گوتن وشێوە

گوتن وشێوە

گوتن دشێوێت کوردیدا

الأمثال في اللهجات الكوردية

جوداهی یا هەی حەتا رادەکا کێم ژ لایێ پەیڤان وواژان وبێژان، هەر وەسا جێوازی یا هەی ژ دارژتنا رێزمانا رست وهەڤوکا گوتنێ، هندە جاران ل دەستپیکا گوتنێ ڤاڤێرا هەی ژشێوێ بو شیوێ، هندەک لەنگی و خەلەتی یێ دهەین ژرێنوسێ ڤە، بەلێ ژلایێ مەبەستێ ڤە زۆر دنێزیکێ ئێکن.

سێ شێوە وزاراڤێت کوردی

کۆرەی تگۆتە کۆرەی لچاوت بەم

کۆرە دبیژتە کۆرەی ئەز دچاڤێ تە

کوێر بە کوێری دەگۆت، لە چاوت بەم

خەنجەرا دەبان، ژەنگێ ناگری

خەنجەرا دەبان، ژەنگێ ناگرییت

خەنجەری دەبان، ژەنگ هەلناهێنی

تۆ ل بەیاری ناهێتە چاندن

توی ل بەیاری ناهێتە چاندن

تۆ لە بەیار ناچاندرێ

تەیرێ گۆشت خۆر دمکی گوڕە

تەیرێ گۆشت خۆر یێ دم قوڕە

بالندەی گۆشتخۆر نوکی کوڕە

تەیر پ شیشقەلەکی نافڕی

تەیر ب ئیشقلکی نا فریت

بالند بە بالێک نافڕی

قەفەزە زێڕیش بیت هەر کۆت و بەندە

قەفەس زێربیت هەرێ کۆت وبەندە

قەفەز زێڕیش بێت، هەر کۆت و بەندە

کەلەباب گووی تخۆ و بانگیش تدەت

دیکل گوی دخوت وبانگی ژی ددەت

کەلەشێر گوو دەخوا و بانگیش دەدا

هەرچی ل ئاشت دیت پ ئاشەوانی نەشوبهینە

چیێ ل ئاشی نە ئاشەڤانە

هەرچی لە ئاشت بینی، بە ئاشەوانی نەشوبهینی

هەرچی مل پ تۆز بوو، ئاشەوان نییە

هەچیێ مل ب تۆز بیت نە ئاشەڤانە

هەرچی شان بە تۆز بوو، ئاشەوان نییە

ئاش ل چ خەیال و ئاشەوان ل چ خەیال

ئاش ل خەیالەکێ وئاشەڤال ل خەیالەکێ

ئاش لە چ خەیالێک و ئاشەوان لە چ خەیالێک

مالێ قەلپ سەر پ خودانیە

مالێ قەلپ دزڤریت ب سەر خودانی ڤە

مالی خراپ سەر بە خودانیەتی

تاسێ مالا ل عەردێ گرت، نش شکابی زرینگیاوۆ

ترارێ میری ب عەردی کەت نە شکەست بەلێ دەنگ ژێ هات

تاسی مالی میری بەربویەوە، نەشکابێتیش، دەنگی دایەوە

تێر هاگای ل برسی نییە

تێری های ژبرسی نینە

تێر ئاگای لە برسی نییە

کار کارێ مەیمونێ، ناو ناوێ خاتونێ

دەوسا کەری یە، بەلێ حنێر پەرێ یە

کار کاری مەیمونێ، ناو ناوی خاتونێ

هەرچی ل مەیدانێ نەبی، خەنجەریە تیژە

یێ نە ل مەیدانێ یێ خەنجەر تیژە

هەرچی لە مەیدان نەبێت، خەنجەری تیژە

بەرێ ڕۆژێ پ بێژینگێ ناگیرێ

چاڤێ رۆژێ ب بێژنگی نا گریت

بەری ڕۆژ بە بێژینگ ناگیرێ

کەسێ پ شەوێ بمری، ڕۆژێ دێ هەر ئاشکرا بی

یێ ب شەڤێ ب مریت ب رۆژێ دیار دبیت

کەسێک بە شەو بمرێ، کە ڕۆژ بویەوە ئاشکرا دەبێ

هندی تەنگاوە، هێلکێ لسەر پیوازێ تکە

هندێ بلەزە هێکێ ل سەر بیڤازێ دکەت

ئەوەندە بەپەلەیە، هێلکە لەسەر پیاز دەکات

نانێ نەکەری، نییە ل جوجەری

نانێ نەکەرا ل چ جها نینە

نانی نەکەری نییە لە جۆجەری

شۆلکەرێ خۆ بە خۆشەویێ خەلکی بە

شولکەرێ خۆبە، خوشتڤیێ خەلکی بە

ئیشکەری خۆت بە، خۆشەویستی خەلکی بە

دەستێ ماندی لسەر زکێ تێرە

دەستێ ماندی دانا ل سەر زکێ تێر

دەستی ماندو لەسەر زگی تێرە

هەتا بەرێ لەپی ڕەش نەبی، تاما زاری خۆش نابی

حەتا بەرێ دەستی رەش نەبیت، تاما دەڤی خوش نابیت

هەتا بەری دەستی ڕەش نەبێ، تامی زاری خۆش نابێ

سەرەکە و هزار سەودا

سەرەک وهزار سەودا

سەرێکە و هزار سەودا

زمانۆی بڕی بە، سەرۆی هسیایی بە

زمانێ بری، سەرو ڤەهسیای

زمان بڕداییبێ، سەر حەسایەوە دەبێ

هەرچی بزنەک نەبی، بزنەکێ نائینی

یێ بزنەک نە بیت بزنەکێ ناهینیت

هەرچی بزنێکی نەبێ، بزنێک ناهێنێ

هەکە بزنێ عەجەل هات، دێ نانێ شوانی خۆت

دەما ئەجەلا بزنێ هات، نانێ شڤانی دخۆت

ئەگەر بزن عەجەلی هات، نانی شوانی دەخوات

دونیا کاروانسەرایە، ڕۆژەکێ بۆ مەیە، ڕۆژەکێ بۆ وایە

دنیا وەک ژنا قەحبەیە، جار بو مەیە وجار بو وایە

دونیا کاروانسەرایە، ڕۆژێک بۆ ئێمە و ڕۆژیتر بۆ ئەوانە

ل سەیێ حەپ حەپکەر نەترسێ، ل سەیێ پاشدڕ بترسێ

نە ترسە ژ سەیێ عەو عەوعەوی، ژسەیێ پاش در بترسە

لە سەگی دەوەڕی مەترسە، لە سەگی پاشتر بترسە

ل ئاوا ڕژد نەترسێ، ل ئاوا مەند بترسێ

ژئاڤا سویار نەترسە بەلێ ژئاڤا مەند ب ترسە

لە ئاوی بەخوڕ مەترسە، لە ئاوی مەند بترسە

هەر مەلەوان تخەنکێ

هەر مەلەڤان دخندقن

هەر مەلەوان دەخنکێ

جەڕێ ئاوێ، هەر ل ڕییا ئاوێ دێشکێ

جەرێ ئاڤێ ب رێکا ئاڤێ ڤە دشکێت

جەڕەی ئاو هەر لە ڕێگەی ئاو دەشکێ

قەل تبێتە قەلێ دمکتی پگووە

قەل دبێژتە قەلێ دمێ تە یێ ب گوی یە

قەل بە قەل دەلێ، نوکت بە گووە

دەست پکلاوێ خۆوە بگرە دابا نەبەت

خۆ ب کولاڤێ خۆڤە بگرە دا با تە نە بەت

دەست بە کلاوی خۆتەوە بگرە، با نەیبات

سەت سەر و کلاوەک

سەد سەر دێ چنە کولاڤەکی

سەت قەل و بەردەک

بەرد لجیێ خۆی پسەنگە

بەر ل جهێ خۆ یێ ب قەدرە

بەرد لە جێی خۆی بەسەنگە

دار کرمی لخۆ نەبی، عەمری هزار سالە

هەکە کرمێ دارێ ژدارێ نەبیت دێ یا هزار سالی بیت

دار کرمی لەخۆ نەبێ، تەمەنی هزار سالە

قاریتە ل کفرۆکا هەلناکەوی

گاریتە ژکفرا نا رابن

قاریتە لە داری کفرۆک هەلناکەوێ

بەردێ گەورە نیشانێ لێنەدانێیە

بەرێ مەزن نەکە نیشان

بەردی گەورە نیشانەی لێنەدانە

جو و جۆت، کرمانج و حانۆت

جوهی جۆت، عەرەب لاکۆت

مازیکەرێ پاشۆل دڕیاییە

مازی چنا پارزین دریای

مازیکەری بەرامپیل دڕاوە

بەهارا پکەس نەماییە

بهار بێ کەس نامینیت

بەهاری بەکەس نەماوە

سە خەسینێ، زەحمەت خەسارە

سە خەساندن، زەحمەت خسارەتە

سەگ خەسینی زەحمەت خەسارە

مار پقسا خۆش ل کونێ دێتەدەرێ

ب قەسا خوش مار ژکونێ دەردکەڤیت

مار بە قسەی خۆش لە کون دەردێت

کۆرەمارێ حەوت گەڕە

کورەمارێ حەفت گەرە

کۆرەماری حەوت گەڕە

مارێ پێ تزکە

مارێ پێ دزکیدا

ماری پێ دە زگ دایە

چ بچینی دێ ئەوی درویۆ

چ ب چینی دێ وی بینی

چ بچینی ئەو دەدوریەوە

نان ئەو نانە هنۆکە تخوانە

نان ئەو نانە یێ ل سەر خوانە

نان ئەو نانە ئێستا لە خوانە

نانێ گەنم خۆت زکێ ئاسن ڕاتگری

نانێ گەنمی دخۆت زکێ ئاسن ڕادگریت

نانی گەنم خۆی لە زگی ئاسن ڕادەگری

گۆشتێ ڕانێ خۆ بخۆ ل منەتا قەسابا چێترە

گۆشتێ ڕانێ خۆ بخۆ ژ منەتا قەسابی چێترە

گۆشتی ڕانی خۆت بخۆی، لە منەتی قەساب باشترە

کێم بژی، کەل بژی

کێم بژی، کەل بژی

کەم بژی، کەل بژی

سەر قوچێ بن پوچە

سەر قوچێ بن پویچە

سەر قوچی بن پوچە

سەر قۆزە، بن هالۆزە

سەرێ قوزە، ژبنی هالۆزە

سەر قۆزی بن هالۆزە

مێرگ لوان و سنگ لمە

مێرگ بو وان وسنگ بو مە

مێرگ لەوان و سنگ لێ ئێمە

بۆ ڕدینێ چۆ، سمێلشی ل سە دانان

ریهدانن ل سەر سمبێلان

بۆ ڕیش چوو، سمێلیشی لەسەر دانان

بزن جیێ شەوێ خۆش تکە

بزن جهێ شەڤی خوش دکەت

بزن جێی شەوی خۆش دەکات

تگە گورگا گۆشتی تخۆ و تگە مەڕاش شینێ تگێڕی

دگەل گورگی دخۆت و دگەل میهێ دچەریت

لەگەل گرگ دەخوا و لەگەل مەڕ شین دەگێڕی

گورگە تپیستێ مەڕێدا

گورگە دچەرمێ پەزیدا

گورگە لە پێستی مەڕیدا

مرۆ لدین تبی، لخین نابی

مروڤ خۆ دکەت ژدینی نە ژخوینێ

مرۆڤ لەدین دەبێ، لە خوێن نابێ

هەر شێتەکی هزار عاقلێت هەی

هەر ئێکی هزار ئاقل هەیە

هەر شێتێک هزار عەقلی هەیە

هەکە کەس کەسە، یەک حەرفی بەسە

هەکە دەرسە، حەرفەک بەسە

ئەگەر کەس کەسە، یەک پیتی بەسە

نەخواردیێ ل سمێلا مەییە

نەخواری، ب سمبێلاڤە مایە

نەخوادوی لە سمێلان مەیی

بلند فڕینێ مل شکانا تێدا

بلند فڕین ملی دشکێنیت

بلند فڕین مل شکانی لەدوایە

ئەوی قەسکوانا بکرۆژی، دەبی ددانیە ساخ بن

ئەوێ کەزوانا دکەلوژیت دڤێت ددانێت ساخ هەبن

ئەوەی قەزوانان بکۆژی، دەبێ ددانی ساخ بن

دۆیێ جەڕباندی چێترە ل ماستێ نەجەڕباندی

دەوێ جەرباندی چێترە ژماستی نەجەرباندی

دۆی تاقی کراوە باشترە لە ماستی تاقی نەکراوە

هزار دۆست کێمن، یەک دوژمن زۆرە

هزار دۆست، نە یەک دوژمن

هزار دۆست کەمن، یەک دوژمن زۆرە

پ گوریسێ کەس نەچە کەوری

ب وەریسێ خەلکی نەچە دارا

بە گوریسی کەس مەچووە هەلدێری

ئاغا ببیتە پردش ت سەڕا نەپەڕۆ

ئاغا ببیت بەر، نە دە سەر

ئاغا ببێتە پردیش بەسەریدا مەپەڕەوە

پ پێکەنینا زالما باوەڕ نەکە

ب کەنیا زالمی باوەر نەکە

بە پێکەنینی زالم بڕوا مەکە

هەر زالمەکی زەوالەکا هەی

هەر زالمەکی زەوالا خۆ یا هەی

هەر زالمێک زاوالێکی هەیە

هزار گۆتن کردنەکێ نائینن

هزار گۆتن گوری کریارەکێ بن

هزار گۆتن و یەک کردن

چەندان گولە زیوان پ خێرا گولە گەنمەکێ ئاوێ تخۆنۆ

سەد بنێت زیوانێ ب خێرا رپنەکێ گەنمی ئاڤێ ڤەدخون

چەندان گولە زیوان، بە خێری گولە گەنمێک ئاو دەخۆنەوە

پێیا هندی بەڕکا بابێ خۆ ڕاکێشە

پێ دخۆ ل دیف بەرکا خۆ راکێشە

لاقت بەقەد بەڕەی باوکت ڕاکێشە

پێشی تایێ بەڕکێ پ سە خۆ دانەدە

پێش تایێ بەرکێ ب سەر خۆدا دەت

پێش تایە بەڕە بەخۆت دامەدە

هەکە چۆیە شارێ کۆرا، چاوێت خۆ ببەستە

ل باژێرێ کوران چاڤێ خۆ ب نقینە

ئەگەر چویتە شاری کۆران، چاوەکانت ببەستە

مرۆ پ پسیارا تچیتە شارا

مروڤ ب پسیارا دچیتە شامێ

مرۆڤ بە پرسیاران دەچێتە شاران

هەڕە ناو مللەتا بگرە عادەتا

هەرە مللەتان، دا بگری عەدەتان

بڕۆ ناو میللەتان بگرە عادەتان

دارا بێ بەر بۆ بڕینێ باشە

دارا بێ بەر بۆ بڕینێ یە

داری بێ بەر، بۆ بڕین باشە

بەرخ یان بۆ دۆتنێیە یان بۆ سەر بڕینێیە

بەرخا مێ بو دوتنێ یە یان بو سەر برینێ یە

بەرخ یان دۆشینە یان بۆ سەر بڕینە

کونە دیواراش گیوێت هەی

کون دیوار ژی ب گوهن

کونە دیواریش گوێی هەیە

دەستێ خۆ تهەموو کونا ڕانەکە

دەستێ خۆ نە بە هەمی کونان

دەست بە هەموو کوناندا مەکە

دەوێ خەلکی کونە دیوار نییە کو تۆپە قوڕەکێ لێدەین

دەڤێ خەلکی نە قوینا مروڤی یە فا ب مچینیت

دەمی خەلک کونە دیوار نییە هەتا تۆپە قوڕێکی لێدەین

ئاوا زۆردارا سەرژێهەل تچی

ئاڤا خورتان سەر ئەڤراز دچیت

ئاوی زۆرداران سەر بەرە و ژوور دەڕوا

تیەوێ پ بەردەکی دوو چێچکا بکوژی

دڤێت دوو چیچکان ب بەرەکی بکوژیت

دەیەوێ بە بەردێک دوو چۆلەکە بکوژی.

مرۆ پ ئاخێ نەبی، پ چ تێر نابی

مروڤ ب چ تێر نابیت بەس ب ئاخێ

مرۆڤ بە خۆلێ نەبی، بەهیچ تێر نابێ

دێ بلا کوڕی ستێرە ڕاست بی، با تیرێ ل چاوێ بابێ خۆ بدەت

بلا کور یێ ستێرک خوشبیت بلا ل چاڤێ بابێ خۆ بدەت

دەبا کوڕ ستێرەی ڕاست بێ، با تیر لە چاوی باوکی بدات

مالێ نە بۆ کوڕێ باش بکە، نە بۆ کوڕێ خراب

مالێ نە ب کورێ باش بکە، نە یێ خراب

مالداری نە بۆ کوڕی باش بکە نە بۆ کوڕی خراپ

بەحر پدەوێ سەی پیس نابی

بەحر ب دەڤێ سەی نا هەرمیت

دەریا بە دەمی سەگ پیس نابێ

شۆلا ڕۆژێ نەیێخە شەوێ

کارێ رۆژێ نە هێلە بو شەڤێ

ئیشی ڕۆژێ مەهێلەوە هەتا شەوێ

گرێیا دەستا نەیێخە ددانا

گریا ب دەستی ڤەبیت نە هەوجەی ددانانە

گرێی دەستی، نە ئێخە ددانان

سەرەکی نەئێشی، پەڕۆی لێ گرێنەدە

سەرێ نە ئێشیت نە هەوجەی دەرسوکێ یە

سەرێک نە ئێشێ، مەیبەستە

خوا هەتا سەرا نەبینی، بەفرێ تێناکە

خودێ چیا دبینیت لەوما بەفرێ لێ دبارینیت

خوا هەتا کێو نەبینێ، بەفری تێناکا

کتک تنوی، کەشکولۆکا تخەوێ تبینی

کتک دنڤیت وکەشکولکا دخەوا خۆدا دبینیت

پشیلە دەنوی، کەشکولۆکان لەخەودا دەبینی

دیسکا پ سێ کابانیا یەسۆتییە

دیسکا سێ کابانیا هەرا سوتی یە

دیسکی بە سێ کابانیان هەر سوتاییە

خواردنا پ دوو کابانیان یانە سورە یانە سۆتییە

خوارنا دوو کابانیان یان یا سویرە یان یا سوتی یە

خواردنی بە دوو کابانییان یان سوێرە یان سوتاییە

بوکێ زمان نەبوو خەسوێش ئیمان نەبوو

بویک بێ زمان بو، خەسی بێ ئیمان بو

بوک زمانی نەبوو، خەسوش ئیمانی نەبوو

کە سپیندار زۆر درێژ بوو، دێ سەری هشک بیت

دەما سپیندار درێژدبیت سەر لێ حشک دبیت

کە ئەسپیندار زۆر درێژ بوو، سەری وشک دەبێ

پارا ل دەوی بکەویتە کۆشێ، هەر یا خۆیە

پاریێ ژدەڤی دکەڤیت دکوشێدا هەر یێ خۆیە

پاروی لەدەمت بکەوێتە کۆشت، هەر هی خۆتە

سەری نەزان بیت، گیان دێ تعەزاب دابیت

سەرێ نەزان، عەزابا گیان

سەری نەزان، عەزابە بۆ گیان

فەنگا پ تاریێ وەنەنێ

تڤەنگا ب تاریێ ڤەنەنی

تفەنگ بە تاریکی وەنەنێ

ل هەموو هەورا باران ناباری

ژهەمی عەورا باران نا بارن

لە هەموو هەورێک باران ناباری

دەو عالمە زک مالمە

دەڤ عالمە، زک مالمە

دەم عالمی، زگ مالمە.

خزم گۆشتێ مرۆش بخۆت، هێسکێن مرۆی ناشکێنی

خزم گوشتێ مروڤێ بخۆت دێ هەستیکێت مروڤی ڤەشێریت

خزم گۆشتیشمان بخوات، ئێسقانمان ناشکێنیت

هەرچی پ مالە یی پ مام و خالە

هەچیێ ب مالە، یێ ب مام وخالە

هەرچی بە مالە، بە مام و خالە

مریشکێ چاو ل قازێ کرد، پۆزی کشیا

چەقێ چاڤ بەقێ کر قوینا چەقێ هاتەڤە

مریشک چاوی لە قاز کرد، قونی کشیا

بێکەسی بەس بۆ خوای باشە

بێ کوسی بەس بو خودێ باشە

بێکەسی تەنها بۆ خوا باشە

دیوارێ سە بەفرێیە

دیوارێ سەر بەفرێ یە

دیواری سەر بەفرە

دارێ ناوسال نابیتە گۆپال

دارێ ئەڤ سال، نابیتە گوپال

داری ناوسال نابێتە گۆپال

هەتا مرۆ پ دەستا ت ڕیێ وەنەچی، قەدرێ پێیا نزانی

حەتا ب سەری ب رێڤە نەچی قەدرێ پیا نزانی

هەتا مرۆڤ بەدەستان ڕێنەکا، قەدری پێیان نازانێ

هەڕۆ وەرە تڕۆ هەڕە، جار جار وەرە، سولتان هەڕە

هەرو وەرە جهێ سا بە، جار جار هەرە جهێ میرابە

هەموو کات وەرە، بەبێ قەدر بڕۆ، جار جارە وەرە، بە قەدرەوە بڕۆ

ئەوێ لبەر چاوا نەبی، لبەر دلاش نییە

نە ل بەر چاڤا، دویرە ژدلاڤە

هەرچی لەبەر چاوان نەبێ، لەبەر دلانیش نییە

کە مرۆ کەتە ت ئاوێ و بەرە و خەنکیان چۆ، دەست بۆ زلکاش تبەت

دەما مروڤ دکەڤتە ئاڤێ دێ خۆ ب زلکاڤە ڤەگریت

کە مرۆڤ کەوتە ناو ئاو و بەرە و خنکان چوو، دەست لەبۆ زلکە گیایش دەبات

گوندەک و گندۆرەکیان نەگۆتییە

گوندەکە وگوندورەکە

گوندێک و کالەکێکیان نەگۆتووە

مێشەک و گامێشەکی پێ وەکی یەکن

ل نک وی مێشەک گامێشەک ئێکن

مێشێک و گامێشێکی پێ بەرامبەر یەکن

دو سەرکە بەران جیان تناو مەنجەلێکدا نابێتۆ

دو سەرێت بەرانان دمەنجەلکێ دا نا کەلن

دوو سەرە بەران جێگایان لەناو مەنجەلێکدا نابێتەوە

دو سەرکە بەران لەناو مەنجەلێکدا ناکەلن.

هند شرین نەبە قوت بدرێی، هندیش تال نەبە فڕێ بدرێی

هند نەرم نەبی ب چەمیێ، هند ڕەق ژی نەبە بشکێی

هند نەرم نەبە بچەمێی، هندش ڕەق نەبە بشکێی

کەس نابێ دۆیێ منی ترشە

کەس نابێژی ماستێ منی تڕشە

کەس نالێی دۆی من ترشە

گاسنی تچاوێت خۆدا نابینی، بەس دەرزیێ تچاوێت خەلکیدا تبینی

گێسنی دچاڤێت خۆدا نابینیت، بەس دەرزیێ دچاڤێت خەلکیدا دبینیت

گاسنی لە چاوی خۆیدا نابینێ، بەس دەرزی لە چاوی خەلکیدا دەبینێ

کونا ت بێژینگێدا نەبینۆ

کونا دبێژنگێدا نا بینیت

کون لە بێژینگدا مەبینەرەوە

کار هەر تبن سەویێدا نابن

کاەک هەر دبن سەڤیکادا نا مینن

کاریلە هەر لەژێر سەویدا نابن

دێبێی ڕەوەندێ گولیند نەدیتییە

تو دبێژی رەڤەندێ کولند نە دیتی یە

دەلێی ڕەوەندی گولیند نەدیتییە

حەیا قەترە ئاوەکە کە ڕژیا خڕ نابیتۆ

حەیا ئێک قەترەیە دەما رژیا خر نابیتە ڤە

حەیا یەک قەترە کە ڕژا، کۆ نابێتەوە

بۆ هاری تباری

بو هاری، د باری

لەبۆ هاری، دەباری

هەکە گول نەبی دڕیش نەبە

هەکە گول نەبی نە بە ستری

ئەگەر گوڵ نیت، دڕکیش مەبە

دەرکا خەلکی نەلەقینە، دا خەلکش دەرکا تو نەلەقینی

دەرگەهێ خەلکی نە قوتە دا خەلک ژی دەرگەهێ تە نە قوتت

دەرگای خەلک مەجولێنە، دا خەلکیش دەرگای تۆ نەجولێنی

مالا درۆزنی سۆت کەس لێ باوەڕ نەکرد

مالا درەوینی سۆت کەسێ ژێ باوەر نەکر

مالی درۆزن سوتا کەس پێی بڕوا نەکرد

سوارێ خەلکی هەری پیایە

سیارێ خەلکی هەرێ پەیایە

سواری خەلک هەر پیادەیە

دو گندۆرە پ دەستەکی هەلناگیرێن

دوو زەبەش ب دەستەکی نا هێنە هەلگرتن

دوو گندۆرە بەدەستێک هەلناهیرێن

هندی توڕەیە دێبێی سماق فرۆشە

تو دبێژی سماق فروشە

ئەوەندە تووڕەیە دەلێی سماق فرۆشە

بێحەیایان تجوالی کرد، کلکی تکوژییڕا ئینادەرێ

بێ حەیا کرنە جوهالی کلکا خۆ ژکوژیێ ئینا دەرێ

بێحەیایان خستە ناو جوالی، چوکی لە قوژبنیڕا دەرهێنا

هەر هەروازەکی نشیوەکیێ لپێش

هەر ئەڤرازیەکی سەر نشیڤیەک ل پێشە

هەر هەورازێک نشێوێکی لەپێشە

ئاوت لهەر کانیەکێ خوادۆ، بەردا تێنەکە. یان پیس نەکە

کانیا تو ئاڤێ ژێ ڤەدخۆی پیس نەکەی

ئاوت لەهەر کانیێک خواردەوە، بەردی تێمەکە. یان پیسی مەکە

هەکە سەروکانییە شێلو نەبی، جۆ دێ خاوین بیتۆ

سەرە کانی یا شێلی یە دێ چەوا ئاڤ پاقژبیت

ئەگەر سەروکانی شێلوو نەبێ، جۆگا خاوێن دەبێتەوە

پارەی بدە، مەلای ل مزگەوتێ دەرکە

پارەی بدە دێ مەلەی ژمزگەڤتێ دەر ئێخی

پارە بدە و مەلا لە مزفەت وەدەرنێ

تالترین تشت زمانە، شرینترینش هەر زمانە

تەعلترین تشت ئەزمانە، شرینترین تشت ژی هەر ئەزمانە

تالترین شت زمانە، شیرینترینیش هەر زمانە

زۆر تشت ل ڕەقیدا تشکێ، دل ل نەرمیدا تشکێ

زۆر تشت ب رەقی دشکێن بەلێ دل ب نەرمی دشکێت

زۆر شت لە ڕەقیدا دەشکێ، دل لە نەرمیدا دەشکێ

هەکە ل مرۆی نەدەن، ل مرۆی وەرە یێت ل جوالێ کایێ تدەن.

هەکە ل من نەدەن هەر وەکی ل جوکالێ کایێ ددەن

ئەگەر لە من نەدەن، وا دەزانم لە جوالی کا دەدەن.

سە هێسکا پ قووەتا کلکێ تکۆژی

سە هەستیکا ب قووەتا کلکێ دکوژیت

سەگ بە قووەتی کلکی ئێسقان دەکرۆژی

مالێ نەخۆری، بۆ چەکمەسۆری

مالێ نەخۆری، ب چەکمە سۆری

مالی نەخۆری، بۆ چەکمەبۆری

مار کەیفی پ پونگێ نەتهات، لبەر دەرکا کونێی شین تبوو

ماری حەژ پینگێ نەکر ئینا ل بەر دەرێ کونا وی شینبو

مار حەزی لە پونگ نەبوو، لەبەر دەری کونی شین دەبوو

ڕوی پخۆ ت کونێوە نەتچۆ، هەشکەکشی ت دو خۆ تێخست

رویڤی نە چو دکونێ ڤە ئینا هەژەک ب کوریا خۆ ڤەنا

ڕێوی بەخۆی بەکونێوە نەدەچوو، هەشکێکیشی لەخۆ دەبەستی

ڕوی نەگەشتە ترێی، گۆتی ییترشە

رویڤی نە گەهشتە تری گوت یێ تڕشە

ڕێوی نەدەگەیشتە ترێ، دەیگۆت ترشە

مالێ ل مالخۆی حەرامە

مالا ل مالخۆی حەرامە

مالی لە مالخۆ حەرامە

داوەتا میرا، گڕێ فەقیرا

داواتا میرا، گر ل فەقیرا

شایی میران گڕی فەقیران

دۆل دڕیا، دەنگی بڕیا

دهۆل دریا، دەنگ بریا

دۆ دڕا، دەنگی بڕا

دەنگا دۆلێ ل دوورە خۆشە

دەنگێ دهۆلێ ژدویرڤە خوشە

دەنگی دۆل لە دوورەوە خۆشە

مێوانێ ڕۆژەکێ، جاسوسێ سالەکێ

مێڤانێ رۆژەکێ، جاسیسێ سالەکێ

میوانی ڕۆژێک، جاسوسی سالێک

یان ناچیتە دزیێ، یان دێ شوانی کوژی

یان نا چیتە ئاشی یان دێ ئاشەڤانی کوژیت

یان ناڕوا بۆ دزی، یانیش شوانی دەکژی

مێردێ شەرمین تیینی کارەکی، ژنا شەرمین تینی شارەکی

مێرێ شەرمین ب کارەکێ، ژنا شەرمین دهینیت ب شارەکێ

مێردی شەرمین دەینی کارێک، ژنی شەرمین دەینی شارێک

هەر ژن مێردی تکەتە پیواو، هەر ژنیش مێردی ل پیواوەتی تێخی

ژن مێری بلندکەت وهەر ژنژی مێری دئێخیت

هەر ژن مێرد دەکاتە پیاو، هەر ژنیش مێرد لە پیاوەتی دێخی

مال پژنێ مالە مێرد مێوانە

مالا ژنانە، مێر مێڤانە

مال بە ژنی مالە، مێرد میوانە

هندی چاو بەرەتەنگە، دونیایێ تکونا دەرزیێڕا تبینی

هندێ چاڤ تەنگە دنیایێ دکونا دەرزیکێرا دبیتیت

ئەوەندە چاو بەرەتەنگە، دونیا لە کونی دەرزیڕا دەبینێ

گۆتیانە کتکێ گووت دەرمانە، ئاخی وسەدا

گوتنە کتکێ گویێ تە دەرمانە ئینا ئاخ رادا سەر

بە پشیلەیان گۆت، گووت دەرمانە، خۆلی وەسەردا

کێروشک چەند تنوی، هندش دێبەزی

چەند کێڤریشک دخەودا بمینیت هند ژی دبەزیت

کەروێشک چەندە دەخەوی، ئەوەندەیش دەبەزی

هەر دەردەکی، دەرمانێ خۆیێ هەی

هەر دەردەکی دەرمانێ خۆ یێ هەی

هەر دەردێک دەرمانی خۆی هەیە

خولامێ ئاغایش هەر ئاغایە

خولامێ ئاغای، هەر ئاغایە

خولامی ئاغایش هەر ئاغایە

ئاشێ نەزانا خوا تگێڕی

ئاشێ نەزانا خودێ دگێریت

ئاشی نەزانان خوا دەیگێڕی

دێبێی ئاشێ ئاو لێ چک بوییە

دبێژی ئاشی ئاڤ ل سەر گرتی

دەلێی ئاشی ئاو لێ گیراوەیە

حەمام پتڕا گەرم نابی

حەمام ب تڕا گەرم نابیت

حەمام بە تڕان گەرم نابێ

بەهارە کانی دێ دێم بن، دایمە کانی بێ ئاو نابن

بهارا کانی دێم بن، بەس بێ ئاڤ نابن

بەهار کانی دێم دەبن، دایمە کانی دێم نابن

دیسا چۆوۆ سەر دارا پگێرو

دیسا چو سەر دارکا مازیێ

دیسان چویەوە سەر داری بە گێروو

کوڕێ مشکیش هەر جوالدڕە

تێشکێ مشکی ژی هەرێ جوهال درە

کوڕی مشکیش هەر جوالدڕە

هەکە پجوانیێبا، دا زاوای بۆ بوکێ گوازنۆ

هەکە ب جوانی بیت دڤێت زاڤای بو بویکێ ڤەگوهێزن

ئەگەر بە جوانی با، دەبا زاوا بۆ بوکێ بگوازرێتەوە

گندۆرە پڕەنگی نییە

گندۆر نە ب رەنگی یە

گندۆرە بە ڕەنگی نییە

نانی بدە سەی نەدە سفلەی

نانی بدە سەی نە دە یێ سفلی

نان بدە سەگ، مەیدە سفلەی

هەکە برا پشتا برای بی، مەگەر قەزا ل لای خودا بی

بلا برا ل پشتا برای بیت، قەزا ژی ل لایێ خودێ بیت

برا لەپشت برا بێ، مەگەر قەزا لای خوا بێ

کات یاخۆ نییە، خو کادینت یاخۆیە

ما کا ژتەیە خونە کادین ژی ژتەیە

کا هی خۆت نییە، خۆ کادین هی خۆتا

هێستر پخۆش بنازی، هەر ل کەرییە

قاتڕ بە خۆیشی بنازی، هەر لە کەرییە

سەربار ل بنباری گرانترە

سەربار ژبنباری گرانترە

سەربار لە بنباری گرانترە

سەر کزە، یی پاش دزە

یێ سەر کزە چنکی یێ پاش دزە

سەری کزە، چونکی پاش دزە

سەر قوچی بن پوچە

سەر قوچە، یێ بن پوچە

سەر قۆزی بن ئالۆزە

دوو شێوە

چ حەسەن کەچەل بی، چ کەچەل حەسەن بی، هەردوک هەر یەکن

حەسەن کەچەل، کەچەل حەسەن بی، هەر ئێکە

هەکە کەچەل حەکیم با، دا سەرێ خۆ دەرمان کەت

ئەگەر کەچەل حەکیم با، دا سەرێ خۆ دەرمان کەت

ئاوی ل دو بێلۆکێ ناهێ

ئاوی لەدوای خاکەناس ناهێ

عەقلێ ل پێوەی خەسارە

عەقلی بە پێوە خەسارە

هەرچی سمێل سۆر بوو، هەمزاغا نییە

نە هەمی سمبێل سۆر هەمزە ئاغایە

ئێک شێوە

شام شەکرە، ولات شرینترە

مار دوژمنە و نابیتە دۆست

هەتا ددانم هەبون نان نەبوو، کە نان پەیدا بوو ددانم نەبون

چەند سەر بونە پێلاو و چەند پێلاو بونە سەر

عیسا نەبوو، موساش نەبوو، خوا هەر خوا بوو

پیری وهزار عەیب

ئاو چەند بۆشتر بی، ئاش هند خۆشترە

دل شکان ل مل شکانێ نەخۆشترە

٥-١٠- ٢٠٢٢

دهوک – بەرهەڤکرن وزێدەکرنا بابەتی: ئەحمەد عەلی

ڤەگوهاستییە ژ: پەندی گوندان

http://hzrubir.blogspot.com/2021