە گەلەک، وی گەلک کر وگوت، کەلەک کرنا کاری نە خەمە بو من

١٣- مشە: مشەکر: مشەکرن

مشە خاندی هاتن شەهیا نا مە، وێ ئاخڤتن سەر خۆ مشەکر، مە دوژمنێت خۆ مشەکرن

١٤- هند: هندکر: هندکرن

من هند تشتێت دهەین، ئەو هندکر بەلێ خەلکی خار، هندکرن نە شەرمە

١٥- هێژ:هێژکر: هێژکرن

هندی ب دەیێ هەر دێ بێژیت هێژ، تە هێژکر وتە ژبیرکر، هێژکرن خوش کارە

١٦- هێشتا: هێشتاکر: هێشتاکرن

ئەڤە لێ لێ نە، هێشتا لۆ لۆ یێت ماین، نە بێژن تە بو چی هێشتاکر؟ وان ژی هێشتاکرن

ل دویماهیکێ ئەز دبێژم هێشتا یێت دماین ئەگەر ئەز نەیێ خەلەتبم، چنکی ژڤان رەنگە پەیڤان زۆر دمشەنە دناڤ زاراڤێت کوردیدا ل هەر چار کنارێت کوردستانێ، هندی بێژی هند گەلەکن، ئەڤ بە فرەهیە دهێت ژدەولەمەندیا زمانێ فرەوان. کورد قەومەکێ بوشن ودبەر فرەهن ل هەمی جهان ووەلاتان، یێ ب ڤێت زۆر بگەریێت ل وان دەڤەران دێ پڕ پەیڤان ب دەست خۆڤە ئینیت ژڤان رەنگ وجۆرێت زەحف ومشە. بەر ڤێ چەندێ فەرهەنگا کوردی دێ هەرا تژی وپوپری بیت ژڤان پەیڤێت زێدە تێکەل وپڕ مەخلیت. ل من نەگرن ئەگەر من زۆر وزێدە ل سەر ڤی بابەتی ئاخڤبیت ئو سەر ڤێ مژارێ ونڤێسی بیت.

٣-٣-٢٠١٩ دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا چارێ

٤- پاقژی وبژینی

کورد دبێژن:" شویشتن وڤەشیشتن رەنگ روی، ئو خارن وڤەخارن گەند وگوی"

پاقژی ب گشتی پاراستنا لەش وگیانی یە، ساخلەمیێ ددەتە بەدەنی دگەل هوشێ. ئەڤ ساخلەمی دهێت ژبژینیا وان تشتێت کەسان دخون ژخارنێ، ئاڤێ، ڤاخارنێت رون، ژجل وبەرکان ژلایێ هەر کەسەکێ ڤە ئو ژلایێ دیێ گشتی ڤە دڤێت چاڤدان هەبیت ژهەمی خەلکێ جیهانێ پاقژیا رەخ ودوران ژمالێ بگرە وحەتا دچیتە ژدەرڤە جهێت گشتی. پاقژی مروڤی دپارێزیت ژئێش ودەردان وگەلەک ئاریشان. لەوما کوردان گرنگی یا دایێ دگوتناندا ودچیروکێت فلکلوریدا ژهەمی تەرز ورەنگێت دی.

رست وگوتن:

پاک: پاکی: ئەڤ خارنگەهە زادەکێ پاک چێدکەن.

پاکژ: پاکژی: پاکژی ئێش کوژی. خۆ پاقژکە، دلێ خەلکی گەشکە

پاقژ: پاقژی: ئەو مروڤەکێ دەست پاقژە، دل پاقژە. پاقژی، نیڤا دینی.

بژین: بژینی: مالا تە تو چەندێ بژینی. خو بژینکە دا بێیە ناڤ مروڤان.

بژوون: بژوونی تەندروستی لەشە. بژوونی رەوشا ژیانێ یە.

خاوێن: خاوێنی: مالا وێ زۆرا خاوێنە. شویشتن وڤوشیشتن خاوێنی یە

سادە: سادەیێ: ژیان بە سادەیێ خوشە. من خارنەکا سادە دڤێت

پەتی: رەسەن: ئەو ب زمانەکێ پەتی دئاخڤیت ئانکو یێ پاک وپاقژ ورەسەن.

١٣-٣-٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا پێنجێ

٥- خۆرت: خۆرتی: وێرەک: وێرەکی: الشجاعة: courage

کورد دبێژن:" ئاڤا خۆرتا سەر ئەڤراز دچیت"

وێرەکی: وێرەکی یان زیرەک رەوشتەکا گرنگە بو بلندکرنا مروڤی ل بەر چاڤێت خەلکی، دبێت ژوان رەفتارێت ئێکەمین بیت دژیانا مروڤیدا. مروڤێ وێرەک وزیرەک هەرێ پڕهێز وشیانە چ یا رەوشتی بیت یان یا سروشتی بیت. ئەڤ هەردو خسلەتە دکێمن ل نک هەمی کەسان چنکی یا ئێکێ دهێتە وەرگرتن وستاندن دقویناغا ژیانێدا بیچ بیچە ئو بو دەمەکێ درێژ، بەلێ یا دووێ یا تێ کولایە دناڤ خوین ولەش وگیانێ مروڤێ مێریندا ل دەمێ رویدان وکەودانادا، ئەڤە دیاردبیت ل دەمێ درست وپێدڤی ل تەنگاڤیان. ئەڤە ژی دبیتە سەدەم بو وی کەسێ زیرەک و مێرخاس پتر باوەریێ ب دەتە خۆ دپێشە رۆژێدا دا پتر سەرکەڤتنێ ب دەست خۆڤە بینیت دا هەیبەتا خۆ ل نک هەمیا ب هێلیت ودیارکەت نە خاسمە ل دەف دوژمن ونەیاران ب تایبەت. هەر وەسا ئەڤ خسلەتە رێکێ دەتە چەند خسلەتێت دی ب هێنە وەرگرتن وەک: ناندەهی، دلوڤانی، رویگەشی، هێژایێ ومروەتی وچاکی. دا هەر گاڤ یێ راوستیای بیت بو هاریکاریێ ودەستئاناهیێ، ئو پشتەڤانێ حەقیێ بیت ل سەر زۆرداریێ وبند دەستیێ. ژڤان توڤە کەسان یێت رابوین دناڤ مللەتێ کوردیدا ژکەڤن وهەتا نوکە ب هژمارەکا زۆر ومشە. ئەڤ قەفتا ژێری ژوان پەیڤێت ڤێ رەوشتا هندا بەز وبلند بەرچاڤدکەت:

رست وگوتن:

ئازاد: ئازا: ئازادی:ئازادبون: سەربخۆ: نەبندەست

بژی ب ئازادی وبمینە ئازاد، مە هەر داخازا ئازادبونێ یا کری

ئەگید: عەگید: ئەگیدی: هند ئەگیدێت رابوین ل ناڤ مللەتێ کورد

بستە: بستەیێ: ئەو چەندێ بستە یە، برایێ وی هندێ بستەیە دگەرێت بتنێ

بهێز: بهێزاتی: کەسانێ بهێز ب هێزاتی دچیتە کار وشولان

بێترس: بێترسی: ترس ل نک ڤی بێترسی نینە، ئەوی بخۆ ب بێترسیێ بریە سەری

پالەوان: پالەوانی: بابێ وی یێ پالەوانە دجەنگاندا، تو یێ پالەوانی

جەرگین: جەرگینی: بجەرگە: کورێ من یێ جەرگینە، تو زۆرێ جەرگینی

جامێر: جامێری: ئەو گەلەکێ جامێرە، جامێر ب جامێریێ دبتە سەری

جەسۆر: جەسۆری: مروڤێ جەسۆر خۆ نادەتە پاش ژئاریشان

چالاک: چالاکی: چالاکی رەوشا کەسێ چالاکە، یێ چالاکە دهەمی خەلمەتاندا

چەلەنگ: چەلەنگی: ئەو هندا چەلەنگە، دایکا وی زۆرا چەلەنگە

خۆرت: خۆرتی: ئاڤا خۆرتا سەر ئەڤراز دچیت، مروڤێ خۆرت هەرێ خۆرتە

خوشمێر: خوشمێری: خوشمێر خوشمێران ناسدکەت، خوشمێری رەوشتە

دلێر: دلێری: یێ بدلە: دلێر گەنجەکێ دلێرە، دلێرە ودهەر مینیت دلێر ل نک مە

زیرەک: زیرەکی: ل ڤێ دەمی زیرەک دکێمن بەلێ ترسنۆک دزۆرن

ژیر: ژیری: یێ ژیرە برایێ من، تو دێ هەر مینی ژیر ل ناڤ خەلکی

ژێهات: ژێهاتی: چەند مروڤەکێ ژێهاتی یە، رەوشا وی زۆرا ژێهاتی یە

سەگڤان: سەگڤانی: سەگڤان دشەراندا ژخرا سەگڤانترە، سەگڤانی بارا وی یە

فێرس: فێرسی: هند فێرسێت ب ناڤ دەنگ یێت رابوین دناڤ مللەتێ کورد

قەهرەمان: قەهرەمانی: قارەمان: قارەمانێت کوردان ب ناڤ ودەنگن ل دنێ

گەرناس: گەرناسی: ئەمن مروڤەکێ گەرناسم دجەنگاندا

مێر: مێرانی: بو من مێری، بەلێ بو خەلکی رویڤیەکێ نێری

مێرچاک: مێرچاکی: مێرچاک دکت کتەنە دناڤ ئاستەنگان

مێرخاس: مێرخاسی: مروڤێ مێرخاس خۆ ژچ نادەتە پاش

مێرین: مێرینی: وی مێری مێرینی ژدونیایێ یا خلاسکری

نەترس: نەترسی: بنە مالا وان یا نەترسە ژکەڤندا هەتا نوکە

وێرەک: وێرەکی: ئەگەر تو یێ زیرەک بی ئەز یێ زیرەک ووێرەکم.

١٤-٣- ٢٠١٩ دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا شەشێ

٦- ڤیان – ڤین : الحب: love

ڤیان – ڤین – ئەڤین

کورد دبێژن:" ڤیانا دلا ژدەستا یا دیارە:

ڤیان ناهێتە گرێدان ب رامانەکا تایبەتڤە چنکی هەستەکا سەربخۆیە ناکەڤتە دبن کونترولکرنا خودانی ونەشێت موکمکەت دلەپێ خۆدا. جهێ وی یا ددلیدا یا پر هەستە ودلوڤانی یە یا بەربەلاڤە ب گەلەک لایانڤە وەک: ڤیانا خودێ، دەیبابان، خویشک وبران، هەڤالان، یاران، هەڤژینێ وهنەکێت دی. ئەڤ هەستە دهێتە داپەشکرن ودان وبەلاڤەکرن بێ مروڤ هزرێ تێدا بکەت. ڤیانێ زۆر تەرزێت دهەین دبن ڤان تیپ وشوپانڤە دچن ئەڤە هندەکێت سەرکینە: حەژێکرنا رومانسی، دلسوزی، خێزانی، لەشینی، کارینی، خۆڤیکی، بێمەرجی، نەخۆگرتی، بێبەرامبەر، مت یان بێدەنگ ودەملدەست.

پەیڤێت ڤیانێ دگەل رونکرنێ ب کوردی

ئێکەم: رەنگێت ڤیانێ – أنواع الحب – types of love

١- ئەڤین: ڤینا دژوار

٢- ئەڤینی: ڤین: ڤیان

٣- بەخشیک: گرێدانا حەژێکرنێ ب ئاخڤتنا نەرم یا ب سەنی ومەنی

٤- پەرستن: ڤیانا کول ومڵ، بەنیێ ئەڤینداری، ڤینا دڵسوزی ودڵخوازی

٥- شەوق: دیناتیا عەشقێ

٦- حەژێکرن: عەشقا دژوار یا ب خەمگینی

٧- خەریبی: ڤینا نازک

٨- خەریکی: هەستا شەوقێ بەرەف یارێ

٩- دڵبرین: ڤینا دڵگر وپێڤەنیس

١٠- دڵخوشی: ئەڤینا هەستیار

١١- دلداری: دلوڤانیا دلسوز یا دکەڤیتە پەقژکێت دلی

١٢- شێتی: ئەڤینا پێچا ب سویچ

١٣- عەشق: ئاشقی: زێدە ڤیان، پڕڤینی

١٤- ڤین: خۆشەوستی: عەشق وپێڤەنستن کو نەشێن ژێکڤەبن

١٥- هوگری: ڤیانا دوستینی یا پاقژ

١٦- هەڤکاری: پڕحەژێکرن

١٧- هەڤینی: ڤینا ڤەکێش

١٨- موحەبەت: ئەڤینی

١٩- سەوداسەر:بێهشی وچونا مەژی ژبەر ئشق وڤیانێ

٢٠- هەوا: ب نکڤە چون یان ئەڤین

دووەم: سالوخەتێت ڤیانێ

١- بندەستکرن: ئەو ڤیانە یا دبیتە ئەگەر بو خۆشکاندنێ وبەندیێ

٢- پەیوەندی: دوو کەس بگەهنە ئێک ب رەوشا ڤینداری

٣- خورکومانی: عێجزی وخەم ل سەر ڤینا بۆری

٤- خەریبی: کام بو دیتنا یارێ

٥- خەمگینی: ڤیانا خەمێ وکەربێ وکوڤانا دهینیت

٦- خەمگینی: قەهرا دژوار

٧- خەوتەیێ: ئەو ڤیانە یا خەوێ دڤەهەرڤینیت

٨- دامایێ: ئەو ڤیانە یا مروڤی دویرتێخیت وجودادکەت وبێ هزردکەت

٩- دیناتی: تەنگەسەری: تەنگەزارێ دنیایێ دبیت ژبەر ڤیانێ، ڤیانا ‌هش وسەودا دبەت

١٠- دەرد: نەخوشی، خلتێ دگریت

١١- ژانداری: ژانەوەر: ڤینا پڕ ژان وبێهشی، کەوا ڤیانێ

١٢- سوتن: ڤیانا دلی دسوژیت ودکوزرینیت ب خەریبیێ

١٣- سوتن: ئێشان وکوڤان ژڤیانێ

١٤- هشیاربون: ڤیانا قەلەقێ وخەمگینیێ دهینیت

١٥- هشیاری: ڤیانا خەوێ دبەت

پەیڤێت ڤیانێ دگەل رونکرنێ ب کوردی وعەرەبی

رەنگێت ڤیانێ – أنواع الحب – types of love

١- التتيم: الحب الذي يستبد بالقلب ويستعبده.

دڵبرین: ڤینا دڵگر وپێڤەنیس

٢- التَّعَبُّد: تفرغ للحب، أصبح عبدا للمحبوب، حب بخشوع وتنسك

پەرستن: ڤیانا کول ومڵ، بەنیێ ئەڤینداری، ڤینا دڵسوزی ودڵخوازی

٣- الجوى: شدة العشق الذي يورث الحزن

حەژێکرن: عشقا دژوار یا ب خەمگینی

٤- الخبل: الحب الذي يصيب بالفساد أو الفتنة.

شێتی: ئەڤینا پێچا ب سویچ

٥- الحَنِين: الشعور بالإشتياق تجاه الحبيب.

خەریکی: هەستا شەوقێ بەرەف یارێ

٦- الخلابة: الوقوع بالحب بخديعة الحديث الرقيق.

بەخشیک: گرێدانا حەژێکرنێ ب ئاخڤتنا نەرم یا ب سەنی ومەنی

٧- الخِلم: حب الصديقُ الخالصُ

هوگری: ڤیانا دوستینی یا پاقژ

٨- الشجن: حب مثير للأحاسيس

دڵخوشی: ئەڤینا هەستیار

٩- الشَّغَف: الحب الذي يملك شغاف القلب ويفتح غلافه

دلداری: دلوڤانیا دلسوز یا دکەڤیتە پەقژکێت دلی

١٠- الصبابة: الحب الرقيق

خەریبی: ڤینا نازک

١١- العِشْق: إفراط الحبّ

عەشق: ئاشقی: زێدە ڤیان، پڕڤینی

١٢- الغَرَام: العشق والتّعلّق بحيث لا يمكن الخلاص منه

ڤین: خۆشەوستی: عەشق وپێڤەنستن کو نەشێن ژێکڤەبن

١٣- الْفُتُون: الحب عن طريق الإغراء

هەڤینی: ڤینا ڤەکێش

١٤- الْمَحَبَّة: الحب

ئەڤینی: ڤین: ڤیان

١٥- الهُيام: الجُنون من العشق

حەژێکرن: دیناتیا عەشقێ

١٦- الوجد: الحب الشديد

ئەڤین: ڤینا دژوار

١٧- الوِدّ/الوُدّ/الوَدّ: الكثيرُ الحبّ

هەڤکاری: پڕحەژێکرن

سالوخەتێت ڤیانێ

١- الأرق: الحب الذي يمنع النوم.

خەوتەیێ: ئەو ڤیانە یا خەوێ دڤەهەرڤینیت

٢- الاكتئاب: الحب الذي يسبب العزلة وعدم التركيز

دامایێ: ئەو ڤیانە یا مروڤی دویرتێخیت وجودادکەت وبێ هزردکەت

٣- الاستكانة: الحب الذي يسبب الخضوع والخنوع.

بندەستکرن: ئەو ڤیانە یا دبیتە ئەگەر بو خۆشکاندنێ وبەندیێ

٤- الجنون: الحب الذي يفسد العقل ويبعد المنطق

دیناتی: ڤیانا ‌هش وسەودا دبەت

٥- الحرق: الحب الذي يؤجج القلب أو يكويه بشوق كبير

سوتن: ڤیانا دلی دسوژیت ودکوزرینیت ب خەریبیێ

٦- الحزن: الحب الذي يجلب الحزن والكرب والغم

خەمگینی: ڤیانا خەمێ وکەربێ وکوڤانا دهینیت

٧- الداء: أصابه بالداء.

دەرد: خلتێ دگریت

٨-السهد: الحب الذي الذي يذهب النوم

خەوتەیێ: ڤیانا خەوێ دبەت

٩-السهّد: الحب الذي يجلب القلق أو الحزن أو الهم

هشیاری: ڤیانا قەلەقێ وخەمگینیێ دهینیت

١٠- الشوق: اللهفة لملاقاة المحبوب.

خەریبی: کام بو دیتنا یارێ

١١- العلاقة: ترابط شخصين بحالة حب.

پەیوەندی: دوو کەس بگەهنە ئێک ب رەوشا ڤینداری

١٢- الكمد: حُزْنٍ شَدِيدٍ

خەمگینی: قەهرا دژوار

١٣- اللذع: ألم الحب

ژانداری: کەوا ڤیانێ

١٤- اللهف: الحزن على حب فات.

خورکومانی: عێجزی وخەم ل سەر ڤینا بۆری

١٥- اللوعة: الوجع والألم من الحب.

سوتن: هناڤسوتن: ئێشان وکوڤان ژڤیانێ

١٥-٥-٢٠١٩- دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

قەفتا حەفتێ:

پیتا ( ق ) یا دەنگدار

کورد دبێژن: "هەکە بەق نە وەقیت دێ پەقیت"

پیتا ( ق ) دەما دهێت ل پاشیا پەیڤێت دو پیت دەنگەکێ سەر بخو ددەتێ یێ ب هێز، وەسا دیاردبیت بو وی کەسێ دگەهتە گوهێ وی کو تشتەکێ نە یێ درست چێدبیت وەک: شکەستنێ، بژکینێ، دریانێ، ژێکڤەبونێ، ڤەبینێ، پەقینێ، ئاخڤتنا پڕبێژیێ وگەلەک رەوشێت دی یێ ب سەر ڤێ چەندێ ڤە.

پەیڤ ورامان:

بەق: بەقین: تەقینا پەقیشکان

پەق: پەقین: ژیکڤەبین: کەلشتن

تەق: تەقین: بژکین: پەقین

چەق: چەقین: پڕبێژی

حەق: حەقی: جوداکرن

دەق: نیشانە ل بەدەنی: لەش دکەڤتە بەر دەرزیکدانێ

رەق: رەقاتی: تشتێ حشک دکەڤیت بەر شکەستنێ

شەق: دریان: ڤەبین: کەلاشتن

لەق: لەقیان: ژجهچون: سستبون

لەق: لەقین: بریندارکرن: زیندارکرن ب ددانا

نەق: نەقین: زولقوتینا چاڤان

وەق: وەقین: دەنگە: ژێکڤەکرنا دەڤی وچەقچەقکان

رستێت رێزمانی:

بەق : یێ ل سەر لێڤا ئاڤێ گوهدەتە بەق بەقا پەقیشکا

پەق: هنارێت ڤێ دارێ خڕێت پەقین، بنێت پێ وی خڕێت بوینە پەق

تەق: عەمرێ لەقلەق چو ب تەق تەق، ب ئێک تەقێ ئەو جامە بژکی

چەق: ما تو نا وەستیێی ڤێ هندە چەق چەقێ دکەی

حەق: حەقیێ دبن نەحەقیێ ڤە تڕە تڕە، حەقێ من بینە یێ تە ئاسانە

دەق: ئەو چ دەقە ل ئەنیا تە؟ وێ لەشێ خو خڕ کرنە دەق

رەق: رەق نە بە دا نە شکی، هشیارێ وی نانێ رەق بە دێ شکێت

شەق: هند شەقێت کەتین شەلێ وی، دەستێت وی خڕێت بوینە شەق وپەق

لەق: سویرەتێ وی خڕ شوینا لەقانە، ب ماچ ماچوکا نە بلەق لەقوکا

لەق: ئەڤ دیوارە یێ دلەقیێت، کوتکێ پێ من یێ دلەقیێت

نەق: سەحکێ چاڤێت وی یێ دنەقیێن، حەتا سپێدێ چاڤێت وی نەکر نەق

وەق: وەق وەقا بەقێ یە ل سەر لێڤا برکێ، هەکە بەق نە کەت وەق دێ پەقیت

١٦-٨-٢٠١٩- دهوک- ئەحمەد عەلی

قەفتا هەشتێ

٨- کومکرن: التكديس: accumulation

کورد دبێژن:"خرگەنم، جەهـ بەلاڤ" یان" گەنمی خرڤەکەن، جەهی بەلاڤکەن"

کومکرن: ئەو کارێ جەماندنا تشتانە ژگەلەک جوران شبتی کومێ چ ئاخ، توز، بەر، گەنم، دەخل، مشتاخە، دکاک، پارە، چولی هتد...

هەڤدژێ کومکرنێ: بژاندنە، بەلاڤکرنە یان بژالەکرنە

رستێت رێزمانی

کومکرن: دوهی مە ئەو ئاخ هەمی کومکرنە بەر دەرێ خانی.

جەماندن: دێ شێی وێ توزا سەر مێزێ جەمینی

خرکرن: وان ئەو بەرێت بەستی خرکرنە ل رەخێ رێکێ.

خرڤەکرن: ئەو گەنمێ بژیای خرڤەکەنە سەر ئێک.

ڤێک ئێخستن: ب ڤێ رەنگی ئەڤ دەخلە نا هێتە ڤێک ئێخستن.

پێک ئێخستن: پێک ئێخستنەکێ بێخنە ڤێ مشتاخا مەویژان.

سەرئێکڤە ئینان: ئەو دکاکێ ل سەر بانی نە یێ سەر ئێکڤە ئینایە.

لێکدانا سەرئێک: بابێ وی هەرێ پارەی لێکدەتە سەر ئێک.

دانانا سەر ئێک: وی بتنێ ئەو دیها چولی دانا سەر ئێک.

٢٠-٩-٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا نەهێ

٩- دوو پەیڤ ئێک واتە ورامان

کورد دبێژن:" دوو شتی یان شمتی ب دەستەکی نا هێنە هەلگرتن"

جهبرن وبەروڤاژکرن وگوهورینا پێتان دپەیڤێدا، بو مە دوو پەیڤان یان پتر دژەنیت دناڤ زمانێ کوردیدا ئەڤ جوداهی پەیدادبیت ژدەڤەرێ بو دەڤەرێ یان ژی ژبەر نەهینانا ئەزمانێ مروڤی هندەک پێتان ئانکو حەرفان بدرستی. ئەڤ شێوە دناڤ جڤاکیدا دەرفەتێ ددەتە مشەبونێ دفەرهنگا زمانیدا وهندەک جاران شاشیێ ژی دەتە بەرانبەری ل دەمێ ئاخڤتنێ دگەل ئێک ل سەر وی تشتێ تایبەت. ل ژێری چەند نمونەنە ئەوێ رەسەن وپەتی دزمانێ کوردیدا یان ژی ئەوێت مە ئیناین ژزمانێت دەور وبەران وەک عەرەبی:

جورێت رێنوسا پەیڤێ

پەیڤێت رەسەنێت کوردی

بەفر : بەرف

بەهر: بار

پیت : تیپ

پیز گیز

پەتشی تەپشی

تەرزە : تەزرە

تەعروز تەرعوز

جنێو : جوێن

رون : نور

رەفین: فرین

زخ: خیز: رمل

ژمارە : مژارە

سیخوار: خویسار

سەر : سار

شتی : شمتی

شخاتە : شخارتە

شیوت : شویت

قۆپچە : قۆچپە

کخس: کسخ

کولم لوکم

کیزرک : کیرزک

لاق : قۆل

لومچە لوچمە

مەشخەڵ : مەخشەڵ

هەژار : ژار

هەژمار ژمار

ژپەیڤێت عەرەبی

بلى: لەبێ

تەسلیم : تەسمیل

تەغمە: تەمغە

جزع: عێجز

جومعە : جوعمە

خەلەجە: خەجەلە

دەوڵەت : دەڵوەت

صخب: خەبسە

کەشفکە: کفشکە

لفاحە: لحافە

لەبێ بەلێ

لەعنەت: نەعلەت

مدح: مەحت

هوس: وەهەس

هەلەک: وەهلە

وهلە: هەلەک

سێ پەیڤێت جودا ب نڤێسینێ

حەتا : هەتا : تا

حەتاڤ : هەتاڤ : تاڤ

لحێف : حلێف : لفێح

نەڤروز: نەوروز : نیروژ

ئەگەر چەند پەیڤێت دی هاتنە بەر دەست من دێ ل سەر زێدەکەم

22-2-2020 – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا دەهێ

10- پوسخانە: سجن: prison: jail

سەرا نەفسێ کەتەحەبسێ" : کورد دبێژن

پوسخانە: ئاڤاهیەکە دبێژنێ(قشلە) یان(مەرکەز) ئەو کەسێ تاوانبار لێ دژین ب زۆری وئازادیا وان ژێ فهێتە وەرگرتن. مەبەست ژێ ئەوە سزاکرنە بو وی کەسێ یاسا شکاندی وتێکدای. ئەڤ سزایە ل دیف تاوانا وی دەر دچیت ژدادگەهێ ئاراستا وی. ئەڤ جۆرە جهە دهێنە ب رێڤەبرن ژلایێ دەستهەلاتێ یان حوکمەتێ.

ل ژێری چەند ناڤن وفەرمانن بو پوسخانێ هندەک ب عەرەبینە وهندەک ب کوردینە:

پوسخانە : زیندان- سجن- حەبس- قەفەس - زنزانە- زەیقەت ...

گرتن- دەستەسەرکرن- حەبسکرن- زیندانکرن- سجنکرن- کرنە دپوسخانێ ڤە- قەفەسکرن ...

رست سەر ڤان ووشان:

ئەو دێ دپوسخانێ ڤە مریت

دەستێت وی رزین دزیندانێ ڤە

دونیا سجنەکا مەزنە

حەبس بو وان کەسان یا پیروزە

بابێ وی رحا وی کریە دقەفەسێدا

یێ قاپرمێت مەزن دکەن دکەنە دزنزانێت بتنێ

ڤێ دەردی ئەم یێت دکرینە زەیقەتێدا

چەند روژا ئەز هاتمە گرتن ل قشلێ

چیێ کارەکێ خراب کەت دێ هێتە دەستەسەرکرن

کورونایێ ئەمێت حەبسکرنی دخانیڤە

زۆر کەسێت سیاسی دهاتینە زیندانکرن

ژبەر دەردێ کورونایێ جیهان خڕ هاتە سجنکرن

چ مروڤێ خرناقا بکەت دێ کەنە دپوسخانێڤە

وی خێزانا خۆ یا قەفەسکری

٦-٤-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی

١١- پەیڤیت ب بەرسڤ

ئەڤ پەیڤێت سێ پیت دهێن وەک بەرسڤەکا کورت ل سەر کریارێت نە ژدل بو بەرانبەری یان ئەو ئاخڤتن یا هاتیە گوتن ئەو یێ پێ نەخوشە لەورا نەرازیبونا جۆ بو دیاردکەت ب ڤێ چەندێ.

برچ: دەنگێ زێدە کەلینا زادی یە دئامانێ ل سەر ئاگری

ئەڤ زادە یێ دکەلیت بچکێت دهێنی

پڕچ: پویرت وقژێ سەری یە

پرچا وی یێ کەتیە سەر ملان

تڕچ: پەیڤەکا نەرازیبونێ یە ل سەر کریارەکێ یان ئاخڤتنەکێ ژلایێ بەرانبەری ڤە

هەڤالێ من فیراند دئاخڤتنێدا لەوما من گوتێ: تڕج

زڕچ: پێ کەنینە وپێ ترانەیە ل پێش کارێ بەرانبەر یێ نە ب دلی بیت- ئانکو تڕە

هەر باخڤە: زرچ بو ئەوا تو دبێژی

ڤڕچ: دەنگە: چونەکا تایبەتە یا نەرازیبونێ یە

من چ نەگوتێ من هند دیت بو ڤرچ ڤرچا وی ل بەر دەری

قڕچ: دەنگێ تبلانە

قرچا دەستان چو پیان

مڕچ: دەنگێ خارنێ یە، ماچیکرنێ یە

ئەو چ مرچێنا دگەل خارنێ دکەی، مرچێنا ماچا یێ دهێتە من

نڕچ: نەقەبولکرنە، نە رازیبونێ دیاردکەت، ڤیتویە ل دەف کوردا ئانکو نە

چ بریارا ئەم بدەین نە ب دلێ وی یە ل دویماهیێ دێ بێژیت: نرچ

هرچ: تەرزەکێ گیانەوەرایە

هرچا ب کودی، نە بەن دۆرێت گوندی

٢٩-٨-٢٠٢٠ - دهوک - ئەحمەد عەلی

قەفتا دوانزدێ

١٢- پێناسێنا مروڤان

ئەڤ پێناڤێت ژێری پێناسینن ل سەر رەفتارێت وان یێ پێ رادبن دناڤ جڤاکیدا وب وان سالوخدانا دهێنە زانین چ خەلکی ئەو دابن یان ئەو ل سەر وان دهێن ب تێبینا وان کەسێت ل رەخ دۆرێت وی ژبەر کریارێت پێ رادبیت.

بافرو: ئاخڤتنا دبای دفرینیت ومەتحێت قەلەو دکەت ژخۆ مازنتر

بلیل کابانە یان کولەکا کابانە: مروڤێ ترسنوک وبەعجوک زەراڤ پچیای

بیزەڤەر: کێم شیانە، چ دبەرهنگارێت وی نینە، ب کێر چ ناهێت وهەر یێ ب مەترسی یە

هەلوکێ: ئەو کەسە یێ خەریکیێ دگریت ژدەردێ غەریبیێ وهەر دەم یێ کزگیروکە وب گریە

بێهن هلمای: یێ حەفە دەڤی وهەر یێ چاڤ برسی

بەتلی: ڤەخارنا ئاڤا مشە وەلێ دهێت شلق ب زکی دکەڤن

پندڤی: دبن خۆ چوی، زۆرێ سل وعنری، پڕ ژکەرب وکێنی

تڕوڤری: ب کێر نەهاتی وچ سەنگا خۆ ل دەف خەلکی نە

حەمەری: خارنا زێدە کو نەشێت لڤینێ بکەت ودجهدا دمینیت

دەق شکین: ئاخڤتن چکۆر وگوتنێ دبێژیت دەق ب دەق یا بێ بەرسڤ

قاقوسکی: دەڤ زوهابین وئەزمان حشکبین ژتێهنا دژوار ژدەمەکێ درێژ

کولافی: کولابی: کولبی: زێدەخۆر دەما دکەڤیتە سەر زادی ودخوت بێ راوستیان

کونەبا: ئەو کەسێ دویر ژراستیێ ودرەوین وفیرو

کەنڤێل: تەمبەل: بێ کار وکوک، هەرێ پالدای سەر تەنشتێ وچ ناکەت

گورێخ: تڕبلند وبەتران وژپێ بابێ خۆ دەرکەڤتی

گەرتی: دیفدیفک: دیڤەلانکە کەسەکی بیت وهەرێ ب دیفە بیت وکیڤە بچیت

مالمەزێخ: پەڕلاغ: دەڕێژ: دەست بەلاڤ: دەست دریای وموسرف

٩-٩-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا سێزدێ

١٣- رێزێت هەڤالینیێ - درجات الصداقة

هەڤالینی تشتەکێ گرنگە دژیانا هەمی کەساندا، جێوازی وجوداهی دناڤ بەرا مروڤان یا بویە رێباز بو ئێک ودو نیاسینێ، ڤێجا رێزێت هەڤالینیێ ئێکە ژوان پەیوەندیێت بەرز وبلند دناڤ جڤاکیدا، چنکی ئەو کەساتیا مروڤی بەرەف باشترین چاکیێ ڤە دبەت، نەخاسمە ب گونجی دەما رەوشتێت لاو وجان پێڤە دهێنە گرتن، ئو هەمی پێگڤە دئاکنجی بن ل سەر حەزێت هەڤبەش وڤینا هەڤالینیێ کو دیاردبن ب هەستا دلسوز دخانا بەرژەوەندیێت وێ دوستینیێ دا، ل سەر ڤێ هەمیێ را دڤێت ئەڤە هەرا بەر دەوام بیت وموکم بیت دژێ ئاریش و گرێکێت ژیانێ ئەوێت دکەڤن درێکا ڤێ چەندێدا د دەلیڤەت و دەرفەتێت تەنگ ودژوار دا.

برادەر: روینشتیێ دیوانە تە: الجليس: من يصحبك في مجلسك

خۆشەویست: جهگرێ دلی: الخِل: من اسكنك قلبه بصدق

دۆست: هەڤژیانا گیانی یێ دژوار: القرين : من كان وصلكَ بهِ روحياً قوياً

شریک: هەڤژی: التِرب : مثيلك في السن

شوین نهین: ڤەشێرێ نهینیان: النجي: من أسر في الحديث لكَ أسراراً

شەڤبۆر: سوحبەچیێ شەڤی: السمِير: من يحدثك ليلاً

ڤەخۆر: بەشدارێ ڤەخارنێ دگەل تە: النديم :من يصاحب في شربك

هوگر: ململێ روژانە: الصاحب:من يلازمك طوال اليوم

هەڤال: باوەر ئینان ب تە ب درستی: الصديق : من صدقك وصاحبك بودّ

هەڤرێ: هەڤالێ وەغەرێ: الرفيق: من يصاحبك في سفرك

هەڤکار: هەڤالێ کاری: الزميل : رفيق العمل

هەلبژارتی: هەڤالێ دلسوز: الصفي: صديقك المخلص

یار: خوشتڤیێ تە: الأنيس: من أنس حظوره وأراح بالك

٥-١٠-٢٠٢٠ - دهوک - ئەحمەد عەلی

قەفتا چاردێ

١٤- ئاڤز وئاڤزی

ئاڤز: حامل: حبلى: pregnant

خڕش: عاقر: barren

ستەور: عقیم: sterile

ئاڤز: ب حەملە: بو ژنا مێ و گیانەوەرێت مێ بێ جوداهی

خڕش: زارۆک نابن: دارا بێ بەر

ستەور: بو ژنا نەزۆک و هەر وەسا بو گیانەوران

بزۆک: دزێت: نەزۆک: نازێت

بێژن: بو مێری: بێژەن: بێ ژەنین: بو ژنێ

مێر: مێ: الذكر والأنثى

نەمێر: ناپیاو: بو مێری: عنين: عاجز جنسيا

ستەور: خرش: نەزۆک: بو ژنێ

ژنا ئاڤز: بچیکەکێ دزکیدا

ئاڤزی: هێکا ژنێ ب پەرپوونا ئاڤا مێری دهێتە کەل وب تشت دکەڤیت

بەیجەڵ: ستەور: رەوشا ژنا نە زێ

خڕش: ستەور: بێبەر: دهێت بو ژنکان وگیانەوەران وهەر وەسا بو دار وباران

پەیڤێت هەمەرەنگ بو ژنا ب دوگیان:

ئاڤز: ئاڤزک: ئاڤزەک:: ئاڤزێ: ئاڤ زێ: ئاڤزی

ب تشتە: تشتەک یێ هەی

ب حەملە: حەبلی: حامل: حبلى

بچیکبون: زاروکئینان

بزکە: تشتەکێ دزکیدا

بهناڤ: زاروکەکێ دزکیدا

بون: بچیک ئینان

بەرهاڤێتن: بچیک ژبەرچون

تڵ: تڵدار: تڵپف

تلدار: زکدار: تڵمەزن

حەبلی: ب حەملەیە

دوجان: دوگیان: دورح

دێ زاروکی بیت: بچیک دێ هێتە سەر دنیایێ

زان، زایین، زایان

زک: زکپڕ: پڕزک

زکپڤبون: ب دوگیانی

زکدار: زکپڕ: زک بەردەڤی

گرانە: یا ب بارە: یا ب بچیکە

ل سەر روژان: روژێت دویماهیکێ ل بونا زاروکی

مەهبرن: مەهادبەت: دەمێت بچیکبوونێ دزکێ دەیکێدا

هەڤالبچیک: جهێ بچیکی دزکێ دایێدا

یێ ب رێڤە دهێت: دێ بچیکی ئینیت

هەڤواتێت پەیڤا (ئاڤز) دچەند فەرهەنگێت کوردیدا:

ئاڤز: ئاووس: دووگیان: ئاڤزبوون

ئاڤز، ئاڤس، ئاور، ئاوس، ئاوسە، ئووسن، ، یاوس، هاوس، هەمس، باردار، بە‏تۆل، بە‏تێشت، بەچشت، بەزگ، پسدار، تلدار، تۆلدار، حاملە، حامیلە، هەمل، هەمیلا. دڤەگیان، دووگیان، زگپڕ، زگدار، سکپڕ...

ئاڤزەک، ئاڤزێ، ئاڤگیر، ئاوزا، ئاوەزا، ئاوەزۆ، ئاوگر، پراڤ، پەهناڤ

ئاوس، زک پڕ، تۆل لە زگدا

بارەبەر، بارهەڵگر، باری، باربر

دوجان، گرانە، بحەملە، باردار، بزار

گرانە، باردار، بحەملە، دوجان، هامیلە، پاشڵ

ئەڤ وشەیە دپێنج زاراڤێت کوردیدا:

زاراڤێ باکۆر: ئاڤز: ئاڤس

زاراڤێ ناوەندیی: ئاوس

زاراڤێ باشۆر: ئاوس

هەورامی: ئاور

زازاکی: ئاور

چەند رست وگوتن ل سەر بابەتی:

ئێکێ ل ملی، ئێکێ ل تڵی

ئەز دبێژم ئەو ژنا هە یا ب تشتە

ئەو ژنە گەنگی دێ بارێ خۆ دانیت

بچیکی وی ژبەر چو

بلا ئاڤز بیت كه‌نگى بزێت بلا بزێت

بلا ئاڤس به‌ بلا ده‌ره‌نگی به‌

زک وەرزە، دەت ژهەمی تەڕزە

زکێ هاتیە ل بەر دەڤی

ژن ژیانە دەما ب دوگیانە

هەکە چێلا مه‌ ئاڤس ببیت‌ رۆژه‌کێ‌ دێ بزیت

ژنا وی یا گرانە یا ل سەر روژێت خۆ

شولێت گران ناکەت چنکی یا ب زکە

یێ ژمن ئاڤزە دێ ژبەر هاڤێژیت

١٢-٣-٢٠٢١ – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا بانزدێ

١٥- جووتبونا گیانەوەران

جووتبون ل دەف گیانەوەران سواربونا یێ نێر دگەل یا مێ ئەڤە ب گشتی دبێژنێ گانکرن.

پەڕین: پەڕینەر: گانکەر: ئەو کارە دەما یێ نێر دچیتە دەف یا مێ ب مەبەستا تێشک ئینانێ ونفش زێدەکرنێ.

زۆربەی گیانەوەرێ مێ ئاڤزدبن پشتی سواربونا یێ نیڕ پاشی تێشکا دزێن.

بەلێ بو سا دهێتە گوتن: دێهلک یا ترکی. ئانکو تشکێت دئیناین.

بو گیانەورێت نێر پەیڤا (پەڕین) یان (قۆرین) دهێت دەما یێ نێردهێتە (فال) وەک: هەسپی، گای ونێری وچەندکێت دی.

دگوتنێت کوردیدا دبێژن:

فلانکەس یا دقوریت. ئانکو یا دگازیدکەت.

فلانکەس وەک هەسپێ فالە. ئانکو یێ ب کامە.

یا بویە گانا سەی. تێکرا مانە.

چەند گیانەوەر ل جووتبونێ ل هندەک دەم وەختێت تایبەت ڤێ دبێژنێ دەما ب ڤی کاری رادبن نەخاسمە ئەوێت مالوفی دناڤ مالاندا:

بزن دگەل نێری یا ل نێری یە.

پشیک دگەل گیڤری یا ب خورێله‌ ل مەها شباتێ.

چێل دگەل گای یا ب کەلە.

دێهلک دگەل سەی یا ل بایە.

ماهین دگەل هەسپی یا ب تەلەبە.

میهـ دگەل بەرانی یا ل بەرانە.

٣٠-٧-٢٠٢١ – دهوک – ئەحمەد عەلی

قەفتا شانزدێ

١٦- هنگاری وهۆگری

بنیادێ ژیانی یێ دانایە ل سەر ڤیانێ وحەزا باش وئەڤە شەنگستە بو ئاڤاکرنا جڤاکی دا کو هاڤالینی ودوستینی پەیدابیت وپیکڤە ژیان شوینا خۆ بکەت وبیتە هەڤدژ دکەل بەرهنگاربونێ وناکوکیێ وهەڤرکی یێ وبەڤلاتیێ. دڤیت ئەڤ رەوشت ورەفتارێت خراب وپیس نەمینن دناڤ ژیانا کەساندا ب گشتی.

هنگار: هنگاری: هنگاربون

بەرهنگار:بەرهنگاری: بەرهنگاربون: توند وتیژیی یە ل بەر بەرانبەرێ

هەڤواتێت وێ:

بەڤل: بەڤلاتی

کەس نینە یێ بێ بەڤل.

بەڤلاتی یا کەتی دناڤ واند بەری دەمەکی.

تاسب: تاسبی

ئەو زەلامە یێ بویە تاسب مە.

بابی وی یێ خۆ کریە تاسبێ گوندی خڕێ.

دژ: دژاتی

هەر دو برا یێت بویە دژ ل بەر ئێک.

هەمی کار ب دژاتی نا چنە سەر.

دژی: دوژمن

دڤێت ئەم ڤی دژی ژناڤ خۆ ب کەینە دەر.

کەو دوژمنێ سەرێ خو یە.

رک: رکدار: رکداری

ڤی کەسی ب رکا یێ بەر سەر.

تو چەندێ رکداری.

ناحەز: ناحەزی

ئەو دگەل مە هەرێ ناحەزە.

ناحەزی یا ل نک وی دیارە.

نەیار: نەیاری

هند یارن وهند نەیارن.

نەیاری نەکەڤتە دار وبەران.

هنگار: هنگاری

ئەو یێ هنگارە دگەل مە.

ئەڤ مالێت ب رەخ مەڤە هەر بەر هنگاری ئێک دبن.

هەڤدژ: هەڤدژی

نە بە هەڤدژ دگەل مە.

هەڤدژی ئێک کارەکێ خرابە.

هەڤرک: هەڤرکی

خۆ نە کە هەڤرک دگەل وان.

تو نەشی هەڤرکیێ دگەل من بکەی.

هۆگر: هۆگری

ئەو یێت بوین هۆگر دگەل ئێک.

هۆگریا وان زۆرا موکمە.

حەز: حەزەکی

تو چەندێ حەزەکی ل دەف مە.

خوش: خوشتڤی

مروڤێ خوش هەرێ خوشتڤی یە ل نک هەمیان.

خوش: خوشەویست

ب خوشی دێ خۆ کەیە خۆشەویست.

دوست: دوستینی

دوستی بابی بەر نەدە.

دوستینیا مروڤێت چاک بکە.

هەڤال: هەڤالینی

ئێشا ل هەڤالی وەک تیرا ل کەندالی.

دڤێت مروڤ ب هەڤالینیێ ببەت سەر.

هەڤکار: هەڤکاری

هەڤکار خوش تشتە وهەڤکاری بەحشتە.

هەڤر: هەڤرێ

یێ دبوینە هەڤرێ ل کەل ئێک.

یار: یاری

ئەگەر خودێ یار بیت بلا خڕ خەلک نەیار بیت.

١-٨-٢٠٢١ - دهوک - ئەحمەد عەلی