प्रश्नाभ्यास:

1-अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृत भाषया लिखत-

(क) दिष्टया का समागता?

उत्तरम् - दिष्टया शालिनी समागता।

(ख) राकेशस्य कार्यालये का निश्चिता?

उत्तरम् - राकेशस्य कार्यालये महत्वपूर्णा गोष्ठी निश्चिता।

(ग) राकेशः शालिनीं कुत्र गन्तुं कथयति?

उत्तरम् - राकेशः शालिनीं मालया सह चिकित्सिकां प्रति गन्तुं कथयति।

(घ) सायंकाले भ्राता कार्यालयात् आगत्य किम् करोति?

उत्तरम् - सायंकाले भ्राता कार्यालयात् आगत्य हस्तपादादिकं प्रक्षाल्य वस्त्रणि परिवर्त्य पूजागृहं च गत्वा द्वीपं प्रज्वाल्य भवानीस्तुतिं करोति।

(ङ) राकेशः कस्याः तिरस्कारं करोति?

उत्तरम् - राकेशः सृष्टेः उत्पादिन्याः शक्त्याः तिरस्कारं करोति।

(च) शालिनी भ्रातरम् कां प्रतिज्ञां कर्तुं कथयति?

उत्तरम् - कन्याया रक्षणे, तस्याः पाठने च तदीयः भ्राता दत्तचित्तः तिष्ठेत् इति प्रतिज्ञां कर्तुं शानिली भ्रातरं कथयति।

(छ) यत्र नार्यः न पूज्यन्ते तत्र किम् भवति?

उत्तरम् -यत्र नार्यः न पूज्यन्ते तत्र सर्वाः क्रियाः अफलाः भवन्ति।

2- अधोलिखितपदानां संस्कृतरूपं (तत्सम रूपं) लिखत-

(क) कोख क्रोडः

(ख) साथ सह

(ग) गोद कुक्षिः

(घ) भाई भ्राता

(ङ) कुआँ कूपः

(च) दूध पयः

3- उदाहरणमनुसृत्य कोष्ठकप्रदत्तेषु पदेषु तृतीयाविभक्तिं प्रयुज्य रिक्तस्थानानि पूरयत-

(क) मात्रा सह पुत्री गच्छति। (मातृ)

(ख) परिश्रमेण विना विद्या न लभ्यते। (परिश्रम)

(ग) छात्रः लेखन्या लिखति। (लेखनी)

(घ) सूरदासः नेत्राभ्याम् अन्धः आसीत्। (नेत्र)

(ङ) सः मित्रेण साकं समयं यापयति। (मित्र)

4- ‘क’ स्तम्भे विशेषणपदं दत्तम् ‘ख’ स्तम्भे च विशेष्यपदम्। तयोर्मेलनम् कुरुत-

‘क’ स्तम्भः ‘ख’ स्तम्भः

(1) स्वस्था (घ) मनोदशा

(2) महत्वपूर्णा (घ) गोष्ठी

(3) जघन्यम् (क) कृत्यम्

(4) क्रीडन्ती (ऽ) पुत्री

(5) कुत्सिता (ग) वृत्तिः

5- अधोलिखितानां पदानां विलोमपदं पाठात् चित्वा लिखत-

(क) श्वः (क) ह्यः

(ख) प्रसन्ना (ख) विमना

(ग) वरिष्ठा (ग) कनिष्ठा

(घ) प्रशंसितम् (घ) तिरस्कृतम्

(ङ) प्रकाशः (ङ) अन्धकारः

(च) सफलाः (च) विफलाः

(छ) निरर्थकः (छ) सार्थकः

6- रेखांकितपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-

(क) प्रसन्नतायाः विषयोsयम्।

उत्तरम् - कस्याः विषयोsयम्?

(ऽ) सर्वकारस्य घोषणा अस्ति।

उत्तरम् - कस्य घोषणा अस्ति?

(ग) अहम् स्वापराधं स्वीकरोमि।

उत्तरम् - अहं किं स्वीकरोमि?

(घ) समयात् पूर्वम् आयासं करोषि।

उत्तरम् - कस्मात् पूर्वम् आयासं करोषि?

(ङ) अम्बिका क्रोडे उपविशति।

उत्तरम् - अम्बिका कुत्र उपविशति?

7- अधोलिखिते सन्धिविच्छेदे रिक्तस्थानानि पूरयत-

यथा- नोत्तफ़वती = न + उक्तवती

सहसैव = सहसा + एव

परामर्शानुसारम् = परामर्श + अनुसारम्

वधार्हा = वध + अर्हा

अधुनैव = अधुना + एव

प्रवृत्तोsपि = प्रवृत्तः + अपि