การทำงานของเครื่องกลไก
การทำงานของเครื่องกลไก ปก.๙๓ นั้น เพื่อความสะดวกในการศึกษา จำต้องแบ่งออกเป็นตอน ๆ ดังต่อไปนี้.
๑. เมื่อขึ้นนก
๒. เมื่อลั่นไก
๓. เมื่อชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่ เคลื่อนที่มาข้างหลัง
๔. เมื่อชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่เคลื่อนที่มาข้างหน้า
๕. การทำงานของเครื่องป้อนกระสุน
๖. การทำงานของเครื่องบังคับยิง
ก. เมื่อขึ้นนก
๑. แม้ว่า ปก.๙๓ จะเป็นปืนอัตโนมัติก็ตาม ก่อนที่จะยิงกระสุนนัดที่ ๑ ไปได้เราจะต้องขึ้นนกปืนโดย การดึงคันรั้งลูกเลื่อนมาข้างหลังด้วยมือเสียก่อน หลังจากลั่นไกยิงกระสุนนัดที่ ๑ แล้ว ปืนจะเริ่มทำงานเองโดยอัตโนมัติ
๒. การขึ้นนกกระทำได้โดยดึงคันรั้งลูกเลื่อนมาข้างหลังแล้วปล่อยไปข้างหน้า ๒ ครั้ง ในขณะดึงคันรั้ง ลูกเลื่อนมาข้างหลังครั้งที่ ๑ นั้น คันรั้งลูกเลื่อนจะพาให้ลูกเลื่อนถอยมาข้างหลังด้วย ในการที่ลูกเลื่อนถอยมา ข้างหลังนี้ เหล็กเลื่อนสายกระสุนและเหล็กผลักกระสุนผลักให้กระสุนนัดที่ ๑ มาอยู่ ณ ตำบลที่ขอรั้งกระสุนจะจับ ร่องท้ายปลอกกระสุนไว้พอดี ฉะนั้นเมื่อปล่อยให้ลูกเลื่อนวิ่งไปข้างหน้าขอรั้งปลอกกระสุนจะจับร่องจานท้าย ปลอกกระสุนไว้พอดี เมื่อดึงคันรั้งลูกเลื่อนมาข้างหลังอีกครั้ง ขอรั้งกระสุนจะดึงกระสุนนัดที่ ๑ ออกจากสาย กระสุนและพามาข้างหลัง ในขณะเดียวกันนี้เหล็กเลื่อนสายกระสุนและเหล็กผลักกระสุนได้ผลักให้กระสุนนัดที่ ๒ มาอยู่ ณ ตำบลที่ขอรั้งกระสุนจะจับรองท้ายปลอกกระสุนได้ในขณะที่ปล่อยให้ลูกเลื่อนวิ่งไปข้างหน้าเป็นครั้งที่ ๒ นั้น กระสุนนัดที่ ๑ จะถูกบรรจุเข้าไปในรังเพลิง และขอรั้งกระสุนจะจับรองท้ายปลอกกระสุนนัดที่ ๒ ไว้ ใน ขณะนี้ปืนจะอยู่ในอาการขึ้นนกและพร้อมที่จะทำการยิงได้
รายการละเอียดในการทำงานของเครื่องป้อนกระสุนและการทำงานของชิ้นส่วนอื่น ๆ ในขณะนี้นั้น เหมือนการทำงานในตอนที่ปืนทำงานโดยอัตโนมัติซึ่งจะได้กล่าวถึงโดยละเอียดภายหลัง
ข. เมื่อลั่นไก
๑. เมื่อปืนอยู่ในอาการขึ้นนก เข็มแทงชนวนจะถูกผลักมาด้านหลังโดยคันขึ้นนก และแง่ท้ายของหลอด ต่อท้ายเข็มแทงชนวนจะถูกกระเดื่องไกเกี่ยวไว้ ในขณะเดียวกันนี้แหนบเข็มแทงชนวนจะถูกอัดตัวและพร้อมที่จะ ส่งเข็มแทงชนวนให้วิ่งไปข้างหน้า
๒. เมื่อผู้ยิงกดไก แง่ไกก็จะขัดให้ท้ายสะพานไกสูงขึ้น เมื่อท้ายสะพานไกสูงขึ้นปลายสะพานไกลจะหมุน ตัวต่ำลงกดให้กระเดื่องไกลดตัวต่ำลงด้วย ในการที่กระเดื่องไกลลดตัวต่ำลงนี้แง่ท้ายของหลอดต่อท้ายเข็มแทง ชนวนและเข็มแทงชนวนวิ่งไปข้างหน้า เพื่อจุดชนวนท้ายปลอกกระสุน
ค. เมื่อชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่เคลื่อนที่มาข้างหลัง
๑. เมื่อเข็มแทงชนวนวิ่งไปแทงชนวนท้ายปลอกกระสุนแล้ว เปลวเพลิงของชนวนที่แลบเข้าไปในรูเพลิงจะจุดดินส่งกระสุนให้ไหม้และสลายตัวเป็นแก๊ส เกิดความดันขึ้นรอบตัว แรงดันของแก๊สที่ดันไปข้างหน้าจะดันให้ลูกกระสุนวิ่งไปทางปากลำกล้อง แรงดันที่ดันมาข้างหลังจะดันให้ลูกเลื่อนวิ่งไปข้างหลังในการที่ชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่มาข้างหลังนี้จะเกิดการทำงานของเครื่องกลไกดังต่อไปนี้.…
ก) ปลดกลอน
ข) ถอนปลอกกระสุน
ค) ขึ้นนก
ง) อัดแหนบส่งลูกเลื่อน
๒. การปลดกลอน ขณะที่ความดันของแก๊สดันให้ลูกเลื่อนเคลื่อนที่มาข้างหลังในตอนต้นนั้นลูกเลื่อนจะถอยมาข้างหลังแต่ ลำพังไม่ได้ เพราะกลอนลูกเลื่อนซึ่งถูกแท่นบังคับกลอนลูกเลื่อนให้หมุนลอยตัวขึ้นข้างบนนั้นจะเข้าไปขัดลูกเลื่อน ไว้ให้ติดแน่นอยู่กับโครงต่อท้ายลำกล้องปืน ฉะนั้นลูกเลื่อนจึงถอยมาพร้อมกับลำกล้องปืนเมื่อลูกเลื่อนและโครงต่อ ท้ายลำกล้องปืนถอยมาประมาณ ๓/๔ นิ้ว กลอนลูกเลื่อนจะถอยมาข้างหลัง จนกระทั่งพ้นจากแท่นบังคับกลอน ลูกเลื่อน เมื่อกลอนลูกเลื่อนถอยมาพ้นจากแท่นบังคับกลอนลูกเลื่อนแล้วการปลดกลอนจะเริ่มต้นขึ้น เพราะเหตุว่าสลักกลอนลูกเลื่อนถอยมาสัมผัสกับเหล็กกดสลักกลอนลูกเลื่อนซึ่งติดอยู่ที่หัวเรือนผ่อนแรงสะท้อนถอยหลัง ลาด ของปลายเหล็กกดสลักกลอนลูกเลื่อนจะกดสลักกลอนลูกเลื่อนให้เลื่อนต่ำลงข้างล่างซึ่งเป็นเหตุให้กลอนลูกเลื่อน ถูกบังคับให้ลดตัวต่ำลงมาด้วย ในขณะเดียวกันนี้ลาดของร่องรับกลอนลูกเลื่อนยังกดลาดด้านหน้าของลูกเลื่อนให้ ลดตัวต่ำลงอีกด้วย
เมื่อชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่ เคลื่อนที่มาข้างหลังนั้น โครงต่อท้ายลำกล้องปืนจะผลักให้บานพับหัวเรือน เครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลังหมุนมาข้างหลังโดยแรง ปลายของบานพับหัวเรือนเครี่องรับแรงสะท้อนถอยหลังจะกระแทกแง่ท้ายของลูกเลื่อนช่วยให้ลูกเลื่อนถอยมาข้างหลังเร็วขึ้น เมื่อโครงต่อท้ายลำกล้องเคลื่อนมาข้าง หลังจนกระทั่งดันบานพับหัวเรือนเครื่องผ่อนแรง หมุนมาผลักแง่ท้ายของลูกเลื่อนนี้การปลดกลอนจะสิ้นสุดลง และระยะที่เสียไปในการปลดกลอนนี้จะเป็นเวลานานพอที่ลูกกระสุนจะวิ่งผ่านพ้นลำกล้องไปแล้วเมื่อโครงต่อ ท้ายลำกล้องถอยมาข้างหลัง ๑ ๑/๘ นิ้ว แล้วท้ายโครงต่อท้ายลำกล้องจะยันกับหัวเรือนเครื่องผ่อนแรงสะท้อน ถอยหลัง ทำให้โครงต่อท้ายลำกล้องหยุดถอย ในขณะที่โครงต่อท้ายลำกล้องเริ่มถอยมาข้างหลังนั้นเดือยโครงต่อ ท้ายลำกล้องจะดันก้านสูบให้ถอยไปข้างหลัง ซึ่งจะทำให้แหนบส่งลำกล้องจะเข้าที่ถูกอัดตัว และเมื่อโครงต่อท้าย ลำกล้องหยุดเคลื่อนที่แล้วก็ตามแต่ทว่าแหนบส่งลำกล้องกลับเข้าที่ จะยังขยายตัวไม่ได้ โดยแง่ของบานพับหัว เรือนเครื่องแหนบรับแรงสะท้อนถอยหลังขัดไว้
ในขณะที่เดือยโครงต่อท้ายลำกล้องดันให้ก้านสูบมาข้างหลังนี้ ลูกสูบจะถอยมาข้างหลังด้วย ในขณะที่ลูกสูบเคลื่อนที่มาข้างหลังนั้น ลูกสูบจะดันน้ำมันซึ่งบรรจุอยู่ภายในกระบอกสูบแต่ในขณะที่ลูกสูบถอยมาข้างหลังเริ่มดันน้ำมันนั้น ลิ้นระบายน้ำมันจะถูกน้ำมันดันให้ถอยมาข้างหลังปิดรูน้ำมันที่ลูกสูบเสีย น้ำมันจึงถูกบังคับให้ไหลผ่านรูเล็กระหว่างลิ้นระบายน้ำมันและพนังกระบอกสูบด้วย เหตุนี้เอง จึงเกิดความต้านทานการถอยของลำกล้องขึ้น ทำให้ลำกล้องค่อย ๆ หยุดลงเมื่อสุดระยะถอย โดยมิก่อให้เกิดการกระแทกอย่างรุนแรง จนกระทั่งปืนชำรุดหรือ กระแทกจนปืนเคลื่อน
หมายเหตุ
สำหรับ ปก.๙๓ นั้น ไม่ได้บรรจุน้ำมันไว้ในเครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลัง เพราะเหตุว่า ปก.๙๓ ใช้ ลำกล้องขนาดหนัก ความฝืดของชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่ จึงมีมากพอที่จะลดแรงสะท้อนถอยหลังของลำกล้องให้น้อยลง ได้พอกับความต้องการ
๓. ถอนปลอกกระสุน เมื่อโครงต่อท้ายลำกล้องหยุดถอยเพราะถูกหัวเรือนเครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลังยันไว้นั้น ลูกเลื่อนยังไม่หยุดถอย และเพราะเหตุว่ากลอนลูกเลื่อนลดตัวต่ำลงมา จนกระทั่งหลุดพ้นจากลูกเลื่อน ลูกเลื่อน จึงเป็นอิสระจากโครงต่อท้ายลำกล้อง สามารถถอยมาข้างหลังแต่ลำพังได้ในขณะที่ลูกเลื่อนเริ่มถอยออกห่างจาก ท้ายรังเพลิงนี้เอง ร่องหน้าลูกเลื่อนจะดึงปลอกกระสุนให้ถอนออกมาจากรังเพลิง การถอนปลอกกระสุนนี้ ถ้า หากถอนปลอกกระสุนออกจากรังเพลิงโดยเร็วแล้ว ปลอกกระสุนอาจจะขาดค้างอยู่ในรังเพลิงได้ เพราะเหตุว่าหลังจากดินส่งกระสุนไหม้สลายตัวเป็นแก๊สแล้วแรงดันของแก๊สจะดันให้ปลอกกระสุนขยายตัวติดแนบสนิทกับ รังเพลิง ฉะนั้นหากดึงปลอกกระสุนออกจากรังเพลิงโดยแรงและรวดเร็วแล้ว ปลอกกระสุนอาจจะขาดติดอยู่ใน รังเพลิงได้ เพื่อป้องกันมิให้ปลอกกระสุนขาด เพราะการถอนปลอกกระสุนจึงจำเป็นจะต้องทำลาดไว้ที่ตอนบน ด้านหน้าของกลอนลูกเลื่อนและที่ขอบอันหน้าของร่องกลอนลูกเลื่อนลาดเหล่านี้จะช่วยให้ลูกเลื่อนค่อย ๆ ถอยออก มาจากท้ายรังเพลิงทีละน้อย
๔. ขึ้นนก การขึ้นนกเริ่มต้นเมื่อลูกเลื่อนถอยมาข้างหลัง เพราะเหตุว่าในขณะที่ลั่นไกนั้นปลายของคันขึ้นนกจะ สอดอยู่ในช่องรูปตัว V ของแท่นบังคับคันขึ้นนก ฉะนั้นเมื่อลูกเลื่อนถอยมาข้างหลังลาดในช่องรูปตัว V จะบังคับให้ ปลายคันขึ้นนกหมุนไปข้างหน้า ในการที่ปลายขึ้นนกหมุนไปข้างหน้านี้ ท้ายคันขึ้นนกจะหมุนมาข้างหลัง ผลักให้ หลอดต่อท้ายเข็มแทงชนวนและเข็มแทงชนวนถอยมาข้างหลังจนกระทั่งแง่หลอดต่อท้ายเข็มแทงชนวนเกี่ยวติดกับแง่กระเดื่องไกอนึ่งในการที่หลอดต่อท้ายเข็มแทงชนวนถอยมาข้างหลังแหนบเข็มแทงชนวนจะถูกอัดตัวโดยสลัก แผ่นบังคับกระเดื่องไกหรือสลักอัดแหนบส่งเข็มแทงชนวนฉะนั้นแหนบเข็มแทงชนวนจะขยายตัวส่งให้เข็มแทง ชนวนวิ่งไปข้างหน้าทันที เมื่อแง่หลอดต่อท้ายเข็มแทงชนวนเป็นอิสระจากกระเดื่องไก แหนบเข็มแทงชนวนจะ ขยายตัวส่งให้เข็มแทงชนวนวิ่งไปข้างหน้าทันที
๕. อัดแหนบส่งลูกเลื่อน ลูกเลื่อนจะถอยมาข้างหลัง ๘ ๑/๘ นิ้ว จึงจะหยุดถอย เพราะเหตุว่าท้ายลูกเลื่อนถอยมายันกับแท่น รับแรงกระแทกของลูกเลื่อน ในขณะที่ลูกเลื่อนถอยมาข้างหลังนี้ แหนบส่งลูกเลื่อนจะถูกอัดตัวตั้งแต่ลูกเลื่อนเริ่ม ถอยจนกระทั่งลูกเลื่อนหยุดถอย เพราะถูกแท่นรับแรงกระแทกของลูกเลื่อนยันรับไว้ ฉะนั้นจะเห็นได้ว่าส่วนหนึ่ง ของแรงถอยหลังของลูกเลื่อนได้หมดไป เพราะการอัดแหนบส่งลูกเลื่อนและอีกส่วนหนึ่งหมดไปเพราะแท่นรับแรง กระแทกของลูกเลื่อนและจานผ่อนแรงกระแทกรับไว้ ลูกเลื่อนจึงไม่สามารถจะถอยต่อไปได้อีก
ง. เมื่อชิ้นส่วนเคลื่อนที่ เคลื่อนที่ไปข้างหน้า
เมื่อลูกเลื่อนถอยมาจนสุดระยะถอยแล้ว แหนบส่งลูกเลื่อนซึ่งถูกอัดตัวอยู่จะขยายตัวส่งให้ลูกเลื่อนวิ่งไป ข้างหน้า ในการที่ลูกเลื่อนเคลื่อนที่ไปข้างหน้านั้น จะเกิดการทำงานของเครื่องกลไกดังต่อไปนี้.-
ก) คัดปลอกกระสุน
ข) บรรจุกระสุนใหม่
ค) ส่งลำกล้องกลับเข้าที่
ง) ขัดกลอน
๑. คัดปลอกกระสุน เมื่อจะพิจารณาการทำงานของปืนตอนคัดปลอกกระสุน จำเป็นจะต้องติดตามการทำงานของปืนมาตั้ง แต่ลูกเลื่อนเริ่มถอยมาข้างหลังนั้น ขอรั้งกระสุนจะดึงกระสุนในสายกระสุนออกมาข้างหลังด้วย ในขณะที่ลูกเลื่อน ถอยมาข้างหลังเรื่อย ๆ นั้น ลาดบังคับขอรั้งกระสุนจะกดขอรั้งกระสุน ๆ จะกดให้กระสุนใหม่เข้าไปในช่องหน้า ลูกเลื่อน ลูกกระสุนนัดใหม่นี้จะถูกกดให้เข้าไปแทนที่ปลอกกระสุนเปล่าและในขณะเดียวกันนั้นเหล็กคัดปลอก กระสุนจะกดให้กระสุนหลุดออกไปทางช่องใต้ห้องลูกเลื่อน
๒. บรรจุกระสุนใหม่ ในขณะที่ลูกเลื่อนถอยมาข้างหลังนี้ ลาดบังคับขอรั้งกระสุนจะกดให้ขอรั้งกระสุนลดตัวต่ำลงตลอด เวลาและเมื่อลูกเลื่อนถอยมาจวนจะสุดระยะถอยนั้น ขอรั้งกระสุนที่เดินอยู่บนรางขอรั้งกระสุนในตอนต้นจะถอย มาสุดรางขอรั้งกระสุน เมื่อขอรั้งกระสุนถอยมาสุดรางขอรั้งกระสุนแล้วลาดบังคับขอรั้งกระสุนจะกดให้ขอรั้ง กระสุนกดตัวต่ำลงไปเดินอยู่ภายใต้รางขอรั้งกระสุน ในขณะเดียวกันปุ่มขอรั้งกระสุนจะรับขอรั้งกระสุนไว้ ให้ ขอรั้งกระสุนสดตัวลงไปอยู่ในระดับที่จะทำให้หัวกระสุนอยู่ในแนวเดียวกับรังเพลิงพอดี ฉะนั้นเมื่อลูกเลื่อนเคลื่อน ที่ไปข้างหน้า ลูกเลื่อนจะพากระสุนเข้าสู่รังเพลิงพอดีและเมื่อขอรั้งกระสุนจะไต่ขึ้นไปตามลาดยกขอรั้งกระสุนนี้ เมื่อแง่ขอรั้งกระสุนไต่ขึ้นไปจวนจะพ้นลาดยกขอรั้งกระสุนนี้แง่ของขอรั้งกระสุนจะเบียดปลายรางขอรั้งกระสุน ทำให้ขอรั้งปลอกกระสุน หมุนขึ้นข้างบนเปิดให้มีช่องว่างพอที่แง่ขอรั้งกระสุนจะไต่หลุดขึ้นไปจากช่องระหว่าง รางขอรั้งปลอกกระสุนได้ เมื่อขอรั้งปลอกกระสุนหลุดขึ้นไปจากลาดขอรั้งปลอกกระสุนแล้ว แหนบกดขอรั้งกระสุนจะกดให้ขอรั้งกระสุนจับแน่นอยู่ในร่องท้ายของกระสุนนัดที่อยู่ในสายกระสุน
๓. ส่งลำกล้องกับเข้าที่ เมื่อลูกเลื่อนเคลื่อนที่ไปข้างหน้าประมาณ ๕ นิ้ว แง่ท้ายของลูกเลื่อนจะกระแทกกับปลายบานพับหัว เรือนเครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลัง ทำให้บานพับหัวเรือนเครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลังหมุนไปข้างหน้า ใน การที่บานพับหัวเรือนเครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลังหมุนไปข้างหน้านี้เองแง่ของบานพับหัวเรือนเครื่องรับแรง จะปลดปล่อยให้เดือยโครงต่อท้ายลำกล้องปืนเป็นอิสระ แหนบส่งลำกล้องกลับเข้าที่ จึงสามารถขยายตัวผลักให้ โครงท้ายลำกล้องและลำกล้องวิ่งกลับเข้าที่
ในขณะที่โครงต่อท้ายลำกล้อง และลำกล้องเคลื่อนที่ไปข้างหน้า ลิ้นระบายน้ำมันจะถูกผลักมาข้าง หลัง เปิดรูที่หัวลูกสูบ ทำให้น้ำมันไหลมาข้างหลัง สะดวกกว่าในขณะที่ลูกสูบเคลื่อนที่มาข้างหลังเพื่อช่วยในการ ส่งลำกล้องกลับเข้าที่
หมายเหตุ สำหรับ ปก.๙๓ นี้ ไม่ใช้น้ำมันในเครื่องผ่อนแรงสะท้อนถอยหลัง เพราะเหตุว่าลำกล้องหนักพอแล้ว
๔. ขัดกลอน ในขณะที่โครงต่อท้ายลำกล้องเคลื่อนที่ไปข้างหน้าเพื่อกลับเข้าที่เดิมนั้น กลอนลูกเลื่อนเคลื่อนที่ไป ข้างหน้าด้วย เมื่อกลอนลูกเลื่อนเคลื่อนที่ไปถึงแท่นบังคับกลอนลูกเลื่อน แท่นบังคับกลอนลูกเลื่อนจะบังคับให้กลอน ลูกเลื่อนลอยตัวขึ้นไปขัดอยู่ในช่องด้านใต้ของลูกเลื่อน และขัดให้ลูกเลื่อนติดแน่นอยู่กับโครงต่อท้ายลำกล้องหรือ เรียกว่า "ขัดกลอน" นั่นเอง
อนึ่งในขณะที่ลูกเลื่อนเคลื่อนที่เข้าสู่ตำบลขัดกลอนนี้ ปลายของคันขึ้นนกจะถูกลาดอันหน้าในช่องรูปตัว V ของแท่นบังคับคันขึ้นนกผลักให้หมุนไปข้างหลังทำให้ท้ายคันขึ้นนกหมุนไปข้างหน้าพ้นจากหลอดต่อท้ายเข็มแทงชนวนซึ่งทำให้หลอดต่อท้ายเข็มแทงชนวนสามารถวิ่งไปข้างหน้าได้ในเมื่อต่อท้ายเข็มแทงชนวนเป็นอิสระจากกระ เดื่องไก