گوتنێت بەراورد

بەراوردکرنا گوتنێت ئنگلیزی دگەل کوردی

دگەل گوهارتنێ

Comparative proverbs between English / Kurdish

Beware of a silent dog and still water

هشیاربە ژسەیێ نڤستی ئو نەدە ئاڤا راوستی

Wishes won't wash dishes

بداخازا ئامان نا هێنە شوشتن

Add fuel to the fire

بزوتا دەتە بن ئاگری

No gains without pains

حەتا دەست رەش نەبیت تاما دەڤی خوش نابیت

New brooms sweep clean

نوی هاتن کەڤن خەلاتن

The net of the sleeper catches fish

تورا نڤستی ، ماسی پێڤە ڤەبستی

The silent dog is the first to bite

سەیێ نڤستی بەری خرا مروڤێ گەستی

A penny saved is a penny earned

دراڤێ سپی، بو روژا رەشە

Easy come easy go

چەوا با دهینیت، باران دشوت

Birds of a feather flock together

هەر تەیرو رەڤا خو

Actions speak louder than words

کریارەک چێترە ژهزار گوتنا

A picture is worth a thousand words

هەر وێنەک، جهگرێ هزار گوتنا یە  

No one says, “My pasture is not sweet.”

کەس نابێژیت ماستێ من یێ ترشه

Dogs bark, but the caravan goes on

سه دره ويت ئو كاروان برێکا خو د چیت

Two raindrops do not make a pool

ب دو چبكێت بارانێ برك پڕنابيت

Hope is a good breakfast, but a poor supper

هیڤی خوش تێشتە ، بەس شیڤەکا کێم تشتە

A lion is a lion, no matter if it is female or male

شێر شێره‌ چ ژنه‌ چ مێره‌

Have your bread with water , throw away others favor

نانی خو بخو بئاڤێ منه تا خه لكى پاڤێ

The sound of the drum is better from the far

دەنگێ دەهولێ ژدویرڤە یێ خوشە

Road may be short, but enemies won't be friends.

رێ دبنه بهوست , دوژمن نا بنه دوست 

The enemy of the father will never be the friend of his son.

دوژمنێ بابێ نا بيته دوستێ كورى

Don't die donkey till the grass grow

کەرو نەمرە هەتا قیڤار شین دبیت

The jug is new, its water is fresh 

کوزکێ نوى یە ئاڤا تەزى یە

The fox has nothing except the skin

یا رویڤى ژى کەڤلە

Me mount, you mount, the calf remains without grass

ئەز چیا و تۆ چیا ، گولک ما بێ گیا

You reap what you sow

چ بچینى دێ وى هەلینى

Task done on time, and you are a king on your bed

شولێ ل بەر وەختی وەکی میرێ سەر تەختی

Death on your feet is better than life on your knees

مرنا سەر پێت کوک چێترە ژ ژیانا سەر چوک

easy come, easy go

چەوا با دهینیت، وەسا باران دشوت

A penny saved, a penny earned

دراڤێ سپی بو روژا رەشە 

Collected and adapted

By Ahmed Ali

گوتنێت ئنگلیزی

English Proverbs translated into Arabic and Kurdish

أمثال انجليزية مترجمة الى العربية والكوردية

گوتنێت ئنگلیزی گوهارتینە کوردی

As you saw, so you will reap

كما تزرع تحصد

چ بچینی دێ وی هەلینی

There is no garden without its weeds

لا تخلو الحديقة من الحشائش

چ باخچە دبێ گیا نابن

He that would eat the fruit must climb the tree

من أراد جني الثمار فعليه ان يتسلق الأشجار

یێ فێقی بخوت دڤێت ب سەر دارێ بکەڤیت

Deeds are fruits, but words are leaves

الأعمال ثمار والأقوال أوراق

کار فێقی یە، گوتن بەلگن

Best to bend while it is twig

قوم الخشب عندما يكون غصنا

داری ب چەمینە دەما تاک

He who would gather roses must not fear thorns

لا يخاف الشوك من يطلب الورد

یێ گولا ب چنیت ژستریا نا ترسیت

Cast not a dirt into the well that gives you water

لا ترمي القاذورات في البئر الذي تشرب منه

پیس نەکە ئەو کانیا تو ئاڤێ ژێ ڤەدخوی

While the grass grows, the steed starves

الى أن ينمو الحشيش يكون الجواد قد مات جوعا

حەتا گیا شیندبیت هەسپ دێ مریت ژبرسادا

The last straw breaks the camel's back

القشة التي قسمت ظهر البعير

ڤی زلی پشتا حێشترێ شکاند

He that makes himself a sheep shall be eaten by the wolf

من جعل في نفسه نعجة ، أكلته الذئاب

یێ خو دکەتە میهـ گورگ دێ خون

The bull must be taken by the horns

عند مسك الثور يجب مسكه من قرنيه .

گا دهێتە گرتن ب شاخا

A ship of the old block

هذا الخروف من ذاك القطيع

ئەڤ بەرخە یێ وی کەرێ پەزی یە

One scabby sheep spoil the whole flock

النعجة الجرباء تعدي القطيع كله

میها گوری هەمی کەرێ پەزی ڤەدگریت

A dog will not cry if you beat him with a bone

لن ينبح عليك كلب إذا رميته بعظمة

سە نا رەویت ئەگەر تو هەستیکا پاڤیە بەر

Who loves me loves my dog?

من يحبني يحب كلبي ايضا

یێ ئەز بڤێم دێ حەژ سەیێ من کەت

Every dog is a lion at home

الكلب أسد في بيته

سە شێرە ل بەر دەرێ خو

Dog does not eat dog

الكلاب لا تأكل لحم بعضها

سە گوشتێ سەی ناخوت

The cat is out of the bag

انكشف السر

کەتە سەر بەرکێ( سر ئاسکرابو)

Send not a cat for lard

لا ترسل القط ليشتري لك شحما

کتکێ نە فرێکە دا بو تە دونگی بکریت

Wait and see which way the cat jump

تريث حتى ينجلي الموقف

خو بگرە وسەحکێ کا پشیک دی دکیرێرا خو هاڤیت

Care killed the cat

مزيد من العناية قتلت القطة

چاڤدانا مشە کتک کوشت

Curiosity killed a cat

حب الاستطلاع قتل القطة

سەح وسیێ پشیک کوشت

Let the cat wink and let the mouse run

إذا طرفت القطة عينيها لاذ الفأر بالهرب

دەما کتکێ چاڤ نقاند مشک دێ خو هاڤیت

Don't burn your house to get rid of the mice

لا تحرق دارك لتتخلص من الفئران

خانیێ خو نە سوژە دا ژمشکا قورتالبی

It is a good horse that never stumbles

لكل جواد كبوة

ئەو خوش هەسپە یێ چ جار نەهلنگڤیت

A good horse never lacks saddle

يمكنك امتطاء الحصان الأصيل بدون سرج

تو دشی بێ زین ل هەسپێ چاک سواربی

A cheerful look makes a dish a feast

بشاشة الوجه تجعل من الوجبة وليمة

ب روی گەشی خارن دبیتە شیلان

Outwardly a lamp, inwardly a wolf

في الظاهر حمل وفي الباطن ذئب

ب سەر ڤە بەرخە، ژبن ڤە گورگە

Don't put your head in the lion's mouth

لا تضع رأسك بين فكي الأسد

سەرێ خو نە کە ناڤ دەڤێ شێری

A lion may come to be beholden to a mouse

قد يشكر الأسد الفأر على جميله

دبیت شێر سوپاسیا مشکی بکەت سەر قەنجیا وی

Every bird has its mate

لكل طائر ألفة

هەر تەیرو رەڤا خو

Destroy the nests and the birds will fly away

إذا هدمت الأوكار طارت العصافير

دەما تە هێلین پێچکرن چویچک دێ فرن

Don't put all your eggs in one basket

لا تضع كل البيض في سلة واحدة

هێکێت خو خڕا نەکە دسالکەکێدا

Better an egg today than a hen tomorrow

بيضة اليوم أحسن من دجاجة الغد

هێکا ئەڤرو چێترە ژمریشکا سوبە

Every extremity is a fault

ما زاد شيء عن حده إلا وانقلب إلى ضده

ترانە بێهنەکێ دخوشن

Truth and oil are ever above

الحق كالزيت يطفو دائما

حەقی وزەیت هەر سەر ئاڤێ دکەڤن

After dinner sit a while, after supper walk a mile

راحة بعد الغداء وجولة بعد العشاء

پشتی فراڤینێ بهنڤەدان، پشتی شیڤێ بازدان

A long tongue is a sign of short hand

من طالت لسانه قصرت يده

ئەزمان درێژێ دەست کورت

Habit ever remains

من شب على شيء شاب عليه

یێ گرتی ب شیری نا بەردت ب پیری

Better an old hat than a bare head

قبعة قديمة خير من رأس عاري

کولاڤەکێ کەڤن چێترە ژسەێ حوچ

Face to face, the truth comes out

المواجهة تظهر الحق

روی ب روی، راستی دبیتە موی

Hard words break no bones

الكلمة القوية لا تكسر العظام

گوتنا رەق هەستیکی نا شکێنیت

Haste make waste

تأتي الخسارة مع التسرع

لەزاتی، خوسارەتی

Words bind men

يربط الرجل بلسانه

ئاخڤتن بەرهاڤێتنا زەلاما نە

A burnt child dreads the fire

الطفل المحروق يخاف من النار

مار گەستی ژوەریسی دترسیت

Don't make mountains out of molehills

لا تعمل من التلال جبالا

رەنیێ ژگویێ چیچکێ چێدکەت

Much corn lies under the straw that not seen

ماء من تحت تبن

مارێ دبن گلگلەیڤە

No joy without annoy

لا فرح بلا ترح

چ خوشی دبێ نەخوشی نینن

Liars have short wings

أجنحة الكذب قصيرة

وەریسێ درەوی یێ کورتە

Make hay while the sun shines

اغتنم الفرصة عند سنوحها

ب دە بای دەما روژ دهلێت

After black clouds, clear weather

بعد السحب السوداء يتحسن الطقس

پشتی عەرێت رەش، سەقا دبیتە گەش

٢٣-٨-٢٠١٩ - دهوک – ئەحمەد عەلی 

 گوتنێت بەراوردکری

Comparative proverbs Kurdish, Arabic and English

چى چه لوكێت خو نه هژمێرة به رى ژ هێكێ ده ركه ڤن

لا تعد أفراخ الدجاج قبل التفقيس

Don't count your chickens before they hatch

دراڤێ سپی بو روژا ره شه

النقود المدخرة نقود مكتسبة.

A penny saved is a penny earned

تو د شى هێسترەکەێ  ببه ى سه ر ئا ڤێ , به س تو نه شى وه لێ بكه ى ئاڤێ ڤه خوت

تستطيع أن تقود حصانا نحو الماء , ولكنك لا تتمكن أن تجعله يشرب الماء

You can lead a horse to water, but you can't make him drink

هه كه تو نه شى وان بشكينى , خو بده ل گه ل وان

لو لم تتمكن أن تهزمهم , أنضم اليهم

If you can't beat them join them

چه وا با دهينيت, باران د شوت

ما يكسبُ بسهولة يضيع بسهولة

Easy come easy go

هه ر ته يره ك و ره ڤا خو

لا تقع الطيور الا على أشكالها

Birds of a feather flock together

هه مى جارا دوركا ته يا بدوهن داى نابيت

ليس كل ما يتمناه المرء يدركه

You can't always get what you want

كرياره ك چێتره ژهزار گوتنا

الأفعال ولا الأقوال

Actions speak louder than words

له ق نه ده  دەستێ خارنێ ده ته تە

لا تعض اليد التي تطعمك

Don't bite the hand that feeds you 

كه ره کێ  ئێکی د مريت سەیێ ئێکێ دى پێ قه له و د بيت.

مصائب قوم عند قوم فوائد

One's man trash is another man's treasure

هه روێنەک ، جهگرێ هزار په يڤا نه

رب صورة تغن عن ألف كلمة

A picture is worth a thousand words

Comparative Proverbs between Kurdish and English

گاريته ژ كفرا رانابن

Beggars can't be choosers

هه ره ملله تا , بگرە عه ده تا

When in Rome do as the Romans

دوو خه له تى , نا كه ن راستييه ك

Two wrongs don't make a right  

خوزیێ بکە بو یا باشتر بەلێ  خو بەرهەفکە بو یا پیستر

Hope for the best, but prepare for the worse

هه مى عه ورا باران ژێ ناهێن

Not every cloud brings rain

كه س نابێژیت ماستێ من یێ ترشه

No one says, “My pasture is not sweet.”

سه  دره ويت ئو كاروان برێکا خو دچیت

Dogs bark, but the caravan goes on.

برینێت خه نجه را چێدبن به س شینێت خه به را چێ نابن

A knife-wound heals, but a tongue-wound festers.

پێ د خو ل ديف به ركا خو درێژكه

Stretch your feet according to your blanket

مالا بێ مێڤان وه ك گوندێ بێ شڤان

A home without guests, a village without shepherds.

شەر چێترە ژ بەتالیێ

  Fighting is better than idleness 

كورد د بێ هەڤالن

Kurd have no friends

دژمنێ بابێ نا بیتە دوستێ کوری

The enemy of a father will never be friends of his son

ژنا شەرمین ب شارەکێ ، مێرێ شەرمین ب کارەکێ

A shy woman is worth a city, a shy man is worth a goat

مێر سوركه ئو ژن بركه

The man is a river, the woman a lake

ده ما مێری كورد تێرد بیت يان دێ مێرەکی كوژيت يان دێ ژنەکێ دێ رەڤیت

Both the hunted and the hunter rely on God

خار ب رینە بەس راست باخڤە

Let us sit bent, but talk straight

ب دو چبكێت بارانێ برك پرنابيت

Two raindrops do not make a pool

گوتنێت مەزنا بشێوێ هەرکیا بەراورد دگەل زراڤێ بادینی

·        نوی هاتن کەون خەلاتن

نوی هاتن کەڤن خەلاتن

·        هێویا دریا خولیە بسەرا

هیڤیا دەرا خولیا سەرا

·        کایا کەون نەدە بای

کایا کەڤن نەدە بای

·        ئەو ماستەی بێ میو نی یە

چ ماست دبێ موی نینن

·        ئاخۆتنێ ب پێژە هنگی بێژە

ئاخڤتنێ بپێژە، هنگی بێژە

·        شێر شێرە چ ژنە چ میرە

شێر شێرە چ ژنە چ میرە

·        ئاقلێ شیری هەتا پیری

ئاقلێ شیری هەتا پیری

·        دینا دین لێت کەون

دینا دین لێ دکەڤن

·        زێر لال زێرنگڕی قەدرە

زێر ل دەف زێرنگڕی بقەدرە

·        گوندەک وگوندورەک نەگۆتیە

گوندەکە وگوندورەکە

·        ماسی بەحرێ دا ناهێنە فروتن

ماسی دبەحرێدا ناهێن کرین

·        خەوا شرین بالگۆک نەوێت

خەوا شرین بالیف نەڤێت

·        زۆر ئاخووتن بێ درۆ نابیت

زۆر ئاخڤتن بێ درەو نابیت

·        دایم خورێ کێم خۆربە

         هەر دەم خورەیێ کێم خۆربە

·        هێویا وەریسێ خەلکی نەچە دارا

بهیڤیا وەریسێ خەلکی نەچە دارا

·        شوینا شێرا ڕێوی لێ کەت گێرا

شوینا شێرا ڕێڤی لێ دکەت گێرا

·        پیێ خۆ ل دی بەرکا خۆدا پوۆی

پێت خۆ ل دیف بەرکا خۆدا درێژکە

·        دەنگێ دەهۆلێ دیوڕا خوشە

دەنگێ دەهۆلێ ژدویرڤە یا خوشە

·        سەت ڕەون کاروان یت رێکا خودا

سە دڕەون کاروان برێکا خو دچیت

·        دەرۆ گەتەمە پشت دەرۆ تێبگە

دەرۆ دگەل تە مە، پشتە دەرێ گوێ خو بدێ

·        ئاغا یا خۆلام گرتن، خۆلاما بەردەست گرتن

ئاغا خۆلام گرتن، خۆلاما بەردەست گرتن

·        نانێ خو ب ب خۆ ئاوێ منەتا خەلکی پاوێ

نانێ خو ب بخۆ ئاڤێ مننەتا خەلکی پاڤێ

·        هەکە عەجەلا بزنێ هات دێ نانێ شوانی خوت

هەکە عەجەلا بزنێ هات دێ نانێ شڤانی خوت

·        شیوا حاوت کابانیا یانە سویرە یانە بێخویە

شیڤا حەفت کابانیا یان یا سویرە یان یا بێخویە

·        گای جووت نەکر جوتیاری ژی منێتکر

جوتیاری جوت نەکر مرێبای ژی منێ کر

·        شۆلکەرێ خۆبە خۆشتەویێ خەلکی بە

شۆلکەرێ خۆبە خۆشتەڤیێ خەلکی بە

·        شۆل شێرە کەتە دەست هووێتێ دبیتە ڕێوی

شۆل شێرە دەست پاڤێژی دبیتە رویڤی

·        ئاخوتنا خۆش ماری ل کونێ بینەدەر

بئاخڤتنا خۆش مار کونێ دهێتە دەر

·        کەس خۆزیا نا گەتە جۆتێ کەزیا

کەس بخۆزیا نا گەهشتیە جۆتێ کەزیا

·        دەوات نەتزانی گۆت عەردی خارە

نە دزانی ب رەقسیت، گوت: عەردێ خارە

·        سوار هەتا نەکەویت نابیتە سوار

حەتا سویار نەکەڤیت نابیتە سویار

·        دویڕ هەڕە سەلامەت وەرەوە

دویڕ هەڕە سەلامەت وەرەوە

·        بەرێ رۆژێ بێژنکێ ناهێتە گرتن

بەرێ رۆژێ ب بێژنکێ ناهێتە گرتن

·        پشێک ما نیە دەواتا مشکی یە

پشیک نە ل مالە دەورانا مشکانە

·        شەرم پشکەکە ئەگەر ڕژیا مەشکەکە

شەرم پشکەکە ئەگەر ڕژیا مەشکەکە

·        خالا خارزا مەزنکرن ماما برازا برزکرن

خالا خارزا راکرن ماما برازا بەرزەکرن

·        ئاخوتن کەوتە دەوەکی دێ کەویتە شارەکی

ئاخڤتن کەڤتە دەڤەکی دێ کەڤیتە باژێرەکی

·        وەلیا لێت بن فاسق فاسقا لێت بن وەلی

ژخولیا دبنە وەلی، ژوەلیا دبنە خولی

·        رێویی گەڕووک باشترە ل شێرێ نوستی

ریڤیێ گەروک، باشترە ل شێرێ نڤستی

·        گول بخو گول نەبی بارانێ ژی لێ دا شل ومل بی

گول یا شلبو، بارابن لێ هات تەر وشلبو

·        بێ عارا لێ بدەن دارا دێ چنەو سە قەولێ جارا

بێ عارا لێ بدەن دارا دێ چنە سەر قەولێ جارا

·        خودێ هەتا چیای نەبینیت بەفرێ ناهوێ تێ

خودێ چیای دبینیت لەوما بەفرێ لێ دبارینیت

·        ل دەرێ کەسێ نەدە ، دا کەسل دەرێ تە نەدەت

ل دەرێ کەسێ نەدە، دا کەس ل دەرێ تە نەدەت

·        گۆت کورە تە چت وێن دوو چاوێت ساخ

گۆت: کورە تە چ دڤێت، گوت دو چاڤێت رون

·        کەر کەویتە کورێدا کەس خودانی قوەترنیە

هەکە کەر کەڤتە دکورێدا، کەس ژخودانی بقوەت ترنینە

·        ل دەرێ کەسێ نەدە ، دا کەسل دەرێ تە نەدەت

ل دەرێ کەسێ نەدە، دا کەس ل دەرێ تە نەدەت

·        ئەگەر پیرێ یا دەست نوێژبیت ئەوە سالە بەردرێژە

ئەگەر پیرێ یا بدەست نڤێژبیت ئەو سال یا بەر درێژە

·        ئەوێ کوهێ خو نەدەتە مەزنا دێ پێوە هێن شاخێ بزنا

ئەوێ گوهێ خو نەدەتە مەزنا دێ پێڤەهێن شاخێت بزنا

·        ئەگەر مریشکە هێلکەربیت سەر بەر ژی بیت دێ هەلکێ کەت

ئەگەر مریشکا هێک کەربیت سەر بەر ژی بیت دێ کەت

·        ئەگەر تو بەنکێ سۆربایی داب دەرێ همبانکا خۆ وەبی

ئەگەر تو بەنکێ سۆر بایی دا ب دەرێ همبانکا خۆڤە بی

·        یێ زۆر بگەڕێت یان دێ سۆتی بیت یان دێ پێ گۆتی بیت

یێ زۆر بگەڕێت یان دێ سۆتی بیت یان دێ پێ گۆتی بیت

·        کاریتەی چاوێ خۆدا نابینیت دەرزیا چاوێ خەککلیدا بینیت

گێسنی دچاڤێ خودا نابینیت، بەلی دەرزیکی دچاڤێت خەلکیدا دبینیت 

·        ماری کەیف سیرێ نەتات سیر چوو بەر کونا مری شین بی

ماری کەیف بسیرێ نەدهات، ئینا سیر چو بەر کونا ماری شین بو

· هەتا گۆندۆر گۆندۆربین خزم گەلەک زۆربین گۆندۆر چوونە بڕانێ خزم چوونە قڕانێ

هەتا گۆندۆر گۆندۆربین، خزم گەلەک زۆربین، گۆندۆر چوونە بڕانێ، خزم چوونە قڕانێ

گوهورینا گوتنێت کوردی بو عەرەبی وئنگلیزی

Kurdish Proverbs translated into: Arabic and English

أفتح عينيك وأغلق فوك

چاڤا ڤەکە، دەڤی متکە

Open your eyes, not your mouth

أختر من الأشياء الأجدد, ومن الأصدقاء الأقدم

ژهەمی تشتا بگرە نوی فەسالا، ژ مروڤا کەڤنە هەڤالا

Of everything else the newest; of friends, the oldest

بالصبر، تصبح أوراق التوت حريرا

ب ئارامیێ، بەلگێت تویا دبنە ئاڤەرمیش

With patience, mulberry leaves become satin

عندما يسقط القدح من يد ربة البيت لا يحدث ضجيجا

کوپێ کابانی دئێخیت، دەنگ ژێ ناهێت

When Madame drops her cup of tea it makes no noise

تبذر عند الكلام, وتحصد حين الأصغاء

ئاخڤتن بژاندنە، گوهدان جەماندنە

To speak is to sow; to listen is to reap

الرجل نهر، والمرأة بحيرة

مێر سورکە ئو ژن برکە

The man is a river, the woman a lake

مد رجليك على قدر لحافك

پێت خو لدیڤ بەرکا خو درێژکە

Stretch your feet according to your blanket 

ليس كل السحاب  يجلب المطر

باران ژ هەمی عەوران ناهێن

Not every cloud brings rain

لا أحد يقول، " لبني ليس حلوا ".

کەس نا بیژیت ماستێ منێ ترشە

No one says, “My pasture is not sweet.”

الكلمات الرقيقة تفتح الباب الحديدي

ب ئاخڤتنا نەرم دەرگەهێت پیلای ڤەدبن

Kind words will unlock an iron door

من السهل القبض على الثعبان  بأيدي الآخرين

یا ب ساناهی یە کورەماری  ب دەستێت خەلکی بگری

It is easy to catch a serpent with someone else hand

المتزوج بأثنتين يصبح حمالا

مێر دوو ژن هەبن، دبن بار وپشتیا دکەڤن

Any man with two wives becomes a porter

الحجر قوي في موضعه

بەر ل جهێ خو یێ گرانە

A Rock is strong in its place

عندما تريد القطة أن تأكل صغارها، تقول أنها تبدو مثل الفئران

دەما کتک حەزدکەت ب خوت تێشکا، دبێژیت دیاردبن وەکی مشکا

When a cat wants to eat her kittens, she says they look like mice

إذا كان الحصول على المهارة  من خلال المشاهدة، لأصبح كل الكلاب جزارين

ئەگەرشەهرەزایێ بهێت ب رێنانێ، دا خر صە بن گوشت فروش بەر دوکانێ

If skill could be gained by watching, every dog would become a butcher

أفقد رأسك ولا تفشي أسرارك

بلا تێ بچیت سەر، نهێنیا نە کە دەر

Part with your head, but not with your secret

يتبدد مال البخيل والسخي سواء بسواءعلى المدى الطويل

مالێ قەلسی ومەردی تەمەت ئێک دچیت

The miser and the open-handed spend the same in long run

التقارب في المعنى بين المثل في اللغة الكوردية واللغتين العربية والأنكليزية

 رامانا ڤان گوتنێت کوردی دگەل عەرەبی وئنگلیزی گەلەکا نیزیکە

أمثال مترجمة من اللغة الأنكليزية الى الكوردية والعربية

چیچەلوکێت خو نە هژمێرە بەر ژهێکێ دەرکەڤن

لا تعد أفراخ الدجاج قبل التفقيس

Don't count your chickens before they hatch

دراڤێ سپی بو روژا رەشە

النقود المدخرة نقود مكتسبة.

A penny saved is a penny earned

تو دشی هەسپەکی ببەی سەر ئاڤێ، بەس تو نەشی وەلێ بکەی ئاڤێ ڤەخوت

تستطيع أن تقود حصانا نحو الماء , ولكنك لا تتمكن أن تجعله يشرب الماء

You can lead a horse to water, but you can't make him drink

هەکە تو نەشی وان بشکێنی، خو بدە ل گەڵ وان

لو لم تتمكن أن تهزمهم , أنضم اليهم

If you can't beat them join them

چەوا با دهینیت، باران دشوت

ما يكسبُ بسهولة يضيع بسهولة

Easy come easy go

هەر تەیرەک ورەڤا خو

لا تقع الطيور الا على أشكالها

Birds of a feather flock together

هەمی جارا دورکا تە یا ب دوهن نابیت

ليس كل ما يتمناه المرء يدركه

You can't always get what you want

هزار گوتن گوری کریارەکێ بن

الأفعال ولا الأقوال

Actions speak louder than words

لەق نەدە دەستێ خارنێ دەتە تە

لا تعض اليد التي تطعمك

Don't bite the hand that feeds you

کەرکێ ئێکی دمریت، سەیێ ئێکێ دی پێ قەلەو دبیت

مصائب قوم عند قوم فوائد

One's man trash is another man's treasure

هەر دیمەنەک، جهگرێ هزار گوتنانە

رب صورة تغن عن ألف كلمة

A picture is worth a thousand words    

گوتنێت گوهارتی بو زمانێ ئنگلیزی

دەما تو دارێ خو رادکەی، کتکا دز درەڤێت

When you pick up the stick, the stealing cat gets alert.

مار گەستی ژوەریسی دترسیت

One who’s been bitten by a snake is afraid of a black-and-white rope.

ب ئەزمانێ خوش مار ژکونێ دهێتە دەر

He pulls a snake out of the hole with his tongue.

ئەز ژ پشت چیا نەهاتیمە. من نان ب گوها نە خاری یە

I haven’t come from behind the mountains.

دەنگ ژ دەستەکی ناهێت. دەستەک دەنگی ناکەت

One hand has no sound.

ب دەستەکی دو شتی نا هێنە هەلگرتن. تو نەشی دو زەبەشا ب دسەتەکی ب هەلگری

Don’t pick up two watermelons with one hand.

رویڤی نە چو دکنێ ڤە، ئینا زەنگلەک ب کوریا خو ڤەنا

The fox couldn’t fit through the hole, then it tied a bell to its tail.

پرسیار د بێ عێبن. پرسیار نە شەرمە

It’s not a shame to ask.

پێت خو ژبەرکا خو درێژ تر نەکە

Don’t stretch your legs beyond your quilt.

دەما ئاگر بەربو دەحلی، دێ تەر وحشک پێگڤە سوژن

Once the fire starts burning in the wood, the damp and the dry will burn together.

یێ ل سەر دفنا بەرازی پەشی

Fallen from the pig nose.

هەرە مللەتا، بگرە عەدەتا

When in Rome, do as the Romans do.

بلا شەرێ شێڤێ بیت نەکو قەرقەشا پرێزی بیت

A fight in the beginning is better than peace in the end.

دێ ئێکی بەتە سەر کانیێ، ئو دێ دزڤرینیت تهنی

One will take someone to the spring and bring him back thirsty.

چیا ف چیا ناکەڤن، بەلێ چاڤ ب چاڤا دکەڤن

A mountain won’t catch up to a mountain, but an eye will catch up an eye.

هەکە تە پاتکا خو دیت

If you see behind your ear.

بهار بگولەکێ ناهێت

With a single flower, there won’t be spring.

هات دەست ژپیا درێژتر

Coming back with arms longer than legs.

دەرگەهو بو تە دبێژم ، دیوارو گوهێ خو بدێ

Door, I’m speaking to you. Wall, you listen.

خێرێ بکە ئو دبەر یاڤێدا بەردە

Do a good thing and throw it in the river.

پێنج تبلێت دەستی برانە، بەس نە تەمەت ئێکن

Five fingers are brothers, not equals.

زادێ دو کابانییا یان یێ سویرە یان یێ بێ تامە

When there are two cooks, the soup will be either too salty or tasteless.

پەند وگوتنێت کوردی

پەند وگوتنێت کوردیا بادینی بەراورد دگەل چەند زاراڤ وشێوێت دەڤەرێت کوردستانێ، دگەل گوهورینێ ل هندەک جاران.

ئەگەر زانی ئەزم، ئەگەر نەیزانی دزم (سورانی)

ئەگەر دیتم ئەزم، نە دیتم دزنم (بادینی)

ریڤا گرێنا دەم ب دەوسا شێرا  (ھەکاری) 

ل دەوسا شێرا، رویڤێ لێ دکەن گێرا (بادینی)

ئەسڵ بێنە ولەسەر حەسیر بینوێنە (سورانی)

ئەسلێ ژنێ هەر ژنە (بادینی)

دەڵێم نێرە، دەڵێ بیدۆشە (موکریانی) 

دبێژم: نێرە، گوت: ب دوشە (بادینی)

با نە شیش بسووتێت نە کەباب (سورانی)

نە شیش ب سوژیت، نە کەباب (بادینی)

کەری بە پێستەوە دەخوا (موکریانی)

کەو ب پەرڤە چو دەڤیدا (بادینی)

شەڕ لە شۆ، نەک لە تۆ (سورانێ)

شەر ل شەڤێ ب کەڤیت، نە ل تە ب هلنکڤیت (بادینی)

ھەر بە گاڵتە گاڵتە، بوو بە شەڕە باڵتە (سورانێ)

ب ئاخڤتنا نەرم، نە ب شەرێ گەرم (بادینی)

مانگ چواردەیە، چ حەوجەی بە پەنجەیە (سورانێ)

هەیڤ چاردەیە، نە هەوجەی پەنجایە (بادینی)

مردن لەگەڵ ھەواڵان جێژنە  (سۆرانی)

مرنا ب هەڤال خوشترە ژمرنا بێ هەڤال (بادینی)

لەبان قەورێکەو بگیرە مردگی تیاوێ (ئەردەڵانی)

دناڤ هەر قەبرەکیدا، مریەکێ تێدا (بادینی)

بکەوییە بەر پێیان، نەکەوییە سەر زاران (سۆرانی)

بکەڤە سەر دارا، نەکەڤە بەر زارا  (بادینی)

ئەوەی بەرز بفڕێت، نزم دەنیشێتەوە (سورانی)

ئەوێ بلند دفریت، دێ نزم کەڤیت (بادینی)

ئەو جێیە خۆشە دڵ لێی خۆش بێت (سورانی)

ئەو تشتێ خوشە، یێ دل پێ خوشە (بادینی)

بە عەرەب بڵیت مەرحەبا، ھەم دەخوات و ھەم دەبا (سورانی)

نە بێژنە عەرەبا مەرحەبا، هەکە دێ کەتە سەرعەبا (بادینی)

بە ھۆی گەلە گەنمێکەوە، سەد گوڵە مرۆر ئاو دەخواتەوە (سورانی)

سەر خاترا رپنەکا گەنمی سەد بنێت جەهی ئاڤێ ڤەدخون (بادینی)

برسێتی رەگی ھاری پێوەیە (سورانی)

برسا کورەیە (بادینی)

بۆتە چەرمی چۆلەکە (سورانی)

  بو تە چەرمێ چێلێ (بادینی)

 بەرتیل بەرد نەرم دەکات (سورانی)

بەرتیل بەرا نەردکەت (بادینی)

 ئەگەر نانت جۆ بێت، با خوڵقت گەنم بێت (سورانی)

بلا نانێ تە جەهبیت، بەس رویێ تە یێ گەشبیت (بادینی)

بە کەر ناوێرێت بە کورتان رەتە رەتێتی (سورانی)

بە کەر ناوێرێ بە کورتان رەپەڕەپێتی (سورانی)

نەشیا کەری، هلدا پالیێ (بادینی)

رێوییەکی گەڕۆک باشترە لە شێرێکی نوستوو (سۆرانی)

رویڤیەکێ گەرۆک چێترە ژشێرەکێ نڤستی (بادینی)

ئەمڕۆ دنیایە و سبەینێ قیامەت (سورانی)

ئەڤرۆ دنیایە، سوبە قیامەت (بادینی)

ئاو بە بێژنگ دەھێنێت (سورانی)

ئاڤێ ب بێژنکێ دکێشیت (بادینی)

ئەو شوێنەی زەوی لێیە، ئاوی لێ نییە (سورانی)

جهێ ئاڤ لێ ئاش لێ نینە، ئو جهێ ئاش لێ ئاڤ لێ نینە (بادینی)

بە دەستێک چەپڵە لێ نادرێت (سورانی)

دەنگ ژدەستەکی ناهێت (بادینی)

ئەو ماستە موویەکی تیایە (سورانی)

ئەو ماستە بێ‌ موو نییە (سورانی)

مویەکێ دناڤ وی ماستیدا (بادینی)

لە ماڵ نییە پشیلە، مشکان تلیلە تیلە (سۆرانی)

کتک نە ل مالە، مشکا دەورانە  (بادینی)

پشیک نە ل مالە، دەهواتا مشکانە (بادینی)

کەس وه ماس وژه نموشه ترشە  (لەکی)

کەس بە دۆی خۆی ناڵێ ترشە   (موکری)

کەس بە ماستی خۆی ناڵێ ترشە  (سورانی)

کەس نابێژیت ماستێ من یێ ترشە (بادینی)

دەستێک نەتوانم بیبڕم، بۆ ماچکردن باشە  (موکریانی)

دەستێ نەکاری گەز بکەی، تێ ماچ بکما  (شەمدینی)

دەستێ نە شێی ب کەزی، ماچیکە ب لەزی (بادینی)

ئەو دەستەی نەتوانیت بیبڕیت، دەبێت ماچی بکەیت (سورانی)

گەورە ئاو رشنێ، بووچک پا خشنێ  (کرماشانی)

بزن عەجەلیش ئاما، نان شوان مۆرۆ  (هەورەمانی)

بزن عەجەلیش ئووما، نوون شوو موهورە  (لۆری)

بزن ئەگەر ئەجەلی هات، نانێ شوانی دەخوات (سورانی)

ئەگەر ئەجەلا بزنێ هات، نانێ شڤانی دخوت (بادینی)

١٩-٧-٢٠١٨ دهوک - ئەحمەد عەلی

چەند گوتنێت زاراڤێ فەیلی بەراورد دگەل یێ بادینی وگوهورین ب عەرەبی دگەل مەبەست ورامانێ:

أمثال باللهجه الكرديه الفيليه

ليخه رو وه رد لی خه رو جه نگ كیگ (فەیلی)

ریڤیکا دگەل ئێک جەنگە (بادینی)

الامعاء تتحارب مع بعضها (المصارين تتعارك) (عربي)

أحيانا يدب الخلاف بين المقربين أيضا (المغزى)

ئه سری ده چه م كوور خوه (فەيلي)

روندکەک ژچاڤێ کورە خێرە (بادینی)

قطرة دمع من عين عمياء نعمة (عربي)

حين يقوم شخص لا يرتجى منه خيراً بعمل ما نافع ولوكان صغيرا (المغزى)

هات وه دزيه‌و ديایگ ؛ نه‌هات وه ئاشکرا (فەيلي)

یا نهینە خوشی ، ئاشکرایە خەمگینی (بادینی)

السعادة تأتي بالخفاء والتعاسة تأتي بالعلانية (عربي)

يقال عندما ياتي على الشخص سوء الحظ (المغزى)

 يه‌ی سه‌ر ديرێگ و هه‌فت زووان (فەيلي)

یێ هەی سەرەک وحەفت ئەزمان(بادینی)

عنده رأس واحد وسبعة ألسنه (عربي)

 للشخص ذو المكر والخداع والكذب(المغزى)

خه ێز ئه‌ڵ به‌قاڵ كێگ (فەيلي)

یێ ژدوکانداری سلە (بەریا پەقیژکا خو نەرازی) (بادینی)

یزعل من البقال (عربي)

في حالة زعل شخص من آخر هو في حاجة دائمة اليه (المغزى)

مه ئیوشم ئاو نیه ، ئيۆشی بکه‌ره‌ی شه‌له‌کین (فەيلي)

دبێژم: نینە ئاڤ دبێژیت: هەڤیری بکە ( نێرە، گوت: ب دوشە) (بادینی)

انا اقول لا يوجد ماء وهو يقول اعمل منه (شه‌له‌کین) ( اقول له ثور يقول احلبه) (عربي)

أي لا يفهم ما اقول له (المغزى)

يه‌مه ‌ زانم مه‌نی ئارد چه‌ن فه‌تیره هاده‌ێ (فەيلي)

نهو من زانی کا چەند گرکا دێ ژڤی گەنمی چێکەم(بادینی)

الان اعرف كم فطيرة  يمكن عمله من مــّن من الحنطة  (عربي)

يعني الان استطيع ان اعرف حجم الموضوع بعد ان جربتها(المغزى)

واران وه به‌رگ شرره‌و واري (فەيلي)

باران دباریت سەر وی کەسێ جلک دریای (بادینی)

المطر يسقط على الذي ملابسه ممزقه (عربي)

يقصد ان سوء الحظ يصيب الفقراء (المغزى)

هه‌م خودا خوازى هه‌م خورما (فەيلي)

داخازا خودێ دکەت، ئو خازوکا خورمێ دکەت (بادینی)

يريد الله ويريد التمر ايضاً (عربي)

الذي يطلب شيئين في آن واحد (المغزى)

هه‌رکه ماسى گرى باته‌ بنيش ده ئاو سه‌رد (فەيلي)

یێ ماسیا دگریت دێ تەشک لێ تەربن (بادینی)

الذي يصيد السمك عليه ان يجلس في الماء البارد (عربي)

 تحمل المصاعب يوصل الى الهدف (المغزى)

هه‌رکه کور باوگ خوه‌يه (فەيلي)

هەر ئێک کورێ بابێ خویە (بادینی)

كل ولد ، ابن ابيه (عربي)

كل شخص له مكانته واحترامه (المغزى)

هه‌ر که توريا، به‌ش خوريا (فەيلي)

تورەژی، دێ خوت بەشێ خوژی (بادینی)

الزعلان سوف يؤكل نصيبه من الطعام (عربي)

يحذر الشخص من الزعل لانه سوف يفقد شئ مقابل زعله(المغزى)

يه‌تيم ئه‌گر شانس بياشتا باوگ نيه‌مرد (فەيلي)

ئەگەر ئێتیمی بەخت هەبا باب لێ نەدمر (بادینی)

لو كان اليتيم محظوظاً لما مات والده  (عربي)

يقصد به الشخص الغير المحظوظ (المغزى)

وه رد کوور نان بخوه و خودا بکه ياي (فەيلي)

یێ ل گەل کورا دخوت دڤێت خودێ ل بیرێ بیت (بادینی)

عندما تاكل الطعام مع الاعمى تذكر الله (عربي)

اي كن منصفاً وخاصا ً مع الشخص الضعيف

نان خوه ر و سفره درین (فەيلي)

نان خۆرێ سفر درینە (بادینی)

يأكل الطعام ويمزق سفرة الطعام (عربي)

کناية لناكر الجميل (المغزى)

نام گه پ وشار وێران (فەيلي)

ناڤەکێ گران وگوندەکێ وێران (بادینی)

اسم کبير ومدينة خراب ودمار (عربي)

ذو سمعة جيدة، لکنه في الاصل فارغ وسيء  

چمان ياسين ده گوش خه‌ر خوه ني (فەيلي)

هەر بلویرێ بو گوهێ گای بێژە (بادینی)

وکانك تقرأ سورة ياسين في اذن الحمار(عربي)

عمل شئ ليس في محله (المغزى)

ده ريا وه ده م سه گ پیس نيه (فەيلي)

بەحر ب دەڤێ سەی پیس نابیت (بادینی)

البحر لا يتنجس بفم الکلب (عربي)

الکلام البذئ لا يؤثرعلى الشخص المعروف باخلاقه (المغزى)

گيدا وه گيدا ره حمه ت وه خدا (فەيلي)

ژخازا ب دەنە نازا (بادینی)

الاستجداء من المستجدي رحمه من الله (عربي)

حين يأخذ احد الاشخاص شيئاً من اخر حصل عليه بصعوبة (المغزى)

مێمان حه‌بيب خوداس (فەيلي)

مێڤان مێڤانێ خودێ یە (بادینی)

الضيف حبيب الله (عربي)

نصيحة لاكرام واحترام الضيف (المغزى)

تو مير ومه مير ، کی ده‌س بنه‌ ده خه‌مير (فەيلي)

تو میر وئەز میر، کی دێ دەست دەتە هەڤیر (بادینی)

انت الاميرة وانا الاميرة، من منا يضع يدية في العجين (عربي)

عندما لا يقبل احد القيام بعمل ما لانهم يستصغرون ذلك العمل (المغزى)

تا جوه گه ته نگه ، بپر(فەيلي)

هەکە تەنگبو جوک، خو پاڤێ ب چوک(بادینی)

مادامت الساقيه ضيقه اقفز (عربي)

نصيحة لانتهاز الفرصة في موقف أوعمل ما (المغزى)

چمان ئاسن سه رد کوتي(فەيلي)

هەر وەکی ل ئاسنێ سار دەی(بادینی)

وكأنك تدق على الحديد البارد(عربي)

مهما حاولت فهو لايستجيب ولا يسمع لکلامک (المغزى)

خه زان وه خه زان وت ريێت سيه(فەيلي)

قازان دبێژتە قازانێ روی رەشێ

قال القدرللقدر وجهك أسود(عربي)

الذي فيه عيب، يعيّب الاخر بنفس العيب الذي يحمله (المغزى)

ده نگ دوهول ده دور خوه شه(فەيلي)

دەنگێ دهولێ ژدویرڤە یێ خوشە(بادینی)

نقر الطبل جميل من بعيد(عربي)

عكس ما يتوقعه الشخص (المغزى)

ده تو حه ره كه ت ده خودا به ره كه ت(فەيلي)

ژتە حەرەکەت، ژخودێ بەرەکەت(بادینی)

منك الحركه ومن الله البركه(عربي)

الحصول على المراد يأتي من الجهد والتعب (المغزى)

زبان شرين مار ده کونا دراریگ(فەيلي)

ب ئاخڤتنا خوش مار ژکونێ دەردکەڤیت(بادینی)

اللسان الطيب يٌخرج الافعى من جحره(عربي)

بالکلام الطيب تستطيع حل المشاکل بسهولة (المغزى)

سه گ هه م ده مال خوه  شـێره(فەيلي)

سە ل بەر دەرێ خو شێرە(بادینی)

الکلب ايضا في بيته يکون اسدا(عربي)

يکون الانسان في بيته شجاعا ولايخاف شيئا (المغزى)

وه كـۆر وتن چه خوازي، وت دو چەم ئازا(فەيلي)

گوتن کورەی تە چدڤێت گوت: دو چاڤێت رون(بادینی)

قيل للاعمى ماذا تتمنى قال عينين سالمتين(عربي)

أي ان الشخص يريد ماهو ليس عنده  (المغزى)

١٠-٨-٢٠١٨ دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

گوتنێت فەیلی

ئاویگ رشیا گردوە ونیەو

ئاڤا رژیای نا جەمیێت

ئشتریگە دە دەر هەر ماڵی

کەرێ بەقالا ل بەر دەرێ هەمی مالا

ئەگەر کەلەشیر نە قیۆلنی دیەر رۆژە ونیەو

ئەگەر دیکل بانگ نە دەت رۆژ ناهێت

ئەگەر خوازی عەزیز بوی یا بمری یا دیۆر بوی

ئەگەر تە بڤێت یێ ءەزیز بی یان بمرە یان دویربی

ئەگەر تو مەنی، مە صەد مەنم

ئەگەر تو منەک بی، ئەز سەد منم

ئەگەر بومە وەئۆ زانم چیۆ چوپی بگرم

ئەگەر بومە بویک، دێ زانم چەوا کەفیکێ بگرم ل رەقاسێ

ئەرا مەردم دالگ، ئەرا ئیمە باوەژن

بو هەمیا دەیکە، بو مە ژنبابە

ئەسمان و زەمین تەک داو یەک

ئەرد وئەسمان بونە ئێک

ئایەم فریە خوەر دو جار مری

مروڤی خوەر دو جارا دمریت

ئاگر پشکول گوشت نیە ورشنی

ئاگرێ پشکلێ گوشتی نا برێژیت

ئیۆ شمەی نیریگە، ئیۆشی بوشەی

دبێژمێ نێرە، دبێژیت ب دوشە

ئەر کور خاسیگە وەر خوەی دە ئاوداری

ئەگەر کورەکی چاکبا دا شەملکا خۆ ژئاڤێ دەرکەەت

ئاو وەسی تو نەوەس

ئاڤ دراوستیت، ئەو نا راوستیت

ئاومان وەیەی جو نیە چوگ

ئاڤا مە نا چیتە سەر جوکا وان

منیگ وە ئاو ژیر کێە

وەک ئاڤا ل بن کایێ

ئاو دە یەی جا بمینی گەنی

ئاڤا ل جهەکی بمینیت گەنی دبیت

ئاو سە دسی نیەرشی

ئاڤ ژدەستی نا رژیت

تا ئاو دە ئاسیاو بکەفی

حەتا ئاڤ ژئاشی  ب رژیت

ئاسیاو وە نەوبەت

ئاش ژی ب دۆرە

ئارد دە تەیرە قەرت کەی

ئاری ژرێگرا قەرت دکەت

ئاخر عمر و ئەول مالداری

ل دانگ عەمری، یەکەم خانی ئاڤاکری 

 گوتنێت زاراڤێ فەیلێ

      ئەڤە چەند پەند وگوتنێت کوردینە ژدەڤەرا بەدرە ل پارێزگەها کوتێ ل باشۆرا عیراقێ یێ دهاتن وەرگێران وبەراوردکرن ژزاراڤێ فەیلی ژنڤێسینا ڤەکولەرێ کەلتۆرێ کوردێت فەیلی (احمد الحمد المندلاوي).

1- خوبى بكون بندەخ به دەليا (فەیلی)

 قەنجیێ بکە وبەر ئاڤێدا بەردە (بادینی)

 أعمل المعروف وأرمه في البحر(مەبەست)

2- فكر نون بكون خه يار ئاوه

فکرا خو بێخە سەر نانی چنکی خیار ئاڤە

أبحث عن الخبز فالخيار ماء

3- بەعدی واران کەبەنەک

پشتی بارانێ، کەپەن ل ملا دانێ

بعد المطر يرتدي المعطف

4- ئاويكى ريختيد كرد نمشو

ئاڤا رشتی نا هێتە تەشتی

الماء المراق لا يجمع

5- به باى بان ديده مت، و سه ر بان ديده مت

مە تو یێ ل سەر بانی دیتی ئو ل بن بانی ژی

رأيناك فوق السطح ورأيناك تحت السطح

6- ئەز ئاتەش خاكرى

خولی ژئاگری یە

من النار رماد

7- خەر نەخەریدە ئاخور بەستیدە

کەر نە کری، هافر بو چێکری

لم يشتر الحمار وأحضر المعلف

8- باد ئاوردت باران ئاوردت

 بای تو ئینای یان بارانێ

أتت بك الريح أم أتى بك المطر

9- بەکی خانەش سوختيده یەکی مه لويجك ئاورده مكو ببريز سووم

ئاگر بەربو خانیێ ئێکی، یێ دی گوت  ب هێلن کەوێ خو ب قەلینم

احترق بيت أحدهم ،ويقول آخر دعوني اشوي لي عصفوراً

10- بويل جرك ده سه

 مال قرێژا دەستانە

النقود وسخ الأيدي

11- نون قەرتی ميخارى

نان خۆرێ ب قەرە

يأكل الخبز بالدين

12- كهه كوانه به باد مدی

 کەڤنە کایێ، دەیە بایێ

تذري التبن العتيق

13- مكوم نەرە، مكو بدوشش

دبێژم: نێرە، گوت بدوشە

أقول فحل يقول إحلبه

14- تنبەل بيا به سايه ، سايه خودش ميايه

وەرە بەر سیهێ تەمبەلو، گوت: سیهـ دێ هێت رەخ تڵو

ياكسلان تعال الى الظل،قال:الظل يأتي بنفسه

٢١

-٨-٢٠١٨ دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

چەند گوتنێت جیهانی ل سەر مەلان

Some world proverbs on Mullahs

قەل نکلێ خو ل وی دەت ئەوا دبینیت، مەلە وێ دخوینیت ئەوا وی دڤێت. (کازخستان)

گولک قەلەودبیت دەما گیا شیندبیت، دەما زۆر خەلک دمرن مەلە ستویردبیت. (کازخستان)

وێ بکەن یا مەلە دبێژیت، نەیا ئەو دڤەرێژیت. (تورکمنستان)

هرچ ژی ب چیڤی دبیتە مەلە. (تاژیک)

دبیت کچا مەلای ژی یا تاوان باربیت. (تەتار)

حەتا مەلە ژی خەلەتدبن دخاندنا قورئانێدا. (کوردی)

ل دەف مروڤێت چاک ، فێلباز ژی مەلانە. (کازخستان)

دەما مەلە بانگ دەت نە ل وەخت، شەیتانا دجەمینیت رەخ تەخت. (قەفقاسی)

فێربین هندەکا دکەتە مەلە، ئو هندەکا دکەتە شەیتانەکێ بەلە. (ئەڤغانی)

مەلە گوهی نا دەتە پەیڤا "بدە" گوهی دەتە پەیڤا "ببە"  (تورکمنستان)

مەلە حەز ناکەت بدەت، بەلێ حەز دکەت ببەت. (تەتار)

مەلە نساخ دبیت دەما هەژارەک دمریت. (ئەزەربێجان)

دەما مەلا کۆرەدبیت، مزگەفت دهێتە گرتن. (هندی)

لومێت سترانبێژا چێترە ژ مەدحێت مەلەی. (قرمیان)

نە مروڤێ چڤێل، ئو نە مەلەیێ توند وسل. (کازخستان)

چ مزگەفت دبێ مەلە نابن.  (کوردی)

دەما مەلە زکاتێ دەت، شەیتان زرنایێ لێدەت. (شیشان)

دەما پارە دتەیسین وچک چک ژێ دهێت، مەلە مزگەفتێ دهێلیت وێڤە دهێت. (کوردی) 

پەندێ پێشینان : سورانی وبادینی

      ئەڤە لیستەکا پەند وگوتنێت کوردینە ژهەردو شێوان: سورانی وبادینی من یێت بەراوردکرن چ وەکی ئێک بن دناڤەروکێدا یان ژلایێ دارژتنێ ورێنوسێ ڤە. دزۆربەی واندا دیەکسانن ژلایێ مەبەستێ ڤە، بەلێ هندە جاران دجێوازن ب چەند پەیڤ ووشاڤە.

١- قەل بە قەلی وت ڕووت ڕەش بێت (سورانێ)

قەل دبێژتە قەلێ رویێ تە یێ رەشە (بادینی)

٢- چەم بێ چەقەڵ نابێت

بیش بێ شێر نابن

٣- لە هەموو هەورێک باران نابارێت

ژهەمی عەوران باران ژێ ناهێن

٤- ئەوەی سمێڵی سوور بێت هەمزئاغا نیە

هەمی سمبێل سۆر نە ئاغانە

٥- گۆشتی لاڕانی خۆت بخۆ مننەتی قەساب هەڵمەگرە

گوشتێ گونێ خو بخو، مننەتا قەسابی نەهەلگرە

٦- سەری نایەشێت پەڕۆی لێ بەستووە

سەرێ نە ئێشیت هەوجەی دەرسوکێ نینە

٧- گیا لەسەر بنجی خۆی ئەڕوێتەوە

گیا ل سەر بنێ خو شین دبیت

٨- بەرد لە جێ ی خۆی سەنگینە

بەر ل جهێ خو یێ ب قەدرە

٩- سەلکی سیری یان قنچکی پیازی

سالکا سیرێ یان قنچکا پیڤازێ

١٠- هەموو شتێک بە خوێ، خوێش بە مانا

هەمی تشت ب خوێ، ئو خوێ ب مەعنێ

١١- ماڵی قەڵب سەر با خاوەنێتی

مالێ قەلپ دڤەگێریت ب سەر خودانی

١٢-چی بچێنیت ئەوە ئەدووریتەوە

چ بچینی، دێ وی هەلینی

١٣- پارە بدەو مەلا لە مزگەوت دەرکه

پارە بدە مەلا دێ ژمزگەڤتێ دەرکەڤن

١٤- ماسی لە بەحرا سەودا ناکرێت

ماسی دبەحرێدا ناهێن کرین

١٥- قەدری زێڕ لای زەڕەنگەرە

قەدرێ زێری ل نک زێرینگەری

١٦- ئاش لە خەیاڵێک ، ئاشەوان لە خەیاڵێک

ئاشێ ل خەیالەکێ وئاشەڤانێ ل خەیالەکێ

١٧- بە بەردێک دوو چۆلەکەی کوشت

ب بەرەکی دو کێل ئێخستن

١٨- دار هەڵبڕە سەگی دز دیارە

دارێ خو راکە کتکا دز خودهاڤیت

١٩- بۆ ڕیش جوو سمێڵیشی دانا

ریهـ دانان ل سەر سمبێلا

٢٠- بە قەد بەڕەکەی خۆت قاچ ڕاکێشە

پێت خو ل دیف بەرکا خو درێژکە

٢١- هەر کەس بە لێفەی خۆی بنوێ

هەر کەسەک بلا دلحێفا خو ب نڤیت

٢٢- بانێکەو دوو هەوا

بانەک ودوو با

٢٣- بەڕە لای تەنکیەوە ئەدڕێ

بەرک ژلایێ تەنگ ڤە دریێت

٢٤- کونە مشکی لێ بووە بە قەیسەری

کون مشک لێ بونە قەیسەری

٢٥- نان بۆ نانەوا گۆشت بۆ قەساب

نان بو نان پێژی وگوشت بو قەسابی

٢٦- بەری ڕۆژ بە بێژنگ ناگیرێت

بەرێ رۆژێ ناهێت گرتن ب بێژنکێ

٢٧- تف هەڵدە ناو چەوانی خۆت ئەگرێتەوە

تفا سەر ئەڤرازە ب ناڤ چاڤێت خودانی دکەڤیت

٢٨- کای کۆن بەبا مەکە

کا کەڤن نە دەیە بای

٣٩- گۆزەی تازە ئاوی خۆشه

جەرکێ نویە، ئاڤا تەزی یە

٤٠- ئەو ماستە بێ موو نی یە

چ ماست دبێ موی نابن

٤١- دەریا بە دەمی سەگ گڵاو نابێت

بەحر ب دەڤێ سەی پیس نابیت

٤٢- بووکێ لەگەڵ تۆمە خەسوو تێبگە

کچێ بو تە دبێژم، بیکێ تێبگەهە

٤٣- دیوار لەگەڵ تۆمەو پاسار گوێت لێ بێت

دیوارو بو تە دبێژم، شوپە دەری گوهـ لێبە

٤٤- کەس بە دۆی خۆی ناڵێت ترشه

کەس نابێژیت ماستێ منێ ترشە

٤٥- ئەیەوێت ماسی بگرێت و قاچیشی تەڕ نەبێت

ئەوێ ماسیا دگریت تەشک لێ تەردبن

٤٦- ئەو هەویرە ئاو زۆر ئەکێشێت

ئەڤ هەڤیرە دێ هێشتا ئاڤێ ڤەخوت

٤٧- سەری لە بەر هەتاو سپی نەکردووە

من ئەڤ سەرە بەر حەتاڤێ نە سپیکرینە

٤٨- من ئەڵێم نێرە ئەو ئەڵێت بیدۆشە

ئەزێ دبێژم: نێرە یێ دبێژیت: بدوشە

٤٩- ڕێوی بە کونا نە ئەچوو شتێکیشی بەست بەخۆیەوە

رویڤی نە چو دکونێ ڤە، ئینا هەژەک ب سەرێ کوریا خو ڤەکر

٥٠- کە گوورگ پیر بوو ئەبێت بە مەخسەرەی سەگ

دەما گورگ پیردبیت دبیتە پێترانکێ سان

٥١- لە دە گوێز گوێزێک پووچ ئەبێت

ژدەهـ گویزان ئێک یا پویچە

٥٢- دەنگی دەهۆڵ لە دوور خۆشە

دەنگێ دەهولێ ژدویر یێ خوشە

٥٣- لە کانی یەک ئاوت خواردەوە لێڵی مەکە

کانیا تو ئاڤێ ژێ ڤەدخوی شێلی نەکە

٥٤- هەردووک جاشی ماکەرێکن

هەردوک جەحشێت ماکەرەکێ نە

٥٥- ئەوەی بەرز بفڕێت نزم ئەنیشێتەوە

ئەوێ بلند ب فریت، نزم دکەڤیت

٥٦- سوار تا نەگلێ نابێت بە سوار

حەتا سویار نەکەڤێت نابیت سویار

٥٧- قەرز کۆن ئەبێت نافەوتێت

چ جاران دەین نا مریت

٥٨- قەرز دوو ماڵ ئاوەدان ئەکاتەوە

قەرز دو مالا ئاڤەدان دکەت

٥٩- ئاشی نەزان خوا ئەیگێڕێت

ئاشی نەزان خودێ دگێریت

 ٦٠- خوا تا کێو نەبینێت بەفری تێ ناکات

خودێ چیا دبینیت لەوما بەفرێ لێ دبارینیت

٦١- بەردی بچووکیش سەر دەشکێنێ

بەرێ بچیک ژی سەری دشکێنیت

٦٢- چەپڵە بە یەک دەست لێ نادرێت

دەنگ ژدەستەکێ بتنێ ناهێت

٦٣- مناڵی بچووکیش خەونی گەورە دەبینێت

بچیک ژی خەونێت مازن دبینیت

٦٤- هەر کەس دەچێتە قەبری خۆی

هەر کەسەک دچیتە قەبرێ خو

‌٦٥- ماڵی نەخۆری بۆ چەکمە سۆری

مالێ نەخۆری دمینیت بو چکمە سۆری

٦٦- بزن بۆ شەوێکیش شوێنی خۆی خۆش ئەکات

بزن ل هەفشی جهێ خو خوش دکەت

٦٧- ئەگەر گوڵ نیت دڕکیش مەبە

ئەگەر گول نەبی، نەبە ستری

٦٨- ساڵی خۆش لە بەهارەکەیدا دیارە

سالا خوش ژبهارێ یا دیارە

‌٦٩- قسە یان لە شێت یان لە مناڵ

قەسە ژدینی یان ژی ژبچیکی

٧٠- گا گورواوە ھەر کلکی ماوە

گا یێ گورای، کوریا مای

٢٧-٨-٢٠١٨ – دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

پەندی پێشینان بەراورد یان گوهورین ژسورانی دگەل گوتنێت بادینی

بەتڕ گوێز ئەشکێنێ

بتڕا گویزا دشکێنیت

بەتەماشا، نابێتە شا

ب تەماشا، نا بیتە پاشا

بەتڕ حەمام گەرم نابێ

بتڕا حەمام گەرم نابیت

بەتیرێ دوونیشان ئەشکێنێ

ب بەرەکی دو کێلا دئێخیت

بە حەوت ئاو شۆراوەتەوە

بحەفت ئاڤا یێ هاتیە شویشتن

بەخاڵۆ خاڵۆ، خۆی خستە ماڵۆ

ب خالو خالو، خو کرە مالو

با هەر سیر بخوا و زوڕنا لێدا

بلا سێرێ بخوت وزورنایێ لێبدەت

بە پیری ئەچێتە بەرهەویری

بە پیری دچیتە بەرهەڤیری

بەزبان شێر ئەکاتە ڕێوی

ب زمانی شێری دکەتە ریڤی

بەزبانی شیرین مار لەکون دێتەدەر

بزمانێ خوش مار ژکونێ تێتە دەر

بەزەڕەی کەر بەهار نایەت

ب زرینا کەری بهار ناهێت

بەزۆریش قسەی لێ نایەتەدەر 

بزۆری قەسە ژدەڤی دەر نا کەڤیت

بەسەر حەوت پشقەڵا بازئەدا

بسەر حەفت پشکلا را بازدەت

بەسێ برا کڵآوێکیان هەیە

سێ برا ب شاشکەکێ نە

بەشەو جەردە، بەڕۆژ مەردە

ب شەڤێ جەردە، ب روژێ مەردە

بەتایەکی، نۆزدە ڕەمەزانان ئەخوات

ب تایەکێ نوزدە رەمەزانا دخوت

بەتەقەی تفەنگ دەرناکەوێ

ب دەنگێ تڤەنگی دەر ناکەڤیت

بەخۆت بخۆ تێر، بەخەڵقی مەکە خێر

بو خو بخو تێر، ژخەلکیرا نە کە خێر

بەدەرزی بیر هەڵناکەندرێ

ب دەرزیکێ بیر نا هێتە کولان

بەدەست بیدە و بەپێ داوای کەوە

ب دەستا بدە، ئو پیا ل دیف بگرە

بەدەستی خۆم، چم کرد بەخۆم

ب دەستێ خو، من چ ل خوکر

بەدەستێک چەپڵە لێنادرێ

ب دەستەکی، دەست ناهێنە قوتان

بەدەستێک دووکاڵەک هەڵناگیرێ

بدەستەکی دو زەبەش ناهێنە هلگرتن

بەدەمێ ئەخۆن وبە قنگێ ئەڕین.

ب دەڤەکی دخون وب قوینەکێ درین

بەبابێ وباران، لەعومری بەفرێ کەم دەبێ

باران عەمرێ بەفرێ کێم دکەت

بەدوعای پشێلە باران نابارێ

ب دوعایێت پشیکێ باران نا باریت

بەڕێوییان کوت کێ شاهیدتە؟ وتی کلکم

گوتنە ریڤی کی شاهدێ تە؟ گوت: کوریا من

باوکە بەڵایە، دایک قەزایە، ژن نیعمەتی خودایە

باب بەلایە، دایک قەزایە، ژن نعمەتا خودایە

باوەڕت بەخۆت بێ و پشت بەکەس مەبەستە

تە باوەری ب خو هەبیت، پشتا خو ب کەسێ گەرم نەکە

بەبۆنەی گوڵە گەنمێک، سەت گوڵەجۆ ئاودەخواتەوە 

سەر خاترا رپنەکا گەنمی، سەد بنێت جەهی ئاڤێ دڤەدخون

بەبۆنی کەبابەوە هات، نەیزانی کەرداخ کردنە

ل دیف بێهنا کەبابا چو ل سەر خەساندا کەرا هلبو

بەدەنگی مەلا باوەڕناکا، بەزەڕەی کەر باوەڕ ئەکا

ب دەنگێ مەلەی باوەر ناکەت، ب زرینا کەری باوەردکەت

بەعەرەب مەڵێ مەرحەبا، هەم ئەخوات و هەم ئەبا

نە بێژە عەربی مەرحەبا، دێ روینتە سەر عەبا

بە توند وتیژی ناچێتە سەر، بەزمانی شرین مار لە کون دێتەدەر

ب توند وتیژی ناچێتە سەر، ب زمانێ شرین مار ژکون تێتەدەر 

 قەل بە قلەى وت رووت رەش بيت

قەل دبێژتە قەلێ تە روی تە رەشن 

جەم بێ جەقەڵ نابيت

شێر ژبیشا خلاس نابن

لە هەموو هەورێك باران نابارێت

باران ژهەمی عەوران نا باریت

دەستى ماندوو ل سەر سكى تێرە

زکێ تێرە، شانە دێرە

چى بچيَنيت ئەوە ئەدووريتەوە

چ ب چینی دێ وی هەلقینی

قەدرى زێر لاى زەرەنگەرە

زێرینگەر قەدرێ زێری دزانیت

بە بەرديك دوو جولەكەى كوشت

ب بەرەکی دو چیچک کوشتن

هەر كەس بەليفەى خۆى بنوى

هەر کەسەک بلا دلحێفا خۆ بنڤیت

نان بۆ نانەوا گوشت بۆ قەساب

نان بو نانپێژی، گوشت بو قەسابی

ئەو ماستە بىێ موو نیيە

چ ماست دبێ موی نابن

لە بخۆر مەترسە لە نەخۆر بترسە

ژخۆرەی نە ترسە بەلێ ژنەخۆری بترسە

ئەەویێت ماسى بگريت وقاجيشى تەر نەبيیت

دڤێت ماسیا ژی بگریت ولنگێت وی تەرنەبن

من ئەليم نيرە ئەو ئەلێت بيدۆشە

دپێژم نێرە، ئەو دبێژیت بدوشە

دەنگى دەهۆڵ لە دوور خوشە

دەنگێ دەهولێ ژدویرڤە یێ خوشە

قەرز دوو ماڵ ئاوەدان ئەكاتەوە

قەرز دو مالان ئاڤە داندکەت

بەردى بجووكيش سەر دەشكينی

بەرێ بچیک ژی سەری دشکینیت

چەبلە بە يەك دەست لىَ نادرێت

دەست قوتان ب دەستەکی ناهێت

منالَى بجووكيش خەونى گەورە دەبينێت

کورکێت بچیک ژی خەونێت مازن دبینن

٢١-٩-٢٠١٨ دهوک – ئەحمەد عەلی

په‌ندی کوردی

هه‌ندەک په‌ندی کوردی ل ‌سه‌ر باڵنده‌ وئاژه‌ڵان  ب سورانی بەراورد د دگەل بادینی:

شێوێ سورانی:

شاهیدی ریوی کلکه‌

گورگه‌ و له‌پێستی مه‌ڕدایه‌

به‌که‌رێ ناوه‌ستی پڕ ده‌داته‌ کورتانی

که‌ر له‌کێ که‌تیه‌ وکونده‌ له‌کوێ درایه‌

حکومه‌ت کێروشکی به‌عاره‌بانه‌ی ده‌گری

مریشک چاوی له‌ قاز کرد قوونی ده‌رهات

له ‌ئێستریان پرسی کێ بابته‌ ، گوتی خارم ئه‌سپه‌

ریوی خۆی به‌ کون وه‌نه‌ده‌چوو ، قانگه‌لۆشکی له‌گه‌ڵ خۆی ده‌برد

دوو ژن دیوه‌خانه‌که‌ ، دوو عه‌ره‌ب عوربانه‌که‌ ، دووکه‌ر گاڕانه‌که‌

ئه‌گه‌ر بزنم نه‌دیتبی له‌په‌رێزێ، خۆ قشپلم دیتیه‌ له‌هه‌وێزێ

گای له‌کن که‌رێ ببه‌ستیه‌وه‌، ئه‌گه‌ر ره‌نگیشی وه‌رنه‌گری سوخه‌تی وه‌رده‌گری

زاراڤێ بادینی(کرمانجی)

شاهدێ رویڤی کوریا وییە

گورگە دپیستی ماریدا

نەشێت کەری، هەلدەتە پالیێ

کەر ل کیرێ کەتیە وکون ل کیرێ دریایە

حوکمەت کێڤریشکێ ب عەرەبانێ دگریت

مریشکێ چاڤ قازێ کر، قوین لێ دەرهات

گوتن هێسترێ کییە بابێ تە؟ گوت: خالێ من هەسپە

رویڤی نە چو دکونێ ڤە، ئینا هەژەک ب سەرێ کوتیا خوڤەنا

دو ژن دیوانەکن، دو عەرب عوربانەکن، دو کەر گارەنەکن

هەکە تە بزن نە دیتبیت ل پرێزێ، ما تە پشکل ژی نە دیتن ل هەوێزێ

گای ل دەف کەری بگرێدە، هەکە رەنگی ژێ نە وەرەگریت، دێ لالەخەتان ژێ گریت

١٥-١٠-٢٠١٨ دهوک – ئەحمەد عەلی