Stóri piscèni (con la cadènsa de la Moia) 1
Ol re Arduino al gha domandàat a Bertoldo:
-chi sono gli ascendenti e i discendenti tuoi?
-i méi ascendenti e i discendenti i è i fasoi quant ca i bói gió ‘ndela pignata
Regordis bagai :’n asen scior l’e ‘n scior,’n asen poret l’è ‘n asen
En barber al cünteva sü ca, la fii del mont la vegnarà en trii di; ol prüm dì al mörarà tüti li besti, ol segónt di al secarà fò tüti li pianti, ol ters di al mörarà tüc’ i om
En client ca l’era ilò a specia ‘l so turno al gha dic’?:
-sa ol prüm di al mörr tüti li besti, a mi chi che me farà la barba ol segont dì ?
-Quala ca l’è la bestia ca dendomàa al camina con quatro gambi, dal mésdi con dói e densira con trèi?
-al so ca
-l’om parché da redes al va a ranù, quant ca l’ grant al camina su dói gambi e quant ca ‘l diventa véc al dupera la gianèta
Òl Brusa de Sondal l’è ‘ndac’ a Milàa e l’a ciapat ol tram par 'ndàa en du ca l’eva da ndàa.
Su 'ndel tram,‘n om deret a lüu al gha incendiat la giaca e tüc’ ai osava:
-al brüsa!, al brüsa!
E lüu al pensava:
-Chiló a Milàa ai me cognoss tüc’
Capiset?
Ca pisi pisi ma capisi miga ol parché pisi.
Capiset?
Ca pisi pisi, l’è de corp an dóo poch
Ciapa ‘l tram balorda, ciapel ti ca mi sò sorda, trich e trach laghela ‘nda, trich e trach laghela stàa
Coppi (<--clicca per audio)
En ciclista milanes pasando da Tiràa al gha domandàat a ‘n contadii:
-per la Madonna vado bene?
-ostia, non sembra proprio
Crapa pelada la fac’ i tortéi, sensa daghen ai söo fradèi, i söo fradèi i a fàc’ la cagiada sensa daghen a la crapa pelada
A ca del me zio bruno en di l’è ruàat na femna, la gha dic’
-cercavi la tua cügnada, ma l’o ca truada, fam ol piasé, dich ca so pasada
-l’è ca cügnada ricia
-coma ! L’è la prüma ca sènti, ol Bundii l’è ca to fradel?
-se, l’è me fradel, ma lée l’è gavela….
Din don dan, l’è morto ol capelan, con la buca verta, piena de mascherpa
Dumàa l’è festa, tüc’i scior ai cambia la vesta, mi ca sóo poret cambi gnàa ‘l corpet
I operari del Fosati ai diseva:
-Siamo felici forsati
Quant ca i a seràat su ol stabilimènt i a dic’:
-Òl Felice a föra da fàa sü Toni l’è 'ndàc’ en faliment
Fèmni che caragna e cavai che süda, i è pusè fals che Giuda
Al manicomi, 'na olta en màt l’a ciapat scia en fòi de carta e l’a scruut su vargót, po l’e rampègat sü, sü par en pal, e l’a mèss ol fòi su 'nsom. En dotor ca l’eva idüut, l’e rampègat sü a lüu par idii cosa ‘l ghera scrüut su 'ndel fòi. Quant ca l’è ruat sü 'nsomal pal, l’a idüut, ca sü ndel fòi de carta al ghera scruut sü:
-Fine del palo.
Quant ca ‘l credito valtelines l’era réet a crumpàa ol palaz Sertoli a Sondri, a un certo punto De Censi l’a dic’:
-chèsto palaz al costa fior di quatrini
Ghe miga na bèla matèla ca la no sia gavèla; chili brüti i è gaveli tüti
Go famm, maia ‘l scagn, ol scagn l’è dür, maia ‘l mür, ol mür l’è fat, maia ‘l rat, ol rat al cór, maia l’amor
Par cundii la 'nsalata al ghè ol en sapient par mèt gió la sal, en màt par mèt gió l’oli,’n avàar par l’asèet
Al fioca a la montagna, la niif la tuca gió,’l se maridàat la Ghefa, l’a töc’ en montagnù, i a fac’ pulenta e macarù
La rabbia la vée pena trei òlti al di: a la matina, la sira e a l’ura del mèsdì
A Londra, a i s’è truac’ i capi pusè ‘mportanc’d’Europa; ghera ol duce par l’Italia, Hitler par la Germania e Churcill come padrù de ca. Hitler l’a cuminciat a dii ca ‘l marco todesch al valeva pusè del dolar, Churcill l’a rilanciat disendo ca la sterlina la valeva ol dupi del marco. Ol duce l’a tirat fò dal portafòi en bigliet da mila franc, però al ghe dac’ gió bas, al s’è sgobàat gió par tól sü e ‘ntàat al ghe scapàat na pètunada.
I otri dùu sgrignozzando i a dic’:
-ecco quàat ca la val la lira italiana….
A Livign, en botegheèer l’a mes fò sto cartel “ vendita vino locale”. Livign al se ciama Livign , ma de vign a Livign, ghe n è ca
Ol mat de la vigna, en bòt al piaisc’ en bòt al grigna
I mercanc’ de Vares ai crumpa a ot e i vent a sees, chi del Varesot ai crumpa a sees e i vent a ot
En muntagnù, al diseva, ‘ndel so dialet:
gi ‘n ciazza t zondri, cinquanta ghèi ai fan mezza lira
Muti (<--clicca per audio)
Muti, apena numinat ministro de l’istruziù al ga mandàat a Musolini sto telegram:
-caro duce farò gli italiani come li vuoi
Muti
A natal en pas d’en gaal, a pasqueta l’è ‘n ureta, a sant Antoni ‘n ura buna, a sant’Agnesa ‘n ura distesa
Chesto pelot chilò l’è nöf növento, al ga su noma nof pèzzi
En tèep del fascio su 'ndeli monedi al ghera sü: meglio vivere un giorno da leone che cento anni da pecora
Quant ca lè falit la banca valtelinesa, parchè ‘l diretor al se ciamava Capra e l’era scapàat de noc’con tüc’i soldi; la gèet la diseva:
-meglio vivere una notte da capra che un giorno da leone
Ocio (<--clicca per audio)
L’ava la gha dic’ a Pierino da ‘ndàa a la butega a crumpàa en chilo de macarù. Pierino,’ntàat ca l caminava, al cuntinuava a ripet:
-‘n chilo de macarù, n chilo de macarù…..
A ‘n certo punto al s’è scapusciat, l’è dac’ gió e l’a dic:
-ocio
L’è levàat su e l’a cuntinuat a dii
-‘n chilo de ocio, ‘n chilo de ocio….
Quant ca l’è ruat a la butega al ga dic al botegheer:
-dam en chilo de ocio
-ma va la macarù
-a se, olevi en chilo de macarù
Vardel bèe vardel tüt, l’om sensa soldi, coma l’è brüt
Paa póos, pàa fresch, ti tegn chel, a mi dam chèst
Quant ca i sondrasch i a cambiat gió li campani i montagnù ai cantava:
-i sundrasch a i l’a facia bella, i’a töc’ gió li campani i a mess su i Padella
La mia pegora, la prüma olta ca l’a fàc, l’a fac’ negot, la segonda olta l’a fàc dùu mimii, tüc dùu compagn, üu nigro e üu bianch
En contadii l’era rognáat par en termen col sò visii de ca. Tüc’ dùu i a mes sota‘n aocat
En di l’a pensáat da portàch en cavagnol de persech e l’a truat 'l aocat sentáat gió en den taulii de ‘n osteria 'nsema l’aocat del so nemis.
L’aocat l’a töc’ sü dal cavagnol dùu persech e üu ‘l ghe la ‘nvidáat al sò colega:
-üu a ti e üu a mi….
Ol contadii l’a capit l’antifona e l’è 'ndàc' a fa pàas col sò visii.
Sciocchi e ostinati fanno ricchi gli avvocati
Òl zio de la mia mama al diseva ca i a mès l’obblig da maia pès al vendardi parchè i apostoi i era tüc’ pescadù
-Al pióf u ‘l fioca
-al so ca parchè sa vardi ‘nsu al me vee gió acqua ‘ndi occ’
Piöf (<--clicca per audio)
Piöf, piöf, la galina la fa l’öf, la fa l’öf en pilisina, brüta porca d’ina galina
Segont ti al pesa püse en chilo de piümi o 'n chilo de piómp?
Dai dai ca i ciapa i pölech, dai dai dai ca i è réet a mazzai, i a mès sü 'ndel cumò e con l’óngia del didù ai gha sgnicáat ol crapù
-al Pidrii al ghè pias ca la pulènta frègia
-parchè
-parchè al ghè 'na mai abòt de la pulenta colda
Na olta i porec' ai maiava sempre pulenta e i mesér ai maiava macarù.
Òl Batistii, ca l’era ol pusè poret de tuc’, l’era stüf da es cunsiderat poer, ilura ‘n di al ghè ‘ngnüut en mèet da fach en schers ai sóo visii de ca.
l’a ciapat en fèr e i l’a mès te 'ndel föoch fin ca l’e diventáat rós e pò i lè puciava gió en i le toleva sü dal sadel de l’acqua e ‘l fèr al fava scii, scii, scii,come a rustìi gió 'ndi macauù.
I visii ai se mès réet a dii:
-diaol mostru, ol Batistii l’a rustiit gió set olti
San Giuan da la barba bianca fam truàa che cal me manca
Sant Antoni del Grumel cal sunava ‘l campanel
‘l campanel al se spacàat, sant Antoni al se piacàat,
al se piacàat deréet a na porta nghe ca l ghera na femna morta
femna morta l’a tusiit, sant Antoni al se strimiit
al se strimiit en tàal manera ca ogni an ai i ga fac’ la fera
iera piz i candeler, sant Antoni al ghè 'ndàc’ rèet
al ghe 'ndàc’ rèet par fach ónor
sant Antoni l’era ‘n sciór, l’era ‘n sciór sènsa pècat
sant Antoni al s’è salvàat, al s’è salvàat en Paradis
Sant Antoni e san Liviis
Li matèli de sti agn li pregava iscé:
San Antoni miracolos, fan trua ol moros, bel, gioen e danaros…
San Antoni miracolos, tira su i sàss e fa da gió li nóos
Scarpulii sota ‘n fighèr, tüt ol di a fa sü colsèr
A la sira gnàa ‘n quatrii
Quatro paladi al scarpulii
'Ndua ‘l ghè 'na bèla sciota al ghè a ‘n bel badil; 'ndua al ghè 'na bèla matèla al ghè a ‘n bel pretèndent.
Ol garsù del barbéer: scuafoor….
Scutù (<--clicca per audio)
En di de lüii, ai s’è ‘ncuntrac’ sü la Piazza üu di Prèss e ol Scutù
-che Scutù ca l pica gió chèst an
-Press a poch come l’an pasàat
Trii veneti iè ndàc' en di n’osteria a maia i a domandàat:
- Se te gai? ( cosa avete da mangiare?)
Ol padrù de l’osteria l’a capiit ca i oleva sèt gai, ilura l’è 'ndac' gió 'ndel pulèr a töi, però la truat pena sées gai, e l’a pensat da fa boi a la galina 'nsema ai gai, tant 'na olta cocia gal e galini i è tuc’ istèss
Quant ca l’a portat su 'ndel taol tüta sta roba i tri venec’ i è scapac’n de corsa, e lüu l’a dic’:
-ai s’e 'nencürgiüc’ ca una l’era 'na galina
Ol prevet prüma da scula fò en cales de vii al dis:
sia lodato, gió de chèst!
slita (<--clicca per audio)
-Ocio Tunii ca l vèe la slita
-La vèe 'nsü u la vèe 'ngió
Varda che smagia! Piza cornagia!
En casciadù quant ca l’è ruàat a ca al ga dic’ a la sua femna:
-Maria, taca sü l’acqua, ca ò ciapàat…. na storta 'nden pè
Chi suna la lira, chi tira de mira, chi pesca de am, ai mor da la fam
Süpa (<--clicca per audio)
La s’è batüda gió 'ndèn fòs, ai la tirada fò, ai la sugada gió, i a fàc’ la süpa e i l’a maiada tüta
‘n om l’e 'ndàc' dal dotor, parchè al gheva mal de vètro
Òl dotor al gha dàc’ li soposti.
Quant ca l’e ruàat a ca l’a vardàat li spiegaziù e 'l ghera sü “par via rettale”
Gnè lüu gnè la sua femna ai sèva ca chèl ca l voleva dii
La femna la gha dic’ da telefunàch al dotor par fàs spiegàa
Òl dotor al gha dic’ meteli 'ndel ano, ma sicome ieva càac capit la femna l’a gha dic'
-ciama a mò ‘l dotor e fas spiegàa mèi
-s’al ciami amò al se 'nrabia
-ciamel istèss
Òl dotor al gha dic’
-meteli 'ndel cü
-te l’evi dic’ ca l se 'nrabiava….
‘n om, ca l’eva fàc’ ‘n muntù de tartifoi, l’era ‘n punt de mort e la ciamat ‘l so fradel:
-‘l me dispias murì parchè laghi ‘ndret i tartifoi,
- móor pür tranquil ca ai tartifoi ghè pensi mi, ‘n póo ai mangi e ‘l rèst ai vendi.
En malech l’è ngnüut fo a sondri, a vènt o l büter
L’a idüut na femna itè ‘nd’ ina vidrina, ilura 'l gha domandàat
-sciora, la ol crumpàa ‘l büter?
La femna la respondeva ca parchè l’era 'na statua de gès
-sciora la le öl, ol büter ?
Dopo doi u trei olti ca la respondeva ca , ol malech al dis:
-l’e 'na bèla sciora, ma l’e n póo tocola
Ol Toni al seva ca che dich a la morosa, ilura al gha domandat cunsiglio al Felice.
Ol Felice al gha dic’
-varda coma fóo mi
Ol Felice, a la sua morosa, al gha dic:
-mi me ciami Felice e saremo sempre felici
Dopo l’e tornàat a ca
Ol Toni al gha dic' a la sua
-mi me ciami Toni e saremo sempre toni
La morosa la s’e 'nrabiada e l’a mandàat a spàss. Quant ca l tornava a ca de malumor l’a sentüt na öos che vegneva su dal tumbii e 'l domanda:
-Chi ca l’e che ösa?
-Sóo ‘l Felice 'ndela fogna
-Ilura sa te sée felice sta ilò
Toni (<--clicca per audio)
Toni, en dialèt bosàc', oltre che diminutivo di Antonio, significa anche persona poco furba e anche tuta da lavoro
Na femna de Albosagia l’è 'ndacia al mercàat:
-al me daghi un Antonio per il mio Attilio, la misura del Fracesch di Ciapela….
In om l’è pasat sota 'na finestra e la sentüut vargot cal pioeva gió e l’a dic’:
-chi l’e che tra gió?
-sóo mi che tra sü
En valtelines l’e 'ndàc en Francia a fàa ol camerier. En di al cheva scia en piat de argent con su dùu bicher de cristal e na butiglia de champagne. La sciora ca l’ere rèet a sirvii la fà:
-très joli! Ca en frances al vol dii “che bel!”
Lüu ai ia sbatüc’ gió bàs, parche l’eva capit trei gió li
A sto mont i è tri ca i sta bèe: ol gal del muliner, ol càa del macelar e ‘l famèi de li moneghi
Ol macelàar:
-carna de mans, vac a fala boi….
Üu al biif i òtri quatro ai l’è tègn… ( vino troppo acido)
Bertoldo al diseva ca ‘l vii pusè bùu l’è che'l ca se biif 'ndela cantina di òtri
Sa la vipera la ghè sentèss e l’orbanela la ghè vedèss, poca gèet al ghe sarèss
‘n italiàa e ‘n svizer e ie 'ndàc' sù 'nden figher a maia fich
Ol svizer, dopo’ n momènt al gha domandàat a l’italiàa:
-quanti fichi mangiati tu?
-mi sèt u ot, e ti?
-io devo finire mangiare primo fico
Su 'ndel figher l’era rampegàat su 'na zuchera, ol svizer l’era rèet a maia la zuca parchè al ghe pareva ol fich pusè gròs. Da chel dì i svizer i a chiamac’ züchii.
