Enclave Kerckepanne

- 1781: keizer Jozef II (1780-1790) komt tijdens inspectiereis naar Veurne waar hij opmerkt dat zijn onderdanen niet profiteerden van de handel met overzeese gebieden. Op 14 december 1982 stuurt hij een brief aan de magistraat van de stad  en kasselrij Veurne met de vraag of er aan de "marins étrangers" onderdak kan verschaft worden.  Deze brief wordt geïnterpreteerd als een poging van de vorst om ,"de visserij tot betere resultaten te stimuleren". Maar noch in genoemde brief, noch in het antwoord van de magistraat (24-12-1782) is er sprake van het oprichten of het aanmoedigen van de visserij. Wat de keizer bezig hield, was de vraag, hoe kunnen wij, nu de Amerikaanse Vrijheidsoorlog (1774-83) ten einde loopt., de vreemde matrozen ervan overtuigen zich in onze gewesten te vestigen. In 1778 breide deze Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog zich uit tot een internationale oorlog, die zich naar Europa, de Europese kolonies in Amerika en India verspreidde. Frankrijk was al sinds 1776 informeel betrokken bij het conflict in Noord-Amerika. In 1780 sloot Catharina II van Rusland het Verbond van Gewapende Neutraliteit, met als voornaamste doel de handelsvloot te beschermen tegen aanvallen door Britse marineschepen. Ook Denemarken en Zweden sloten zich hierbij aan. Toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederland zich dreigde aan te sluiten bij dit Verbond van Gewapende Neutraliteit om haar recht te verdedigen om te handelen met de opstandige Amerikaanse koloniën, verklaarde Groot-Brittannië de oorlog: de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog (1780–1784).

(Het Verbond van Gewapende Neutraliteit (ook kortweg de Gewapende Neutraliteit genoemd) was de benaming voor twee verschillende bondgenootschappen van zeevarende Europese naties (1780-1783) en (1800-1801), met als voornaamste doel de handelsvloot te beschermen tegen aanvallen door Britse marineschepen)

Sinds Frankrijk in 1778 aan de zijde van de Amerikaanse vrijheidsstrijders tegen Engeland vocht, doorkruisten kapers de zeeën en enterden zij zowel de schepen van de oorlogvoerende landen als deze van de neutrale staten. Laatstgenoemde staten trachtten zich te beschermen door het sluiten van een Verbond van Gewapende Neutraliteit. Met uitzondering van Engeland, werd het principe dat het neutrale paviljoen de handelsgoederen beschermde, aanvaard door alle staten die een handelsvloot hadden. Het toetreden van Jozef II tot de liga, stelde een einde aan de aanvallen van de Engelse kapers op de schepen die onder keizerlijke vlag vaarden. Het gevolg was dat handelaars uit alle landen schepen uit de Oostenrijkse Nederlanden bevrachtten en dat veel vreemde schepen in onze havens trachtten in het bezit te komen van in de Oostenrijkse Nederlanden afgeleverde zeebrieven. Met dit doel lieten heel wat vreemdelingen zich als poorter van Veurne inschrijven. Reeds in 1778, toen Frankrijk in de oorlog betrokken werd, hadden een paar Fransen en Engelsen deze truck aangewend. Vanaf 1779 volgden handelaars uit Schotland, Ierland, de Verenigde Provinciën, Denemarken, Noorwegen, Zweden, het Duitse Rijk, Spanje, Portugal, Italië, Zwitserland, Polen, Moravië, Turkije, Amerika en Canada. Hun aantal steeg van 37 in 1779 naar 112 in 1780 ,266 in 1781 en 461 in 1782. Het land vaarde er wel mee. Het aantal in de haven van Oostende binnenvarende schepen dat in 1764-65,  828 eenheden bedroeg, was in 1780 bijna verdubbeld en in 1781 en 1782 meer dan verdrievoudigd. Pas toen de Amerikaanse Vrijheidsoorlog ten einde liep, ging Jozef II beseffen dat met het einde van de oorlog de kip met de gouden eieren zou geslacht worden. In het antwoord van de magistraat van Veurne (24-12-1782) is er sprake van zeelui, die zeventig in de duinen gelegen huizen bewonen. Het waren wellicht matrozen die werk gevonden hadden in de havens van Nieuwpoort en Oostende, en geen vissers. ….

Na de Amerikaanse Vrijheidsoorlog (19 april 1783) liepen in 1784 en 1785 samen, slechts 2015 schepen Oostende binnen, …

1783 : stichting "pêcherie Kerckepanne": Het waren burgemeester F. De Man, griffier N. Marrannes, schepen P. Becqué, de advocaten bij de Raad van Vlaanderen J. de Moe en H. Despot en de goudsmid J. Billiet van Veurne die op de idee kwamen een vissersnederzetting (une Pêcherie) op te richten in de  duinen tnssen Koksijde en Adinkerke.

De keizer erkende op 23-6-1783 de door genoemden opgerichte maatschappij en gaf hen de toelating "d'établir une pêcherie à la hauteur du village d' Adinkerque dans la plaine nommée Kerckepanne' op keizerlijke grond. (zonder kapel maar wel met café). Het waren de landvoogden Albert van Saksen-Tsjechen en Marie-Christina die het octrooi ondertekenden. Het octrooi verleende o.a. voor 10 jaar vrijstelling van belasting op het malen van broodgraan, op de jenever en op het weiden van vee. Dus een soort taksvrije enclave. Ook werden 6+1 boten en 8 huizen door de sociëteit geschonken aan de vissers (in de beginne uit Ghyvelde maar toen de oorlog op einde 1783 gedaan was gingen die terug naar huis en heeft men vervangers gevonden in Blankenberge), allemaal om ze hier aan te lokken! De namen van de eerste vaartuigen van het gehucht - Joseph den tweeden, Maria-Christina en Josephsdorp - getuigen van de dankbaarheid, zoniet van de eerste vissers, dan toch van de sociëteit.

In 1784 werden nog 12 huizen bijgebouwd. Er was ook een herberg die zorgde voor het transport van de vis naar Veurne

1785: Als een groene jongen avant la lettre vaardigde de kiezer op 30-4-1785 ter bescherming van het viszaad en het visbestand, een decreet uit, dat de grootte van de mazen van de netten op minimum "vijf volle zeelieden duymen" (7 x 7 cm) vastlegde. Het voor de kustvisserij nadelige decreet richtte de jonge stichting na korte tijd ten gronde. De afstammelingen van de vissers in de Kerkepanne bleven in het gehucht wonen en overleefden dan zij de strandvisserij.

- 1788: doortrekking van de nieuwe dure steenweg Hoogstade Veurne tot De Panne  LEES>>>

- 1789: Carolus Alexander bisschop van Ieper verenigt gehucht met parochie Adinkerke ("..teneinde de morele zeden van de ruw geaarde vissersbevolking in toom te houden..)(5-2-1789)

- 1789: opheffing maatschappij Kerckepanne wegens de magere vangsten (6 grote en 18 kleine huizen). Ingevolge ontgoocheling geen steun van Jospeph II wordt naam terug "Kerkepanne". Nog steeds niets te maken met Adinkerke

- 1789: Franse revolutie

- 1793: Generaal Vandamme brengt Veurne steving in Franse handen. Voordien was de situatie zeer wisselend. Kiezer Jozef II had in 1788 opdracht gegeven om de Vauban fortificaties van Veurne te slopen. Hijzelf had een goede verstandhouding met Frankrijk (zijn zus Marie-Antoinette was  gehuwd met Lodewijk XVI) en hij wou de kostelijke Nederlandse militairen in zijn Zuidelijke Nederlanden weg. Het was te optimistisch om van Veurne  een open stad te maken wat tot een zeer wisselende bzettingen en plunderingen heeft geleid. Na de nederlaag van het Oostenrijks leger bij de slag van Valmy (1792) kwam Veurne  in Franse handen. Dit was tijdelijk want bij de Slag bij Neerwinden (1793) kwam Veurne terug onder oostenrijks gezag. Een maand later waren de Fransen terug in Veurne met veel plunderingen. In de slag van Hondschoote (sept 1793) werden de geallieerden definitief verslagen (Engeland, Oostenrijk, Nederland en Pruisen). Dan zijn de Engelsen nog gevlucht naar Veurne maar 2 later werd Veurne defintief  heringenomen door de Sansculotten onder leiding van generaal Vandamme. Alles werd aangeslagen (gebouwen, meubels, kunstwerken, relikwieën, klokken, straatlantaarns..). Zeer zware vervolging en déportatie van de geestelijken totdat Napoléon in in 1799 ten tonele verscheen en ze terug hun vrijheid herkregen.

- 1794: geforceerde officiële annexatie bij Frankrijk: Département de la Lys". Nu volgede gedurende 20 jaar een hard bewind onder de Franse bezetter. Wel is het decreet over de kleine mazen niet meer van toepassing

- 1799 : (16 jaar NA stichting en 10 jaar na de aanhechting aan de parochie Adinkerke): gehucht gaat ook administratief over naar de poldergemeente Adinkerke.(Adinkerke heeft nu ook openbare onderstand verantwoordelijkheid)

- 1815-1830: kleine heropleving vissersgehucht toen Koning Willem  een premie van 200 gulden uitloofde voor elke boot die zich op de kleine haringvangst zou toeleggen en aan vreemdelingen verbood hij de haringvangst in de wateren vóór onze kust.

- 1811: Franse staat verkoopt openbaar de duinen van De Panne: 420 ha (Krakeelduinen) aan Ivo Francis Ameye. Terzelfdetijd ook 272 ha (de grote en de kleine Kapelle-pannen" ) aan burgemeester Han Baptiste Rysman.

- 1828: Pieter Louis Joseph Bortier koopt de Krakeelpanne van Mulle + 272 ha "De grote en de kleine Kapelle-pannen" dus totaal 692 ha.

- 1830: Bortier Pieter jr erft die duinen van zijn oom Pierre die in Londen overlijdt. Dan bestond de Pannese vloot slechts uit 6 boten. Z'n interesse voor de visserij moge blijken uit z'n publicaties "Pêche du hareng" en "Décadence de la pêche maritime", en uit z'n steun aan de vissers van De Panne. Hij schonk sloepen en netten aan de armste vissers, hij leerde hen netten breien, en zonder een noemenswaardige vergoeding te vragen liet hij hen toe z'n duinen te beweiden en er aardappelen te poten. Hij leerde hen ook zeesterren als meststof te gebruiken. Bij de regering steunde hij het verzoek van de vissers voor de inrichting van een reddingsdienst en de bouw van een vuurtoren. Voor de oude en gebrekkige vissers bouwde hij een werkmanswijk.

Maar de vissers moesten wel van zijn konijnen blijven !

- 1830: onafhankelijkheid van België. De nieuwe regering blijft de premies van koning Willem verder honoreren

- 1835: Louis Ollevier koopt 76 ha Zeepanne duinen (wordt later uitgebreid naar 176 ha)

- 1865: Onder invloed van het zegevierend economisch liberalisme werden de visserijpremies drastisch verminderd. Het krachtdadig protest van Pieter Bortier mocht niet baten. Vandaar tweede dieptepunt bij de groei van De Kerckepanne

- 1878: Pieter Bortier bouwde  een kapel en een schooltje (?).

- 1879: overlijden van Pieter Bortier. Pannese vloot  bestaat uit 27 vaartuigen.

In 1900 telde ze 75 vaartuigen met een bemanning van 420 koppen. De sterk gestegen vraag naar garnaal had einde 19de eeuw heel wat arbeiders aangezet hun broodwinning in de visserij te zoeken.

De pannese vissers moesten hun schuiten en boten op het strand trekken. De vaartuigen werden steeds groter en zonder een schuilhaven kon het niet meer. Tussen 1901 en 1905 weken zeven vissersgezinnen uit naar Oostende en Nieuwpoort. Toen pastoor S. Dequidt, vóór hij z'n priesterambt in De Panne innam, even het terrein kwam verkennen, hoorde hij over niets anders spreken dan over de noodzaak van een schuilhaven. Hij kwam ervan onder de indruk en eenmaal in De Panne, mobiliseerde hij al z'n relaties en kon hij via z'n vriend Prof. Emiel Vliebergh, J. Helleputte bereiken. Helleputte, die tot de jonge rechterzijde behoorde, verdedigde in de Kamer het voorstel De Panne-schuilhaven, maar botste op het verzet van de katholieke Eertse Minister, tevens minister van Financiën en Openbare werken, graaf de Smet de Nayer.

De schuilhaven kwam er niet en de droom van de Pannenaren versteende in 1 "estaminet", "De Panne schuilhaven" tussen het Dokters- en het Thiriarvoetpad (Nu Hotel d'Anvers)

Er weze ook opgemerkt dat De Kerckepanne weinig te maken had met Adinkerke. Pas in 1789 heeft de bisschop van Ieper het gehucht met de parochie Adinkerke verenigd (er was nog geen kapel in de Kerckepanne en er moest toch voor het geestelijk aspect gezorgd worden!).

In 1789 werd de maatschappij Kerckepanne opgeheven.

Met het Franse bewind in 1794 (5 jaar na de Franse Revolutie) wordt de staat eigenaar van dit duinengebied. (voordien aan de graaf, koning of keizer naargelang wie het voor het zeggen had. Zij gaven delen van deze duinen in leen (nu zou men dat verhuren noemen)aan allerhande instellingen en personen).

Het is pas met het Franse bewind dat het begrip "gemeente" ingevoerd werd. Voordien sprak men alleen maar van parochies. Op Ferrariskaart van 1777 stond reeds Oyenkercke vermeld maar dit betekende de "parochie Oyenkercke" en niet het grongebied. Men sprak dus meer van nederzettingen en mensen i.p.v. grondgebieden.

De Kerckepanne behoorde  aanvankelijk NIET tot Adinkerke.

Het eerste plan dateert van 1784:

«"Plan de la partie de h Kerckepanne sur la hauteur d'Adinkercque, Chatellenie de Furnes, défrichée jusqu'à ce jour 10 de 1'an 1784, d'après l'octroy de Sa Majesté en date 23 juin 1783, contenant 26 mesures».

Grondplan van het ontgonnen gedeelte van “Kerckepanne” groot 26 gemeten, opgemaakt door P. P. Becque schepen van Veurne.

Uit de verklaringen (A. E.) vernemen wij dat, in 1784 reeds acht vissershuisjes met stalling en hof voltrokken waren en dat de grond gereed lag, om dat jaar er nog twaalf te bouwen samen met een landhuis.

- 1785 - «Carte figurative de la Kerckepanne nommée Josephs Dorp où sont bâties les maisons habitées par les pêcheurs de la nouvelle pêche, octroyée par S. M. l'Empereur et Roi, et de la Chaussée à construire jusque vers l' estang de la mer vers la ville de Dunkercque».