TQHV - 31-

見 善 如 不 及 ， 見 惡 如 探 湯 。

Kiến thiện như bất cập, kiến ác như thám thang.

Chú Thích :

Thiện : là Hiền ( Lương thiện.). Giỏi ( Thiện nghệ ).

Bất cập : Không kịp, Không bằng, Không đạt.

Thám Thang : Thọt tay vào trong canh. Nhúng tay vào trong nước sôi.

Nghĩa câu :

Thấy người hiền người giỏi, thì có cảm tưởng như mình không bằng. Thấy người ác người dữ, thì có cảm giác như thọt tay vào trong nước sôi.

Đây là câu nói của Khổng Tử trong Luận Ngữ, nguyên văn như sau :

孔子曰：“見善如不及，見不善如探湯。吾見其人矣，吾聞其語矣。隱居以求其志，行義以達其道。吾聞其語矣，未見其人也。”（《論語‧季氏》）

Khổng Tử viết : " Kiến thiện như bất cập, kiến bất thiện như thám thang. Ngô kiến kỳ nhân hĩ, ngô văn kỳ ngữ hĩ. Ẩn cư dĩ cầu kỳ chí, hành nghĩa dĩ đạt kỳ đạo. Ngô văn kỳ ngữ hĩ, vị kiến ký nhân dã. " ( Luận Ngữ. Quý Thị ).

Dịch nghĩa :

Khổng Tử nói : " Thấy người thiện như không bằng ( cố gắng học theo ), thấy người không thiện thì như cho tay vào nước nóng ( nên tránh xa ). Ta đã thấy người như thế, ta đã nghe những lời như thế. Ẩn cư để cầu cái chí của họ, làm việc nghĩa để đạt cái đạo của họ. Ta nghe những lời nói đó nhưng chưa thấy những người như thế đó bao giờ. ".

Bài đầu tiên của sách Minh Tâm Bửu Giám, trong chương Khuyến Thiện, mà tôi được học hồi trẻ, thì như sau :

見善如不及，見不善如探湯 。見賢思齊焉，見不賢而內自省也 。（《論語‧裏仁》）

Kiến thiện như bất cập, kiến bất thiện như thám thang. Kiến hiền tư tề yên, kiến bất hiền nhi nội tự tỉnh dã.( Luận ngữ. Lý nhân ).

Thấy người thiện như không bằng, thấy người không thiện như đưa tay vào nước sôi. Thấy người hiền, thì nghĩ cách sao cho bằng được người ta, thấy người không hiền thì trong lòng ta phải tự biết tỉnh ngộ lấy .

人 貧 志 短 ， 馬 瘦 毛 長 。

Nhân bần chí đoản, Mã xú mao trường.

Nghĩa Câu :

Người nghèo thì chí ngắn, Ngựa ốm thì lông dài.

Chỉ là ví dụ thế thôi, người nghèo thì hay chán nản, vì thiếu khả năng tài chánh để tính toán làm ăn nầy nọ, mà đâm ra nhụt chí, nên bảo là CHÍ ĐOẢN , chí khí ngắn. Còn ngựa mà thiếu ăn, ốm đói, thì lại thấy lông như có vẻ mọc dài ra, lông dài chỉ là hiện tượng trái ngược nhìn thấy ở bên ngoài mà thôi.

自 家 心 裏 急 ， 他 人 未 知 忙 。

Tự gia tâm lý cấp, tha nhân vị tri mang.

Chú Thích :

Tự Gia : là Từ Nhà... Nhưng ở đây có nghĩa là : Tự Mình.

Mang : là Bận rộn, Gấp rút.

Nghĩa Câu :

Tự ở trong lòng mình thấy gấp ( về chuyện gì đó ), chớ người khác đâu có biết là mình đang gấp rút .

Chuyện của mình thì mình thấy nóng lòng, chớ người khác có biết gì đâu mà bảo họ phải nóng lòng theo, nên không thể trách được sự lơ là của họ trước cái nóng ruột của mình !

貧 無 達 士 將 金 贈 ， 病 有 高 人 說 藥 方 。

Bần vô đạt sĩ tương kim tang, Bệnh hữu cao nhân thuyết dược phương.

Chú Thích :

Đạt Sĩ : Kẻ sĩ thành đạt, người thành đạt.

Tương 將 : là Đem. Nếu là Danh từ thì đọc là Tướng (Tướng Quân ).

Dược Phương : là Toa Thuốc.

Nghĩa Câu :

Nghèo thì không có người thành đạt giàu có nào đem vàng để cho cả ! Nhưng bệnh thì sẽ có những thầy thuốc giỏi cho những phương thuốc hay.

Thầy Thuốc thường hay cứu con bệnh hơn là người giàu giúp người nghèo. Tại sao ? Vì người giàu không có Bổn Phận phải giúp người nghèo, nhưng Thầy Thuốc thì luôn luôn muốn giúp người bệnh, Lương y như Từ mẫu mà ! Vừa do thói quen nghề nghiệp, vừa do lòng nhân đạo của nghề nghiệp, và biết đâu sau khi cứu người bệnh ngặt, thoát khỏi tay Tử Thần, Thầy lại được nổi tiếng và sẽ kiếm được rất nhiều tiền thì sao !?.

觸 來 莫 與 說 ， 事 過 心 清 涼 。

Xúc lai mạc dữ thuyết, Sự quá tâm thanh lương.

Nghĩa Câu :

Khi có cảm xúc thì đừng nói với ai điều gì hết, chuyện qua rồi thì trong lòng sẽ cảm thấy thoải mái hơn.

Khi có CẢM XÚC, tức là khi đang Buồn, Đau, Hờn, Giận... thì đừng nói với ai điều gì cả, vì khi đó, cử chỉ và thái độ của ta sẽ bất bình thường, dễ làm mất lòng người đối diện, nên tốt nhất là cứ lặng thinh... để cho chuyện lắng đọng qua rồi, thì sẽ thấy lòng thanh thản thoải mái hơn, chừng ấy muốn nói gì hãy nói !.

秋 至 滿 山 多 秀 色 ， 春 來 無 處 不 花 香 。

Thu chí mãn sơn đa tú sắc, Xuân lai vô xứ bất hoa hương.

Nghĩa Câu :

Mùa thu đến thì núi rừng đầy cả màu sắc đẹp đẽ, rực rỡ. Mùa xuân đến thì chẳng nơi nào là chẳng có mùi thơm của các loại hoa.

Thời vụ cảnh sắc thiên nhiên đẹp đẽ của đất trời không ưu đãi riêng ai, mà cho tất cả mọi người. Sao ta lại có thể làm ngơ trước cảnh trí tự nhiên rực rỡ nầy chứ ?! Hãy hòa mình vào cái đẹp của thiên nhiên mà sống vui sống khỏe trong mọi mùa !

凡 人 不 可 貌 相 ， 海 水 不 可 斗 量 。

Phàm nhơn bất khả mạo tướng, Hải thủy bất khả đẩu lượng.

Chú Thích :

Phàm : là Phàm tục, là Bình thường. Ở đây dùng để mở đầu câu nói ( Hô Khởi Ngữ ) nên có nghĩa : Thông Thường Thì....

Đẩu : là cái Đấu, người miền Nam gọi là cái Táo.

Nghĩa Câu :

Thường thì... Con người ta không thể nhìn diện mạo bên ngoài mà biết là người tốt, xấu, giỏi, dỡ.... được ! Cũng như... Nước biển thì không thể lường bằng táo được !

Ta thường nói " Xem mặt mà bắt hình dong ", là chỉ nói những người có tướng mạo bình thường, còn đối với những người có Dị Tướng ( Tướng lạ ) khác với mọi người, như OBAMA chẳng hạn, thì chịu thua. Trước khi đắc cử Tổng Thống Mỹ một năm thôi, có ai ngờ rằng Tổng Thống Mỹ tương lai sẽ là một ông da đen trẻ măng như OBAMA không ?!.

清 清 之 水 ， 為 土 所 防 。

Thanh thanh chi thủy, Vị thổ sở phòng.

濟 濟 之 士 ， 為 酒 所 傷 。

Tế tế chi sĩ, Vị tửu sở thương.

Nghĩa Câu :

Nước trong leo lẻo thế kia, nhưng vẫn phải lấy đất đắp bờ để đề phòng khi nó tác oai tác quái, làm tràn ngập chết người.

Kẻ sĩ an bang tế thế thế kia, nhưng vẫn bị rượu làm cho tổn thương, nát rượu không làm nên trò trống gì cả !

Khi giảng tới câu nầy, Ba tôi có kể cho tôi biết là... Ngày trước, thời thực dân Pháp còn cai trị Miền Nam, có cho mở một tiệm Hút Á Phiện và Nhà chứa Điếm ở Thị Trấn Cái Răng, chỗ Tiệm nước Trương Ký hiện nay. Lúc bấy giờ, có một nhân sĩ người Việt gốc Hoa thường được gọi là Xín Xáng Pó ( Âm Quảng Đông là Tiên Sinh... Ba hay gì đó ! ) làm một đôi câu đối rất hay như sau :

鴉 片 三 分，蓋 世 英 雄 歸 絕 路 。

Nha phiến tam phân, cái thế anh hùng qui tuyệt lộ.

嫖 賭 二 項， 風 流 子 弟 入 窮 途 。

Phiếu đổ nhị hạng, phong lưu tử đệ nhập cùng đồ.

Có nghĩa :

Chỉ 3 phân Á phiện thôi, cũng đủ làm cho anh hùng cái thế phải đi vào tuyệt lộ.( hết phương cứu chữa ! ).

Hai thứ phiếu ( chơi bời ), đổ ( cờ bạc ), thì làm cho những con em thích phong lưu đi vào con đường bần cùng nghèo khổ !.

Rượu cũng thế, uống xỉn rồi thì việc gì cũng dám nói , điều gì cũng dám làm, không còn phân biệt thị phi phải trái gì nữa cả ! Nên mới nói là : " Tế tế chi sĩ, vị tửu sở thương "!. Kẻ sĩ có tài tế thế, có thể vì rượu làm cho tổn thương mà không làm nên trò trống gì cả !

蒿 草 之 下 ， 或 有 蘭 香 。

Cảo thảo chi hạ, Hoặc hữu lan hương.

茅 茨 之 屋 ， 或 有 侯 王 。

Mao thứ chi ốc, Hoặc hữu hầu vương.

Nghĩa Câu :

Ở dưới cỏ dưới rơm, lắm khi cũng có mùi thơm của hoa lan. Ở dưới căn nhà rơm nhà lá, nhiều khi cũng có những bậc vương hầu xuất thân từ nơi đó.

Đọc câu đầu làm ta nhớ tới 2 câu thơ trong Cung Oán của Ôn như Hầu :

Lan mấy đóa lạc loài sơn dã,

Uổng mùi hương vương giả lắm thay !

Mùi hương vương giả vẫn... lạc loài sơn dã như thường ! Nên " Bạch ốc " vẫn xuất " Công Khanh ".... như thường !

Câu sau còn có một dị bản là :

茅 茨 之 屋 ， 或 有 良 將 。

Mao thứ chi ốc, hoặc hữu lương tướng.

Dưới căn nhà lá, cũng có thể có được tướng giỏi !