50 . Quy Chung Nam Sơn

Mạnh Hạo Nhiên 孟浩然

Bài thơ nầy có đến 3 tựa đề khác nhau :

q). TUẾ MỘ QUY NAM SƠN : Cuối năm về với núi Nam.

b). QUY CỐ VIÊN TÁC : Sáng tác khi về quê xưa.

c). QUY CHUNG NAM SƠN : Về núi Chung Nam.

Bản chữ Hán của các tựa như sau đây :

歲暮歸南山（一題作歸故園作，一作歸終南山）（孟浩然唐詩）

Năm Công nguyên 728( Năm Khai Nguyên thứ 16 nhà Đường ). Lúc bấy giờ, Mạnh Hạo Nhiên 40 tuổi,đến Trường An ứng thí, được sự giới thiệu của Vương Duy và Trương Cửu Linh nên tên tuổi của ông đã có rất nhiều người biết đến lại thêm tài hoa rất mực. Nhưng vẫn thi rớt Tiến Sĩ, làm cho ông vô cùng buồn bã, bất đắc chí. Ông vừa muốn trực tiếp dâng thơ lên vua để tự mình tiến cử mình, lại vừa muốn về Chung Nam Sơn ẩn cư vì chán nản. Bài thơ nầy được làm ra trong hoàn cảnh và tâm trạng như thế đó.

5. Diễn nôm Về núi CHUNG NAM.

Cửa bắc thôi dâng sớ,

Núi Nam về ẩn cư

Bất tài vua chê bỏ,

Nhiều bệnh bạn bè từ.

Tóc trắng thêm già cỗi,

Ngày xanh khéo hững hờ.

Buồn lòng không ngủ được,

Trước song bóng nguyệt mờ !

Lục bát :

Hết còn dâng sớ trước ngai,

Núi nam nhà cỏ ngày dài ẩn cư.

Bất tài minh chúa chê từ,

Bệnh nhiều bè bạn tình như nhạt nhòa.

Tuổi già thôi thúc tóc hoa,

Ngày xanh mòn mỏi phôi pha mất rồi.

Buồn lòng khôn ngủ đêm trôi,

Bóng thông bóng nguyệt bồi hồi trước song !

2. Bản chữ Hán cỗ của bài thơ :

北闕休上書, Bắc khuyết hưu thượng thư

南山歸敝廬。 Nam sơn quy tệ lư.

不才明主棄, Bất tài minh chủ khí,

多病故人疏 . Đa bệnh cố nhân sơ.

白發催年老， Bạch phát thôi niên lão,

青陽逼歲除。 Thanh dương bức tuế trừ.

永懷愁不寢, Vĩnh hoài sầu bất tẫm,

松月夜窗虛。 Tòng nguyệt dạ song hư.

3. Chú Thích :

* 歲暮 TUẾ MỘ : là cuối năm。

* 南山 NAM SƠN ：là Núi Nam, thường dùng để ví với nơi ẩn cư, ở đây chỉ Chung Nam Sơn.

* 北闕 BẮC KHUYẾT ：là Cửa phía bắc của hoàng cung. Từ đời Hán các thượng thư và triều thần có việc cần trình tấu với vua đều tập họp ở nơi nầy. Nên BẮC KHUYẾT là từ dùng để thay thế cho từ Triều Đình.

* 敝廬 TỆ LƯ ：là từ khiêm nhường tự xưng cho căn nhà cỏ mà mình đang ở。

* 青陽 THANH DƯƠNG ：Chỉ Mùa xuân.

* 逼 BỨC ：là Bức bách, ở đây có nghĩa là Thôi Thúc.

* 永懷 VĨNH HOÀI ：Vĩnh là Lâu dài, Hoài là Hoài Tư, VĨNH HOÀI là những suy nghĩ lo lắng ở trong lòng cứ trăn trở mãi.

* 愁不寢(寐) SẦU BẤT TẪM (MỊ) ：Vì ưu sầu mà không ngủ được.

4. Hai câu :

" Bất tài minh chủ khí, Đa bệnh cố nhân sơ ", đã mang đến nhiều điều không hay cho Mạnh Hạo Nhiên, vì hai câu trên có nghĩa : " Vì bất tài nên minh chúa chê bỏ, và Vì nhiều bệnh tật nên bạn bè lợt lạt xa lánh." Hai câu này nghe như khiêm nhường, nhưng lại hàm ý rất cao ngạo, nên khi vua Huyền Tôn đọc được đã phán rằng : " Tại khanh chê quan chức của trẩm, không chịu ra làm quan, chớ trẩm có chê bỏ gì khanh đâu ! ". Cho nên, khiêm nhường cũng phải khiêm nhường cho khéo mới được !.