Dumontwijk

De Dumontwijk, “Beschermd Stadsgezicht”. 

De tijden veranderen …. 

Sinds de invoering van de wet op de “congé payé” in 1936 heeft de Belgische kust een enorme metamorfose ondergaan. Overal op de zeedijken hebben de schitterende “art deco” villa’s en hotels moeten wijken voor een muur van stijlloze appartementgebouwen. Iedereen had immers recht op vakantie aan zee en de immobilia maatschappijen hebben daar gretig op ingespeeld. De vraag naar een “tweede verblijf aan zee” is wellicht nog nooit zo groot geweest als vandaag . Vandaar dat alle “vue sur mer” volgebouwd is in De Panne. Ook de herbouw naar appartementvilla’s is gestart in de villawijken van De Panne-bad. Als de evolutie zo ongebreideld doorgaat en we binnen 50 jaar terugkomen, zullen we in dit gedeelte van De Panne hoofdzakelijk nog appartementvilla’s vinden met hier en daar tussenin nog een pittoresk villaatje.
Gelukkig werd in 1995 het beschermingsbesluit voor de Dumontwijk doorgeduwd. Groot drama voor onze gemeente…? Juist zoals voor het Duinendecreet in 1992 was er nu ook veel onbegrip en kortzichtigheid bij de bevolking voor deze strenge vrijheidsbeperkende maatregelen. De adviezen van het gemeentebestuur worden zonder discussie door de hogere overheden genegeerd en men trok resoluut naar de Raad van State. Het voorbeeld van de concessie van De Haan hielp bij ons niet om het onbegrip en de kortzichtigheid op te heffen.
Na 10 jaar is deze perceptie sterk aan het evolueren. Het grote succes van de wekelijkse “Dumont-avondwandelingen” getuigt hiervan. De vraag naar villa’s in deze wijk is sterk gestegen (en bijgevolg ook de prijs). De toerist of tweede verblijver vindt de Dumontwijk – naast onze unieke natuurgebieden - één van de grote troeven van De Panne. In het gedeelte Zeelaan, tussen markt en dorp, wordt flink gebouwd dank zij de zekerheid dat de parkzone beschermd is. 

Wat is de Dumontwijk?

Alles is begonnen met de aanleg van de Zeelaan in 1892. Het woeste duingebied tussen de Zeelaan en de Zeedijk tot ongeveer aan de Witteberglaan/Geitenweg - tot dan eigendom van Pedro Ollevier (1853 - 1929)- is gegeven aan de Franse aannemer Bonzel, als betaling voor de aanleg van de Zeelaan. Pas dan heeft mevrouw Eugenie Terlinck haar “Chalet des Islandais” opgericht op de plaats waar het huidige hotel Terlinck was. Deze aanleg van de Zeelaan was het startsignaal voor de verdere urbanistische ontplooiing van onze badplaats. Het is dus een privé initiatief die de start gegeven heeft aan de toeristische ontwikkeling van De Panne bad.
Ollevier en Bonzel deden beroep op een gerenommeerde architect van die tijd nl Albert Dumont (1853-1920) om een prachtig verkavelingproject uit te werken voor die wijk. Deze heeft zich laten inspireren door de tuinwijkgedachte in Engeland en heeft een stratenpatroon uitgewerkt dat het natuurlijke duinenreliëf volgt. Het oorspronkelijke Engels sociaal basisprincipe heeft hier wel plaats moeten ruimen voor een elitaire en speculatieve vorm van vakantieverblijf. Kenmerkend voor deze pittoreske urbanisatie was de inplanting, met respect voor het natuurlijke duinenreliëf, van een nieuwe woonvorm voor die tijd “de cottage”.
Dumont werd hiervoor bijgestaan door andere architecten zoals Georges Hobé en Jozef Viérin. Deze verkaveling heeft direct een enorm succes gekend. In 10 jaar werd de wijk bijna volgebouwd met prachtige villa’s. In het residentiële gedeelte zijn er bijna geen verdwenen.
Op de Zeedijk worden elitaire aaneengesloten villa's gebouwd in contrast met de wilde natuur van de zee. Dat wordt de "boulevard" van de badplaats waar de eerste hotels komen en een casino, hart van de badplaats, tempel van spel, cultuur en ontspanning. (tussen Suzanneweg en Halmenstraat). Twee inkijken vanaf de Zeedijk moesten de wandelaar lokken in de wijk. De inkijk naar de “Square” (Albertplein) met de villa waar, nu de Chien Vert is, als blikvanger. En de Halmenstraat (naast het oude casino) met als apotheose het villacomplex “Bouquet des Dunes”. Men wilde hier een soort "ville à la mer" waar het aangenaam was te wandelen, elkaar te ontmoeten en te kijken naar het gevarieerd en theatraal spektakel van de fantasievolle villa's.
Het is het verkavelingplan van 1904 dat MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN als basis genomen heeft voor de afbakening van het beschermingsbesluit van 1995. Zij hebben de grenzen een weinig uitgebreid: de “Mont Blanc” er bij genomen en de huizenblokken tussen Zeedijk en Duinkerkelaan laten vallen op uitzondering van de 2 westelijke blokken waar 5 villa’s beschermd worden. Dus de westelijke zijde van de Zeelaan en de zuidelijke zijde van de Duinkerkelaan zijn ook “beschermd stadsgezicht”.
Het is vooral te danken aan de familie Dumont en zijn aanhang dat De Panne naambekendheid verworven heeft. Het was een grote familie (Albert Dumont had 11 zonen en 2 dochters) die veel culturele en sportieve activiteiten organiseerde o.a. in het eerste houten casino, de "Cercle Sportif", die in 1911 afbrandde en in 1922 herbouwd werd in steen. Zoon François Dumont schilderde prachtige promotieaffiches voor de badplaats (o.a. met zeilwagens) en organiseerde grote feesten (o.a. de gallo-romeinse feesten in 1923 )
Een andere animator was Paul Douai, directeur van het houten casino dat sinds 1905 het centrum was van het mondaine strandleven. Het heeft een kegelbaan en er zijn tennisvelden. Elke dag in de zomer zijn er filmvoorstellingen; toneelopvoeringen en danscursussen. Er zijn wedstrijden voor de mooiste zuigeling, voor het mooiste lied, voor de mooiste gemaskerde op het bal enz.). Dit alles wordt zeer goed beschreven in het schitterende boek "La Panne: chronique d'un temps perdue" geschreven door de kleinzoon Philippe van Albert Dumont, die kan uitgeleend worden in de bibliotheek. Een "must" voor iedereen die de elitaire sfeer van weleer wil herbeleven. 

Wat doet men nu voor de Dumontwijk?

Het is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur die dit zeer waardevol cultuurhistorisch erfgoed moet valoriseren en promoten. Als eerste lijns kunnen zij alle aanvragen bijsturen in het belang van verbeteringen. Gelukkig kan er ook gerekend worden op de bindende adviezen van MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN in Brugge. De vakbekwaamheid en gedrevenheid van de verantwoordelijke ambtenaren is er zeer hoog maar streng. Ook moet de gemeente zelf initiatieven nemen en investeringen doen. Zo werd na het Paasverlof 2004 jaar aanzet gegeven tot het verkeercirculatieplan waarbij het gemeentebestuur deze wijk de status gegeven heeft van “woonerf”. De doelstellingen hiervan zijn: het doorgaande verkeer onmogelijk maken en het parkeerzoekende verkeer sterk ontmoedigen, zodat de wijk uitgroeit tot een aantrekkelijke wandel- en fietszone. De eerste evaluatie is positief en de nodige bijsturingen zullen gebeuren, zodat het studiebureau PLANNING aangesteld werd om samen met MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN een totaalplan uit te werken voor de herinrichting van alle straten van de wijk en de huisstijl vast teleggen van de aan te brengen constructies (inrichting van het "woonerf" karakter, heraanleg wegdek, poorteffecten bij het inrijden van de Dumontwijk; banken en ander straatmeubilair speciaal voor de voetgangers en fietsers; beplanting ..) Men verwacht binnenkort hierover resultaat.
Dit alles zal deel uit maken van het “Herwaarderingsplan” van de wijk. Dit plan werd reeds in 2003 door de gemeente gestart samen met MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN en zal aansluiten op het nieuwe BPA van de wijk dat wellicht nog dit jaar aan de bevolking zal voorgelegd worden voor het openbaar onderzoek. De bedoeling van een BPA is duidelijkheid en rechtszekerheid te scheppen voor iedereen (ook voor de promotoren). Wat mag en mag niet? Vroeger werd verteld dat in de Dumontwijk geen enkel gebouw mocht afgebroken worden. Dat staat niet in het beschermingsbesluit. Het is wel de bedoeling om de Dumontwijk verder op te waarderen en het historisch patrimonium te behouden. Vandaar dat de eigenaars hun woningen niet mogen laten verkrotten (ook niet in de Zeelaan en Duinkerkelaan) en verplicht zijn de gevels goed te onderhouden op straf van boete. Maar ook verbeteringen zijn welkom en waarom zouden lelijke gebouwen niet mogen afgebroken worden? Maar welke wel en welke niet? Vandaar dat in het BPA niet alleen strenge gemeentelijke bouwvoorschriften opgenomen worden maar in de bijgevoegde lijst van het "Herwaarderingsplan" ook een lijst van gebouwen staat die volgens het bindende advies van MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN niet mogen afgebroken worden. Enerzijds voor hun eigen cultuurhistorische waarde, anderzijds omdat wat dat in de plaats zou komen het pittoreske aspect van de wijk in gevaar zou brengen. De lijst omvat het cultuurhistorische patrimonium welke enkele jaren geleden uitgewerkt werd door Femke Gherardts onder auspiciën van Prof. Dr. Linda Van Santvoort (in functie van een licentiaatthesis kunstwetenschappen (welke te raadplegen is in de bibliotheek van De Panne)  . Deze inventaris is een uitbreiding van het plan met de “beeldbepalende gebouwen” van het beschermingsbesluit. Het is evident dat MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN nooit zal toestaan om dergelijke gebouwen af te breken (vb. oud gedeelte Régina Maris).  Naast deze geïnventariseerde woningen bevat deze lijst van “niet afbreekbare gebouwen” nog meer woningen i.v.m. het storende karakter op het pittoreske van de omgeving bij afbraak. (vb. Cordial mag niet afgebroken worden, maar moet wel gerestaureerd worden). De eigenaar van dergelijke gebouwen kan beroep doen op “financiële tegemoetkomingen” bij herstel of restauratie van gebouwen uit die lijst (momenteel 50% belastingsaftrek met plafond van ongeveer 35.000 euro per jaar). Na opstellen van “herwaarderingsplan” voor de wijk kunnen zowel de gemeente als de eigenaars een premie krijgen van 40 % (van kracht sinds 8 januari 2005) 

Besluit

Na een “incubatieperiode” van een 10-tal jaar is het gemeentebestuur samen met de adviezen van de GECORO , nu resoluut begonnen aan een reeks maatregelen op diverse domeinen om de Dumontwijk op te waarderen. De laatste jaren werd veel gerestaureerd door eigenaars maar nu zullen ook door de gemeente investeringen moeten gebeuren om er een rustig villapark wijk van te maken. Er is zeker behoefte bij de toerist aan dergelijke wandelstraten waar de nostalgie van het verleden nog voelbaar is. We zijn op goede weg…. 

José Decoussemaeker
5 november 2005