प्रश्नाभ्यास:

1. (क) उच्चारणं कुरुत।

छात्रा लता प्रयोगशाला लेखिका

शिक्षिका पेटिका माला सेविका

नौका छुरिका कलिका गायिका

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत।

2. (क) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत-

यथा- क् + उ + र्+ उ + त् + अः= कुरुतः

उ + द् + य् + आ + न् + ए = उद्याने

स् + थ् + आ + ल् + इ + क् + आ= स्थालिका

घ् + अ + ट् + इ + क् + आ= घटिका

स् + त् + र्+ ई + ल् + इ + ङ् + ग् + अः=स्त्रीलिंगः

म् + आ + प् + इ + क् + आ=मापिका

(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत-

चटके= च् + अ + ट् + अ + क् + ए

धाविकाः= ध + आ + व् + इ + क् + आः

कुंचिका= क् + उ + ञ् + च् + इ + क् + आ

खट्वा= ख् + अ + ट् + व् + आ

छुरिका= छ् + उ + र्+ इ + क् + आ

3. चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत-

4. वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत-

एकवचनम् द्विचनम् बहुवचनम्

यथा- लता लते लताः

गीता गीते गीताः

पेटिका पेटिके पेटिकाः

खट्वा खट्वे खट्वाः

सा ते ताः

रोटिका रोटिके रोटिकाः

5. कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा वाक्यं पूरयत-

यथा- बालिका पठित। (बालिका/बालिकाः)

(क) अजेः चरतः। (अजाः/अजे)

(ख) द्विचक्रिका सन्ति। (द्विचक्रिके/द्विचक्रिकाः)

(ग) नौका चलति। (नौके/नौका)

(ङ) सूचिका अस्ति। (सूचिके/सूचिका)

(घ) मक्षिकाः उत्पतन्ति। (मक्षिकाः/मक्षिके)

6. सा, ते, ताः इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

यथा- लता अस्ति। - सा अस्ति।

(क) महिलाः धावन्ति। - ताः धावन्ति।

(ख) सुधा वदति। - सा वदति।

(ग) जवनिके दोलतः। - ते दोलतः।

(घ) पिपीलिकाः चलन्ति। - ताः चलन्ति।

(ङ) चटके कूजतः। - ते कूजतः।

7. मंजूषातः कर्तृपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

लेखिका बालकः सिंहाः त्रिचक्रिका पुष्पमालाः

(क) पुष्पमालाः सन्ति।

(ख) बालकः पश्यति।

(ग) लेखिका लिखति।

(घ) सिंहाः गर्जन्ति।

(घ) त्रिचक्रिका चलति।

8. मंजूषातः कर्तृपदानुसारं क्रियापदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

गायतः नृत्यति लिखन्ति पश्यन्ति विहरतः

(क) सौम्या नृत्यति ।

(ख) चटके विहरतः।

(ग) बालिके गायतः।

(घ) छात्राः लिखन्ति।

(ङ) जनाः पश्यन्ति।