TQHV - 33 -

一 字 入 公 門 ， 九 牛 拖 不 出 。

Nhất tự nhập công môn, Cửu ngưu đà bất xuất.

NGHĨA CÂU :

Khi một chữ đã vào đến công đường rồi, thì đến 9 con trâu cũng không thể nào kéo ra cho được.

Ngày xưa là Công môn, ngày nay là tòa án. Một lời nói lỡ, nói sai ở những nơi pháp lý nầy thì tai hại vô cùng, muốn lấy lại cũng không thể nào lấy lại cho được. Trong Tiếng Việt ta có câu : " Bút sa gà chết " là vậy đó !

衙 門 八 字 開 ， 有 理 無 錢 莫 進 來 。

Nha môn bát tự khai, Hữu lý vô tiền mạc tấn lai.

NGHĨA CÂU :

Cửa nha môn mở rộng như hình chữ bát, ai có lý mà không có tiền thì đừng có đi vào.

Đây là câu nói lẫy, than phiền cho thế giới kim tiền làm tổn thương đạo lý. Đọc câu nầy làm ta nhớ đến 2 câu thơ kết của cụ Nguyễn Khuyến khi vịnh Kiều :

Có tiền việc ấy mà xong nhỉ,

Ngày trước làm quan cũng thế a ?!

富 從 升 合 起 ， 貧 因 不 算 來 .

Phú tòng thăng hợp khởi, Bần nhân bất toán lai .

NGHĨA CÂU :

Giàu là do chắt mót từ lon từ chút mà nên, Nghèo là tại không biết tính toán( tiện tặn ) mà ra.

Ông bà ta cũng từng dạy :" Đại phú do thiên, còn Tiểu phú là do cần " mà ! Biết siêng năng cần kiệm thì không làm giàu to, chứ cũng thuộc hạng giàu nhỏ , không đến nỗi đói khổ thiếu thốn.

家 中 無 才 子 ， 官 從 何 處 來 ?

Gia trung vô tài tử, Quan tòng hà xứ lai ?

NGHĨA CÂU :

Trong nhà không có tài tử giỏi giang, thì quan quyền từ đâu mà có được ?!

Quan cũng từ dân mà ra, nếu trong dân chúng không có người tài giỏi, thì lấy đâu ra nhân tài để làm quan ?

萬 事 不 由 人 計 較 ， 一 生 都 是 命 安 排 。

Vạn sự bất do nhân kế giảo, Nhất sinh đô thị mệnh an bài.

NGHĨA CÂU :

Muôn việc đều không phải do người tính toán mà được, Số mạng của cuộc đời nầy đã được an bày sắp xếp cả rồi !

Nguyễn Du cũng đã luận rằng :

... Trời kia đã bắt làm người có thân.

Bắt phong trần phải phong trần,

Cho thanh cao mới được phần thanh cao...

急 行 慢 行 ， 前 程 只 有 多 少 路 !

Cấp hành mạn hành, Tiền trình chỉ hữu đa thiểu lộ !

CHÚ THÍCH :

CẤP HÀNH : là Đi một cách gấp rút.

MẠN HÀNH : là Đi tà tà, Đi từ từ.

ĐA THIỂU : là Nhiều it. Có nghĩa là : Bao Nhiêu ?( Với dấu chấm hỏi "?" ). Còn với dấu Chấm Than "!" thì có nghĩa : Bấy nhiêu đó thôi !

NGHĨA CÂU :

Đi nhanh hay đi chậm gì, thì con đường trước mắt cũng chỉ có bấy nhiêu đó thôi !

Bôn ba, bươn chải cho lắm, đến ngày rồi cũng nhắm mắt xuôi tay. Tà tà hưởng lạc, tiêu dao ngày tháng chẳng thú vị hơn hay sao ?!

Ông bà ta nói : " Bôn ba không qua thời vận " mà !

人 間 私 語 ， 天 聞 若 雷 。

Nhân gian tư ngữ, Thiên văn nhược lôi.

暗 室 虧 心 ， 神 目 如 電 。

Ám thất khuy tâm, Thần mục như điện.

CHÚ THÍCH :

TƯ NGỮ : Những lời nói riêng tư, bao gồm cả những lời nói lén ai đó.

VĂN : 聞 Chữ nầy gồm có bộ NHĨ là TAI, viết bên trong chữ MÔN là CỬA, là chữ ghép theo Hội Ý có nghĩa : Chỏ cái lỗ tai ra cửa để nghe ngóng. Nên VĂN là NGHE, nghĩa rộng VĂN là TIN TỨC. Ta còn nhớ Tờ báo đầu tiên của NAM KỲ là tờ LỤC TỈNH TÂN VĂN không ? Có nghĩa là : Những tin tức mới nhất về Lục Tỉnh.

KHUY TÂM : Khuy là Khuyết, là Mẻ. Tâm là Lòng dạ. Khuy Tâm là : Trái với lương tâm, làm chuyện mờ ám.

NGHĨA CÂU :

Những lời nói riêng tư của nhân gian thì Trời nghe rõ như là tiếng sấm sét vậy. Những việc làm mờ ám trái lương tâm trong phòng kín tối tăm thì con mắt của thần thánh đều nhìn rõ như khi có điện chớp vậy !

Đừng tưởng nói lén, nói xấu để chạy tội hoặc để hại người mà không ai hay biết : Trời nghe biết cả ! Rừng có mạch vách có tai mà !. Đừng tưởng làm chuyện bậy bạ trong phòng kín, làm chuyện đồi bại trong phòng tối chẳng nh ở đây, chính là LƯƠNG TÂM của ta đó, nếu ta làm chuyện mờ ám, sái quấy để hại người thì chính lương tâm của ta sẽ dằn vật ta suốt đời không sao sống yên ổn được !

一 毫 之 惡 ， 勸 人 莫 作 。

Nhất hào chi ác, Khuyến nhân mạc tác.

一 毫 之 善 ， 與 人 方 便 。

Nhất hào chi thiện, Dữ nhân phương tiện.

CHÚ THÍCH :

PHƯƠNG TIỆN : là Tiện lợi, Thuận lợi ( Hình dung từ ). Là Công Cụ ( nếu là Danh từ ). Ví dụ :

* "Giao thông phương tiện "có nghĩa : Giao thông rất tiện lợi.

* " Phương tiện giao thông " có nghĩa : Công cụ dùng để giao thông , như Xe Cộ , Tàu Bè...

Ở đây, DỮ NHÂN PHƯƠNG TIỆN có nghĩa : Tạo sự thuận lợi cho người khác để làm việc gì đó... Cũng có thể hiểu là : Dễ dãi để cho người ta làm việc.

NGHĨA CÂU :

Một chút xíu việc ác ( việc ác thật nhỏ ), cũng nên khuyên người ta đừng làm.

Việc thiện mặc dù rất nhỏ, cũng nên tạo điều kiện thuận lợi để cho người ta làm việc thiện đó .