Hendrik Conscience de families Smagge en Recour

Pierre Smagge

Op 24 juli 1804 om 9 uur, het jaar waarin Napoleon zich tot keizer zou laten kronen (2 december), werd Pierre Smagge in Morbeque (Moerbeek), een kleine gemeente ten zuiden van het Noord-Franse Haze brouck, geboren.  Zijn vader was tuinman en zal wellicht niet verwacht hebben dat zijn pas geboren zoon ooit inspiratiebron zou worden, zelfs als model zou dienen voor een roman van één van Vlaanderens grootste schrijvers, waarin uiteindelijk ook getekende portretten van hem en zijn gezin ter illustratie van het verhaal zouden gebruikt worden.

In die tijd waren we immers in volle Napoleontisch periode, hetgeen niet alleen voor Frankrijk een tijdperk van orde en welstand was, maar ook voor Vlaanderen, althans aanvankelijk.

Napoleon had tijdens zijn bezoek aan België in 1803 talrijke openbare werken bevolen, de meeste met politieke bedoelingen. Zo beval hij de uitbouw van de haven van Antwerpen, een pistool gericht op het hart van Engeland. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er tussen 1803 en 1807 vele Franse staatsburgers de grens overstaken om zich in België te vestigen, hoofdzakelijk in centra als Gent, Antwerpen en Luik. Er werden zelfs 500 dwangarbeiders uit Brest aangevoerd om dokken te graven voor de haven van Antwerpen.

Hendrik Conscience

In die context kwam ook Pierre Conscience in 1807 naar Antwerpen om er als timmerman van de Franse marine te wonen. Uit zijn huwelijk met Cornelia Balieu, een Kempens meisje, werd op 3 december 1812 een zoon geboren, die voor de Nederlandstalige letterkunde van België één der belangrijkste 19de eeuwse prozaschrijvers zou worden: HENDRIK CONSClENCE.

Hij ging slechts sporadisch naar school wegens een zwakke gezondheid. Door zelfstudie werd hij hulponderwijzer. In 1830 nam hij dienst in het Belgisch leger. In 1836 begon hij te schrijven. Hij ontpopte zich als voorstander van de Vlaamse beweging. In 1841 huwde hij met Maria Peinen.

.....

In datzelfde jaar publiceerde Hendrik Conscience, die na zijn demobilisatie als klerk bij het provinciebestuur van Antwerpen werkte, zijn eerste historische evocatie "In 't wonderjaer", in 1838 gevolgd door "De Leeuw van Vlaanderen".

Door het stijgend succes van zijn romans en door zijn aangeboren welsprekendheid werd Conscience een geziene figuur in culturele en politieke middens van Antwerpen. Hij ging zich daar ook hoe langer hoe meer aan de letterkunde wijden. Van 1844 af verscheen er bijna jaarlijks een nieuwe roman van zijn hand, soms twee.

Het feit dat hij van 1841 af griffier werd bij de Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen, speelde eveneens een rol. Deze functie nam Conscience tot 1853 waar.

Dat deze periode een vruchtbare tijd voor Conscience was, ondermeer door een rustkuur in de Kempen bewijzen de populaire romans die tussen 1849 en 1853 van hem verschenen. : "Jacob van Artevelde" (1849), "De Loteling" (1850), "Baes Gansendonck" (1850), "Houten Clara" (1850), "De arme edelman" (1851), "De Boerenkrijg" (1853).

1n 1856 werd Hendrik Conscience benoemd tot  arrondissements-commissaris te Kortrijk, maar deze stad lag hem niet omwille van een zekere provinciale bekrompenheid. Hij voelde er zich eenzaam.

Het zal dan ook niemand verwonderen dat Conscience in dergelijke omstandigheden opnieuw de natuur, waar hij steeds rust en innerlijk evenwicht had gevonden, in wilde. Dit keer lokte de natuur van een kant, die hem minder, zo niet zeer weinig bekend was : de zee.

En waarom zou hij zijn kortstondige wapenbroeder als soldaat in Dendermonde, Pierre Smagge, niet eens opzoeken?

Zo kwam Hendrik Conscience begin januari van 1859. nu 150 jaar geleden, naar De Panne, om er inspiratie op te doen voor een nieuwe roman.

Pierre Smagge

Bij zijn aankomst in De Panne bleek Pierre Smagge ondertussen verrijkt te zijn met elf kinderen, 3 dochters en 8 zonen, van wie er later zeker twee de roep van de zee zouden beantwoorden : Benjamin zou visser worden  en Honoré chef-loods in Vlissingen.

Pierre Smagge was er niet, toen Hendrik Conscience een eerste keer naar hem vroeg, vermits hij uit vissen was. Conscience nam dan maar intrek in een herberg  bij het strand uitgebaat door David Rijckeboer in afwachting van de ontmoeting (Pelikan? Volgens niet meer te controleren familie overlevering zou hij zijn intrek genomen hebben bij de familie Timmerman, die tussen de huidige Zeelaan en de Kasteelsrraat zou gewoond hebben).

Toen Pierre Smagge weer aan land was, zwierf hij met zijn jeugdvriend Conscience door de duinen en langs het strand. Ze bezochten samen andere vissers en keuvelden gezellig

in de estaminets met de plaatselijke bevolking, lang genoeg om Conscience voldoende gedachten te laten verzamelen voor de eerste roman over de Vlaamse Visserij : "BELLA STOCK".

In dit werk vertelt Conscience het romantische verhaal van een jonge Franse edelman die het Schrikbewind in zijn land tijdens de Revolutie ontvlucht en tot tweemaal toe gered wordt door een eenvoudig v1ssersmeisje uit De Panne.

Het boek verscheen pas in 1861. (hij zend 3 exemplaren naar zijn vriend Smagge en naar de herberg van Ryckeboer : "..het zal die eenvoudigen mensen zeker verwonderen zichzelf te zien herleven voor hun eigen ogen.."

Maar tijdens die twee jaar kwam Conscience nog naar De Panne, ondermeer, 4 dagen in herberg La Réunion in juni 1860, samen met zijn vriend, de tekenaar Edouard Dujardin, die talrijke Pannenaars portretteerde. Ook in mei 1861 komt hij nog tezamen met Dujardin naar De Panne. Achteraf dienden die tekeningen om de roman te illustreren. Pierre Smagge stond model voor de figuur van Stock.

Hierna scheidden de wegen van Hendrik Conscience en Pierre Smagge. Conscience trok in 1869 naar Brussel, waar hij conservator van het Wiertzmuseum werd, en mocht meemaken hoe hem in 1881 een massahulde gebracht werd ter gelegenheid van het verschijnen van zijn honderdste werk. In 1883, beleefde hij nog de onthulling van zijn standbeeld in Antwerpen. Hij stierf  op 10 september 1881 in Elsene en kort nadien werd in zijn grafmonument de beroemde  zin gebeiteld: " hij leerde zijn volk lezen.",

Architect Smagge

Ondertussen was de oudste zoon van Honoré Smagge, Pierre Smagge. geboren in  1876 en genoemd naar zijn grootvader, de man uit "Bella Stock", architect/aannemer geworden. Hij heeft gestudeerd in Antwerpen, is daar gehuwd en heeft daar blijven wonen. Nu nog zijn er 4 gebouwen door hem ontworpen in De Panne te bezichtigen: een woonhuis In de Veurnestraat op de Oosthoek, 2 huizen in de Kasteelstraat en de brood- en banketbakkerij Blomme in de Julien  Demolderlaan 16.

Deze laatste constructie, met drie verdiepingen maakt deel uit van de nieuwe wandeling "Architectuurbad in De Panne Bad". Gestorven in 1939.

De laatste dochter van Honoré Smagge, Sylvie Smagge, overleed in 1983. Zij was gehuwd met Joseph Recour (bakker - vroeger: Boulangerie Idéal, gevlucht uit Lo in 1914) (1)

De Recours

(1) Joseph Sr (°1899 +1971), bakker) en Silvia (°1897 +1983) hadden 4 zonen : Sylvain (°1920 +2001) (geadopteerd door Joseph) - Joseph Jr (°1925 +2016) (loodgieter)- Louis (°1930 +2018) (muzikant) - Frans (°1933 +2002) (gemeente werkman), ondertussen allen overleden.

1). Sylvain Recour ('t Kapiteintje) en Madeleine Troch  (°1922 +2015) hadden 6 kinderen :

    - Sylvie (Mimi) °1941, weduwe van Gerard Thyssen, woont in Verviers en heeft twee dochters, Chantal en Pascale, en verschillende kleinkinderen.

    - José °1943 gehuwd met Simone Thyssen, woont ook in de omgeving van Verviers, heeft 1 dochter en 2 kleinkinderen.

    - Franklin (Franky) °1946 +1991 wiens naam geïnspireerd zou zijn op Franklin Delano in de nasleep van de bevrijding, overleed in de brand van het voertuig waarin hij zat.

    - Francine °1947 overleden een paar dagen na de geboorte en begraven op het kinderkerkhof van DP.

    - Martine (°1949) woont nog steeds in De Panne en is gehuwd is met Robert Mariën.

    - Daniël (Danny) °1952 +2003 die jaren heeft ingewoond bij zijn grootmoeder Silvia boven de bakkerij na het overlijden van Joseph senior.

2). Joseph Recour °1925 + 2016, loodgieter en Léona Vermeersch °1928 +2001  hebben maar 1 zoon, Johny °1948 gehuwd met Daisy Scohy °1946, die 2 dochters hebben, Stefanie heeft ook 2 dochters, en Alexandra 2 zonen. Hij zat samen met Generaal o.r. Bergmans in het kamp van Esterwegen als politiek gevangene.

3). Louis °1930 +2018 gehuwd met Constance Dolet, woonde in Brussel waar hij lang speelde bij Los Merecumbes, heeft 4 kinderen die alle in Waals en Vlaams Brabant wonen, Christine, Pascal, Dominique en Michel (Luitenant Kolonel Stafbrevethouder, commandant van het Departement Manoeuvre).

4). Frans (met 1 arm) °1933 +2002 en Lucette Augustijn °1930 hebben 5 kinderen. Mireille, Ronny die kok is, Philippe °1960 +2018 die brandweerman was, Ingrid en Nancy (de 3 zussen wonen ook in De Panne).