بێژە

ئەڤە ناڤێت پارچێت گیانێ مروڤی نە دگەل بێژە وگوتنێت کوردی    

Body Parts Name: ناڤێت پارچێت گیانی

Ankle- گوزەک - دەستێ گوزەکێ یە

 anus- قوین- پڕ گوتن، ژقوین سوتن، قوینا هوستای دەرمانە، قوینا تڕ کری، دێ هەر کەت

 arm -   زند - برا زەندێ دەستی یە، زەندا هەلکەن   

 armpit – بنکەفش- تەژی خو فێرکرە ترێت بن کەفشا، خۆ ل بنکەفشێت مە دا 

back – پشت _ پشتا وی یا ل کەڤری، ئێکی ل زکی دا، گوت: ئای پشتێ      

 beard –ریهن _ ریهێت خو نە کە دلەپێ ویدا، ریهـ دانان ل سەر سمبێلا       

 belly – زک، عویر، تڵ _ تو مروڤەکێ زکینی، زک رەشە وەک ماسیێ    

 blood – خوین _ خوین نا بیتە ئاڤ، خەنجەرێ لێ بدە خوین تێ ناهێت

 body – گیان- لەش _ لەشێ وی یێ دخوریێت، یێ گیان سەیە، مروڤ لەش وسەرە

 bone – هەستی _ ما تو هەستیێ سەری، ئاڤا خاستی، نا چیت هەستی

 brain – مەژی _ مەژی دسەریدا نینە، یێ مەژی حشکە

 breast – سینگ _کەس ل بەر سینگێ وی خۆ ناگریت، دەیکا دزی دوو جاران ل سینگی ددەت

 breath - بێهن – ب بێهنا فرەهـ ، بێسیرە دبیتە دوشاڤ، گرارا مێرا ب بێهنا فرەهـ دکەلیت

 brow – بری _ بریێت خو لێ کرنە گرێ، ناڤ بەینا چاڤ ەبریا 

cheek – سیرەت _شەرم نەمایە ل سەر سویرەتا، ئاڤلدانکا ل سەر سیرەتی یا پەقی  

  chest– سینگ _ دەستێ خو ل سینگی خودا، گویزێت خۆ ل سەر سینگێ من نە شکێنە 

 chin – چن - ئەرزنک _ من ل بەر چنا ویدا

 ear – گوهە _ گوهـ درێژن ، هەر بو بێژن، ، بگەرە ل هەمی دنێ، گوهێ خۆ بدە خ٠ بتنێ      

 elbow –   ئەنیشک _ ب ئەنیشکا دگەل دئاخڤیت، هەر ب ئەنیشکە 

 eye –   چاڤ _ چاڤێ رەش نە هەوجەی کلی یە، ب چاڤێت زل، بەرێ خۆ بدە برینێت کول     

eyelid –مژیلانک _ پاشی مژیلانک نە کلداینە، چاڤ ژمژیلانکا تێر نابن      

 eyes – چاڤ _ دیپشکان گوڤەندا خۆ لناڤ چاڤادا گرێدا، چاڤ بو دیتنێ، قوین بو ریتنێ

face – شویشتن رەنگ وروی، خارن گەند وگوی، ژن ب رویا، مێر ب میا

 fingers – تبلێت دەستی _ تبلا بری خوێ ناکەت، تلیا درێژ هنگڤینی دخۆت

 fist – مست ، کولم _ هێشتا چ مست ڤێ نە کەڤتینە، چیێ هات مستا خۆ ل سەری دا     

 foot – پێ _ پێت خو ل دیڤ بەرکا خو درێژکە، یێ ب سەری ب رێڤە نەچیت قەدرێ پیا نزانیت   

 forehead – ئەنی _ ئەنیا خو ژعەردی ڤەناکەت، یێ ئەنی گرێ یە

 hair – می ، پرچ _ بای موی قەلەم دکرن، وەکێ میێ ژماستی کێشای        

 hand – دەست _ دەست دزانیت کا کیرێ دخوریێت، هات دەست ژپیا درێژتر    

 head – سەر _ حەتا ب سەری ب رێڤە نەچی ، قەدرێ پیا نزانی، سەرێ بری، ناهێت کرین   

 heart – دل _ دلێ ب کوڤان سەرێ پڕ ژان، یێ بی دلە، ئاخڤتنا خوش بهارا دلانە

 heel – پەحنی _ یێ ل سەر پەحنیا خو ب رێڤەدچیت

 hip – کماخ _ ئاخ بو ئێکا ب کماخ، بایێ کەتیە کماخا     

 intestine – ریڤیک _ ریڤیکێت لێ حشکبوین   

 jaw – چەق چەقچەک _ چەقچەکێت وی بادان   

 joint – گەهو وەرسەل _ یێ ژگەهو وەرسەلا کەتی

 kidney – گولچیسک _ گولچیسکێت وی راوستیان

knee – چوک _ وی بەرەک ل چوکێت خودا، دا بۆری چێ ل چوکی یان ل حەفکێ 

 larynx – گەری _ زاد دگەریێ دا ناچیت، یێ گەری حشکە 

 leg – لنگ _ یێ ب لنگەکی چو شەرێ گوندەکی، نە ب دەستا بدە، نە ب لنگا ب دیف کەڤە     

 lip – لێڤ _ لێڤ پێش ترن ژ ددانا، لێڤ ل پێشن دا ب ئێشن     

 liver – جەرگ _ چەندێ جەرگ سوتی یە

 lung – سیهە- پشە _ سیها وی بو دوو قەد 

meat - گوشت – گوشتێ مروڤی نە ب کێشان وپیڤانە، گوشت بو گایێ جوتی یە

 mouth –   دەڤ _ دەڤێ خو دبای دوەرینیێت، دەڤ شەقاندن زک دراندن 

 muscles – ماسولک _ژانا کەتیە ماسولکێت وێ 

 mustache _   سمبێل _ سمبێل ب زەلاماڤە دهێن، یێ نەخاری ب سمبێلا ڤە مای

 nail – نینیک _ گوشت ونینیک ژێک ڤەنابن      

 navel – ناڤک _ ما تە ناڤک لێ بری یە

 neck –   حەفک _ ئەو چ وەریسە تە کریە حەفکا خۆ

 nerve – دەمار _ ئەز ب دەمارێت وی دکەڤم 

 nipple – بشکوژکێت مەمکی _ شیر هاتە بشکوژکان

 nose –   دفن _ مەتەلا دفن بری، دفنا خۆ دکەتە هەمی گرارا

 nostril – هەستیک _ دێ هەستیکا ل تە بادەم

 nape -ستۆ، پاتک - ڤێ ل پاتکا خۆ ب نڤێسە، ستۆ خۆ ئینا بەر کێرێ

palm – پەحنک، نیڤا دەستی - حەتا پەحنکا دەستی رەش نەبیت، تاما دەڤی خوش نابیت

 paw – لەپ _ کەتە سەر لەپان، رەشو ب لەپێت خۆ، هەکە ئاڤێ تو بری

penis – کیر- کیر ب پاتا ستویر نابیت، کیرێ ل سەر مالدوخینێ یە

 rib – پەراسی _ پەراسیا ژنا یا خارە، چو دبەراسیا ویرا  

 shoulder –   مل ، شان- بار کەتە سەر شانێ وی، ئەو مروڤەکێ مل پەحنە

 skin – چەرم _ چەرمێ وی یێ دخوریێت، چەرمێ ئوشەکی یە    

 skull – کلوخ _ کلوخێ خو ئێخستە بەر کنفێ، چ دکلوخێدا نینە 

 spine – ستوینا پشتێ _ ستوینا پشتێ یا پڕ گەهە

 stomach - زک ، تڵ- ئێکی ل زکێ ئێکی دا، دگوت: ئای پشتێ، زکێ تێرە شانە دێرە

 temple – جینیک _ جینیک جوی یوو    

 thigh – ران _ بیانی، بدێ گوشتێ رانی، دێ ل تە هێن پەشیمانی 

 throat –   گەری _ هەرێ گەری حشکە، مالێ وی دگەریا ویدا ناچیت

 thumb – تبلا بەرانی _تبلا بەرانی، دانە سەر رانی 

 toe –تبڵا پێی _تبلا خۆ ل بەری دا، تلا بری خوی ناکەت

 tongue - زمان - ئەزمانێ درێژ دارکوکێ سەرێ خودانی یە، ئەزمان درێژێ دەست کورت

 tooth –    ددان _ گرا ب دەستی ڤەبیت نە هەوجەی ددانانە، لێڤ پێشترن ژددانا

vertebra- پەراسی – ژن پەراسی خارە، تو دشی بەرسیێت وی ئێک ب هژمێری

 wrist –بازبەند _زەندو بازند بادان 

ئەڤ بابەتە یێ هاتیە تویژاندن وزێدەکرن ژگوتارەکێ من بەلاڤکری دناڤ مالبەرەکا دیدا دبێژنێ(کورد فلکلورە) بو ئاگەهداری.

٢٣- ٤- ٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی

  ٢- سالوخەتێت لەشێ مروڤی دبێژێت کوردیدا دگەل شروڤەکرنێ

گوتن وبێژ وئیدیەمێت کوردی دپڕن ژپارچێت لەشی ژکولاڤانکا سەری بگرە حەتا دگەهیە بنێ پیان. یێت ژدەرڤە وژناڤدا وئەوێت دگرێدای ب گیانی ڤە وەک بێهنێ ورح ورەوانی وخوینێ. ل ڤێرێ من ئەو  بێژێت بەرچاڤکرن ئەوێت دو پەیڤ هاتن دگەل لێکری، رەنگدێری، یان ناڤی.

ئەزمان: زمان

ئەزمان حولی: خوش ئەزمانە دبێژیت بەس ناکەت ووان ئاخڤتنا ب جهنائینیت

ئەزمان درێژ: ئەزمان رەش، کرێتکەرێ پڕ جڤین وخەبەر پێژ یێ  دویر ژکریاران

ئەزمان شکەستی: ئەزمانێ کەڤتی بەر سەکەراتا مرنێ یان بێ هێزبوی ژترسیانێ

ئەنی  

ئەنی ڤەبی: مروڤەکێ بەروژە، یێ کەیف خوشە هەر دەم دگرنژیت ب کەنیێ

ئەنی گرێ: یێ تێک چوی، هەر دەم یێ مریتو یێ تەحل وتڕش دگەل خەلکی

ئەنی کەسک: بو وان کەسان یێ خودێ نیاس ژترسا پاشە روژێ وئاخرەتێ

بێهن: هەناس

بێهن تەنگ: بێ سەبر وئارام، یێ کەلە سیسک وزوی توند وتیژبیت

بێهن فرهـ: مروڤێ رەحەت وتەنا وباربەر ومل پەحن بێ کو تۆرەبیت

بێهن تێر: نە یێ کولافی یە، برسی یە بەس وێ هەستێ دیار ناکەت

پاتک: ستۆکر

پاتک خوریای: ئەو کەسە یێ حەز ل لێدانێ دکەت یان حەوجەی قوتانێ دبیت

پاتک ستویر: یێ قەلەو، یێ تێر ژپارە ومالی، یێ گەلەک زەنگین ودەولەمەند

پاتک گوهێر: پاتک دان، پیتە پێ نەکرن،  ب ئنیەتا سلبونێ ونەڤیانێ

پشت

پشت ئێش: بێ زاخ یێ پڕ ئەلەم وژان، ژکارکەتی، نە شێت چ بکەت

پشت کولە: یێ ب ئێش وئازارە، یان یێ پڕ گونەهە ژوان کارێت پیس کرن

پشت راست: یێ بێ ئاریش، یێ تەنا وتەسەر، یێ پڕ باوەر ب خۆ هەی

پێ: لاق: لنگ

پێ درێژ: مروڤێ گەروکە، یێ گەریدە، چ جها نا هێلیت نە چیتێ

پێ سڤک: یێ سویکە گەلەکێ خوشە ل رێڤە چونێ، هەرێ بلەزە وبەزە

پێ رەش: مروڤەکێ بێ ئیفلەح، یێ کوڕە، ئاریشا دگەل خۆ دئینیت

چاڤ

چاڤ تاری: یێ حەسیدە، دنیا نەدیت یە، هەستا حەزێ یا کێمە ل نک وی

چاڤ نقاندی: دخەو، نەدیتن، دیارکرنا هەستا نەڤیانێ، یان یێ نەزانێ کورە

چاڤ ڤەبی: یێ چاڤ ڤەکریە، یێ مەردە، نان دەهە و زۆرێ جامێرە

خوین

خوین حشک:بێ خوین ما، چ ترس ولەرزێ، پەریشان بو ژشەرمێ

خوین شرین: دهێتە حەژێکرن ژ لایێ خەلکی ڤە، یێ سڤک وخوشە

خوین گەرم: یێ بێ ترسە، یێ خورتە، ب هێز وشیانە دهەمی کاراندا

ددان

ددان هوسین: ددان چرکاندن، ژکەرب وکینیێ، داخازا شەری دکەت

ددان تێژ: تیژکرنا ددانە دبیتە بەرهەڤکرن بو شەری ولێکدانێ

ددان کەر: رەوشا ددانێت مەزنە، نیشانێت کرێتیێ نە ونە تازەتیێ نە

دفن: کەپی

دفن بلندە: خۆ مازن دکەت، خۆ بەرز وکەسێ دسەر خۆرا نا بینیت

دفن هەرشی: دفنا هاتیە شکەستن وهەرشاندن، یێ خرابی ب سەری هاتن

دفن بری: یێ پڕ کێم وکاسی، یێ چام ب سەریدا هاتن، یێ بەر ئاتاف

دل

دل پیسی: یێ ب خش وشک وگومانە دگەل خەلکی، هزرێت لەنگ وخار یێ دهەی

دل رەشی: یان حەسیدی یە، یان نەڤیانە، دل ژئێکی یان ژتشتەکی تێر بیت ب درستی

دل رەقێ: دلێ موکم وقائیم یێ ب کەسێ نە سوژیت، ڤیان وحەز تێدا نە بیت

دەست: چەنگ: لەپ

دەست پاقژ: یێ پژین اپاک، نە یێ گەندەل ودز، راست ودرست دکارێت خۆدا

دەست تەنگ: زۆر کێماسیێ دهەین، یێ ژار وهەژار وبەنلگازە وکێم حالە

دەست درێژ: زێدە گاڤی، خرابی ژهەمی جۆران، بەرهنگارێ دزییا دبیت

دەڤ

دەڤ بەشی: یێ پڕ ئاخڤتنا بێ رەوشت، یان یێ برسی وکولافی، نە تێربو

دەڤ زوها: یێ دەڤ حشک، هەرپرسی وچ جارا تێت نابیت هندی هەبیت

دەڤ گازندە: یێ پڕمە پڕمی، هەرێ نەرازی، پۆر پۆرێ دکەت گەل هەمیا

دەنگ

دەنگ بلند: یێ دژوار ل دەمێ شەری، یان ل ئاخڤتنێ وسوحبەتان

دەنگ زرە: دەنگێ نە خوش، هەرێ ب گەڤ وگۆڕە، یا کێم نا دانیت

دەنگ مت: دەنگ ژێ نەهاتن، نەشێت چ بێژیت، بێ دەنگ بو

رح: گیان: جان: رەوان

رح شرین: حەزا زێدە ل ژیانێ، ترس ژمرنێ، دویر کەڤتن ژنەخوشیان

رح ڤەگێر: کرینا رحێ وزڤرین بو ژیانێ، قورتال بون ژ مرنەکا بەر چاڤ

رح موکم: مەترسی ل دەف نینە، یێ دل قاییمە، ترس ولەرزێ دهاڤێژیت

روی: رویچک

روی خوش: سوحبەتکەر وئاخڤتن دلڤەکەر، یێ ڤەبی و بەروژ

روی رەش: یێ شەهمزار، شەرم ژخۆکری، یێ تاوانبار وگونەهکار

روی قائم: ئەڤ کەسە یێ رویچک موکمە، بێ حەیایە، شەرما هاڤێتێ

زک: عویر: تل

زک ئێشە: ژانا زکی، یان کەسەکە ب ئاخڤتنا خۆ زکێ ل برەمبەری دئێشینیت

زک رەشە: یێ بەخیل وزۆرێ حەسیدە، چاڤ پێ نەرابونە دکەل خەلکی

زک درینک: دگەنگەشادا یێ بەڤلویە، هەڤدژێ ئاخڤتنا سەقتە و رامانە

سەر

سەر بلند: پڕ شانازی، هەرێ سەرفەراز وسپەهی یە، یێ سەرکەڤتی ی

سەر خلولە: کێم مێشک، کاران دکەت بێ کو هزر وبیرا تێدا بکەت

سەر رەق: چ دمیشکیدا نا چیت، گوهی نا ددەتە شیرەتا، نەگوهدارە

سێنگ

سێنگ فرەهـ : یێ نەرم وتەنایە، گوهی ددەتە بەرامبەری ب بهن فرەهی

سینگ شێر: مە ترسی نینە، یێ زیرەکە، دبەتە سەر ب خوشمێریێ

سێنگ حەلانە: خۆ ددەتە بەر شول وکارا بێ مەترسی، موکم قائیمە

قوین: پۆز: کولەک: جوجوک: سوریچک

قوین بادا: خۆ دانە پاش کاران، یێ ب چەپ وچیرە، خۆ مازنکرن

قوین فرەهـ: ترسنوک، خۆ دویر ئێخستن ژشەر وبەلا، بێ جورعەت

قوین پەحن: تەمبەل، یێ سست وخاڤ، ژکار کەتی ژقەلەویێ

گوهـ

گوهـ سڤکە: یێ گوهـ خوشە، زوی تێگەهشتن، بلەز تشتی وەردگریت

گوهـ شۆرە: یێ نەگوهدارە، ب سستی کارا دکەت، شەرم ل دەف نینە

گوهـ گران: هەستا گوهلێبینێ یا کێمە، یا خۆ ب سەر خەلمەتاڤە نا بەت

گیان: رح: رەوان

گیان سەیە: هەرێ ب کارە ومژیلە ب گڤگڤێ ڤە، پێتێ نا دەتە خۆ

گیان گرتی: تفقی بو، قەلەو بو وهاتە پێش چاڤ، تژی خور وخوین بو

گیان دان: مرن ورح تێ نەمان، وەستیان وئیزا برن د رێنجبەریێ د

لێڤ

لێڤ شۆرە: یێ توند وسلە، مروڤەکێ خەمگینە، یێ پوسیدەیە ودامایە

لێڤ موچە: لێڤا دگەهینتە ئێک نیشانێت نەرازی بونێ ونەڤیانێ

لێڤ گەزین: هەست ب پەشیمانیێ، ب خۆ حەسیانا هشیاربونێ

مل: شان

مل پەحن: یێ بیهن فرەهـ ، یێ باربەر دکاراندا، خو توند وتیژناکەت

مل بەرابرن: خۆ دا بەر کار و شولی، یێ ئالیکارە، بەرهەڤ وئامادەیە

مل ئێش: دەما مل دکەڤتە بەر کارێ ب ملا وزەحمەت وئیزا گران دبینیت

مەژێ: مێشک

مەژی حشک: چ د مەژی وگوهیدا نە چیت، دەماغ سسز وەک حەلانی

مەژی رەشکرن: سەرگێژیا پەیدا دبیت ژ پڕ ئاخڤتنا زێدە یا بێ سود وچ

مەژێ کەر: بێ ئاقل، یێ نەزان ونەتێگەهشتی، چ دسەریدا نەچیت

هناڤ

هناڤ حشک: نساخبون، نە مانا ئاڤێ وتەراتیێ دناڤ جهێت ژناڤدا

هناڤ سوتی: خەمگینی ژ قەهر وخەمێ، یان ژتێهنێ، یان ژ رویدانەکی

هناڤ ئێشە: یێ نە خوشە، توێشێ دەردێت گرانە، تارێت ب سەری هاتن

هەستی

هەستی سڤک: مروڤێ خوی شرین، یێ خوشتڤی ل نک خەلکی

هەستی گران: مروڤێ درندە ونەڤیک ل دەف کەسان، نە یێ بەروژ

هەستی شکەستی: ناڤ بەین تێک چون، نەمانا پەیوەندیا دگەک ئێک

٧-٢-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی 

٣- ئەندامێت لەشێ دگوتن وبێژاند

ئەندامێت لەشێ مروڤی دناڤ گوتن وبێژێت کوردیدا

١- دل : القلب : heart

پەیڤا (دل) ل دەستپێکا گوتن وبێژێت کوردیدا دگەل واتە ورامانا وان دگەل رستەکا رێزمانی ل سەر وێ چەندێ:

چەند گوتن:

دل سیبەرێت دلانە

دل شویشەیە، هەکە شکەست جەبار نابیت

دل شویشەیە، هەکە شکەست خو پێگڤە ناگریت

دل شویشەیە، هەکە شکەست ساخ نابیت

دل غەیری، خودان حەیری

دلو چ دخوی، بەژنی چ درینی

دلێ نازک نا گەهیت چ مرادا

بێژە وئیدیەمێت کوردی

دل ب خەتیرە ئێخستن: ب خش وگومان بون

رست: ئاخڤتنا تە گوتی دلێ من بخەتیرە ئێخست

دل بچیکە: ب ترسە و بێ زراڤە یان یێ قەلس ورەزیلە

برایێ تە چەندێ دل بچیکە

دل بژکین: قەد وپرت پرتبون: ترسیان

ژترسادا دل ل من بژکی

دل بو سوتن: ڤیان وحەژێکرن

دلێ وی بو وێ کچکێ سوت

دل پیر: دامای وحەزێت پیرا دهەین

ئەو مروڤەکێ دل پیرە ها ژچنین

دل پیس: یێ ب خش وشک وگومانە دگەل خەلکی

مالا تە هندێ دلپیس نەبە دگەل وا

دل پیڤەبون: دل پێسوتن

دلپێڤەبون خوش خسلەت

دل تەر: دلخوش: دلگەش

من چ کەس نە دیتیە وەک تە دلتەر

دل خرابە: بێ باوەر

ئەو یێ دلخرابە دگەل خێزانا خۆ

دل خوشکرن: خۆ شاد وبەختەوردکەت

هندی ئەز بشێم دێ هەر خۆ دلخوشکەم

دل خیچبون: شکەست وزیراندیبو

مروڤێ دو دل یێ دلخیچە

دل رونبون: هەستپێکرن

روژ بو روژێ ئەو کەسە یێ دل روندبیت

دل رەشبون: حەزچون: ژێکڤەبو

دلێ من ژڤێ کەسی رەشبو

دل رەشە: قەلس وحەسیدە

ما تو ڤێ دلرەشبونێ نا هێلی

دل رەقبون: بێ رەحمی: نەڤیان پەدابو

کەس نا گەهتە وی بو دلرەقیێ

دل ژسینگی دەرکەتن: هاتە دەر

دلێ وی ژسینگی دەرکەت

دل ژپشتێ ڤەبون: ترسیا

ئەز شاش بوم ودلێ من پشتا من ڤەبو

دل ژێ تەزین: بێ مەررەقبو

ئەز نا چم وی کاری، دلێ من ژێ تەزی

دل ژێ ساربون: سستی کەتێ

دلێ وی ژوێ کچکی ساربو

دل ژێ مان: توند وسلی

دلێ مە ژئێک مان پشتی ئەو ئاخڤتنا پیس گوتی

دل ژێک کرن: ژێک چونە پاش، ژیک ڤەبو

وێ ژنێ دلێ مە ژێک کر

دل سەرێک هەین: حەز وئەڤین

وان دلێ سەر ئێک هەین زۆر حەژێک دکەن

دل شکەستن: بێ مەرقبون

ئەز یێ ب دل شکەستن ڤە دچمە وێرێ

دل فرەهە: مەرد وسەخی یە

ئەو چەند مروڤەکێ دل فرەهە

دل ڤەکرن: دیارکرن وبەرچاڤکرن

من هەمی گوت، یا دلێ خو من ڤەکر

دل ڤەکەرە: یا ب تامە

ئەڤە زادەکێ دل ڤەکرە

دل قاهیمە: رەحم تێنینە

تو چەند کەسەکێ دل قاهیمی

دل قوتان: لێ دانا دلی ژ ترسێ

دلێ وی هندێ خو دقوتیت

دل قەتیان: بچیان، زۆر ترسیان

تە چ حالە، تە دلێ من قەتاند

دل کول: خەمگین وپوسیدە

ژێ بە ئەو یێ دلکولە

دل کەتنێ: حەژێکرن

ما تو نزانی دلێ من یێ کەتیە وێ کچێ

دل گرتیبون: بێ هش وسەودا ما

وەختێ مێرێ وێ مری، کەت ودل گرتی بو

دل ل سەر: حەژێ دکەت

دلێ وی یێ کەتی سەر ئێکا دی

دل لێ بهارە: یێ گەشە

هاژ بایێ فەلەکێ نینە، دل گێ بهارە

دل لێ پرت پرتبون: پارچە بون، عاجزیەکا مشە

وێ خەما گران، دل لێ پرتکاند

دل لێ رزی: قەهری یە

کوڤانا دل لێ رزاند

دل لێ قولپین: گوهورین وڤەگهوازتن

دلێ من ژوان خرا هاتە قولپین

دل مایە: سل ودامایە

ئەو یێ دل مایە ژ مروڤێت خو

دل مەزنە: ناندەهە، مەردە

وی یێ ب ڤێ  دل مەزنیێ بریە سە

دل نازکە: ب رەحمە

من کەس نە دیتی یە وەکی وێ دل نازک

دل ناگریت: داخازێ نا کەت

هندی دکەت دل ناگریت وی ب ئێشینیت

دل ناهێلیت: نە ڤێت بکەت

ئەز دل ناهێلم وێ ب قوتم

دل هشیار: بەرهەڤ

چەند کورەکێ دل هشیارە

دل هوین کرن: دارێژتنا کەلێ

من تولا خو ڤەکر، ودلێ خو لێ هوینکر

دل هێلان: ب خەم وکوڤان کرن

من هەمی گوتنێ، بلا دل هێلان بیت

دل هەلاویستن: ئالوزکرن

وان دلێ مە هێلا هەلاویستی

دل هەلبون: حەز وڤیانە

ڤیانا وێ دل هەلبون ئێخستە وی

دل ئاواز گوتن: ب شک وخش

دلێ وێ هزار ئاواز گوت

دلە دلدان: تەنا ورەحەت کر

دلە دلدانەک مە دبەر گوت وبێژا

١١- ١- ٢٠٢٠ دهوک – ئەحمەد عەلی

ئەزمان: دگوتن وبێژێت کوردیدا

ئەزمان: زمان: زبان

پارچەکا بچیکە ژلەشێ مروڤی بەلێ ب گەلەک کارێت مەزن وگرنک رادبیت وەک: ئاخڤتن، هەناسکرن، تامکرن، داعیران، ئالیستن

گوتنێت کوردی ل دەستپێکێ ل سەر ئەزمانی

ئه‌زمان یێ بریبه‌ سه‌رو یێ ڤه‌کریبه

ئه‌زمانو یێ بریبه‌، سه‌رو یێ ڤه‌کری به

ئه‌زمانێ درێژ به‌لا سه‌رێ خودانی یه‌

ئه‌زمانێ درێژ داركوكێ سه‌رێ خودانی یه

ئەزمان درێژێ دەست کورت

ئەزمان درێژێ گەهـ کورت

ئەزمان کورتو، سەرو ڤەهەسیا

ئەزمانو بڕی، سەرو ڤەهسیای

ئەزمانێ درێژ، بەلا سەرێ خودانیە

ئەزمانێ وى بێ بەرسڤکە

ئەزمانێ وی پێڤە رویت

ئەزمانە و پەحنکا دەڤ

چەند پێژێت کوردی ل سەر ئەزمانی مروڤی دگەل رستەکا رێزمانی

ئەزمان حولی بی: چ پێڤە نەهات

ئەزمانێ ب وی کەسی ڤە حولی بوو

ئەزمان حولی: مروڤەکێ فێلباز وجەمباز

برایەکێ هەی، ئەزمان حولیەکێ هەی

ئەزمانێ دەڤی خاربیت: نفرینە، ئانکو نەگەریێت

هیڤی دکەم ئەزمان ددەڤێ تەدا خاربیت

ئەزمان ددەڤیدا ب هێتە دەر: ماندی بون وکەرخین

خو کوشت ب شولی ڤە حەتا ئەزمان ددەڤیدا هاتیە دەر

ئەزمان درێژ: خەبەربێژ

بێ دەنگ بە تو چەندێ ئەزمان درێژی

ئەزمان رەش : جڤینکەر

وێ ب ڤێ ئەزمان رەشیێ بریە سەر

ئەزمان سوتن: پەشیمانی

من گوت وئەزمانێ خۆ سوت

ئەزمانی پەلەک پێڤەنا: خەبەر دەرکەت

خوزی من پەلەک ب ئەزمانێ خۆڤە نابە

ئەزمان کرە دەڤی: متکر ونەهێلا چ بێژیت

نە هێلە ب هێمە تە هەکە دێ وی ئەزمانی کەمە ددەڤێ تەدا

ئەزمان گلالە: کێم ئاخڤتن بو، گرانی کەتە دەڤی

ژترس ولەرزێ ئەزمان وی گلالەبوو

ئەزمان لێ شکەست: نەشیانا ئاخڤتنێ

وەختێ ئەز لێ خوریم، ئەزمان لێ شکەست خۆ کرپێن ژێ نەهات

ئەزمان لێ گەریا: شیا ب ئاخڤیت، ب زار کەت

نە مینە بێ دەنگ، ئەزمانێ خۆ ب گەرینە، تشتەکی بێژە

ئەزمان وپەحنکا دەڤی: پڕبێژی، فیراندن

یێ گەهکورتە، بەس یێ هەی ئەزمان وپەحنکا دەڤی

٢-٢-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی

پشت: دناڤ گوتن وپێژێت کوردیدا

پشت: ئەو پارچە یە دکەڤتە پشتا لەشێ مروڤی، یێ پێکهاتی یە ژستوینکا پشتێ وگریێت پشتێ ئەوا دیار ژپاشڤە کو دەست پێدکە ژستوی ژوردا حەتا دگەهتە سەر کماخ  وکورتیخان دسەر لنگادا.

" ئیکێ ل زکیدا، گوت: ئای پشتێ"

پشتدان: پێتە بێ نەکرن

من پشتا خو دا جیرانێ خو

پشت دەست ماچیکرن: حەمدا خودێ کر

دەما ئەز قورتالبویم من پشت دەستێ خو ماچیکر

پشتەڤان: هاریکار

ئەگەر تە کارەکێ گرنک کر دڤێت تە پشتەڤان هەبن

پشتا ل کەڤری: خودان کەس ومروڤە

ژێ وی بترسە، چنکی پشتا وی یا ل کەڤری

پشتئێش: نەچار

پشتی ژدارێ کەتی برایێ من یێ پشت ئێشبوی

پشت خارە: جهێ باوەریێ نینە

من تێ ئینا دەر کو ئەو کەسە یێ پشت خارە

پشت دان: ژێ سلبون

ژمێژە من پشتا دایە وی توڤە کەسی

پشت راستکرن: باوەری دایێ

من ئەو پشت راستکر کو ئەز چ لێ ناکەم

پشت شکەستن: ژبێ هێزی ژکار دکەڤن

وی کاری ئەم پشت شکەستی کرن

پشت کولە: گونەهکارە، قاپرمەکا کری

دگەل وی چەپەلی  پشت کول نەگەرە

پشت گەرم: ب هێز ئێخس

ئەم هەمی پشت گەرمی وینە

پشت گوهدان: خەم ژێ نەخارن

چنکی ئەو مروڤە نە یێ هەژیە، من پشت گوهێ خوڤە هاڤێت

پشت گوپال: پیر وکال

یێ دانک عەمرە، پشتا لێ بویە گاپال

پشتەکن: بونە ئێک، بونە قولپەک

ئەگەر ئم بینە پشتەک کەس نە شێتە مە

پشت پشت چو: پاش ڤە زڤری

ئەو کەسە روژ بو روژێ یێ پشت وپشت دچیت

٣-٢-٢٠٢٩ - دهوک – ئەحمەد عەلی  

٤- ئەندام وبێژە ب کوردی وئنگلیزی

١- سەر : head  

ما بێ سەر  -  no head to guide                     

یێ سەر رەقە -  a block head                     

سەر پێڤە نینە - without head

یێ سەد سەرە - with so many heads                     

یێ سەر نوخینە - head down                  

سەرێ بەر ئاتەفا - trouble headed                  

سەری ژێ بەر نە دە - pay him a good head

ئەم سەر ب سەر بوین - head to head           

خو ب سەر های نەدە -  head him no attention            

خولی ب سەری وەربو -  had ashes on the head         

گوتنێت مەزنا : proverbs

هیڤیا دەرا، خولیا سەرا  

Waiting for doors to be opened

as if you have ashes on your head

٢- گوهـ : ear   

گوهـ نە دێ -  pay no ear to                             

ژگوها کەت  - to lose one's ears                                

یێ گوهـ نەرمە  - having soft ear                               

گوهـ ژمە برن  - to make someone lose ears          

ژ بنێ گوهی یە  - to do something out of one's ear              

گوهـ نە دە کەسێ - lend no ear to anyone            

چ دگوهادا ناچیت   -  nothing has a place into his ear      

یێ گوهـ نە سمتی یە  - heeds no ear to                       

سەر وی گوهی نە نڤە - never sleep on that ear           

گوهێ وی یی د لەپێ مندا - to put another  ear under one's hand

گوتنەکا مەزنا   -   A proverb

ژ گای گوهـ نیشادا  -   From the bull, showed him only the ears

٣- دەڤ : mouth

بەر دەڤکە -  mouth to mouth

یێ دەڤ بەردایە - a wide open mouth    

دەڤێ خو لڤلڤاند  -  to move one's mouth

دەڤێ خو مچاند -  a mouth closed  

دەڤێ خو لێ ڤەکر - open one's mouth on someone

ژدەڤێ خو ڤەگرت - to put things aside from one's mouth

دەڤێ وی ناگەریێت - make his mouth shut up      

یێ ب کەرکێ دەڤی - having a half mouth

ب خودان دەڤ کەت - having a full mouth         

دەڤی وی یێ بێ بەرسڤە  - a mouth without limits         

گوتنەکا مەزنا : a proverb

دەڤێ خو دبای دوەرینیت

Catching the wind with one's mouth

٤- دل: القلب : Heart

یێ هزار دلە  - having so many hearts

یی بێ دلە - with no hearts  

یێ دل کولە - a wounded-heart                          

دل پێ سوتن - heart full of pity    

دل پێڤە نینە -  a hard-hearten     

دلێ پر کوڤانە -  a painful  heart

ژ بەر دلی چو - losing someone near to one's heart

ئەڤینێ خو ل دلیدا - a heart in love   

ژ بەر دلێ خو هاڤێت  - heed no heart to someone    

ب یا دلێ وی ناکەڤەن - to ignore what his heart hides

گوتنەکا مەزنا : A proverb 

دل سیبەرێت دلانە - A heart is a shadow to other hearts  

٥- چاڤ: eye

یێ چاڤ نقە - a closed eye

یێ چاڤ ل دەرە - his eyes go beyond the limit

یێ چاڤ چەرینە - having a flirting eye

چاڤ لێ تارکرن - to darken one's eyes

خو بەر چاڤ کر - be in front of others eyes

ئەز شەش چاڤ بوم - to be with six eyes

من ژ بەر چاڤێ خو بر   -  keep one out of one's eyes

من چاڤێ خو لێ وەگێرا - to turn one's eye off someone

ژ بەر چاڤێت من ناچیت  - having somebody before the eye

ب کێژ چاڤی بەرێ خو دکەیێ - with which eye you look at

گوتنەکا مەزنا : proverb

ئەوێ ئەز ب چاڤەکی نەڤێم ، من ب دوو چاڤا نەڤیت

That who dislikes me through one eye, I hate him with both

٦- چوک: الركبة: knee

ژ چوکا کەت  - go weak in the knees

چوک ل چوکادان - knock knees together

کەڤتە سەر چوکا - go down on knees

چوک ل ئاخێ رکوباندن - to resist on the knees  

یێ کەتیە سەر چوکا - fall to (one's) knees

 گوتنەکا مەزنا : A proverb

بەرەک ل چوکێ خودا  -  to break one's knees

٧- ددان: السن: tooth

ددان چراکاندن - grit one's teeth         

ددان  نە ماینە   -  have no teeth        

ددانا نیشا بدە - to show teeth                           

ئەو ددان هەلکێشا - to pull a tooth

ددانا وی هاڤێت - to drop the teeth of

گوتنێت مەزنا : A proverb

گرا ب دەستی ڤەبیت، نە هەوجەی ددانانە

No need for teeth if hand can loosen the knot

٨- ستو، ستوکر: رقبة:  nape ,neck

ستو چەماند - to bend the neck

خو دا بەر ستویێ - to replace one's neck for 

ستو لێ شکەست  - to have a neck broken  

پی ل ستویێ نا - to put a foot on the neck

ستو کەتە بەر کێری - a knife above the neck            

گوتنەکا مەزنا : A proverb

توکا نەعلەتێ کەتە ستویێ وی : A ring of curse has befallen on his neck

٩- لێڤ: الشفّة: lip

لێڤا نا کەیێ - lips won't taste

یا دایە دلێڤێرا - reached the lips

یێ ب کەرەکێ لێڤێ- with a part of lip

لێڤ لێڤی نەدا  - never let lips touch lips

دبن لیڤ لێڤکا دئاخڤیت - talks beneath lips

گوتنەکا مەزنا : A proverb

لێڤ پێش ترن ژ ددانا  lips are a head of the teeth

١٠- پێ: القدم: foot

پێ لێ نا - step foot on                              

پێ لێ بڕن - cut off one's feet                   

یێ پێ درێژە - with a long foot                            

دوو پیا قەرکە  - hire two other feet                   

بەر پیا ئێخست - put somebody under the foot      

ب سەر پیا کەت - be on one's feet                           

پێ ل دیف من ناهێن - keep feet behind                 

کەسێ پێ لێ نەدانایە  - nobody has got his foot          

پێ ئێخستنە بەر خو  -  to lie foot down                          

پیا ل دیف خو دکێشیت - to drag foot behind             

گوتنەکا مەزنا : A proverb

هات پێ ژ دەستا درێژتر   came back feet longer than the hands

٥- بێژەیێت کوردی دگەڵ دو پارچیت دلەشی 

یێ ستو ناڤ ملە -  neck joined to shoulders

چەرم وهەستی یە - only skin and bones  

گوشت ونینوکن - nail attached to meat                              

دەڤ برە پاتکێ - stretched the mouth to neck

ئەزمان کرە دەڤی دا - make a tongue put into the mouth

یێ بێ سەر ونجمە - without head and face         

ناڤ بەینا چاڤ وبریا - between the eye and the eyebrow

زک وپشت بونە ئێک - stomach and back bound together

ژ دەست وپیا کەت - left without hand and leg     

دەست ژپیا درێژتر - hands longer than legs      

خو بچاڤ ودەڤ هاڤێتی - to throw oneself eyes with mouth on

چ ب دەڤ ئەزمان کەت - to start to use mouth and tongue  

ریهـ دانان سەر سمبێلا - put his beard on his mustache   

لێڤ پێش ترن ژ ددانا - lips are a head of teeth        

موی ب سەری ڤە نە مایە - his head lost its hair  

مویێت سەرێ من قژبون - my head's hair go up

یێ ب دەڤ ولێڤا ڤە مای - go over someone's  mouth and lips

کەتە سەر چەنگ ولەپا - to be on one's hands and palms 

جەرگ ومێلاک لێ سوتن -  to burn his liver and lung

عویر وریڤیک ژێ دەرکەتن - stomach and intestine comes out

٦- ئامان وکەرستێت ئاخێ: potteries: earthenware

 ئەو تشتن یان کەرستنە کو دهێنە چێکرن ژئاخێ نە خاسم ئاخا سۆر بو گەلەک مەبەستێت پێدڤی دناڤ مالێدا یان ژدەرڤە، ئەون کو دبنە هاریکار بو رێڤەچونا و سانەهیکرنا ژیانێ بەرەف خوشیی ڤە وچاکیێ ڤە وئەڤە یا هاتی ژکەڤندا حەتا گەهشتیە دەمێ نوکە ل هەمی دەڤەرێت کوردستانێ.

a jar for keeping cheese - کوپ، کلوز، کڤی

baking, burning - خاراتکرن، سوتن، شەوتین

clay hole - کۆرسۆر

clay, red clay - ئاخەسۆر، ئاخا سۆر

earth jug - جێر، جەر

earthenware pot - دیز

handle - چمبل، چەمبل

kiln, furnace - تەنیر، تەنی ونویر

medium sized jar - نیڤچە، جێرک، جەرێ بچیک. کەدین

pot - قازان، مەنجەل

potter - قەواخ، قەواق

potter’s oven - کویرهـ، کویر

potter’s trade - قەواخی

red ash - خولیا سۆر

small drinking jar - گوز، گوزک، گوسک ، شەربە

small earthenware pots - دیزک، بەروش

small jug - سەویل، شەربک

water jar - دەن، دەنە، دەنک

چەند گوتنێت کوردی ل سەر ڤان کەرستان

گوزکێ نویە، ئاڤا تەزی یە

یێ گوسکی چێکەت دزانیت چمبلێ بەتێ

جەر ب رێکا ئاڤی دشکێت

کێزا تەرە چوان، کەتە دیزا پان

جەر برایێ کەدینی یە

ئەڤ رستا ژێری ب کوردی هەمبەرێ وان ب زمانێ ئنگلیزی:

 ٨-١١-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی 

بێژە دناڤ بەرا ئنگلیزیێ وکوردیێ