بریندار فبرینا خو دکەڤیت
ئەو کەسێ برامبەر پێ نزانیت کا ئێشا هەڤالی چەندا بژانە
گوتن وساخلەمی:
ئەم دشێین بێژن ئو یا بێ گومانە، دگوتنێت زمانێ مەدا چ شوپ ورەنگێت ژیانێ نەماینە کو پیرمەندێ کورد بار تێدا نەکربیت چ کێم یان یا لاواز. ئێک ژوان لایێ تەندروستی وساخلەمیا جڤاکی یە. ئەڤە نەهاتیە ژکتەکا کێم، بەلێ چ شک تێدا نینە زورا ئەڤ بەشداریا تێدا کری ئو هەر ئێک ژوان دیف زانین وسەربورێت بسەر وی یان خەلکەکێ دی ل دورێت وی هاتنبن. یێ شیای بگوتنێ شیرەتکی بەر چاڤکەت ولدیف بچن هەر وەکی نوژادەرکێ نوکە ڤێ چەندێ دکەت. دبیت هندەک جارا ڤاڤێر وجێوازی دکەڤتە دناڤ بەرا هندەک گوتنادا بەلێ لدویماهێ ئەڤە هەمی دبیتە ڤەرێژا خرا کو مللەتی یێ گەهاندیە ئێک ولدیڤ وان ئاموژکاریا دچوین. ئو ئەڤێ دو قازانج دانە مە ئێک ژلایێ ڤەگرتن وپارستنا زمانی ویا دووی هەلویست وئەسەرەکا مازن کربو دناڤ ژیانا خەلکیدا. واتە دگەل رامان ومەبەستا هەمی پێگڤە هاتن دارژتن دناڤ رستەکا گوتن برەنگەکێ جوان وتازە کو بویە رێباز وبازدەبەر مللەتێ مە دسەررا چوی ودەربازبویە قویناغەکا بەرز وبلند دگەل جیهانێ.
ئەڤ جورە گوتنە ئەوێت دهاتین ل سەر ساخلەمیێ زوربەی وان دگرێداینە ب نساخیاڤە، ئێش ودەرداڤە، شیرەت ل سەر وان جورە ئێشا، چ یێ باشە بو خارنێ ئو چەوا دێ خو ژهندەک ژوان پارێزیت وخو ژێ بدویر ئێخیت. لەوما وان جهێ خو یێ تایبەت کر دناڤ ژیان وکار وکوکێت خێزانا کوردا. ئو پترین ژڤان گوتنا حەتا نوکە ژی جهێ راستی وان یا مای ل دەڤ زانایێت نوژداریێ ئو یێ ل سەر دچن، بەس ب شێوەکێ نوی وبەرفرەهیەکا مازنتر وبەر بەلاڤتر، ل وی دەمی ئەو زور گەلەک بو ژیانا وان کو ئێش ونەخوشی زور کێم تربون ژ دەمێ نوکە.
ژبەر ڤێ چەندێ دڤێت مروڤ ل دیف شیرەتێت درست بچیت کەڤن ونوی وخو بدەتە
پاش ژئەوێت خراب ونوچاک. چنکی ساخلەمیا مروڤی گەنجخانا مروڤی یە، خارن وڤەخارنا
درست ئێش ودەردا پالدەت وێڤە دبەت، بەر وڤاژی، ئەوا نەیا درست وان دهینیت
وزێدەدکەت. ڤێجا یا ئێکێ نەیا پێدڤیێ نوژداری یە، ئو یا دووێ دەرمانێت نوژدارا یا بێ سود
وبهایە. هەر کەسەک دزانیت کا چ ل وی دهێت یان نە، دڤێت یێ چاڤ دێربیت ل گیانێ خو،
ئو نەهێلیت خارن وڤەخارنا نە یا درست رێکێ بدەتە نساخیێ جهێ خو بکەت دناڤ لەشێ ویدا
کو دەرمان پشتی هنگێ بهایێ خو نەکەت، پاراستن زورا گرنکە.
گوتن لسەر ساخلەمیێ دگەل شروڤە؛رنێ:
چ دهرد بێ دهرمان نینن
راستە بەس وەلێ نەهێت دەرد ب دەتە سەر دەرمانی بێ سود ببیت
حەکیمێ لەشێ خویە
مروڤ نوژدارێ لەشێ خو یە هەکە بزانیت کا دێ چەوا خو پارێزیت
تا ژپیا ڤە دهێت
ئەڤە ئێک ژسالوقدانێت تایێ نە، دەستپێک ژپیایە پاشی دەتە خر لەشی
ساڤار ئالیکا مێرا نه
ئەڤ خارنە یا دیاربو لنک کوردا کو زورا بفایدەیە بو هەر کەسەکێ دخوت
مرن ههبا پیری نهبا : مرنا بلهز چێتهر ژ مانا رهزالهت
دخازیت مرنا بلەز، چنکی زور دەرد ونساخی پەیدا دبن ل پیریێ
نیڤ مێرە نابیت تێرە
لڤێ پلێ جحێل وتولاز هندی بخوت تێرنابیت، ژبەر هندێ زوربەی ئێشا ل ڤی دەمی پەیدادبن
بو مرارێ پلنگی
گوشتێ مرار نە یێ درستە مروڤ بخوت، ئەڤە نیشانە بو مروڤی دا خو ژێ دویرکەت
پیڤازیا شەڤی یە
ئەگەر پیڤازا کەلاندی ما بو دەمێ شەڤەکێ نە یا ساخلەمە ئانکو یا خرابە
هەر تبل وژانا خو
دبیت ژانا ڤێ جهێ لەشی نە وەکی ئەڤێ دبیت، جێوازی یا هەی دناڤ بەرا هەر ئێکی
پیرێ بیر چون ژ بیرێ
هندی مروڤ دانگ عومردبیت وبەر پیراتیێ ڤە بچیت مەژی برەف کێمیێ دەت، بیر نامینن
تاقەت عللەتێ دبریت
مروڤێ پر زاخ وهێز زی بزی ب ئێشی ناحەسیێت، تاقەتا وی دشێتە وێ ئێشێ حەتا رادەکی
روندکا چاڤێ کولە یان روندکەک بو چاڤێ کول گەلەکە
چاڤێ کول پێدڤیێ تەناهیێ یە، دڤێت چ تشت ئەسەرێ لێ نەکەت خو ئەو روندکبن
روی ل پێشن، دا ب ئێشن
ئەڤ رەنگە ئێشانە بارا پتر دیاردکەت سەر رویێ مروڤی چنکی روی دپێش چاڤن
قهسا خوش بهارا دلانه
ئاخڤتنا خوش وەک دەرمانی یە بو مروڤێ دامای وپوسیدە، دل پێ نەرم وگەشدبن
گوشت بو گایێ جوتی یە
دڤێت مروڤ خو پارێزیت ژ گوشتێ زور، قەلەوی ئێشا پەیدادکەت
گرین دەرمانێ چییە؟
گرین وخەما زێدە یا بێ سود وبهایە، دڤێت مروڤ خو ژێ بدویر بێخیت
ل فرشکی حەتا شویارێ: یێ گرتی ب شیـری ، ناھێلیت ب پیـری
ئەو تبعەتێ مروڤ دگریت لبچیکیێ دمینیت دگەل مروڤی حەتا مرنێ
نەڤیان، نەدیتن، دەرمانە
هەکە ئێکی کەرب هاڤێتە ئێکی هەر حەزدکەت ئەوی ژبیرا خو ببەت ونەبینیت
تێشکێت مارا ژی بژەهرن
خو ژوان ژی دویرکە چنکی ئەو ژی بژەهرن دێ بتەڤەدەن ئو دێ تویشێ ئازارێ بی
زکێ تێرهاژ یێ برسی نینە
یی تێرێ ئارامە، بەلێ یێ برسی داخازا خارنێ دکەت ئو پیدڤیێ هندێ یە، بخو نەهێلە برسی
ب گیان بخو، ب گیان بستینە
دهەمی جورێت خارنێدا دڤێت مروڤ تایێ نیڤێ بگریت، نە زور نەکێم
بڤ بڤ نە خوشترە ژ پپێڤەدانێ
زور جارا تشتەکێ کێم ئەسەرا خو پتر دکەت سەر مروڤی چنکی مروڤ پێتێ نادەتێ
پاشی دێ کادا ب ماستی خوی
ئەڤە دیار دکەت کو کادە دگەل ماستی زورا بهایە بو هێز وزاخێت مروڤی
خوێ کری خوێ دەرمانە
هندە جارا چەند دەرد هەنە دهێنە چارەسەرکرن هەر ب ئەگەرا وان
خر شول ب خوێ، ئو خو ب مەعنێ
ئانکو هندی خوی یە یان ئاڤە یا پێدڤی یە بو مروڤی بەس دڤێت یا بقەدەربیت
دل پر نابیت چاڤ تێرنابیت
ئەڤ هەردو پارچ ورەوالە دلەشیدا ژخرا پتر تشتی دادکەن ووەردگرن
روژا خوش نە دە ب یا نەخوش
خوشی وبەختەوری وشادی زور زور چێترە ژنەخوشیێ وکول وژانا
چ خوشى دبێ نەخوشى نینن
دڤێت مروم خو راگریت ل بەر هەردوکا نەهێلیت نەخوشی سەری ژمروڤی بستینیت
پشتى مرنێ چاڤ کولى نینە
مرن دسەر خر ئێشانە، وێڤەتر نینە بو مرنێ، دڤێت مروڤ دبەر خو راوستیای بیت
هندەک ب بێهنا خۆش، نەخۆش دبن
زور جارا تشتێت دخوش هەکە ژپلێ بلندتر لێ هات دڤەگێریت بەر نە باشیێ ڤە
کوزکێ نوى یە ئاڤا تەزى یە
یێ کەڤن کویرهە گرتی دبیت، کون دهێنە گرتن، ئاڤ تەزی نابیت ئودبیت نەیا ساخلەمبیت
بهری بارانێ بانه بهری مرنێ تانه
ئەگەر تا مروڤی شدیا وزور دژواربو، دبیت بنە نیشانێت مرنێ، دڤێت چارەسەرکرن بوهەبیت
ئاڤ دگولا دا بمینیت ، دێ گەنى بیت
دڤێت مرەڤێ هشیاربیت ڤان رەنگە ئاڤا بکارنەهینیت بو ڤەخارنێ چنکی یا پیسە
سەرێ نە ئێشیت، هەوجەى دەرسوکێ نینە
زورێت دساخلەم دهەین دەرمانا دخون دا خو پارێزن ژهندەک ئێش ودەردا، ئەڤە نەیا درستە
ددان ئێشانا، دەرمان هەلکێشانا
هەکە ددان کرمی بو وئێش وژاندان، یا فەر ئەوە بهێتە دەر ئینان وهەلکێشان
شویشتن وڤەشویشتن رەنگ وروی..
ئەڤ گوتنە بو مە دیاردکەت کو شویشتن زورا پێدڤی یە بو چەرم ولەشی مروڤی
ئهو کانیا تو ئاڤێ ژێ ڤهدخوی شێلی نهکه
ئاڤا زەلال یا پاقژ وساخلەمە، بەلێ یا شێلی دبیت ئێشا پەیداکەت بو مروڤی
کەس نا بیژیت ماستێ منێ ترشە
ل ڤێرێ بو مە ئاشکرا دکەت دا خو پارێزین کو ماستێ ترش ئێشێ پەیدادکەت
خو پاراستن چێتره ژچارهسهرکرنێ
زورا درستە، دڤێت مروڤ خو پارێزیت ژ خر تشتێت خراب دا نە پێدڤیێ دەرمانا بیت
ههر تشتهک ب گهرمی یێ خوشه
زادێ گەرم زور ساخلەمترە ژ یێ سار وشەڤی چنکی مانا میکروبا کێمترە
پاریەکێ خوەش، بەدەڵ گایەکێ رەش
خارنا خوش پر ڤیتامین زاخێ دەتە لەش وگیانی ودهێلیت ساخلەم دویر ژئێشا
زڤستانێ خو گیرو نەکە، بهارێ خو تەر نەکە
لزڤستانێ مروڤ ژجلکا یێ پاراستی یە، بەلێ لبهاری نە، دبیت تەرکرن ئێشێ بینیت
حەتا ستویر زراڤ دبیت، زراڤ دقەتیێت
چ پێ نەڤێت یێ قەلەو دی شێت پتر ژ یێ لاواز خو ل بەر ئێش وئازار بگریت
چێ دبن جهێ خهنجهرا چێنابن جهێ خهبهرا
جهێت برینا سەر لەشی چێدبن، بەلێ ئاخڤتنێت چکور ب ئەسەر دمینن دناڤ دلیدا
چاڤهک کوره بیت مروڤ، دهستێ خو دهته بهر یێ دی
هەکە رەوالەک ژلەشی تویشێ ئازارەکی بو دڤێت بێتە چارەسەرکرن دا نەڤە دەت
مروڤ ژبەر شرینیا مێوێ، قورمێوکا دخوت
ل ڤێرێ دیاربیت کو هەمی رەنگێت تری بهایێ خو یێ هەی بو گیانێ مروڤی
وەک وی یێ قەسپ ب دوشاڤێ خاری
هەر دوک شریناهینە، هەرو پیگڤە دبیت قازانجا وان ئێک بیت
نا نڤم ل ناڤ زیارەتا دا خەونێت خراب نەبینم
زور تشتێت دهەین مروڤ دزانیت دخرابن، دڤێت مروڤ نەکەت دا نەخوشی نەهێت
خو نە ل بەر گەرمێ دگریت ئو نە ل بەر سەرمایێ
هندەک لەشێت دهەین نە گەرمی ونە سەرمایێ قەبیل ناکەن دڤێت هەر دەم دپاراستی بن
دونیا سارە، گلدە یارە، دونیا گەرمە، گلدە شەرمە
ل سارمایێ دڤێت مروڤ خو پارێزیت ب جلکا، بەلێ لگەرمێ جلکێت زێدە ژبەر خو بکەت
دێ دبەر مرنێ را کەین، دا دبەر تا یێ را بچێت
زور جارا نوژدار ڤێ ب کاردهینن، یا خراب دبێژتە نساخی دا یا کێمتر دبەررا بچیت
پیرێ پاڤێن ناڤ خوشیا ، جانێ پاڤێن ناڤ نەخوشیا ، دا ببینن عەجیبیا
هەر دەم خوشی چێترە ژنەخوشیێ، نەخاسمە پشتی مروڤی زور نەخوشی بربن
ئێش ب بالە، فەرج بمسقالە: خودێ ئێشێ باربار دەت، بەلێ مسقال مسقال دبەت
هەکە ئێش دهێت ب سەر ئێکڤە دهێت ب مشەیێ، دەما دچیت یا کێم کێمەیە
ئێشا لهەڤالى، تیرا لکەندالى :خەمێ تو خەمەکا مازنی، نەکو لبەر کوچکێ منی
خودانێ برینێ دزانیت وپتر پێ دحەسیێت کا چەندە پلا برینا وی ژبەرامبەری
ئەگەر دڵ شکەست خو پێگڤە ناگریت: دل شوشه یه ئهگهر شکهست ناچێبیت ڤه
دل خر تشتا دادکەت جهێ خەم ئازارا یە، ئەسەر دمینیت حەتا دەمەکێ دویر ودراز
زک وبن زک، بونە هەڤرک، رح ل خودانی کرە تەرک
هەروک پێگڤە: خارن و شولێ شەڤێ، چونا نڤینێ دبنە ئەگەر بو مرنا مروڤی
٢٣-٦-٢٠١٧ دهوک: ئەحمەد عەلی