Dla maturzysty

Znajomość dzieła Asnyka należy do podstawowej wiedzy polskiego ucznia. To w końcu jeden z naszych najznakomitszych poetów. Bez niego obraz literatury polskiej byłby niepełny. Powstaje pytanie, ile w praktyce młody człowiek może wynieść z liceum. Z własnego doświadczenia wiem, że w szkole nie było zbyt dużo czasu. Dlatego należy określić, ile z dzieła poety wypada znać przeciętnemu kulturalnemu człowiekowi. Pamiętając o zachowaniu właściwych proporcji względem twórczości innych wielkich poetów polskich, zwłaszcza romantycznych wieszczów, można się starać wypracować szkolny kanon poezji Asnyka. Chodzi o wyważony wybór wierszy reprezentatywnych dla liryki poety, ukazujących jego poetykę i poglądy filozoficzne, przedstawiający najwybitniejsze i zarazem najpopularniejsze dzieła. Nie siląc się na oryginalność za wszelką cenę, będzie można dokonać selekcji uwzględniającej tradycję odbioru poezji Asnyka w Polsce i w polskiej szkole. Wydaje się, że każdy absolwent polskiej szkoły średniej powinien poznać, to znaczy przeczytać i zapamiętać, przynajmniej dziesięć utworów poety. Sadzę, że ta liczba stanowi optymalną wartość, która może być zrealizowana w pracy szkolnej. Omówienie na lekcjach dziesięciu wierszy wydaje się realne. Uważam, że wspólne przeczytanie i dokładne zanalizowanie w klasie podczas zajęć tylu utworów będzie możliwe do przeprowadzenia przez każdego nauczyciela. Przedstawiony poniżej wykaz został sporządzony, by służyć pomocą w codziennej pracy z młodzieżą. Zestawienie to będzie wskazówką dla pedagogów, przy czym każdy z nich, według własnego uznania, będzie mógł decydować, które z proponowanych do lektury wierszy omawiać dłużej i dokładniej i na które zagadnienie położyć większy nacisk. Moim zdaniem sugerowany dobór wierszy będzie niekontrowersyjny i do zaakceptowania przez nauczycieli i metodyków. Zawiera on najpopularniejsze wiersze poety, przedrukowywane we wszystkich wyborach jego twórczości i antologiach poezji polskiej. Prezentuje on treściowe i formalne zróżnicowanie poezji Asnyka, dając uczniowi pojęcie o randze tego twórcy. Stwarza też okazję do przedstawienia kilku ważnych form wersyfikacyjnych. formatów wierszowych i typów stroficznych. Zawiera głównie utwory krótsze, nadające się najlepiej do czytania i omawiania na lekcjach języka polskiego. Przyswojenie sobie tego zestawu wierszy Asnyka powinno wystarczyć do zdania egzaminu dojrzałości i starania się o studia na kierunkach filologicznych. Wybór poszczególnych wierszy może się różnić u każdego, ale zasadniczo pierwsza dziesiątka najlepszych jego utworów przedstawia się następująco:

Do młodych

Limba

Daremne żale

Między nami nic nie było

Gdybym był młodszy

Ulewa

Sonet I z cyklu Nad głębiami

Ta łza

Dałam ci moc

Ironia

Dziesięć wierszy Asnyka, czyli około dwudziestu stron do przeczytania, to bardzo mało w porównaniu z twórczością, dajmy na to, Mickiewicza, ale według mnie to wystarczająca ilość liryki poety dla typowego absolwenta liceum. Przedstawiony wykaz obejmuje między innymi wiersze programowe, czy wręcz manifesty Asnyka (Do młodych, Limba), pełne filozoficznej zadumy nad przemijaniem utwory refleksyjne (Do młodych, Daremne żale), lirykę przyrody tatrzańskiej (Ulewa), arcydzieła formalne (Ulewa, Dałam ci moc, Sonet I), najpopularniejsze wiersze poety (Miedzy nami nic nie było, Gdybym był młodszy, Ta łza), wiersz prekursorski wobec następnego okresu w dziejach literatury, to znaczy Młodej Polski (LImba), przykład epigramatu (Ironia), wreszcie fragment z najważniejszego dzieła poety, cyklu sonetów Nad głębiami. Wybór zawiera wiersze sylabiczne (Sonet I), sylabotoniczne (Daremne żale Ulewa, Dałam ci moc) i typowe dla poety ośmiozgłoskowe trójakcentowce (Limba), zapowiadające toniczne wiersze Księgi ubogich Kasprowicza. Nie wszyscy maturzyści zamierzają być filologami i nie powinno się ich do tego nakłaniać. Chodzi natomiast o to, żeby wszyscy chętni do podjęcia studiów filologicznych mogli podejść do egzaminów i z sukcesem przez nie przebrnąć dzięki wiedzy wyniesionej ze szkolnych ław.

Wiktor J. Darasz