Kiều báo thù

Truyện Kiều (chữ Nôm: 傳翹), tên gốc là Đoạn trường tân thanh (chữ Hán: 斷腸新聲), là truyện thơ kinh điển trong Nền Văn học Việt Nam, được viết bằng chữ Nôm theo thể lục bát của Nguyễn Du, gồm 3254 câu, dựa theo tiểu thuyết " Kim Vân Kiều truyện" (金雲翹傳) của Thanh Tâm Tài Nhân (青心才人), Trung Quốc. Phần 10 Kiều báo thù (từ câu số 2289 đến câu số 2418).

Trong quân có lúc vui vầy,

2290. Thong dong mới kể sự ngày hàn vi:

Khi Vô Tích, khi Lâm Tri,

Nơi thì lừa đảo, nời thì xót thương.

Tấm thân rày đã nhẹ nhàng,

Chút còn ân oán đôi đàng chưa xong.

2295. Từ Công nghe nói thủy chung,

Bất bình nổi trận đùng đùng sấm vang.

Nghiêm quân tuyển tướng sẵn sàng,

Dưới cờ một lệnh vội vàng ruổi sao .

Ba quân chỉ ngọn cờ đào,

2300. Đạo ra Vô Tích, đạo vào Lâm Tri,

Mấy người phụ bạc xưa kia,

Chiếu danh tầm nã bắt về hỏi tra .

Lại sai lệnh tiễn truyền qua,

Giữ giàng họ Thúc một nhà cho yên .

2305. Mụ quản gia, vãi Giác Duyên,

Cũng sai lệnh tiễn đem tin rước mời .

Thệ sư kể hết mọi lời,

Lòng lòng cũng giận, người người chấp uy !

Đạo trời báo phục chỉn ghê,

2310. Khéo thay ! Một mẻ tóm về đầy nơi,

Quân trung gươm lớn áo dài,

Vệ trong thị lập, cơ ngoài song phi .

Sẵn sàng tề chỉnh uy nghi,

Bác đồng chật đất, tinh kỳ rợp sân.

2315. Trướng hùm mở giữa trung quân,

Từ Công sánh với phu nhân cùng ngồi .

Tiên nghiêm trống chửa dứt hồi

Điểm danh trước dẫn chực ngoài cửa viên.

Từ rằng: ân, oán hai bên,

2320. Mặc nàng xử quyết báo đền cho minh

Nàng rằng: Nhờ cậy uy linh,

Hãy xin báo đáp ân tình cho phu .

Báo ân rồi sẽ trả thù.

Từ rằng: Việc ấy phó cho mặc nàng.

2325. Cho gươm mời đến Thúc lang,

Mặt như chàm đổ, mình giường giẻ run.

Nàng rằng: Nghĩa trọng nghìn non,

Lâm Tri người cũ, chàng còn nhớ không?

Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng,

2330. Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân?

Gấm trăm cuốn bạc nghìn cân,

Tạ lòng dễ xứng, báo ân gọi là !

Vợ chàng quỷ quái tinh ma,

Phen này kẻ cắp bà già gặp nhau !

2335. Kiến bò miệng chén chưa lâu,

Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa .

Thúc Sinh trông mặt bấy giờ,

Mồ hôi chàng đã như mưa ướt đầm.

Lòng riêng mừng sợ khôn cầm,

2340. Sợ thay mà lại mừng thầm cho ai .

Mụ già, sư trưởng thứ hai,

Thoắt đưa đến trước vội mời lên trên:

Dắt tay mở mặt cho nhìn:

Hoa Nô kia với Trạc Tuyền cũng tôi .

2345. Nhớ khi lỡ bước xẩy vời,

Non vàng chưa dễ đền bồi tấm thương.

Nghìn vàng gọi chút lễ thường,

Mà lòng phiếu mẫu mấy vàng cho cân?

Hai người, trông mặt tần ngần,

2350. Nửa phần khiếp sợ, nửa phần mừng vui .

Nàng rằng: Xin hãy dốn ngôi,

Xem cho rõ mặt, biết tôi báo thù !

Kíp truyền chư tướng hiến phù,

Lại đem các tích phạm tù hậu tra .

2355. Dưới cờ, gươm tuốt nắp ra,

Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư .

Thoạt trông nàng đã chào thưa:

Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây ?

Đàn bà dễ có mấy tay,

2360. Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan?

Dễ dàng là thói hồng nhan,

Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều !

Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,

Khấu đầu dưới trướng, liệu điều kêu ca .

2365. Rằng: Tôi chút dạ đàn bà,

Ghen tuông thì cũng người ta thường tình,

Nghĩ cho khi gác viết kinh,

Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo .

Lòng riêng riêng những kính yêu;

2370. Chồng chung, chưa dễ ai chiều cho ai .

Trót lòng gây việc chông gai,

Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng?

Khen cho: Thật đã nên rằng,

Khôn ngoan đến mực nói năng phải lời,

2375. Tha ra thì cũng may đời,

Làm ra thì cũng ra người nhỏ nhen.

Đã lòng tri quá thì nên,

Truyền quân lệnh xuống trường tiền tha ngay .

Tạ lòng lạy trước sân may,

2380. Cửa viên lại dắt một dây dẫn vào,

Nàng rằng: Lồng lộng trời cao,

Hại nhân, nhân hại sự nào tại ta ?

Trước là Bạc Hạnh, Bạc Bà,

Bên là Ưng, Khuyển, bên là Sở Khanh.

2385. Tú Bà cùng Mã Giám Sinh,

Các tên tội ấy đáng tình còn sao ?

Lệnh quân truyền xuống nội đao,

Thề sao thì lại cứ sao gia hình,

Máu rơi thịt nát tan tành,

2390. Ai ai trông thấy hồn kinh phách rời .

Cho hay muôn sự tại trời,

Phụ người, chẳng bõ khi người phụ ta !

Mấy người bạc ác tinh ma,

Mình làm mình chịu kêu mà ai thương.

2395. Ba quân đông mặt pháp trường,

Thanh thiên, bạch nhật rõ ràng cho coi .

Việc nàng báo phục vừa rồi,

Giác Duyên vội vã gởi lời từ qui .

Nàng rằng: Thiên tải nhất thì,

2400. Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn.

Rồi đây bèo hợp mây tan,

Biết đâu hạc nội mây ngàn là đâu !

Sư rằng: Cũng chẳng bao lâu,

Trong năm năm lại gặp nhau đó mà.

2405. Nhớ ngày hành cước phương xa,

Gặp sư Tam Hợp vốn là tiên tri .

Bảo cho hội ngộ chi kỳ,

Năm nay là một nữa thì năm năm .

Mới hay tiền định chẳng lầm,

2410. Đã tin điều trước ắt nhằm việc sau .

Còn nhiều ân ái với nhau,

Cơ duyên nào đã hết đâu vội gì?

Nàng rằng: Tiền định tiên tri,

Lời sư đã dạy ắt thì chẳng sai .

2415. Họa bao giờ có gặp người,

Vì tôi cậy hỏi một lời chung thân .

Giác Duyên vâng dặn ân cần,

Tạ từ thoắt đã dời chân cõi ngoài .

Chú thích:

2297. Nghiêm quân: Chỉnh đốn hàng ngũ quân lính. Tuyển tướng: Lựa chọn tướng tá.

2298. Ruổi sao: Do chữ tinh trì, ý nói đi nhanh như sao đổi ngôi.

2299. Ba quân: Danh từ chỉ chung quân đội. Đời xưa các nước chư hầu có ba quân, mỗi quân 12.500 người. Và các nước thường chia quân đội làm ba bộ phận: trung quân, tả quân, hữu quân; hoặc: trung quân, thượng quân, hạ quân.

2303. Lệnh tiễn: Cờ lệnh có cắm mũi tên sắt của các tướng soái dùng để làm hiệu lệnh hoặc để làm tin.

2307. Thệ sư: Lời tuyên cáo và hiểu dụ quân sĩ trước lúc xuất quân.

2308. Chấp uy: Chấp hành uy lệnh.

2309. Báo phục: Bảo trả lại, ý nói làm ân thì sẽ được trả ân, làm oán thì sẽ có lúc bị người ta trả oán.

2312. Cơ, về: Tên gọi các đơn vị quân lính đời xưa. Thị lập: Đứng chầu. Song phi: Dàn làm hai hàng.

2314. Bác đồng: Súng bằng đồng.

2315. Trường hùm: Dịch chữ hổ trướng. Xưa thường dùng da hùm làm thành cái màn lớn để chủ soái họp bàn với các tướng, nên người sau quen dùng chữ "hổ trướng" để chỉ chỗ làm việc của các tướng soái. Trung quân: Đội quân đóng ở giữa, do chính chủ tướng chỉ huy.

2318. Cửa viên: Viên là cái càng xe. Đời xưa lúc quân đội cắm trại thường dùng xe làm cửa, nên cửa doanh trại của quân đội gọi là "viên môn".

2326. Chàm đổ: Mặt xanh như màu chàm đổ vào. Giẻ run: Mình run như chim giẻ, chim giẻ là loài chim thuộc họ quạ.

2329. Sâm và Thương: Theo nhận thức của người xưa, thì sao Sâm ở phương tây sao Thương ở phương đông, sao này lặn sao kia mới mọc. Hai sao này không bao giờ gặp nhau, nên người ta dùng để chỉ cảnh xa cách mỗi người một nơi. Đối chiếu thiên vǎn học hiện nay đó là hai sao Orion và Scorpion.

2334. Tục ngữ: Kẻ cắp gặp bà già, ý nói hai kẻ ranh ma quỷ quái lại gặp phải nhau.

2341. Mụ già: Chỉ bà quản gia nhà họ Hoạn. Sư trưởng: Chỉ Giác Duyên.

2348. Phiếu mẫu: Bà làm nghề giặt sợi ở bến nước. Hàn Tín đời Hán lúc hàn vi được bà Phiếu mẫu đãi một bữa cơm, sau làm đến tước vương, tạ ơn nghìn vàng.

2353. Hiến phù: Dâng nộp những người bắt được.

2354. Hậu tra: Chờ để tra xét.

2377. Tri quá: Biết lỗi, từ mình biết nhận rằng mình có lỗi.

2382. Hại nhân, nhân hại: Làm người thì sẽ bị người làm hại.

2387. Nội đao: Quân đao phủ, chuyên việc chém người.

2395. Pháp trường: Chỗ để hành hình người có tội.

2396. Thanh thiên bạch nhật: Trời xanh ngày trắng, ý nói giữa ban ngày ban mặt, ai cũng được chứng kiến.

2398. Từ qui: Từ giã ra về.

2399. Thiên tải nhất thì: Ngàn năm mới có một dịp. Câu này thường dùng để chỉ dịp may hiếm có. Bàn hoàn: Đây có nghĩa là gặp gỡ trò chuyện.

2404. Hạc nội: Chim hạc ở ngoài đồng nội. Mây ngàn: Đám mây bay trên rừng núi. ý nói nay đây mai đó, nơi ở không nhất định.

2405. Hành cước: Đi bộ, tiếng nhà Phật, chỉ việc các nhà sư đi vân du.

2406. Tiên tri: Biết trước mọi việc chưa xảy ra.

2407. Hội ngộ chi kỳ: Cái kỳ hẹn gặp gỡ nhau.

2409. Tiền định: Đã định sẵn từ trước.

2416. Chung thân: Trọn đời, ý nói Kiều muốn hỏi số phận của mình suốt đời ra sao.