گەهانۆک دگوتنێدا
(نە ..... نە) - ( ئان ..... ئان ) (یان .....یان) دگوتنێت کوردیدا
(لا ..... ولا ) - ( إما.... أو )
( neither … nor ) and ( either … or )
دو پەیڤێت درێزمانێ نە، هەر دەم پێگڤە دهێن، کارێ وان ڤەبستنە، پێڤە نویسینە، گەهاندنا دو بێژان، پەیڤان، گوتنان، ئاخڤتنان ئو رستان دگەل ئێک. ئەو یان دو مروڤن، تشتن، رەوشتن یان کریارن. ئو رامان ژوان ئەوە کو موکمیێ ودژواریێ ددەتە گوتن وئاخڤتنێ.
( نە ... نە) نەیێ پەیدادکەت درستێدا، (نە) یا ئێکی دکەڤتە بەری پەیڤێت دەست پێکی یا دووێ دکەڤتە بەر یێت ل دیفدا.
( ئان ...ئان ) (یان .....یان) پێگومانیێ وئەریێ پەیدادکەت درستێدا یان دگوتنێدا. هەلبژارێ دەتە وی کەسی یێ ب وی کاری رابیت کو ئێکی ژدوان بکەت. یێ مەخەرمە کا کیژکی دێ ژیگریت. ئو ئەم دشین (ئانا) ئێکێ یا دەست پیکێ ژێببەین درستێدا کو چ زیانێ نەگەهینتە رێزمانێ یان رامانێ.
یا ئێکێ جهێ خو پترا کری دناڤ گوتنێت کوردیدا ژیا دووێ، ئو یا هاتی ب هەمی رەنگ وجورا، ب شێوەکێ کورت ولێکدای دەتە رستا گوتنێ. ئە ڤە زوربەی وان گوتنانە:
نە .... نە
نه بێرا بزنا، نه دیوانا ژنا
نه عه‌ورێ گوڕگوڕی، نه مێری تڕتڕی
نه كچ واره نه خوخ داره
نه ل پرێ دهێت، نه ل بازێ دهێت
نە ب گرە، نە بەردە
نە ب نانا خەلکی، نە ب گانا خەلکی
نە خاستن عەیبە، نە نە دان
نە دارا بێ بەر، نە گوندێ بێ سەر
نە دیکلە بانگدەت، نە مریشکە هێکا ب کەت
نە زانێ، نە گوهدار
نە زەنگینی، نە هەژاری
نە شیش ب سوژیت، نە کەباب
نە ڤیان، نە دیتن دەرمانە
نە کەرە، نە کورتان
نە ل منێ، نە ل تە
نە ل ئاشی دکەت، نە ل ئاشی باردکەت
نە مێرە، نە ژن
نە یێ حەلالە، نە یێ مرار
نە یێ غارێ یە، نە یێ بەزێ
نە ئەو سیکە، نە ئەو بازار
نەبزن ب ئاقل دکەڤێت، نە گورگ تێر دبیت
( نا ..... نا )
دەستێت وی نا گەهنە ئەسمانی وپێت وی نا چن ل عەردینە
نا بینی زه‌حمه‌تێ، نابینی له‌زه‌تێ
ناهێت نه‌خت به‌ری بیكێ، ناهێت پشتی بیكێ
سەحکە زڤرییا ڤان گوتنێت ژێری چەند ب شێوەکی رەسن وجوان یێت دهاتینە ڤەهاندن ولێگدان.
کولکا قوینێ یە، نە یا زەرە، نە یا دەرە
نانێ سێلێ یە، نە بەرە، نە پشت
نیسكه نه‌به‌ره، نه پشت
( ئان ..... ئان ) - (یان .....یان)
چێل دوتن ئو کەزان کەلوتن
ناچیته ئاشی ئان دێ ئاشڤانی كوژیت
ئان بەشی ئان ب سۆر بەشی
ئان چێل دوتن ئان کەزان کەلوتن
ئان حوکمێ خودانی ئان یێ تەعانی
ئان ل ئاشی بکە ئان ژ ئاشی بارکە
ئان ناچیته ئاشی ئان دێ ئاشڤانی كوژیت
ئان هەرە، ئان وەرە
گوهورینا رێزمانا رستێ دگوتنێدا:
زور دگوتنێت کوردیدا، دارژتن دهێتە گوهورین دەما پەیڤا سەرەکی هاتە گوهارتن ئانگو مە پەیڤەکا لێکدانی راکر و مە ئێکا دی دانە شینا وێ، ل وێ گاڤێ دڤێت گوتن بیژ بزانیت کا دێ چەوا ڤەهاندنێ ب کار ئینیت بی کو خەلەتی ولەنگی بئێختە درێزمانا رستێدا. چنکی بارا پتر ژڤان گوتنا رستەکا کورتە یا لێکدایە ژ دو پارچەیە یا بەرانبەرە یا پێگڤە بەندکریە ب شێوەکێ جان وجوان ورێک وپێک. ئەڤ گوهورینا دکەڤتە دگوتنێدا ب چ رەنگا زیانێ ناگەهینتە مەبستێ یان رامانێ. ئەڤ بەیڤێت گەهوک ولێکدانوک درستاندا جهێ گرنگی یە بو مشەکرنا رستا دزمانیدا ئو دبیتە جهێ موکمیا زمانێ رەسن ورەوان ناڤ جڤاکی. ژلایەکێ دی ڤە دبتە ئاسنەنگ بو جانە بەندکرنا گوتنا دیف پیتا ل دەمێ دانانا فەرهنگا گوتنا ب شێوەکێ زانست ل دەمێ داهاتودا.
ئەڤێت ژێری چەند نمونەکن دسەر ڤێ رونکرنێ:
١- گوتنا ئێکێ
حەتا نیڤا دەستێ رەش نەبیت، تاما دەڤێ خوش نابیت
دەما نیڤا دەستی رەش نە بو، تاما دەڤی خوش نە بو
گاڤا تە نیڤا دەستێ رەش کر، تاما دەڤێ خوشکر
گەنگی نیڤا دەستێ رەش دبیت، تاما دەڤێ خوش دبیت
ما دەم نیڤا دەستێ رەش نەبیتن، تاما دەڤێ خوش نابیتن
نیڤا دەستێ خو رەشکە ، دا تاما دەڤێ خوش کەی
هندی نیڤا دەستێ نەبیت رەش ، تاما دەڤێ نابیت خوەش
ئەگەر نیڤا دەستێ رەش بو، تاما دەڤێ خوش بو
٢- گوتنا دووێ
ب سەری ب رێڤە هەرە، دا تو قەدرێ پیا بزانی
حەتا مروڤ ب سەری ب رێڤە نە چیت، قەدرێ پیا نوزانیت
دەما مروڤ ب سەری رێکر، دێ قەدرێ پیا زانیت
گاڤا مروڤ ب سەری رێڤە چون کر، دێ قەدرێ پیا زانیت
گەنگی مروڤ ب سەری ب رێڤە چو، دێ قەدرێ پیا زانیت
ما دەم مروڤ ب سەری ب رێڤە نە چو، قەدرێ پیا نوزانیت
هندی مروڤ ب سەری نەکەت رێکێ، قەدرێ پیا نوزانیت
ئەگەر مروڤ ب سەری ب رێڤە نە چو، قەدرێ پیا نەزانی
٣- گوتنا سیێ
حەتا درەو دبیتە راست، سەرێ خودانی تێ دچیت
درەوێ راست کەن، دا سەرێ خودانی تێ نەبەن
دەما درەو راست نە کر، سەرێ خودانی تێ چو
گاڤا درەو نە بو راست، سەرێ خودانی تێ دچیت
گەنگی درەو نە بیتە راست، سەرێ خودانی تێ چو
ما دەم درەو نە بو راست، سەرێ خودانی تێ چو
هندی درەو راست نە بیت، سەرێ خودانی تێ دچیت
ئەگەر درەونە بو راست، سەرێ خودانی تێ چو
٤- گوتنا چارێ
حەتا ستویر زراڤ دبیت، زراڤ دپجیێت
دەما ستویر زراڤ دبیت، زراڤ دپجیێت
ستویر زراڤ نە بیت، دا زراڤ نە پجیێت
گاڤا ستویر زراڤ بو، زراڤ پچیا
گەنگی ستویر زراڤ دبیت، زراڤ دێ پجیێت
ما دەم ستویر زراڤ بو، زراڤ دپجیێت
هندی ستویر زراڤ نە بیت، زراڤ نا پچییت
ئەگەر ستویر زراڤ بو، زراڤ دپجیێت
٥- گوتنا پێنجێ
حەتا قەرەچا تەکبیر نە کر، مال بارنەکر
دەما قەرەچا تەکبیرکر، مال بارکر
قەرەچا تەکبیرکر، دا مالا بارکەن
گاڤا قەرەچا کرن تەکبیر ، دێ مالا بارکەن
گەنگی قەرەچا تەکبیرکر، دێ مال بارکەن
ما دەم قەرەچا تەکبیرکر، مال بارکر
هندی قەرەچ نە کەن تەکبیرێ ، مالا بارناکەن
ئەگەر قەرەچ تەکبیرێ نە کەن، مال بارناکەن
٢٠١٧