AHMED ALI / 2021

جێمک دگوتنا کوردیدا

جێمک دگوتنێدا

گوتن بێژەکا دیمەنی یە یا پێشنیارە. گوتن یەکەم توڤچین ودەستپێکبو بو لێکدانا چیروکان وسەرهاتیان ورێ ڤەکربو بو پەیدابونا ڤەهاندنا هونەرێ هوزانان وهەلبەستان.

گوتن دکەڤندا وحەتا نوکە وەسا خۆ یا پێش نیاسکری ل نک هەمی مللەتێت زیندی کو هزر وبیرا وانە ئەوا خۆ ب زمانی ڤە نیساندی ودگەل هاتی ژنفشی بو نفشی ل سەر زمانی بو زمانی کو بویە لاپەرێت ڤەکری یێت راست ودرست بو رەوشەنبیریا وان مللەتان ووێنێت رون وزەلال ودیار بو دیتن ودیفچونا وان وریکەکا کورتبو بو کار وکوکێت وان ودان وستاندنا وان دژیانێدا، ژبەر ڤێ چەندێ ڤەکولینەر ڤی بابەتی دشێت دناڤەرۆکا وان گوتنادا ب زانیت دیروکا وی مللەتی چ بو ودگەل رەنگێ ژیانا وان دچڤاکیدا وکا چەوا وان هزرێت خۆ دارێژتینە ل سەر زارێ خەلکی ب رەوانی، هەر وەسا دشێن بزانن کا نەخشێ راچندنا زمانێ وی مللەتی ب چ ئاوا هاتیە پاراستن وڤەگوهاستن ب شێوەکێ تازە ورێک وپێک وجانە بەندکری کو هو مایە زیندی حەتا نۆکە.

چەند خسلەتێت گوتنێ

بێژێت کورت یان کێماسیا پەیڤان

تازەتیا پێگوتیێ

تەشبیهەکا باش یان هەمبەرا چاک

جەماندنا بیر وهزرێ

دویریا مەبەستان

ژێگرتن وهەلبژارتنا پیتان

سڤکیا بێژان

کورتیا رستان وپێکهاتیان

گەهاندنا واتێ یان واتەکا راگەهین

لێکئینانا رست وهەڤوکان

واتا شوینگرتی یا خۆجهـ

بەر ڤان خسلەتان گوتنا مللی یا زاردەڤ هاتی دبیتە خودیکا رون وزەلال وگەشکرنا رەوشەنبیریا جڤاکی ژمللەتەکی یان ژزمانەکی بو یێ دی ب رێکا دارێژتنی وپەیڤ لێکئینانێ وپێکهاتنا رێزمانی دهەڤوکێدا بو بەرێکڤە ئینانا واتێ بو وەرگری. ئەڤ کورتە رستە وپەیڤێت پەتی ورەسەن یا پڕ ژسەلیقان وئاوازان چ هوزانی یان بەخشان یا رێ ڤەکرە بو مانا گوتنێ وپێشڤە چونێ چەرخ بو چەرخی ژزاردەڤ بو زاردەڤی وزیندیبونا وێ بو دەمەکێ درێژ ودراز.

ئەڤ گوتنێت مللی بو مە پێش چاڤدکەت نهین ورەفتار مێشکێ وان مللەتان ب درستی وهەر وەسا وریچون وتەبعەتێت ژیانا وان دیاردکەت ژبەر هندێ ومان وڤەگوهاستنا وان گوتنان نیشانەکا ئاشکرایە بو بیر وباورەیێت وان کەسان ب وان گوتنان هاتی وحەتا رادەکا بەرز چنکی هەمی رەنگێت ژیانێ یێت واندا هاتن ب گشتی ئو زۆر جاران گوتنێت مللی سنۆرێت دەربازدکرن وبەربەلاڤبوین ل جیهانێ لەوما ئەم دبینن یەکسانیا گەلەک گوتنان یا هەڤبەشە دگەل زۆر مللەتان ب دارێژتنێ، ب واتێ ورامانان ودگەل مەبستێ ژی.

گوتنێ بهایەکێ گرنگێ دایە خۆ وب دەست خۆڤە یێ ئینای بەلاڤبونا خۆ ب شێوەکێ بەرفەرەهی ب وان خسلەتێت مە دیارکەن ل ژۆری، وچنکی گوتن قالبەکێ بەرهەڤە بو هەر کەسەکی ب کاربینیت وئارستەی هەمبەری بکەت وبو هەر تەخەکێ جڤاکی بیت ب رەنگێ وی ب ڤیت وان کەسان تێ ب گەهینیت وکارتیکەرێ لێ بکەت ب درستی. ئەڤ قالبە ناهێتە گوهورین ژلایێ دارێژتنێ ڤە بەلێ یا ب هێز وشیانە بو گەهاندنا مەبەستا تایبەت ل دەمێ پێگوتنێ. زۆر گوتن یێ دهەین گەلەک چق و تا ژێ دچن ب رەوانیا خۆ کو مشە پێزانینان پێشکێشی گوهدارا دکەت ب یەکسانیا وان هەردو رەوشان. ب سەبارەتێ کورتیا گوتنێ دەلیڤە یا دایێ دا کو خۆ پتر بەر بەلاڤبکەت ل سەر زمانێ پترین خەلکی دجڤاکێدا.

گوتنا مللی ئاخڤتنەکا کارتیکەرە ل سەر هش ووژدانی یا پڕ مەبەستە زۆر تشتا دیاردکەت وەک: شیرەت ونەسیحەت، راستیەکا راست ودرست یا بێ خش وگومان، سەربۆرەکا دەربرینە، رەوشەکا پێکەنین بو بەرچاڤکرنا ئیجادەکا جڤاکیا خراب دا کو خۆ ژێ ب دەنە باش یان ژی شیوازەکێ سیاسیێ درندە پەیدا دبیت ل ناڤ مللەتی. ئەو کەسێ ڤان پەند وپەژن وگوتنان دڤەهینیت یێ گەهشتیە پلەکا بلند ژتێگەهشتنی وزانینێ کو وان مەبەستان ب دارێژیتە دڤان قالبێت هو یێت کورت وپڕ رامان وشیایە خەم وکوڤان وکەسەر وهەلویستێت وان دانتە بەر چاڤ ودەڤێت پەیڤکەری ب شێوازەکێ جان وتازە.

ب کاریئنانا گوتنێ دناڤ ئاخڤتنێدا ژلایێ پەیڤکەری ب روژانە وبەردەوام نیشانەکا دیارە یا رازیبونێ یە، وئێشارەتا وپێخوشیێ یە ب وان گوتنان. دبێت سەدەمێ ڤێ کەیفخوشیێ وحەزکرنێ یێ نهین بیت بەلێ وەها دیاردبیت کا ژبەر پەیڤێت وان رەستانە یان ژبەر مەبەست ورامانانە ئەڤێ ئامانجدەت؟ بەرسڤا ڤێ پرسیارێ یا گرنگە ب هێتە زانین ودیفچون وڤەکولین ژلایێ هەمی بسپۆرێت ڤی بابەتی.

سەبارەتێ ئەڤی بابەتێ ژێری دبن ناڤێ (جوتبونا جێمکان دگوتنێدا) ئێک ژوان بەشانە یێ چق ڤەدای دمژارێ گوتناندا یێ کو پێدڤیێ دیفچونێ وشروڤەکرنێ ورونکرنێ یە.

من ژلایێ خۆڤە زۆربەی ڤان گوتنێت جێمک پەیڤ یێت دجەماندن وخڕڤەکرن وجانەبەندکرن ل دیف کۆما وان یا تایبەت.

زۆربەی ڤان جێمکان ب درستی چوتپەیڤێت گرێداینە پێگڤە یان ژی یێت هاتینە ژێک ڤەکرن دگوتنێدا چ: (هەڤواتەبن، هەڤدژبن، رەوش وتیتالبن، بەشێت لەشی بن، ئەندامێت مالبات وخێزانان، ناڤێت گایانەوەران، تەیر وتەوال وبالندان، جۆرێت رەنگ ونیشانان، ئێش ودەردان، وەرز ودەم ودەمسالان، پارە ودراڤ، فێقی ورۆوەک وزەرزەوات، دەرچونا دەنگان، کێشان وپیڤان وقەبارە، ناڤێت کەسان، تەخێت جڤاکی، شول وکار، جل وبەرگ، گەش وسەقا وسروشت، نەتەوە ونیشتیمانی، تشتێت رون، قویناغێت ژیانێ، ئامیر وکەرستە، تەرزێت رێڤەچونێ، جهـ وشوین، چەکێت شەری، خوارن وزاد، جهناڤ وداچەک، رەوشا مروڤان، رەوشتێت پیس، ئاهەنگ، هژمار، خاندن هتد...).

جێمکێت هەمەرەنگ

بەشێت لەشی

ئه‌زمانو بری، سه‌رو ڤه‌هسیای

ئێکی ل زکی ددا، گوت: ئای پشتێ

ئەزمان درێژێ دەست کورت

ئەزمان درێژێ گەهـ کورت

ب ده‌ستا بده،‌ ب پیا لێ بگەره‌

ب دەڤی دئاخڤیت، ب چاڤا دخاپینیت

پرچا خو نە کە د لەپیدا

چو دا ریها ب تراشیت، سمبێل دانانە سەر

حه‌تا سه‌ر ده‌ستا برێڤه‌ نه‌چی قه‌درێ پیا نزانی

دا بوری چ ل چوکێ، چ ل حەفکێ

دەست دەت، بەلێ چاڤ شەرم دکەن

دەستێ سەر گوزەکێ یە

زڤریڤە دەست ژپیا درێژ تر

زکێ هاتیە بەر دەڤی

گرا ب ده‌ستی ڤه‌ بیت نەهەوجەی ددانە

ل تەرمێ دایێ دگەریا، ل سەر تەرمێ بابی هەلبو

لنگێ‌ وی دناڤ زکێ‌ ویدا یه‌

لێڤ ژددانا پێش ترن

ما بێ چەنگ ولەپ

وەک بەنیشتی ب دەڤ ولێڤێت مە ڤە ما

وەک گوشت ونوینوکا

یی ب سەری ب رێڤە نەچیت قەدرێ پیان نزانیت

یێ بێ چەنگ ولەپە

مالبات وخێزان

ئاخا ژن ومێرا ئێکە

ئاگر ب دارەکا بتنێ، وەک مێرێ دبن حوکمێ ژنێ

ئان مام، ئان خال

بارانێ تنە تنە، نە مێرە نە ژنە

جهێ خو دناڤ بەینا ژن ومێرا دکەت

خالا خوارزا راکرن، ماما برازا بن ئاخ کرن

خالەتێ پاکێ، ژێ دهێت بێهنا ماکێ

خویشکا بێ برا، وەک باغێ بێ پەرژان

دای ژنبابه،‌ باب بخو زربابه

دای وکوران شەرکرن، بێ ئاقلان باوەرکرن

دایێ ببینه‌ وکچێ بخوازه‌

ده‌یکا کچا وه‌کی هرچا، ده‌یکا کورا وه‌کی درا

ژن چونە هەوارێ، ئو مێر کەتن کوارێ

سڤکا دایێ داپیره‌، سڤکا بابێ باپیره‌

که‌س نابێژیت کا بابێ ته‌، هه‌ر دبێژن کا ده‌یکا ته‌

مال یا مێرانە، عەزاب یا ژنانە

مالا ب دەیکا زارۆکان ئاڤا یە

مروڤ مریێ دایێ بیت، نە کو یێ ژنبابێ

مروڤی کور نه‌بیت ب سه‌رێ کچێ سویند دخوت

مێر بێ ژن ژاەدبیت، ژن بێ مێر هاردبیت

نە مێرە، نە ژن

هندی کورە کڤانێ بابێ هەلدگریت، ئو کچ تەشیا دایکێ دریسیت

یا ده‌ست دكه‌ن ده‌یك و باب ناكه‌ن

یێ ژژنا خوه نە ترسیت نه‌ مێرە‌

وەخت ودەمسال

ئاخڤتنا شەڤ وروژا نە ئێکە

ئادار ناچیت بێ د‌و، نیسان ناچیت بێ جو

ئادار هات، تڕ ل شبات

ئاها گوله‌ بهار، ئاها گوله‌ زڤستان

ئیشى ئەڤرۆ نەهێلە بو سوبەهی

ئەگەر حەتاڤا سپێدێ ل مروڤی نەدەت یا ئێڤاریا ژخویە

ب روژێ دگەریێت ل کولانا، ب شەڤێ د چیتە کەزانا

بهارێ خو ته‌ر نه‌كه،‌ زڤستانێ خو گیرو نه‌كه

بهارێ خو ته‌ر نه‌كه،‌ زڤستانێ خو گیرو نه‌كه‌

چ روژ بارانە، زفستانه‌

خه‌به‌رێت شه‌ڤ و روژا ئێک نینن

خه‌به‌رێت شه‌ڤ وروژێ نە ئێکن

دونیا نە شەڤ وروژەکە

دیتنا روژه‌کێ به‌رامبه‌ر ساله‌کێ

سیبەرا سپێدێ ل من نەدەت یا ئێڤاریا یا شخۆیە

شولێ ئەڤرۆ نەهێلە بو سوبە

شەڤا تاری ژهنگورڤا یا کفشە

ل نک کورا شەڤ وروژ ئێکن

مە خۆ ل سالێ گرت دێ خۆ ل مەهێ ژى گرین

تەخێت جڤاکی

ئاغا خۆلام گرتن، خۆلاما بەردەست گرتن

ئاغایی ب خولامە‌، خولامی ب ئۆلامە

تەماعى ژزەنگینا، مەردینى ژفەقیرا

خداما ب خولامە

خولامێ ئاغای ئاغایە

خێلیا ب خدام، جاریا ب تورتوق

داوه‌تا میران، ئاگر که‌تیه‌ فه‌قیران

دەهواتا میرا، گڕ ل فەقیرا

ژ وه‌لیا دبنه‌ خولی، و ژخولیا دبنه‌ وه‌لی

ژزەنگینانرا عەدەتە، ژفەقیرانرا قوبحەتە

مالا پیرێ خوشترە ژمالا میرێ

مه‌زنا چ بو بچیکا نه‌ هێلایه

ئاژەل وگیانەوەر

ئه‌گه‌ر صه‌ نه‌بی، گورك دێ ته‌ خون‌

ئەگەر کتک تەنگاڤ بیت دێ خو ل ناڤ چاڤێت شێری دەت

بلا خارنا شێری بم، نه‌ نێچیرا رێڤی بم

بلا کەرێ مروڤى بیت نە هێسترا خەلکێ

بەرخێ پیس ژی ژمیها پیسە

پشیک نە ل مالە، مشک پەهلەوانە

پەزێ بێ شڤان رزقێ گورگیە

تە ژی مەتەلا کیسەلەی وغەزالێ یە

جهێ شێران، رویڤێ لێ دکەت گێران

چقێ چاڤ بەقێ کر

دلێ هندەکا شێرە، یێ هندەکا رویڤیەکێ نێرە

دنێ لێ دنێ، شیڤا گورگی بزنێ

رویڤیەکێ بەردای، چێترە ژ شێرەکێ گرێدای

ژگورگی برسی ترە، ژماری تازی ترە

ژمێشێ کرە گامێش

ژهه‌سپێ په‌یا بو، ل ل که‌ری سواربو

سه‌ ب به‌را ، مار ب دارا

شێر شێرە چ ژنە چ مێرە

شێر نابیت رویڤی

کتک نە ل مالە، دەورانا مشکانە

کتکا شەرێ شیری دکەت

که‌رێ ژار، گورگا خوار

گورگ و میهـ پێکڤه‌ ناچه‌رن

گەڵ گورگی دخوت وگەڵ میهێ دچەریت

ل جهێ شێرا، رویڤی دکەن گێرا

ما تو گایێ بوغەریێ، چێلا دهین یە کەل

مروڤ کوشتیێ شێرا بیت، نه‌ گرتیێ ڕویڤیا بیت

مریشک هێکێ دکەت، بری ف دیکلی دکەڤیت

میهـ مالە، ئو بزن حالە

نه‌ که‌رێ منە‌، نه‌ گایێ‌ ته‌ یه‌

هافرێ گامێشا، وارێ گه‌لشه‌ مێشا

هه‌ردوک جەحشێت ماکه‌رەکێ نە

وه‌ک به‌رخێ ل به‌ر بزنێ‌

یێ ب كتكا دكه‌ت، دێ مشكا ئینته‌ مال

کەرستێت ناڤ مالێ

ئه‌وێ هاته‌ همبانکێ، دێ هێته‌ قازانکێ

ئەز ب کاچکی دکەم، تو یێ ب هەسکیکێ دبەی

ب کاڤچکی کر، ئو ب هەسکیکێ بەلاڤ کر

حەتا ئەم ب کاچکی دکەین ب هەسکیکێ دچیت

سه‌د چاکوچ، و یه‌ک سندان

گەز ومەقەس ب دەستێ وینە

مە ب کاچکی کر، ب هەسکیکی چو

هندی کورە کڤانێ بابێ هەلدگریت، ئو کچ تەشیا دایکێ دریسیت

یا ژ کودکی دێ هێتە کوفکێ

یا ژکەفتکێ دێ هێتە کوتکێ

یێ گوسکی چێکەت، دێ شێت چمبلی بەتێ

رەنگ ونیشان

پیڤاز پیڤازە، چ سۆر وچ سپی یە

دراڤێ سپى بو روژا ڕەشە

رەش وسپیا دخوینیت

رەشکا رەشە شروخا سپی، ئەڤە نە ئێکێ دی

سۆر وزەرکر هەر دا ب وی حەقی

عەورێ رەش بارانە، عەورێ سپی زڤستانە

فەرقا سەیێ رەش وسپی نینە

ل تاریێ رەنگێ رەش وسپی ئێکن

ما تو کەری، سپی دکەیە رەخ زەری

کارێت هەڤدژ

ئه‌وێ دخازیت رویه‌ک ره‌شه‌ ، یێ نه‌دت هه‌ردو دره‌شن

ئەرزانی بکرە، ب گرانی بفروشە

ئەگەر تە گرت بەرنەدە، ئەگەر تە بەردا ل دیف نە بەزە

ئەگەر خودێ هاریکار بیت ، بلا دونیا هەمى نەیاربیت

ئەگەر دڵ شکەست خو پێگڤە ناگریت

ب عەلبا بچیک دکریت وب عەلبا مەزن دفروشیت

دێره‌ک ئاڤا کر، مزگه‌فته‌ک خرا کر

نە بگرە، نە بەردە

یان هەرە، ئان وەرە

یێ دچوین چون، یێ دماین پترن

ناڤێت هەڤدژ

ئاخڤتن بژاندنە، بەلێ گوهدان جەماندنە

ئارزانی وگرانی یا ل مالا خودانی

پارێ خۆ پاڤێژە بەر هەتاڤێ وهەرە بەر سیبەرێ

تەماعى ژزەنگینا، مەردینى ژفەقیرا

چ دەرد دبێ دەرمان نینن

حەتا درەو بیتە راست سەرێ خودانی تێ دچیت

خو نە ل بەر گەرمێ دگریت ئو نە ل بەر سەرمایێ

درەو ل مریا دهیتە کرن، نە ل زیندیا

دوژمنێ بابان، نابن دوستێ لاوان

دوستێ کەڤن نا بیتە دوژمن

دونیایێ خانێ، هندا ژێ بارکر هندا دانایێ

دەرد ژی یێ دهەین ئو دەرمان ژی یێ دهەین

زانین روناهیه،‌ نه‌زانین تاریه

ژسیهێ نەگەهشتە حەتاڤێ

ل بەر حەتاڤێ روینە حەتا سیبەر ب گەهیتە تە

نا ‌بینی زه‌حمه‌تێ، نا بینی له‌زه‌تێ

نە بینی زەحمەتێ، نا بینی لەزەتێ

نە خاستن عەیبە، نە نەدان

نە یێ حەلالە، نە یێ مرار

نە یێ غارێ یە، نە یێ بەزێ

نەژ بەراهیا بە ونەژ دوماهیا

نەیێ خێرایە ونەیێ شەرایە

هند یارن، هند نەیارن

هندەک شول عەدەتن وهندەک قبحەتن

هەر زەبلەکی، بەڤلەکێ هەی

هەر یاریەکێ، مجداهیەکا تێرا هەی

هەما هوین تێربن ئەم دحەمەرین

هەڤالناڤێت هەڤدژ

ئەرزانی بکرە، ب گرانی بفروشە

ئەزمان درێژێ گەهـ کورت

بلا بێژنه ‌ته‌ هار، نه ‌بێژنه ‌ته‌ ژار

دونیا سارە گلدە یارە، دونیا گەرمە گلدە شەرمە

راستو درستو، خارو شکەستو

زکێ تێرهای ژیێ برسی نینە

زکەکی یێ تێرە، پانزدا یێ برسی

ژگەلەکە گەلەک دچن، ئو ژپیچەکا پیچەک دچن

ستویر دا بەر خو، بەلێ زراڤ هاتە دەستی

گول یا شڵ بو، باران لێ هات تەر وشڵ بو

ل دویر لێ گه‌ریا، نێزیک دیت

نانێ سێلێ یە، نە بەرە نە پشت

نوى هاتن، کەڤن خەلاتن

نیسكه‌ نه‌ به‌ره‌، نه‌ پشت‌

ئه‌وێ بلند بفریت دێ نزم که‌ڤیت

یێ بلند ب فریت، دێ نزم کەڤیت

یێ گەلەک دیتى ب پیچەکێ رازى نابیت

هەڤالکار

تو هێرڤە چوی گزم، ژوێڤە هاتی نزم

دەما تە یا ژیری گرت، یا ژوری دی ب دەستێ تە ڤەهێت

ل پێش دچم لەقا ددانیت، ل پاش دهێم پهنا دهاڤێژیت

ل دویف بچى بێنا دهاڤێت و ل بەراهیێ هەرە لەقا دانیت

لێڤا ژوری ل یا ژێری نەدا

سروشت

ئه‌رد وئه‌سمان هه‌ژاندن

ئه‌ز ل ئه‌سمانا ل تە دگه‌ریام، تو ل ئه‌ردی که‌تی ده‌ستێ من

بلا شەرێ شێڤێ بیت، نەکو قەرقەشا برێزێ

ژبه‌حرێ خلاس بو، د گەرێدا خندقی

ژگەرمێ نەترسە، ژسەرمایێ بترسە

لێڤه‌ک ل ئه‌رده‌ی، ئێک ل ئه‌سمانی

هندى ژئەسمانا باریت، ئەرد دێ راگریت

هەر ئەڤرازیەکی سەر نشیڤیەکێ هەی

هژمار

بلا ئەڤ نەهەکە ل سەر ڤان دەهەکابن

بینە کچا جل سالى، نەئینە بێژنا بیست سالى

ژئێکی من بەس نەبو دو دو هاتنە من

شەڤ ئێکە ودز هزار

قەسا من ئێکە نا بنە دو

نەشیا ئێکی، گوت: دو دو وەرنە من

نەها بدە، دەها بخو

هەر یێ ل سەر ئێک ودووا بەرێ

یه‌ک هه‌یه‌ ب سه‌دی، سه‌د هه‌یه‌ ب یه‌کی

تەیر وبالندە

ئارێ‌ که‌وانە، ڕسقێ‌ به‌تانە

بلا مروڤ دیکلێ روژه‌کێ بیت نه‌ مریشکا سێ سالا بیت

قازیقولنگا ولەگلەگا، یێت دی ژناڤ مە هەرنە دەر

کوند برایێ بازی یە

مریشکێ چاڤ ل قازێ کر قوین ل دریا

نە دیکلە بانگدەت، نە مریشکە هێکا ب کەت

ئاهەنگ

ئه‌ز ترنینی ژته‌ ڕا دبێژم، تو یارهه‌زۆکی ل من ڤه‌دگه‌رینی

ژعەیدا کەلێ ژی بو، ئو ژسەیرانا رویباری

عەیدا بچیک بەری جەژنا مازن دهێت

مالا بویکی‌ ب ده‌ف وزرنایە‌، مالا زاڤای‌ نە هایێ چ تشتایە

ناڤێت کەسانی

ئه‌زیز مریه‌، گه‌وری نه‌مریه

ئوسێ یە، نا بیتە ئوسمان

حەلیما خان ئو حەلا شل

یێ نە ل گوڤەندێ، پێ ل سەمایێ

یێت عیسکێ ژددفنا میسکی دەر ئێخست

یێت هچوی دمچوی، چ هات چ چو

دراڤ وپارە

ئه‌گه‌ر ئاخڤتن زیڤ بیت نه‌ ئاخڤتن زێره

درهەمەک ودینارەک ل نک وی ئێکن

زێرێ ل ناڤ مەجیدیانە

گەش وسەقا

بای بر، باروڤێ لێدا

بای لێدا، ئو بارانێ شویشت

چەوا بای ئینا وەسا باروڤێ لێدا

دنیا بو بەفر وباران

ژبەر بارانێ رەڤی، چو بەر باروڤێ

ژشرکێ چو بەر مەزریبێ

هەر وەکی نە ئەو با هاتی نە ئەو باران

پەیڤێت هەڤواتە

بلا شەرێ شێڤێ بیت، نەکو قەرقەشا برێزێ

جوان دمشەنە ، بەلێ شرین كت کتەنە

چ چێروک وچیڤانوکا بو من نەبێژە

رزقێ دینا ل هارا نە

گەنج ومال کاروانی، جوت وکێڵ ئەرزانی

چەکێت شەری

خەنجەر برایە، تڤەنگ پسمامە

دەستەکی شیرتێ، ئێکی تیرتێ

ماهین ومەیدان، تڤەنگ ونیشان

جهـ وشوین

ب پرسان دێ چیە مەکەهێ وقودسان

دێرەک خرابکر، مزگەفتەک پێ ئاڤاکر

ما قودس وخەلیلە

مال گورە، مەزەل کادین

مال ل هەمکا، بانەهی ل چەمکا

مروڤ کولکێ خو ل پێش قەسرا خەلکی ڤە خراب ناکەت

تەرزێت رێڤەچونێ

سویار برن ئو پەیا هشتن

گاڤێت وی یێ دکرینە لوت

نەیێ غارێ یە نە یێ بەزێ یە

ئامیر وئالاڤ

ئێک چەکوچە، ئێک سندان

ژهەمی داران بلویر وتەمبیر چێنابن

کەتە ناڤ بەینا نال وبزمارادا

مالا بویکی‌ ب ده‌ف وزرنایە‌، مالا زاڤای‌ نە هایێ چ تشتایە

خوارن وزاد

ده‌و ژماستی یه

گوشتی دخوت وهەستیکا دمەوەردکەت

نان وماست خارنا راست، نان ودەو خارنا درەو

قویناغێت ژیانێ

ب جحێلی نەکر، پیری فایدە نەکر

ژشیری، حەتا پیری

سڤکا دایێ داپیره‌، سڤکا بابێ باپیره‌

نەتەوە ونیشتیمانی

ئه‌ره‌ب و په‌ز، فەله‌ وڕه‌ز

بخو ل مالا جوهی، ئو بنڤه‌ ل مالا فه‌له‌ی

جوهی جوت، وعەرەب ولاکوت

جهناڤ

ئه‌ز ب ته‌، تو ب من، ئه‌م هەردو ب خودێ

ئه‌ز ئه‌زم، تو تو یێ

ئەز ل ئەسمانا ل تە دگەرم وتو ل عەردی ب دەست من دکەڤی

نە ل منێ، نە ل تە

رەوشا مروڤی

بیک ب دلێ زاڤایە

بینە کچا جل سالى، نەئینە بێژنا بیست سالى

من دای دیت دلێ من ژکچێ تەزی

رەوشتێت پیس

تڕ وفسێت نا چنە چ گەلیا

تڕکەنێ، مالا خو بارکر برە دەڤ مالا فسکەنێ

تڕێت وی بونە فس

گوی کرە ناڤ میزێ

دەرد وئێش

چ چارە ل کەچەلێ خۆ نە کریە، گەرا گوریێ خەلکی

خەم وکوڤان، لێ بونە مێڤان

شول وکار

ببە شڤان، نە بە گاڤان

دزێ دا، حیزێ دا، بەلێ بێ نەفسێ نەدا

کورێ جوهیێ، ژبیرکەری دهێیە قنکەری

مالێ نەخۆری، دچیتە دەڤێ چکمە سۆری

ئول وئایین

بویە قیقانی، نە فەلەیێ نە موسلمانی

خۆ ژدینێ موحەمەدی کر وژیێ دینێ عیسای ژی

نانێ عیسای دخوت، صەلەواتا ل مویسای ددەت

نکاریت ‌بێژیت ئه‌ز کافرم یان مسلمان

نە ژوانە نە ژڤانە، شەیتانێ هەردو دینانە

جل وبەرگ

ل سەری شاش ولفە، ل مالێ نینە ئفە

مال ومه‌ڤدان، نه‌بو قوتک وفیستان

نە شەلکە، نە شەپک

نەخری کچینە، خێلی وکوفی زێرینە

نەرێنی

نە خاستن عەیبە، نە نە دان

نە ددەت ونە دستینیت

نە زانێ، نە گوهدار

نە کەرە، نە کورتان

نە ئەو سویکە ونە ئەو بازار

نەڤیان، نەدیتن، دەرمانە

ئەرێنی

ئە ئەرێ یە، نە نەرێ یە

بێژە من ئەرێ دێ بێژم لەبێ

یێ ب ئەرێ وبەلێ یە

خاندن وزانین

ئەز ب قەری ژی دخوینم ئو ب حەجی ژی

نڤێسینیت رەش وسپی دخوینیت

کێشان وپیڤان

ئێش ب بالە فەرج بە مسقالە

ئێش ب تێر وجوهالانە فەرج ب مسقالانە

ب عەلبا بچیک دکریت وب عەلبا مەزن دفروشیت

بهوستەی بێ بێخەمی، گەزەک خوسارەتە

خودێ ئێشێ باربار دەت، بەلێ مسقال مسقال دبەت

سڤورە وبەر منێت خۆ

تشتێت رون

خوین نا بیتە ئاڤ

مێزا بەقێ دئاڤا بەحرێدا گەلەکە

داچەک

ژفرشکی حەتا شویارێ

ل ئاشی بکە، یان ژئاشی بارکە

هندەک پێ دمرن، هندەک بو دمرن

دەنگ

ئەڤە لێ لێ یە، هێشتا لۆلۆ یێ دماین

ئەڤا دکەت کەنی گری تە

نە عەورێ گورگری، نە مێرێ تڕتڕی

رۆوەک وچاندی

بهارە ل بادە رەشکی، تولکێ دا ل سەر کەربەشکێ

خزیران خنزری، نەما شینکاتی ژبلی بنا کاویری، ئو بنا شەحفری

نیرگز نە بهارە، کێرات نە دارە

زەرزەوات

قورادێ بسکا منێ، رحانێ بەژنا منێ

یێ سیر وپیڤازا بخوت دێ بێهن ژدەڤی هێت

مێوە وفێقی

نەیار نە یۆخ. نە سێڤ نە خۆخ

وەرن سێڤا وەرن سێڤا، تالانە ل خۆخ وسێڤان

پاشگوتن:

ژبەر دەولەمەندیا زمانێ کوردی ژلایێ مشەبونا پەیڤان چ هەڤوات یان ژی هەڤدژ یان ژی بەرامبەر رێکا دایە ڤەهینەرێ گوتنێ کو بشێت گوتنا خۆ ب دارێژیت ب گەلەک شێوازان جودا ژ یا دی بێ کو چیوازی ب کەڤیتە واتە ورامانێت سەرەکی و ب درستی مەبەست ب گەهیتە وەرگری ب رەنگەکێ جوان وتازە. ل ژێری گوتنەکا نمونەیە بو دیارکرنا ڤی تەرزێ جوتبونا چێمکان درستەکێدا:

ل پێشیێ هەرە لەقا دهاڤێت، ل پاشیێ هەرە پێهنا دهاڤیت

ل بەر وەرە لەقا دهاڤێت، ل پشت هەرە زیچکا ددانیت

ل بەراهیێ دچم لەقا دهاڤێت، ل دویماهیێ دچم پیا ل من دەت

ل پێش دچم لەقن، ل دیڤ دهێم پێهنن

١٩-٩-٢٠٢١ – دهوک – نڤیسینا – ئەحمەد عەلی حەسەن

جێمک دگوتنێدا