Katarzyna Kobos: Idealizacja w służbie eksperymentu

W planowanym wystąpieniu podejmę zagadnienie zależności między idealizacją czynioną na potrzeby procedury eksperymentalnej i otrzymaną w rezultacie idealizacją warunków rzeczywistych. Idealizacja jest elementem konstrukcyjnym procedury eksperymentalnej. Eksperyment oparty jest bowiem na interwencji badacza w stan naturalny: selekcji czynników, eliminacji zmiennych ubocznych. Idealizacja na stałe wpisuje się w strukturę postępowania badawczego.

Jednak sam eksperyment, nawet, a może zwłaszcza – fizykalny, wpływa zwrotnie na idealizację budowanego przez nauki empiryczne modelu świata.

W jeszcze bardziej wydatnym stopniu idealizacja i procedura eksperymentalna krzyżują się w eksperymencie myślowym, narzędziu wykorzystywanym m.in. w fizyce i filozofii umysłu w celu eksploracji możliwości związanych ze zjawiskami, które są (jeszcze bądź zasadniczo) nieobserwowalne.

W świetle funkcji pełnionej przez idealizację w postępowaniu badawczym dochodzę do wniosku, ze eksperyment idealny to taki, w którym obserwator nie brałby wcale udziału bądź taki, w którym nie grałby roli żaden czynnik zakłócający wynik z wyjątkiem samego badacza, a zatem – eksperyment myślowy.

Omówię następnie temat wartości poznawczej i poprawności metodologicznej eksperymentów myślowych w kontekście trudności, jakie nawet pełnoprawne eksperymenty fizykalne napotykają w reprezentacji rzeczywistości.