Mateusz Hohol: Dlaczego Julian Barbour ogłosił koniec czasu?

Mateusz Hohol

Student filozofii na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II oraz prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim, magistrant na Katedrze Filozofii Przyrody UPJP II. Obszarem jego zainteresowań są przede wszystkim nauki neurokognitywne, metodologia i filozofia nauki, a także filozofia matematyki. Publikował m.in. w „Filozofii nauki” oraz w „Logos i Ethos”.

Julian Barbour jest brytyjskim fizykiem i historykiem fizyki pracującym samodzielnie i niezależnie od akademickich instytucji. Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół zasady Macha, ogólnej teorii względności, poszukiwań kwantowej teorii grawitacji oraz problematyki czasu.

W swojej prowokacyjnej książce The End of Time prezentuje dowody świadczące za nieistnieniem czasu oraz iluzorycznością doświadczenia trwania. Odwołując się zarówno do klasycznej dynamiki, jak i teorii względności Einsteina oraz mechaniki kwantowej prezentuje on kontrowersyjną koncepcję, wedle której wszechświat jest w istocie bezczasowy. Unifikacja ogólnej teorii względności z mechaniką kwantową, będzie zdaniem Barboura świadczyć o tym, że czas nie odgrywa w fizyce ważnej roli. Wedle wielu znanych fizyków, np. Lee Smolina, poglądy Juliana Barboura są najbardziej interesującym (i zarazem śmiałym) pomysłem w kwestii czasu od wielu lat.

W referacie przybliżę zastrzeżenia Barboura w stosunku do tradycyjnego rozumienia czasu i jego pomiaru (np. Newton). Przedstawię wnioski, jakie autor Końca Czasu wyciąga z zasady Macha, koncepcję statycznej funkcji falowej Wszechświata oraz argumenty za iluzorycznością czasu. Poglądy Barboura zostaną zaprezentowane w kontekście ontologii Wszechświata-bloku (block-Universe), która wyprowadzona może być z geometrycznego ujęcia teorii względności. Formalizm Minkowskiego traktuje bowiem czas jako czwarty wymiar, co pozwala na wyrażanie ruchu w całej jego rozciągłości. W przeciwieństwie do potocznego pojmowania czasowości, w którym wyróżnia się istniejące obiektywnie trzy oddzielne regiony czasu: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, koncepcja Wszechświata-bloku pozwala brać pod uwagę czas, jako istniejącą aktualnie całość. Upływ czasu (trwanie) w takim ujęciu wydaje się być iluzją i czymś związanym raczej z umysłem niż obiektywnymi właściwościami Wszechświata w skali mikro bądź makroskopowej.