46 . Thường Nga

LÝ THƯƠNG ẨN (831-858)

Tự là Nghĩa Sơn, hiệu là Ngọc Khê sinh. Người huyện Hà Nội (tỉnh Hà Nam). Năm 837 (đời Ðường Văn Tông), nhờ thế lực của Lệnh Hồ Ðào, con của Lệnh Hồ Sở mà được chấm đậu tiến sĩ. Rồi được Vương Mậu Nguyên, trấn thủ Hà Dương, dùng vào việc thư ký và gả con gái cho.Vì Mậu Nguyên là địch thủ chính trị của Lệnh Hồ Sở, nên ông bị coi là người vong ân. Khi Mậu Nguyên chết, ông có đến kinh thành nhưng không được quan chức gì. Sau nhờ Trịnh Á, ông được bổ làm chức Quan-sát phán-quan. Ba năm sau, về triều, được làm một chức quan nhỏ tại Kinh Triệu. Khi Lệnh Hồ Ðào làm tể tướng, ông có nhiều lần dâng thư trần tình, nhưng không được xét đến. Sau nhờ Liễu Trọng Hĩnh, trấn thủ miền Ðông-Thục, ông được dùng làm Tiết-độ phán-quan, kiểm hiệu Công bộ viên-ngoại-lang. Khi họ Liễu bị bãi quan, ông cũng mất chức. Về đất Oanh Dương, rồi mắc bệnh, tạ thế.

Lý Thương Ẩn nổi tiếng ngang với Ôn Ðình Quân và Ðỗ Mục, nên người người đương thời gọi là Ôn Lý và Lý Ðỗ. Tương truyền ông có tình luyến ái với nữ đạo sĩ Tống Hoa Dương và các cung nữ Lư Phi Loan và Khinh Phượng. Những bài thơ Vô đề của ông đều được làm ra cốt để tả những mối tình bí ẩn này.

Lý Thương Ẩn có ảnh hưởng rất lớn đối với thi đàn đời Tống. Vương An Thạch khen thơ ông có cái vẻ tài tình giống thơ Ðỗ Phủ. Các nhà thơ thuộc phái Tây Côn chủ trương mô phỏng thơ ông khi sáng tác.

CHÚ THÍCH :

1. Thường Nga : Tức là Hằng Nga đó. Ta quen gọi là Hằng Nga, nhưng người Hoa lại quen gọi là Thường Nga.

2. Vân Mẫu : Một loại đá quý, một loại cẩm thạch, có thể dát mỏng để làm thành bình phong cho nhà quyền quý.

3. Trường Hà : Tức là Thiên Hà, hay Ngân Hà cũng một thứ.

4. Thâu Linh Dược : Thâu là Trộm, ăn cắp. Linh Dược : là Thuốc Linh, thuốc Tiên, ở đây là thuốc Trường Sinh. Theo Truyền thuyết, chồng của Hằng Nga là Hậu Nghệ, cầu được thuốc trường sinh của bà Tây Vương Mẫu, định là vợ chồng cùng uống để cùng lên tiên. Không ngờ Hằng Nga lén chồng uống trước, một mình thành tiên, bay lên trời ở trong cung Quảng Hàn, có một mình một bóng.

DỊCH NGHĨA :

Ánh nến chập chùng, le lói hắt vào tấm bình phong làm bằng đá Vân Mẫu. Ngoài kia, dãy Ngân Hà đã dần dần khuất dạng trong ánh sao mai mờ nhạt.( Trời đã sắp sáng rồi ! ). Thương cho thân phận của Hằng Nga, chắc nàng cũng hối hận cho việc trộm thuốc tiên của mình, để bây giờ đêm đêm giữa cảnh trời biển mênh mông bao la xanh biếc cũa những đêm thu, lại vò võ có một mình trong cung Quảng Hàn cô đơn lạnh lẽo !

DIỄN NÔM :

HẰNG NGA

Bình phong nến hắt vẻ sầu miên,

Dần khuất Ngân Hà le lói nghiêng ,

Trộm thuốc Hằng Nga chừng cũng hối,

Biển trời xanh ngắt, chạnh niềm riêng.

Lục bát :

Bình phong ánh nến trắng ngần,

Ngân Hà sắp khuất, mờ dần sao mai,

Hằng Nga trong dạ tiếc hoài,

Phải đừng trộm thuốc, đêm dài cô đơn !