15 . Câu Đối Gia Đình

( Đây là bài viết riêng cho một nhóm Học Sinh Trường Trung Tiểu Học Tân Hưng, TT Cái Răng, TP Cần Thơ, nhân ngày sinh Nhật của Thầy )

Các em thân mến !

Kỳ nầy nhằm sinh nhật của thầy, nên sẵn tiện cho thầy xin phép kể lể về những câu " Câu đối " mà thầy đã làm nhé....

Thầy sinh năm 1948, kết hôn năm 1974. Lúc bấy giờ Thầy đã 26 tuổi Tây tức là 27 tuổi Ta rồi, cũng có nghĩa là Thầy đã đi dạy học được 9 năm rồi. Nên, được sự cho phép của Ba thầy, đám cưới của Thầy tự Thầy làm câu đối và tự tay Thầy viết đôi liễn cưới như sau :

Nhật lệ phong hòa, môn đình hữu hỷ 日麗風和，門庭有喜,

Nguyệt viên hoa hảo, gia thất hàm nghi 月圆花好，家室咸宜.

Có nghĩa :

Trời đẹp gió lành, cửa nhà vui vẻ ,

Trăng tròn hoa đẹp, gia thất nên duyên.

Năm Thiên Hỉ Niên 千禧年 2000, tức là 26 năm sau, con trai Thầy cưới vợ, Thầy cũng viết lại đôi câu đối trên trong ngày hôn lễ của con.

Rất mong rằng, khi thằng cháu nội cưới vợ, Thầy vẫn còn sống để viết lại đôi câu đối nầy một lần nữa, mong lắm thay !

Thập niên 80 của Thế kỷ trước, khi thầy mở Tổ họp làm sơn dầu ở Chợ Lớn. Lúc Tết đến, thầy đã làm câu đối 6 chữ, như thế nầy :

Tạo tựu ngũ quang thập sắc 造就五光十色

Tấu thành vạn tử thiên hồng 凑成萬紫千红

Có nghĩa :

Tạo nên năm màu mười sắc,( rất tiếc thành ngữ " Ngũ quang thập sắc " của tiếng Hoa, không có thành ngữ tương đương trong tiếng Việt ).

Hợp thành ngàn tía muôn hồng ( Vạn tử thiên hồng là muôn hồng ngàn tía )

Đôi câu đối nầy, được ký giả của Nhật Báo Giải Phóng bản tiếng Hoa trầm trồ và đến phỏng vấn Thầy vì thứ nhất, câu đối lạ, lạ ở chỗ nó chỉ có 6 chữ, thứ nhì, nó hay vì nêu lên được đặc trưng màu sắc của nghề làm sơn, thứ ba, Họ không ngờ một người làm sơn, một con buôn, mà biết làm câu đối. Thế thôi.

Sự thật, thì trước khi làm câu đối nầy, thầy đã đọc qua câu đối của Cụ Nguyễn Khuyến làm cho bà thợ nhuộm khóc chồng, câu đối như thế nầy :

Thiếp từ khi lá THẮM xe duyên, khi vận TÍA, lúc cơn ĐEN, ĐIỀU dại ĐIỀU khôn nhờ bố ĐỎ.

Chàng ở suối VÀNG có biết, vợ má HỒNG, con răng TRẮNG, TÍM gan TÍM ruột với trời XANH.

Câu đối trên gồm đủ màu sắc của nhà thợ nhộm : Thắm, tía, đen, điều, đỏ vàng, hồng, tím, xanh.

Ngoài ra, năm nào Thầy cũng có làm câu đối Tết để dán trước cửa nhà, bỏ qua các câu tầm thường, Thầy chỉ điểm những câu đặc biệt thôi nhé !. Năm 1996 là năm đầu tiên Nhà Nước cấm đốt pháo Ăn Tết. Thầy làm và dán đôi câu đối thế nầy trước cửa :

Bộc trúc vô thanh xuân nhưng chí 爆竹無聲春仍至

Huỳnh mai hữu sắc phước hoàn lai 黄梅有色福還來

Có nghĩa : ( mặc dù ) Pháo đã không còn nổ vang, nhưng mùa xuân thì vẫn cứ đến.( cấm pháo, chớ đâu cấm được mùa xuân ! ) và ( nếu ) Mai vàng vẫn còn khoe sắc, thì phước vẫn hãy còn đến nhà mà thôi !

Câu đối nầy hay ở chỗ đáp ứng được thời cuộc, phù hợp với hoàn cảnh thực tế đang sống...Không cho đốt pháo, nhưng Xuân vẫn cứ đến, Mai vẫn cứ nở, Tết vẫn cứ...ăn như thường....

Sau 1975, nhà Thầy có mở một quán bán Cà phê ở dưới mé sông. Một hôm, có một ông khách không biết từ đâu đến, ngồi uống Cà phê xong, nhìn tướng của Ba Thầy, rồi bói cho một quẻ, nói đúng vanh vách những chuyện quá khứ, làm mọi người đều khâm phục.

Nhưng sau cùng, ông ta phán một câu : " ...Nhưng, số của ông không có ăn Lục tuần nhen, phải ráng mà tu nhân tích đức...". Làm mọi người trong gia đình lo quá !. Ba thầy sanh năm 1930, lúc đó là 1984, 85 gì đó... cũng gần 60 rồi. Cái lo của mọi người là vì ông Nội Thầy chỉ sống có 59 tuổi, Thầy lại có một người chú chú bác cũng chỉ sống có 57 tuổi rồi " đai ".

Đến Tết năm 1989 , ba Thầy 60 tuổi ta, vừa mùng 4 Tết, thì ở dưới Chợ có mấy người lên bàn giao chức vụ Tổng Lý Nhị Tỳ Tiều Châu ở bên Cái Nai, ba Thầy phải " Hui Nhị Tỳ " ( Hui-Nhị-Tỳ : Tiếng Quảng Đông có nghĩa là Đi vào nghĩa địa, nên cũng có nghĩa là chết đó !). ngay ngày hôm đó.

Thầy mới nói chơi với các em Thầy là : Mới đầu năm đầu tháng mà ông già đã " hui nhị tỳ " rồi, vậy là năm nay PÁ mình không có chết đâu. và quả thật ông già không chết, nên năm 61 tuổi, anh em Thầy làm Lễ chúc Thọ cho Ba Má Thầy luôn.

1990, mới bắt đầu có quay Video, mặc dù giá còn mắc lắm, thời may có một thân nhân Việt Kiều về thăm cho được 100 đô, nên thầy quyết định chơi luôn.... và Câu đối trong buổi Lễ chúc Thọ như sau :

Tụng khánh Xuân Huyên hân tịnh thọ 颂慶椿萱欣並壽

Toán chu Hoa Giáp lạc diên niên 算週花甲樂延年

Có nghĩa :

Chúc tụng ăn mừng Cha Mẹ ( xuân, huyên ) cùng sống thọ như nhau.

Tính tròn một Hoa Giáp vui vì kéo dài thêm được năm tháng.

Chú thích :

Xuân 椿 : Là một loại cây cao bóng cả, cứ 8 ngàn năm là mùa xuân, 8 ngàn năm là mùa thu, thường dùng để chỉ người cha, như tàng cây lớn che chở cho các con mình.

Huyên 萱 : Một loại cỏ trường sinh có lá nhỏ dài, hoa màu vàng đậm, hương thơm dìu dịu, phơi khô có thể ăn được, ( hoa Kim châm đó ). Tượng trưng cho sự dịu dàng của người mẹ. Vì thế, nên gọi cha là Xuân đường ( âm cũ là Thung đường ), gọi mẹ là Huyên đường.

Hoa Giáp : Mười vị Thiên Can ( Thập vị Thiên Can ) là : Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm,Quý. Hợp với Thập nhị Địa Chi là : Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi... Theo tuần tự : Giáp với Tý, Ất với Sửu....vì một cái là 10, một cái là 12 nên khi giáp một vòng trở lại phải mất 60 chục năm, gọi là một Hoa Giáp. Nói cho dễ hiểu , Ai sanh năm nào mà trở lại đúng năm đó thì người đó sống được một Hoa Giáp, tức 61 tuổi ta, 60 tuổi tây. Ví dụ :

Sanh năm 1930 là năm Canh Ngọ, tới năm 1990 cũng là năm Canh Ngọ

Thầy sanh năm 1948 là năm Mậu Tý, nên đến năm 2008 cũng là năm Mậu Tý. Thầy đã làm sinh nhật Lục Tuần hồi năm 2008 rồi, năm nay 2011 thầy được 64 tuổi ta và 63 tuổi Mỹ. OK !

Trở lại phần Câu Đối của gia đình thầy. Ba Má thầy chẳng những không chết mà còn sống tới ngày làm Lễ Thất tuần, Bát tuần và sống dai...nhách cho tới hiện nay luôn. Vì có cái đà Lục Tuần, nên Thất Tuần cũng làm tiệc chúc Thọ, cũng quay Video luôn, lại nhằm năm 2000, năm của Thiên niên Kỷ mới , người Hoa gọi là Thiên Hỷ Niên 千禧年, hãy nghe câu đối của thầy đây :

Thiên hỷ tụng cổ hy , hợp quyến nhi tôn cộng lạc

千 禧 颂 古 稀, 合 眷 兒 孫 共 樂

Thất tuần ca song thọ, toàn gia lão thiếu đồng hoan

七 旬 歌 雙 壽，全 家 老 少 同 歡.

Có nghĩa : Năm Thiên hỷ mừng người sống đến tuổi Cổ lai Hi, nên con cháu cả nhà cùng vui vẻ.

Mừng Thất tuần mà còn được song thọ, vì thế già trẻ lớn bé trong nhà đều mừng vui.

Đặc biệt năm nầy cũng là năm thầy về VN cưới vợ cho thằng con trai lớn, nên lại có câu đối sau đây :

Tự liệt tam giai tôn thú phụ 序列三階孫娶婦

Niên phùng Thiên hỷ tử vi ông 年逢千禧子為翁

Có nghĩa :

Theo thứ tự thì đã đến đời thứ ba, cháu nội lấy vợ.

Theo năm thì lại nhằm năm Thiên hỉ, con trai cưới dâu (ÔNG 翁 : là làm ông già chồng ).

Hai năm sau, con thầy lại sanh con trai đầu lòng, Tết năm đó thầy về ăn Tết với câu đối 4 đời ( Tứ đại đồng đường 四代同堂 ) cho Ba Má thầy như sau :

Thị phụ thị tổ, hiện nhi thị phụ thị tổ 是父是祖，现兒是父是祖

Hữu nhi hữu tôn, kim tử hữu nhi hữu tôn. 有兒有孫，今子有兒有孫

Có nghĩa :

Là cha là ông nội, bây giờ con cũng là cha là ông nội.

Có con có cháu, hiện nay con cũng có con có cháu.

Con của mình có cháu nội, con của mình làm ông nội là được 4 đời rồi đó. Ba thầy là trưởng nam thầy là nam trưởng, con trai thầy cũng nam trưởng lại sanh được một thằng trưởng nam, 4 đời trưởng nam nam trưởng, nên ....

Mừng thọ Bát Tuần của Ba Má thầy, cũng quay phim, cũng đãi tiệc và câu đối như sau :

Ngũ đại vọng đồng đường, niệm tải hậu hân khan bách tuế,

五 代 望 同 堂 , 廿 載 後 欣 看 百 歲

Cửu tuần kỳ song thọ , thập niên tiền hỉ khánh Cổ hi.

九 旬 期 雙 壽, 十 年 前 喜 慶 古 稀.

Có nghĩa :

Kỳ vọng được Ngũ đại đồng đường ( 5 đời còn sống đủ ) , hai mươi năm sau sẽ vui vẻ mà mừng được một trăm tuổi.

Mong ước đến chín mươi tuổi vẫn còn sống đủ hai người, mười năm trước đây đã ăn mừng tuổi Cổ lai Hi rồi.

Cái hay của câu đối này là, mừng thọ tám mươi, nhưng không có nhắc tới số 8, và Cổ lai Hi đã song thọ rồi, bây giờ lại mơ ước 90 vẫn còn song thọ, có nghĩa bây giờ vẫn đang song thọ đây.

50 năm ngày cưới, gọi là KIM HÔN 金婚 hoặc KIM KHÁNH 金慶. 60 năm thì gọi là TOẢN HÔN 鑚婚 , là kỷ niệm đám cưới KIM CƯƠNG.Ba Má Thầy đều có cả. Dưới đây là câu đối mừng 50 năm chung sống của Ba Má thầy, và vì Ba Má thầy kết hôn nhằm ngày 27 tháng Chạp, tức ngày 27 Tết, cho nên mừng KIM HÔN cũng là Mừng Tết đến luôn :

Tân tuế tân xuân nghinh thoại triệu, 新歲新春迎瑞兆，

Kim hôn kim khánh lạc thiên luân. 金婚金慶樂天倫。

Có nghĩa :

Năm mới xuân mới đón điềm lành đến,

Mừng đám cưới vàng vui gia thất đoàn viên.

* THOẠI TRIỆU 瑞兆 : Thoại là Lành, Triệu là Điềm, nên Thoại Triệu là Cái điềm lành.

* THIÊN LUÂN 天倫 : Thiên là Thiên lý, Luân là Cái giềng mối. Nên Thiên Luân : là Cái Giềng mối theo lý trời, chỉ sự ràng buộc giữa các người thân với nhau, như : Cha con, Chồng Vợ, Anh em ruột thịt. Ta có Thành ngữ : THIÊN LUÂN CHI LẠC 天倫之樂 là Cái Niềm vui giữa cha con chồng vợ anh em ruột thịt với nhau, tức là Niềm vui của gia tộc, hạnh phúc của gia đình.

Sau đây là câu đối Toản Hôn của ba má thầy năm 2007 ( kết hôn năm 1947 ) như sau :

Lục thập niên cộng khổ đồng cam, kim niên hân khánh toản

六 十 年 共 苦 同 甘， 今 年 欣 慶 鑽

Tam vạn nhật phù trầm dữ thế , thử nhật hỉ song toàn

三 萬 日 浮 沉 與 世， 此 日 喜 雙 全.

Có nghĩa :

Sáu mươi năm cùng nhau chia ngọt xẻ bùi, năm nay vui mà mừng kỷ niệm kim cương.

Gần ba chục ngàn ngày chìm nổi với cuộc đời, còn mừng là ngày hôm nay lại còn đủ cả hai người.

Trước trước sau sau, anh em Thầy đã tổ chức làm Lễ Mừng Thọ cũng như kỷ niệm kết hôn 5 lần và quay 5 cuồn phim cho Ba Má Thầy để làm kỷ niệm ( Mừng Thọ 60, 70, 80, Kim Hôn 1997, Toản Hôn 2007 ). Nhờ ơn Trời Phật, cho đến nay, Ba Má Thầy vẫn còn rất khỏe mạnh ! Đây là phước phần của anh em Thầy, của Ba Má Thầy, của gia đình Thầy mà ở chợ Cái Răng mình khó có gia đình thứ hai nào có được !.....

Một chút tự hào trong ngày Sinh Nhật, để biết trân trọng hơn những gì mà mình có được. Xin Tạ ơn Trời, Tạ ơn Đời và Tạ ơn tất cả những người xung quanh, cũng như Chân thành Tạ ơn tất cả những Thành viên của nhóm Tân Hưng mình, đã không ghét bỏ mà theo dõi đọc hết những dòng tâm sự riêng tư nầy....

Một lần nữa, xin CHÂN THÀNH CẢM TẠ những lời chúc tốt đẹp của các Thầy Cô, các em học sinh thân thương cho ngày Sinh Nhật 30-11-2011 nầy.

Đỗ Chiêu Đức

Tất cả những chữ thọ và câu đối bằng chữ Việt, chữ Hoa, chữ Anh ... toàn bộ đều do Thầy tự làm lấy và tự tay viết lấy, và tự mình trang trí luôn !