رەوش وتیتال وسالوقدان دگوتنێدا
چنکی هەردەم مێر وژنێت کورد ب شول وکاربون، دهەمی رەنگێت دژیانێ دا، چ ئیش وکار نەماینە وان نەکربن، ژبەر ڤێ چەندێ ئەم دبینن ناڤێت گەلەک تشتا وژهەمی چورا ییت دهاتین دگوتنادا ب شێوەکێ دیار وئاشکرا، ئو بومە ئەڤە هەمی یێت پاراستن ژبەرنزەبونی. زوربەی وان یێت دهاتن دگوتنادا، ئەگەر نەهاتبن، دیارە نەگەهشتینە مە، گەلەکێت دی یێت دهاتین دناڤ: حەیرانوکا، سترانا، بەیتا، چیروکا، لاڤجا، نارینکا و زور جورێت دی. گەلەک ژڤان جل وبەرگان، چەکان، خارنان، ئامیرەتان وکوکێ خەملاندنێ نەماینە یان ب کار ناهێن نوکە، هندەکێت دی جهێ خو یێ کری ل شوینا وان. ئەڤێت ژیری چەند رەنگن ژوان رەوش وتیتالان:
جل وبەرگ: شەل، شەپك، تڕگال، روتك، كولاڤ، دەرسۆك، شال، چوخك، كراس، فیستان، قوتك، كورتەك، لەوەندی، گورە، ساق، دەستگورگ، كالك، رەشك، شروخە، سول، شاش ولف، شاشک، کوم، شمک، جلک، جل، جانگ.
پاشی چوخ ژملا ناهێت
تۆڵ بەر تولێ، شمک بەرسولێ
تە دسەری شاش ولف، ل مالێ نینە ئوف
جانگێ خو کرە ریس
جلە کەتە ملە
چ سەر دبێ کولاڤ نابن
خودێ شاشکێ ددەتە هندەکا، بەلێ نوزانن گرێدەن
راستی بێژ دکولاڤ خارن
رەشكا رەشە شروخا سپی، ئەڤە نە ئێکێ دی
سابین گوری جلکا دبیت
سێ برا ب شاش کەکێ
سەرێ کەچەل دکومدا یێ باشە
سەرێ نە ئێشیت، هەوجەی چ دەرسوکا نینە
شه‌لوال شینو چ ل مال نینو
شەپکێ دبەر رەپکا
ما نەرخێ کولاڤانە
چەکێ شەر وجەنگا: تڤەنگ (گەلەک جورن)، خەنجەر، تیر، کڤان، شیر، کاڤلان، بەردەقانی، کێر، دار، مەتاڵ، ساتۆر، چەقو، چیخن، سویکار، سوماتە، زەری وکومزری.
پشتا خۆ کرە مەتاڵ
تڤەنگا ل دیڤ داواتیا یە
چاڤێت خو دنقینیت، ئو تیرا خو دهاڤێژیت
چێدبیت جهێت خەنجەرا، بەس چێنابیت جهێت خەبەرا
دەستێ وی هەرێ ل سەر شیرێ رویس
دەستەکی شیرتێ، ئێکی تیر تێ
سێنگێ خو کرە مەتاڵ
سەر تیرا وی ف بەری کەت
شیر خو دکاڤلانێ وی ناگرت
شیر کاڤلانێ خو نا بریت
شەر ب شیری، ئو بازار ب دراڤا
کوڕ کڤانی بابێ دکێشیت
کێر گەهشتە هەستی
کەو ف دارێ کەت
ما بەرێ بەردەقانیێ بو
ماهین ومەیدان، تڤەنگ ونیشان
خەمل وجوانی: گوهارک، خزێم، تیت، بەربەن، قاویش، كەمەر، رستك، كوستیل، هیزار، كل وکلدان، بسك، كەزی، تۆق، بازنک ، تورتوق
چاڤیت ره‌ش نه هه‌وجه‌ی کلدانێ یه
حەتا ژن دمێری را نەبینیت، کەزی وبسکا بو یاری نا ڤەهینیت
خێلیا ب خدام، جارییا ب تورتوق
زه‌لام ب مویا ژن ب رویا
شول بازنێ ده‌ستێ زه‌لاما یه
گوستیلکە ل تلێ
ما گەزیێت خانا خورکی نە
ما من ئەڤ چاڤێت رەش بو تە کلداینە
ئاهێت خوارنێ: ساڤار، سمیتك، دانقوت، برنج، پەلاڤ ، تڕشك، كوتل دەوك، گولول، دەوین، ئیپراخ ، ئارخافك، كادە، نان، سەوك، نان تەحینك، نانێ تەنك، دورك، وەرپێچك، گرار، دانهێرک، ماش، نیسک، گێلم، چرخیس، ئاسیدە، کوتلک، سلک، گوشت، نان، ماست، بەڕی، كەباب، مێلاک، کەشک، دوشاڤ، ئاردوشاڤک، ئارخاڤک، قەسپ، دەو، دوهن، روین، کرورە، کاری، ...
ئای پشتێ، ئار دوشاڤکێ خوش تشتێ
ئای پشتێ، ئارخاڤکێ خوش تێشتێ
یێ نەدیتی دانهێرک پێ عەیدە
ئێکی نان نەبو چو پیڤاز کری
ئەڤە هەم نانە، هەم دەرمانە
ب هێجەتا سلکێ خو گەهاندە کوتلکێ
بخو به‌ڕیه‌كا ره‌ش بكه خه‌وا خوەش
بخو گوشتێ به‌رانی ناگریت جهێ نانێ
بلا لاوکێ من لاو بیت بلا شیڤا من ڤرک بیت
به‌ری هه‌وارێ، پڤكه گراێ
بەگزادە کرورە بونە کادە
تە ژێ مەتلا وی یە یێ قەسپ ب دوشاڤێ خاری
تە مەتەلا وی یە یێ دوشاڤ کریە قەلینێ
چێل مر، دەو بریا
چێل هەیە، دەو هەیە
خویا خو نه‌بە هه‌می گرارا
خویا ل ناڤ هەمی گرارا
دانە قوتا ب هەستی، گوڤەندا دەستی
ده‌و ژماستی یه
دورکا تە هەرا دوهندای نا بیت
دوهنێ ژ ئاڤێ یە
دەو ژ ماستی یە
دەوینە مێڤانا نا حەوینە
دەینێت من بو نە هزار، ژنوی شیڤا من بو ساڤار
ژنیسکێ کەفە
ساڤار ئالیکا مێرانە
سەر تەبەقا کەشکان
شیڤا وی بو چرخیس
که‌س نابێژیت دوشاڤا من یا ته‌حله
گرارا رون ژکێم دانی یە
گوشتی دخوت هەستیکا دمە وەردکەت
گیلما گاڤانی یە
ما من نان ب گوها خاریە
من ئەڤ پەزا ڤەکوشتی ژبەر ڤێ مێلاکێ
میر هەوجەی ماشێ بو
میربه په‌لاڤێ بخو
مە دەوینە، مەدەوینە هەر سێ دانە مەدەوینە تێشت وشیڤە وفراڤینە
نان وماست تێشتا براست
نه شیش ب سوژیت نه كەباب
نەیارێ خو ب ئاسیدێ کوشت
ئامیرێت كاری: تەڤن، تەشی، خرارك، خورچك، تێڕك، جوهال، راوی، دستار، گڕك، جوهنی، هەنجار، داس، بڤر، مەڕ، مەشك، شیرمەشك، همبانك، پارزینك، مەنجەلوك، موخل، بێژینك، سەڕاد ، شکەفتک، کوفک ،تەڵی، قنک، کەڤیژک، چەکیچ، سندان، شیژن، وەریس، پەنگ، تەرازی، عەلب، گەز، مەقەس، مه‌سین، هاون، کاچک، قازان، هەسکیفک، زەرك، کلبتان.
ئاخڤتن ب کلبتانا ژدەڤی دەر ناکەڤیت
ئاداره مه‌شك لداره
ئای زکو، کوتکێ دوشاڤێ ل نکو
ئەرزان کڕۆ ، هومبان دڕۆ
ئەزیێ ب کاچکی دکەم، تو یێ ب هەسکیفکێ دبەی
ب عەلبا حەق پیڤە
ب وەریسێ خەلکی نە چە ئاقاری (کەڤری )
بڤرێ مەلەیە
بنێت هاونا کونکرن
ترێ وداسێ، کانیا بێتاسێ
تەرازیا خودێ یا درستە
چ ب سەر بێژنگا وی نەکەت
چ بسەر بێژنکا وی نەکەت
چ خو دموخلکا وی نا گریت
چ سەر ژڤێ پەنگێ نەهلکرن
داسێ ژپالا دزیت
دگەل هرچێ یێ چویە دجوهالی دا
دەستکێ بڤری ژ داری یە
رویڤیێ چ تەلها نینە
ژکوفکێ دێ هێتە شەکەفتکێ
ژکوفکێ دێ هێتە کودکێ
سەد چەکیچ، ئێک سندان
سەرێ وەریسی یێ کورتە ناگەهتە تە
شیژنا ئێک شولە
ف مالا دەهواتی نا کەڤیت، کاچکی خو هەل دگریت
کرە پەنگ وهەلکرە دەستێت خو
کور کڤانی بابێ دکێشیت ئو کچ تەشیا دایێ درێسیت
کوری جوی یە، ژبیرێ دهێتە قنکا
کی دشێت تەرازیا وی درست کەت
کەرێ راویێ یە
کەس ب عەلبا وی نا پیڤیت
گوهێ خو ئێک کرە بێژنک، ئو ئێک سەراد
گەز ومەقەس ب دەستێ وینە
ل دەف وی:مەویژەک وکەڤیژەک هەر ئێکە
مار گەستی ژوەریسی دترسیت
مه‌سین ئاڤێ ل خو ناکه‌ت
مه‌شکا درێدا هه‌چیێ هات حنگه‌ک لێدا
مەشکا وێ قەتیا
ناڤێ بڤری هەر بڤرە
هەکە تو بەندکەکێ سۆر وزەربای دا ب دەرێ همبانکا خو ڤە بی
یا شکەفتکێ، دێ هێتە کوفکێ
یا کوکە ل بەر مەشکێ
یێ تەڤنە کی درێسیت
٢٠١٧ - دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن