هەڤۆکا فەرمانی 

هەڤۆکا فەرمانی - الجملة الأمرية - Imperative sentences

 هەڤۆکا فەرمانی رستەکا پڕ هەڤواتە زۆر مەبەستێت تێدا هەین: دهێت بو شیرەتدانێ، رێنمایێ، ب جهئینانا داخوازێ یان کرنا فەرمانەکا تایبەت. ئەڤ تەرزێت هەڤۆکان دهێنە زانین ب ناڤێ ب جهئینانا رێنمایان بو وی کەسی بەرانبەرێ نەچار.

فەرمان: الأوامر: commands

رێناسی: الإرشادات: directives

شیرەت: نصائح:tips    

رێنما: تعليمات: instructions

ئەڤەنە جۆرێت هەڤۆکانە دزمانیدا:

هەڤۆکا ئاشکرا: الجملة الصريحة :declarative

هەڤۆکا پرسیار: الجملة الاستفهامية: interrogative

هەڤۆکا شاشی: الجملة التعجبية: exclamative

هەڤۆکا فەرمانی: الجملة الأمرية: imperative

هندی هەڤۆکا فەرمانی یە دەستپێناکەت ب بکەری (subject) بەلێ ب کاری دهێت ئانکو ب پەیڤا فەرمانی یێ سادە ( پیتا (ب) ل پێشیێ و (ە) ل پاشیێ. بکەر یێ نهینە درستێدا ب مەبەستا تو بەرامبەرو دێ ڤێ کاری کەی.

بگرە دەرگەهی - افتح الباب - open the door

بڤەمرینە روناهیان - أطفئ الأضواء - turn off the lights

تەرزێت هەڤۆکا فەرمانی

١- هەڤۆکا ئەرینی - الحالة المثبتة – affirmative

بپاقژکە دەستێت خۆ -  بپاسێ أركب الحافلة إلى المدرسة – clean your hands

بکرە فەرهەنگەکا باش - اشتري قاموساً جيداً - buy a good dictionary

٢- هەڤۆکا نەرینی - حالة النفي - negative

سەحنەکە ڤی فلمی -لا تشاهد هذا الفلم - Don’t watch this film

بدەرنەکەڤە - لا تخرج -Don’t go out

مەبەست ژهەڤۆکا فەرمانی

١- ئەمر - طلب (request)

مەبەستا سەرەکی ژفەرمانێ ئەوە ب جهئینانا داخاز وئەمران ژکەسەکی بلند بو هەمبەری دا کو وی کاری ب گوهدان و ب درستی بجهبینیت وەکی ئەم ب کوردی دبێژن: ئەمرە بمرە

بزڤرە مال زوی

بکەنە بەرخۆ جلکێت خۆ

بنڤنە ل سەر جهێ خۆ

٢- داخاز - دعوة (invitation)

ئەڤ رەنگە داخاز دهێت دناڤ بەرا کەس وکارێت خێزان ومروڤێت مالێ وتایبەت ول دەستپێکێ پەیڤا(ب) ل پێشیا پەرمانێ ناهێت.

بهێیە شەهیانامە سوبە

هەرنە مالا باپیری ئەڤ شەڤە

وەرنە شیڤێ پسمام

٣- فەرمان -أمر (command)

ئەڤ فەرمانە دهێت ژ لایێت بەرز یان ژدەستهەلاتان ووان ماڤێ هەی ڤان تەرزە فەرمانا بدەت ب توندی وەک پۆلیس، فەرمانبەر، سەرۆک...

براوستینە ترمبێلا خۆ وبدە من دەستویریا خو

بلندکەن دەستێت خۆ وبزڤرن بو پشتڤە

بنزمینە سەرێ خۆ هێشتا

في هذه الحالة يتم استخدمها من قبل سلطات أعلى ولها الحق في إعطاء أوامر صارمة مثل الشرطة أو المدير أو الأهل. ولمزيد من التوضيح سنقوم بعرض مجموعة من الأمثلة:

٤- رێنما وشیرەت - تعليمات (instruction)

هەڤۆکا فەرمانی ب کارده ب کاردهێت بو دانا چەند رێنما وشیرەتان یان پێشبینان وئاگاهداریان بو وان کەسێت هەمبەر دا کو ل سەر بچن وب جهبینن.

ببینە ڤان دیمەنێت جوان

بروژیبە بو تە گەلەکا چاکە

بزڤرە ل دەستی راستێ

بکە مەلەڤانیا دئاڤێدا زۆرا باشە بو لەشێ تە

هشیاربە ژدزیکەران ل ناڤ بازاری

ژێپەشین - ژێوەرگرتن – الاشتقاق

ژێپەشینا پەیڤا فەرمانێ  ژپەیڤا سەرەکی

بچو – هەرە - دچیت، چوویی، چوون– أذهب، ذهب، ذاهب، ذهاب

بخو - دخوت، خورە، خوارن – كل، يأكل، أكول، الأكل

بخینە – دخینیت، خانداڤە، خاندن – أدرس، يدرس، دارس، دراسة

برێزگرتن وەرگرە - رێزگرت، رێزگار، ڕێزگرتن – أحترم يحترم ، محترم، إحترام

بزانە - دزانيت، زانين ، زانا -  أعلم، يعلم، علم، عالم

بڤەوژێرە - ڤەوژێریت، ڤەوژارتی، ڤەوژارتن – رتب، يرتَّب، مرتب ، ترتيب

بگرنژە - دگرنژیت، گرنژی، گرنژین – ابتسم، يبتسم، مبتسم، ابتسامة

بگرە - دگریت، گرتی، گرتن – إغلق، يغلق، مغلق، إغلاق

بنڤە - دنڤیت، نڤستی، نڤستن – نم، ينام، نائم، نوم

بێژە - بپەیێڤە - گوت، گوتو، گوتن – قل، قال، قائل، قول  

تێبگەهه - تێدگەهیت، تێگەهشتی، تێگەهشتن – افهم، يفهم، فهيم، الفهم

دەما پەیڤا فەرمانێ دەستپێدکەت ب پیتا (هـ )

هندەک پەیڤێت فەرمانان دەستپێدکەن ب پیتا (هـ ) دهێنە نڤێسین ب دوو رەنگان چ ب پیتا (ب) یان ب پیتا (پ) و ول ڤێرێ پیتا (هـ ) دهێتە ژێبرن ژ بەر سڤکیا ئەزمان پەییڤینێ.

بهاژو - پاژو (ژهاژوتنێ) - القيادة

بهژمێرە - پژمێرە (ژهژمارتنێ) - الحساب

بهژینە – پژینە (ژهژینێ) – التحريك

بهسینە – پسینە (ژهسینێ) - الصقل

بهلمزینە – پلمزینە (ژهلمزینێ) - المص

بهلینە – پلینە ( ژهلینێ) - رفع الأشياء

بهنێرە - پنێرە) (ژهنارتنێ ) - الأرسال

بهێرە - پێرە (ژهێرانێ) - الطحن

بهەتکینە – پەتکینە (ژهەتکینێ) – الفضح

بهەرمینە – پەرمینە (ژهەرمینێ) – التلويث

بهەلاڤێژە - پەلاڤێژە (ژهەلاڤێتنێ ) - الرمي

بهەلاویسە - پەلاویسە (ژهەلاویستنێ) – نشر الأشياء عالياً

بهەلچنە - پەلچنە (ژهەلچنینێ) - لف الأشياء

بهەلقەنە - پەلقەنە (ژهەلقەنینێ) - نبش التربة

بهەلگرە - پەلگرە (ژهەلگرتنێ) - حمل الأشياء

 پەیڤێت فەرمانی بەراورد دگەل سورانی وعەرەبی

ببرە ببرە اِقْطَعْ

ببینە ببینە أُنظر

ببیهستە ببیستە إسمع

ببە ببە خُذْ

ببەستینە ببستە إٍربطْ

بپارێزە بپارێزە إحفَظْ

بپرسە بپرسە إسألْ

بپیڤە بپیوە قِسْ

بپەرخینە بگلۆفە دلِكْ

بپەلخینە بڕوخێنە دَمِرْ

بترسە بترسە خِفْ

بچینە بچێنە إزرعْ

بحولسە بخلیسكە إنزَلِقْ

بخازە بخوازە اُطْلُبْ

بخندقینە بخنکێنە اِغْرَقْ

بخو بخۆ كٌلْ

بخینە بخوێنە اِقْرَأْ

بدرینە بدڕێنە مَزِّقْ

بدزە بدزە إسرقْ

بدورینە بدۆرێنە إِخسَرْ

بدە بدە أَعطي

بدەرپێخە دەربكەوە اَظهِرْ

برێسە برێسە اِغْزِلْ

بزانە بزانە اِعْلَمْ

بزڤرە بگەرێ إرجعْ

بژی بژی عِشْ

بسوژە بسووتێنە أَحرِقْ

بسوژە بسووتێنە اَحرِقْ

بشدینە ە ببەستە شٌدَّ

بشکێنە بشکێنە اِكْسِرْ

بشو بشۆ إِغتَسِلْ

بشۆ بشۆ اِغْسِلْ

بشێی بتوانە تَمَكنْ

بشێی بتوانە تَمَكَّنْ

بفروشە بفرۆشە بِعْ

بڤەشێرە بشارە خَبِئ

بکرە بكڕە إِشتَري

بکوژە بکوژە اُقْتُلْ

بکێلە بگیڵە إحرِثْ

بکە بکە اِفْعَلْ

بکەڤە بکەوە قَعْ

بگرە بگرە أَمسِكْ

بگرە بگرە اُمْسُكْ

بگڤێشە بکوشە عَصِّرْ

بگۆهورە بگۆرە بَدِلْ

بگەرە بگەری تَراجَعْ

بلڤە بزوێنە تَحَرَكْ

بلەرزە بلەرزە إِرتَجِفْ

بمالە بماڵە اُكْنُسْ

بمرە بمرە مُتْ

بمینە بمێنە اُمْكُثْ

بمینە بمێنەرەوە إِبقى

بناسە بناسە اِعْرِفْ

بنڤێشە بنووسە اُكْتُبْ

بنڤە بنوو نَمْ

بهێیە بهێنە أَحْضِرْ

بێژە بڵێ قُلْ

بینە بهێنە إجلِبْ

پژمێرە بژمێرە اَعِدْ

پژمیرە بژمێرە عُدَّ

پلاڤێژە بڕشێوە تَقَيء

پنێرە بنێرە أَرسِلْ

‌‌تامکێ بچێژە تذوقْ

خرابکە بڕوخێنە اِهْدِمْ

رابە هەڵسە قُمْ

روینە دابنیشە إجلِسْ

فێربە فێربە تَعَلمْ

ڤەخۆ بخۆ إشرَبْ

ڤەکە بکەرەوە إفتَحْ

لێبدە لێبدە اُطْرُقْ

هەرە بڕۆ إِذهَبْ

هەرە بڕۆ إنصَرِفْ

وەرە وەرە تعال

وەرە وەرە تعال

٢٣-٣-٢٠٢٣ – دهوک – ئەحمەد عەلی