گوتنا درێژ

گوتنێت درێژ: یا مەخلیتە: سێ رێز، چار رێز یان پێنج رێز ووێڤە

درێژایێ دگوتنێدا:

     پترترین پەیڤ بو زێدەکرنا وات ورامانا دگوتنێدا. دگوتنێت کوردیدا ئەڤ رەنگە زورێ کێمە، چنکی درێژی نە د قازانجا گوتنێدا یە، ئەگەر هات ودرێژی کەتێ دبێژنە ڤێ ئاخڤتن. سەر هندێرا پاش وپێشیێ دگەل ژێبرن دکەڤنە دگوتنێدا. ئەڤەژی زیانێ دگەهینتە رێزمانێ ژی ژلایەکی ڤە وژلایێ دی ڤە گوهورین دکەڤتە شێواز وواتێ ژی. ئەڤ جورە گوتن یێت هاتینە ڤەهاندن ب رەنگێ هوزانا دا نەهێنە ژبیرکرن، پەیڤێت دویماهیێ دەنگەکن ئانکو سەروەکن، دارژتنا هەر رێزەکێ یا کورتە. هندەک سێ رێزن، چار رێزن یان پتر ژ ڤێ چەندێ کوهندە جارا دبنە پێنج ووێڤە.

ئەگەر رامانێ سودا خو نەئینا بدرستی دبێژنێ: لەنگی ئانکو ب عەرەبی دبێژنێ:(إخلال)

ئەگەر زێدەبو ژسودا داخاز دبێژنێ: پێداچون وسەرڤەبرن ئانکو: (تطويل).

پارچێت درێژاتیێ:

دهێت ( تایبەت بەری گشتی، گشت بەری تایبەت، دوبارەکرن وموکمکرن دگوتنێدا )

جهێت درێژاتیێ: ( پێکهاتن، شانازی، پەسن ومەدح، ناڤ لێدان، نەکامی، شکاندن، شیرەت ئو هندەک رەوشتێت دی دناڤ جڤاکێدا)

ئەڤە رستەکا گوتنێت درێژن یێت من کومکرن وئەز شیایم ب ڤی رەنگی پێش چاڤکەم بو خویندەڤانێ هێژا:

گوتنا درێژ:

سێ رێز:

(ئە)

ئاش ومێش، مروڤی دبنه‌ پێش، ئه‌گه‌ر چون دێ مروڤی كه‌نه‌ ده‌رویش

ئاڤێ بینن ژکانییا، ژنا بینن ژئەسلییا، دا ببینن عەجیبیا 

ئه‌وێ گوت وكر مێره‌، ئه‌وێ نە گوت وكر شێره، ئه‌وێ گوت ونه‌كر كه‌رێ نێڕه‌

ئەز چومە لێڤا رەزی، من دیت دیزا ب کەزی، من دای دیت دل ژکچێ تەزی 

ئەز کەنی، تو کەنی، ئەم بوینە یارکێت دبەر پەنی

ئەگەر چوی جهێ بیانى، خو پارێزە وەک شیرێ ناڤ کاڤلانێ، سەر تە نەهێت پەشیمانى

ئەگەر ئێغبال هاتە سەرى، بزڕە وەکى کەرى، خەلک دێ بێژن ئافەرى

(ب)

برا پشتە، کۆر خشتە، ئو مال ومالخویێ هەمی تشتە

بزنا بەزبەزوک، بزنا لەنگەروک، پێگڤە دگەهن مەخەلوک

بزنا بەزبەزوک، بزنا لەنگەروک، پێگڤە دگەهنە هەفشوک

بزنا کولەک، شڤانێ بەزەک، ڤێکرا دگەهن بەر دەرەک

بهارێ پەز، پائیزی رەز، زڤستانێ ئاگر وئەز

بهارێ، به‌فر گەهشتە گوهێ دارێ، نه‌ما هه‌تا ئێڤارێ

به‌فر هات ل بهارێ، هه‌تا گوهێ دارێ، نه‌ما حه‌تا ئێڤارێ

به‌ندکێ‌ ڕویتۆ دو دو نه‌، چاڤێ‌ وی ل منە، چاڤه‌ من ژی ل ئێکا دی نە

بویک ل هەسپی یە، هەڤسار ل مستێ یە، کەس نزانیت نەسیبێ کێ یە

بەخت رەشێ بەخت نەبو، چو کانیا ئاڤێ تێ نەبو، حەفت مێرکرن پێڤە نەبو

بەر ب سەری ب کەڤیت، یان سەر ف بەری ب کەڤیت، هەر سەر دشکێت

(پ)

پالدە دویواری، دەستدە قوتە گوپالی، هەر ژتە وژهەڤالی

پیرێ پاڤێن ناڤ خوشیا، جانێ پاڤێن ناڤ نەخوشیا، دا هوین ببینن عەجیبیا

پێرێ، چەچ هەڤیرێ، خودێ چو ژ بیرێ

(ت)

تەیرکێ ویچانێ، تە چ ژحسابێ نە زانی، مالا خو خراب کر یا مە ل سەر دانی

(چ)

چ کانی بێ ئاڤ نابن، چ باغ  بێ گول نابن، چ دل بێ کول نابن

چیایێ مژ لێ نە، مێرێ حوکم نە، دبێژنێ ماربێنە

(ح)

حەفت خویشکا بو برای مالکر، ل پشتا دیکلەکێ کوندکر، بێ مننەت لئاڤێ دەربازکر

حیزێ دا، دزێ دا، بەلێ بێ نەفسێ نەدا

(د)

دو كه‌ر کاروانه‌كن، دو ژن دیوانه‌كن، دو عەرەب عوربانەکن

دیزا ب کەزی، دروارا بێ دەزی، من دایک دیت دلێ من ژکچێ ژی تەزی

(ژ)

ژخالێ خارزابە، سەر ژرویڤیابە، ب رێزا شێرابە

(س)

سال ب سال هەرە سولتانبە، هەیڤ ب هەیڤ مێڤان بە، روژ ب روژ ل جهێ سا بە

سورا خو سوتن، سپیا خو فروتن، ئه‌سمه‌را لاوک سوتن

سێ هەنە خولكى نابه‌رده‌ن ل دنێ: ژنا حیز، زه‌ڤیا ب فریز: گایێ ده‌ڤ گلیز

سەرێ بەگزادە، بگرە پێ دادە، ناگەهتە چ مرادە

سەرێ ل ناڤ سەرا نەبیت، بەرانێ ل ناڤ کەرا نەبیت، چیایێ مژ لێ نەبیت

(ش)

شامێ شام شەکرێ، من بارو بارخانە ژتە بارکرێ، ل نک من دەشتکا دودا ژتە خوش ترێ

(ک)

کنجۆ، وه‌ره‌ قونجۆ، ب قه‌رپالۆ، هه‌ره‌ مالۆ

(ل)

لاوکێ مەهمەدا، نەری دسەر مەدا، ئەم موسلمانن دبن تەدا

(م)

مامرێ مامرێ، دەنگێ تە لمن خوشترێ، ژحرینا هێسترێ

مامێ قۆرڤچی، ژدەستێ گورگی دچی، دکه‌ڤی‌ لەپێ هرچی

مه‌ ژنه‌ک ئینا بله‌ز، مه‌ لێدان ره‌ز وپه ز‌، سڤکا مالێ هەر بومە ئه‌ز

مومێ، ئاگر بەردا کومێ، چو سەرێ زومێ

میرشەرەفە، ل مالا خو کەفە، ل مە یێ ب گەفە

میناس، در نیاس، ساڵ خلاس

(ن)

نانێ ب ترسی، دەڤ قەرسی، زک ما برسی

نساخێ باڤییا، سەرێ ل بالگییا، دەڤێ ل بارییا

نه ‌گوندێ بێ ره‌ز، نه‌ کوینێ بێ په‌ز، نه‌ ئه‌وێ دبێژیت ئه‌ز وئەز

نە به‌فرا گولین، نە هرچا نرین، نە مێرێ گه‌فین

نەجار، بنڤە وەک هەر جار، خودێ ئێکە و دەرگەھ هزار

نەعەورێ گرگرى، نە کەرێ زرزرى، نە زەلامێ ترترى

(هـ)

هه‌ر که‌سه‌ک شولێ خو، هه‌ر مێره‌ک و ژنا خو، هه‌ررێڤیه‌ک و کونا خو

هه‌ره‌ رێکێ بلا دیربیت، بده‌ بوری بلا کیربیت، کچێ بینه‌ بلا پیربیت

هه‌كه‌ بویه‌ میر، خودێ نه‌كه‌ ژبیر، نه‌ خودێ ته‌ دكه‌ته‌ فه‌قیر

هه‌كه‌ زك وبنزك، بونه‌ هه‌ڤرك، خودان دبیته‌ ته‌رك

هه‌كه‌ كچه‌، میره‌، هه‌كه‌ خاست وه‌زیره‌، هه‌كه‌ برعه‌بدال وئێخسیره ‌

هەرێ بلندێ دارا درێرا، کورتێ ستوینا ستێرا، ناڤنجیێ کوما زێرا

هەکە سەر هاتە بڕینێ، لێدە ماڵێ خزینێ، ناهێتە کڕینێ

(ی)

یار یاره،‌ هندی یێ سیاره،‌ پاشی گوره‌ ماره‌

یارێ من بلا مێرك بیت، خارنا من ڤرك بیت، پێدادان به‌رك بیت

یێ بیانی، بدێ گوشتێ رانی، دێ ل تە هێت پەشیمانی

یێ دبەرێرا، خەبەر ڤێرا، کیر دپڤێرا

یێ كور نه‌بیت ل مالا خو،گا نه‌بیت ل گوڤا خو، یێ مه‌حتله‌ د شولا خو

یێ نە گۆت وکر: شێرە، یێ گۆت وکر: مێرە، یێ گۆت ونەکر: کەرێ نێرە

چار رێز وپێنج رێز

ئادارە‌، مەشک ل دارە، شڤان ل ئاقارە، که‌بانی بکار وبارە

ئەڤرازی درکن، پێکێت خودان یارا لێ دسڤکن، دچنە سەری بەژن بلندن، دمینە ل بنی قوین گلولکن

به‌لالیسك نه‌ بهاره،‌ خوخ نه‌چ داره،‌ كچ نه‌شینواره،‌ ژنا ب مێڕ نه‌ چ یاره‌ 

سێ تاڤیێت بارانێ، ناڤ به‌ینا نیسان وگولانێ، چیتره‌ ژباگردانێ، زێری ل نیڤه‌کا دیوانێ

سێ گدی هه‌نه‌ ل دنێ، یێ ل ئه‌ڤرازیا دکێشیت تیتنێ، دچیتە رێکێ پتنێ، ئو ئه‌وێ ل بن ئه‌مرێ ژنێ

هند ژنن، هند ژانن، هند خەریمێت کلورانن، هند ملحەمێت سەر برینانن، هند فیچوسکێت کولانانن

هەی هوت هەی هوت ، هاتن هەر سێ مەهێت جوت، بابێ کور فروت، دا ب دار بەر خو سوت، دایکێ کچ فروت، دا ب کەزان کەلوت

12- 2- 2017 دهوک

سێ دگەل ئێک دهێن دگوتنێت کوردیدا:

       بو نمونە ل ژێری من چەند گوتنێت کوردی ئەوێت سێ رێز یێت بەرهەڤکرن ژگولوازێ فەرهەنگا گوتنێت بیرمەندێ 

کورد ل سەر چەند رەنگ ورەوشت وخارن وسالوخەت وئەدەت ورەوش وشیرەت وهندەکێت دی ل سەر رەنگ وجۆرێت 

ژیانێ. ئەڤ تەرزە  نە گەلەک دمشەنە دناڤ شوپا لێدانە گوتنێ نە ژبەر چەند ئەگەران چنکێ نەیا ب سانەهی یە سێ 

تشت دهەڤبەش بن پێگڤە ب وی شێوەیێ دیار ودرست.

 سێ تشت دخوشن ب ساری:

 ترشک ومەهیر وکاری

سێ تشت هەنە نەشەرمن:

 پیری ورێنجبەری وهەژاری

سێ تشت هەنە ب لەزەت:

 رەز وپەز وحورمەت

سێ ژخونە ئەگەر ئەڤ سالوخەت لێ نەبن:

سەرێ ل ناڤ سەرا نەبیت  

بەرانێ ل ناڤ کەرا نەبیت

 چیایێ مژ لێ نەبیت

سێ تەرز دبنە ئەڤ کومەلە:

دو ژن دیوانه‌كن 

دو كورد کاروانه‌كن  

دو عەرەب عوربانەکن

سێ ژڤی رەنگی چ ناکەن:

نەعەورێ گرگرى

 نە کەرێ زرزرى 

نە زەلامێ ترترى

سێ ژڤان بێ بار نابن ژڤان ڤەرێژان:

چ کانی بێ ئاڤ نابن

چ باغ  بێ گول نابن

چ دل بێ کول نابن

ئەڤ سێ یە دڤێت ئەڤە لێ هەبن:

نه ‌گوندێ بێ ره‌ز

 نه‌ کوینێ بێ په‌ز

نه‌ ئه‌وێ دبێژیت ئه‌ز

ئەڤ هەر سێ یە هەرێت دگەل ئێک:

هه‌ر که‌سه‌ک شولێ خو

هه‌ر مێره‌ک و ژنا خو

هه‌ررێڤیه‌ک و کونا خو

سێ سەر بۆرێت درست:

هه‌ره‌ رێکێ بلا دیربیت

بده‌ بۆری بلا کیربیت

کچێ بینه‌ بلا پیر بیت

سێ دەم وەخت وسێ پلێت شوینێ:

سال ب سال هەرە سولتانبە

هەیڤ ب هەیڤ مێڤان بە

 روژ ب روژ ل جهێ سا بە

سێ گدی هه‌نه‌ لدنێ:

ئەوێ دچیتە رێکێ پتنێ

ل ئه‌ڤرازیا دکێشیت تیتنێ

ئو ئه‌وێ ل بن ئه‌مرێ ژنێ

سێ تاڤیێت بارانێ:

سێ تاڤیێت بارانێ

ناڤ به‌ینا نیسان وگولانێ

چیتره‌ ژ باگردانێ زێری ل نیڤه‌کا دیوانێ

سێ قویناغێت ڤەگوهازتنا کچکێ:

هه‌كه‌ كچه‌ ، میره‌

هه‌كه‌ خاست وه‌زیره‌

هه‌كه‌ برعه‌بدال وئێخسیره ‌

سێ رەنگێت گوتن وکەسان:

ئه‌وێ گوت وكر مێره‌

 ئه‌وێ نە گوت وكر شێره

 ئه‌وێ گوت ونه‌كر كه‌رێ نێڕه‌

 سێ هەنە خولكى نابه‌رده‌ن ل دنێ:

 ژنا حیز 

 زه‌ڤیا ب فریز 

 گایێ ده‌ڤ گلیز

سێ رەنگێت ژنان ژلایێ پیڤانێ:

هەرێ بلندێ دارا درێرا 

 کورتێ ستوینا ستێرا 

ناڤنجیێ کوما زێرا

سێ تەرزێت ژنان ژلایێ رەوشتی ڤە:

هند ژنن، هند ژانن

هند خەریمێت کلورانن

هند ملحەمێت سەر برینانن

سێ جۆرێت ژنان ژلایێ رەنگاڤە:

سۆرا خو سوتن 

سپیا خو فروتن

ئه‌سمه‌را لاوک سوتن

١٨-٤-٢٠١٨ دهوک